Kwatera Główna Dru\
yn Strzeleckich  Strzelec
Materiał szkoleniowy nr 03/2005
PIERWSZA POMOC PRZEDMEDYCZNA
Podstawowe zasady i techniki udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej
Prawny obowiÄ…zek udzielania pierwszej pomocy:
Prawny obowiązek udzielania pierwszej pomocy jest określony w artykule 162 kodeksu
karnego, którego zapis brzmi:
"ż 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w poło\
eniu gro\
ącym bezpośrednim
niebezpieczeństwem utraty \
ycia albo ciÄ™\
kiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy,
mogąc jej udzielić bez nara\
enia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty \
ycia
albo ciÄ™\
kiego uszczerbku na zdrowiu - podlega karze pozbawienia wolności do lat 3."
"ż 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie
się zabiegowi lekarskiemu, albo w warunkach, w których mo\
liwa jest niezwłoczna pomoc ze
strony instytucji lub osoby bardziej do tego powołanej".
1. Wyposa\
enie apteczki pierwszej pomocy
Oznakowana torba (np. czerwonym krzy\
em)
Termometr
Pęseta
Agrafki
No\
yczki
Igły  10 szt.
Zasypka (np. talk, alantan) - 1 opakowanie
Jodyna - 1 buteleczka
Opaska elastyczna - 6 szt.
Chusta trójkątna - 2 szt.
Banda\
zwykły - 6 szt.
Gaza wyjałowiona - 6 szt.
Gaziki wyjałowione - 12 szt.
Woda utleniona - 1 buteleczka
Plaster z opatrunkiem ró\
nej szerokości - 20 szt.
Rękawiczki gumowe - 3 pary
PÅ‚achta metalizowana NRC - 1 szt. (termiczny koc ratunkowy)
Środek przeciwbólowy - 1 opakowanie (np. ibuprom)
Węgiel (Carbo med.) - 1 opakowanie
2. Organizacja pierwszej pomocy na miejscu wypadku.
Ocena sytuacji i zabezpieczenie miejsca wypadku.
Pierwszą czynnością lub etapem postępowania na miejscu wypadku jest ocena zdarzenia.
OceniajÄ…c sytuacje, nale\
y zadbać najpierw i przede wszystkim o własne bezpieczeństwo, a
następnie o bezpieczeństwo poszkodowanego i osób postronnych. Istotnym elementem
wstępnego postępowania jest ustalenie, czy istnieje czynnik powodujący zdarzenie lub
katastrofę, a więc stwierdzenie, co się stało. Do najgroz
niejszych nale\
Ä… czynniki o
długotrwałym działaniu. Takie czynniki, jak ogień, gaz czy trujące płyny są aktywne do czasu
zneutralizowania. Ich działanie stwarza konieczność pilnej ewakuacji poszkodowanych z
miejsca zdarzenia do strefy bezpiecznej. Po ocenie zdarzenia i rozpoznaniu
niebezpieczeństwa nale\
y zabezpieczyć odpowiednio miejsce wypadku, korzystając z
pomocy innych osób oraz z odpowiedniego sprzętu. Równie istotnym elementem wstępnego
postępowania jest opieka nad osobami, które uległy panice. Osoby takie to tak\
e
poszkodowani, mimo \
e nie mają urazów. Pozostawieni bez opieki są niebezpieczni dla
siebie i innych, a ponadto dość często ulęgają urazom w czasie chaotycznej ewakuacji, na
przykład z płonącego magazynu. Zawsze nale\
y zabezpieczyć miejsce wypadku tak, aby nie
doszło do kolejnych zdarzeń, do zwiększenia liczby poszkodowanych i zwiększenia strat
materialnych. RozwiÄ…zaniem jest zlikwidowanie mo\
liwości rozprzestrzeniania się czynników
szkodliwych i niebezpiecznych, przy czym nale\
y stale pamiętać o własnym
bezpieczeństwie. Najwa\
niejsze jednak jest przygotowanie miejsca zdarzenia na przyjęcie
pomocy z zewnÄ…trz.
Kolejność zajmowania się pacjentami.
Kolejność zajmowania się pacjentami w sytuacjach nadzwyczajnych ustalona przez
brytyjskie oddziały SAS. Nale\
y przestrzegać tych reguł. Wiedza, kogo ratować najpierw,
mo\
e uratować niejedno \
ycie. Pomocy trzeba udzielać w następujący sposób:
- Przywrócić i podtrzymać oddychanie
- Zatrzymać krwawienie
- Opatrzyć rany i oparzenia
- Unieruchomić złamania
- Leczyć skutki szoku
Uwaga: jeśli ofiara ma liczne obra\
enia nale\
y najpierw zająć się oddychaniem,
następnie akcją serca, a potem krwawieniem.
Podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy.
Niezale\
nie od rodzaju wypadku, nale\
y postępować zgodnie z podstawowymi zasadami
udzielania pierwszej pomocy.
- Jeśli poszkodowany jest przytomny, rozmawiaj z nim i staraj się go uspokoić. Zbierz
odpowiedni wywiad: zapytaj o nazwisko i przebieg wypadku, a jeśli poszkodowany jest
zdezorientowany, opisz krótko sytuacje, w której się znalazł. Mów poszkodowanemu, co
w danej chwili robisz i dlaczego. Zapytaj go, czy chce, aby ktoś został powiadomiony o
wypadku. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, tak\
e mów do niego, gdy\
mo\
e
nastąpić chwilowy powrót przytomności.
- Wysłuchaj, co poszkodowany ma do powiedzenia. Mo\
e martwi siÄ™ materialnymi
szkodami, mo\
e chce kogoś powiadomić o wypadku? Traktuj powa\
nie pytania i
wypowiedzi poszkodowanego.
- Nie przenoÅ› poszkodowanego, gdy nie jest to konieczne. PrzenieÅ› go tylko wtedy, gdy
dalsze pozostanie na miejscu wypadku zagra\
a jego lub twojemu \
yciu, np. w razie
zatrucia gazami lub pozostawania na mrozie.
- Poszkodowany powinien wykonywać jak najmniej ruchów. Nie ruszaj go, jeśli to nie jest
konieczne. Ka\
dy ruch to utrata energii i większe zu\
ycie tlenu. Takie narzÄ…dy, jak
mózg, serce, płuca czy nerki w chwili wypadku potrzebują więcej tlenu ni\
zwykle.
- Nie sprawiaj poszkodowanemu dodatkowego bólu, np. sprawdzając, czy mo\
e chodzić.
Najlepiej czekaj cierpliwie do nadejścia kwalifikowanej pomocy. Zwykle osoba
przytomna przyjmuje pozycje najwygodniejszą lub sprawiającą najmniej bólu. Nie
przekonuj jej, \
e powinna zmienić tę pozycje.
- Chroń poszkodowanego przed skrajnymi temperaturami. Siedząc lub le\
Ä…c na ziemi bez
ruchu, poszkodowany szybko traci ciepło. Przykryj go ubraniem, kocem lub specjalną
folią. Pamiętaj, aby w czasie upału chocia\
głowa poszkodowanego znajdowała się w
cieniu.
- Nigdy nie podawaj poszkodowanemu nic do picia i jedzenia, nawet gdy o to bardzo
prosi. Poszkodowany, w związku z okolicznościami wypadku, mo\
e zwymiotować
pokarm lub napój. Niebezpieczeństwo polega na przedostaniu się wymiocin do dróg
oddechowych. Ponadto nakarmienie i napojenie poszkodowanego mo\
e przeszkodzić w
dalszych czynnościach ratowniczych, np. przy znieczulaniu do operacji.
Metoda boczna ustalona.
Klęcząc na wysokości bioder poszkodowanego, trzeba zgiąć w stawie kolanowym nogę
będącą bli\
ej ratującego, podsunąć ją do pośladka. Rękę kładzie się na kolanie zgiętej nogi i
lekko odpycha ją do siebie. Pośladek uniesie się do góry i wówczas nale\
y podło\
yć pod
niego wyprostowaną rękę. Nie zdejmując ręki z kolana, trzeba drugą ręką chwycić powy\
ej
nadgarstka ręki poszkodowanego. Teraz trzeba się odsunąć, delikatnie pociągnąć za rękę i
docisnąć kolano do podło\
a. Spowoduje to obrót poszkodowanego na bok. Głowę trzeba
odchylić do tyłu, twarz skierować do podło\
a. Rękę, za którą ciągnął ratujący, nale\
y zgiąć w
łokciu, a dłoń podło\
yć płasko pod brodę. Rękę spod pośladka trzeba wysunąć do tyłu, co
zapobiegnie ponownemu przewróceniu się poszkodowanego na plecy. Noga bli\
sza podło\
a
zgięta w kolanie zapobiegnie przewróceniu się poszkodowanego na brzuch. Teraz nale\
y
okryć go kocem i co 2-3 minuty kontrolować czynności \
yciowe. Pozycja boczna ustalona
ma decydujący wpływ na prze\
ycie poszkodowanego. Odchylenie do tyłu głowy zapobiega
niedro\
ności, a skierowanie ku podło\
u twarzy umo\
liwia wypłynięcie treści z jamy ustnej,
chroniąc przed zachłyśnięciem.
rys.1 rys. 2
UWAGA! W ka\
dych warunkach powinna być zastosowana zasada, \
e nieprzytomny
lub zagro\
ony utratą przytomności musi być uło\
ony w pozycji bocznej ustalonej.
Wezwanie pomocy.
Wzywanie pomocy jest drugim ogniwem łańcucha ratunku. Powa\
ny stan poszkodowanego
oznacza konieczność jak najszybszego wezwania słu\
b medycznych (tel. 999 lub 112 z
telefonu komórkowego) lub powiadomienia o zaistniałym wypadku, bezpośrednio po
zdarzeniu, odpowiednich osób. Z punktu widzenia zasad udzielania pierwszej pomocy,
nale\
y wzywać pomoc tak, aby poszkodowany nie pozostał bez opieki. Jeśli ratownik jest
sam z poszkodowanym, musi głośno wołać o pomoc, zwracając jednocześnie uwagę na stan
poszkodowanego. Istotne jest te\
, aby meldunek o zaistniałym wypadku zawierał zwięzłą i
dokładną informację na temat:
- miejsca zdarzenia
- rodzaju uszkodzeń
- przebiegu wydarzeń
- liczby poszkodowanych
- zakresu udzielonej pierwszej pomocy
- wzywajÄ…cego pomoc.
System organizacji ratownictwa w Polsce zakłada równość słu\
b ratowniczych, takich jak
stra\
po\
arna, policja czy pogotowie ratunkowe. Do wypadków, w których są poszkodowani,
nale\
y wzywać pogotowie ratunkowe (999), a w przypadku katastrof w pierwszej kolejności
powinna być wzywana stra\
po\
arna (998), która szybciej i skuteczniej wezwie pozostałe
słu\
by ratownicze. Jakość meldunku ma bezpośredni wpływ na jakość pomocy z zewnątrz,
zwłaszcza w pierwszej chwili.
3. Podstawowe czynności \
yciowe i ich podtrzymywanie.
Sprawdzanie stanu przytomności.
Przytomność wyra\
a się w prawidłowym spostrzeganiu, mo\
liwości skupienia uwagi i
uzmysłowieniu sobie wydarzeń. Przytomność sprawdza się, potrząsając ostro\
nie ramionami
poszkodowanego, równocześnie trzeba pochylić się nad jego uchem i zadać proste pytanie,
np. "co się stało?". Poszkodowany w cię\
kim stanie mo\
e mamrotać, jęczeć i słabo się
poruszać. Poszkodowany całkowicie nieprzytomny w ogóle nie reaguje na bodz
ce
mechaniczne, np. dotyk, szczypanie, a uniesiona kończyna poszkodowanego bezwładnie
opada, nie mo\
e się utrzymać samodzielnie.
Sprawdzanie oddychania.
Oddech sprawdza siÄ™ po udro\
nieniu dróg oddechowych i skontrolowaniu odcinka szyjnego
kręgosłupa. W tym celu usuwa się z jamy ustnej wszelkie widoczne przedmioty (ciała obce)
mogące utrudniać oddychanie. Następnie płynnie odchyla się głowę do tyłu, prostując szyję.
Trzeba teraz pochylić się nad ustami i nosem poszkodowanego na minimum 15 sekund, aby
móc wyczuć na części skroniowej twarzy prąd wydychanego powietrza. Równocześnie
obserwuje się ruchy klatki piersiowej, a na okolice przepony kładzie dłoń, aby wyczuć jej
ruchy.
Sprawdzanie tętna.
Tętno jest to fala ciśnienia krwi przenoszona wzdłu\
tętnic i wytwarzana przez ka\
de
uderzenie serca. Mo\
na je wyczuć w miejscu, gdzie tętnica przebiega w pobli\
u powierzchni
ciała. Mierzy się je zwykle nad nadgarstkiem, ale przy obni\
onym ciśnieniu krwi mo\
e być w
tym miejscu niewyczuwalne. Tętno u osoby poszkodowanej nieprzytomnej bada się na
tętnicy szyjnej. W tym celu nale\
y odchylić głowę poszkodowanego ku tyłowi, przyło\
yć trzy
palce (oprócz kciuka, poniewa\
on ma własne tętno) do  jabłka adama", następnie
przesunąć je w stronę mięśnia szyjnego i wyszukać tętno. Badania dokonuje się przez około
5 sekund. Ma ono na celu jedynie stwierdzenie obecności i rytmiczności tętna.
Śmierć kliniczna i biologiczna.
Śmierć nie jest zjawiskiem jednoczasowym, ale procesem dłu\
ej trwajÄ…cym i przebiegajÄ…cym
określonymi etapami. Śmierć kliniczna jest stanem, w którym dochodzi do zatrzymania
krÄ…\
enia i oddychania z towarzyszącą utratą przytomności. W wielu przypadkach mo\
e być
stanem odwracalnym, poniewa\
nie doszło jeszcze do trwałych zmian w mózgu. Je\
eli w
ciągu 4 minut dostarczymy do mózgu utlenioną krew, człowiek mo\
e powrócić do \
ycia.
Je\
eli czynności reanimacyjne nie zostaną zastosowane lub nie odniosą skutku, następuje
śmierć biologiczna, polegająca na całkowitym ustaniu funkcji mózgu. Rozpoznanie śmierci
biologicznej opiera się na stwierdzeniu charakterystycznych zmian pośmiertnych, jakimi są
tzw. znamiona śmierci. Są to: oziębienie ciała, plamy opadowe.
Resuscytacja krÄ…\
eniowo - oddechowa przez jednÄ… i dwie osoby.
ResuscytacjÄ™ krÄ…\
eniowo - oddechowÄ… rozpoczyna siÄ™ od udro\
nienia dróg oddechowych,
wykonania dwóch oddechów. Dalej, jeśli RK-O wykonuje jeden ratownik, powtarza cykle: 15
uciśnięć mostka i 2 wdmuchnięcia powietrza. Między cyklami nie powinno być przerw.
Wdmuchnięcia powinny trwać około 5 sekund, uciśnięcia około 15 sekund. Aby zachować
właściwy rytm w czasie ucisku, mo\
na liczyć "jeden-dwa" itd. a\
do piętnastu. Uciśnięcie
wykonuje siÄ™ przy wypowiadaniu ka\
dej z liczb, a przerwy następują przy ka\
dym "i".
Zachowuje się w ten sposób właściwe tempo uciśnięć powy\
ej 80 na minutÄ™. Resuscytacja
wykonana przez 2 osoby jest mniej męcząca i bardziej efektywna. Rozpoczyna się zawsze
od tzw. oddechów \
ycia, tj. 2 oddechy, badania tętna, 2 oddechy, następnie kolejno
powtarzajÄ…ce siÄ™ a\
do skutku cykle: 5 uciśnięć, 1 oddech. Jeden ratownik uciska na serce w
tempie około 80-100 uciśnięć na minutę, natomiast drugi wdmuchuje powietrze do płuc, co
piąte uciśnięcie. Pierwszy ratownik przerywa wówczas na chwilę masa\
serca, aby umo\
liwić
wprowadzenie powietrza do płuc.
4. Nagłe zasłabnięcia:
Omdlenie.
W przypadku omdleń (typowe zjawisko dla np. zatłoczonych kościołów) zapewniamy
choremu dostęp świe\
ego powietrza (wynoszÄ…c go na zewnÄ…trz pomieszczenia, otwierajÄ…c
okna etc.) i kładziemy na wznak lekko unosząc kończyny, celem zapewnienia lepszego
ukrwienia mózgu. Jeśli poszkodowany jest przytomny i ma tylko lekkie zaburzenia, nie ma
obowiązku układać go w jakiś szczególny sposób. Wystarczy, gdy pomo\
emy mu przyjąć
pozycje wygodną, zabezpieczającą przed upadkiem w chwili utraty przytomności.
Zaburzenia przytomności.
Przytomność jest to zdolność człowieka do kontaktu z otoczeniem. Powszechnie stosuje się
dwa kryteria stanu świadomości: przytomność i nieprzytomność. Poszkodowani z
zaburzeniami przytomności są szczególnie nara\
eni na dodatkowe uszkodzenia ciała w
sytuacji wypadku czy katastrofy. W praktyce zdarza siÄ™, \
e reagujÄ… na bodz
ce zewnętrzne
nieadekwatne do sytuacji lub z du\
ym opóz
nieniem, sÄ… niezorientowani co do miejsca i
przebiegu zdarzenia. Stan ten mo\
e przejść w pełną świadomość lub w stan
nieprzytomności. Tak zachowują się poszkodowani w stanach przed wstrząsowych i zawału
mięśnia sercowego, pod wpływem działania trucizn oraz będący w du\
ym napięciu
emocjonalnym (np. osoby, które uległy panice).
Bezpośrednie przyczyny utraty przytomności mogą być ró\
ne:
- uraz głowy, z raną skóry lub bez
- brak tlenu w powietrzu
- zatkanie dróg oddechowych (ciało obce)
- słaby przepływ krwi przez mózg: krwotoki, zawał mięśnia sercowego, spadek ciśnienia
krwi - omdlenie
- choroby: cukrzyca, śpiączka wątrobowa, śpiączka nerkowa
- zatrucia
- padaczka
- pora\
enie prÄ…dem
- wylew krwi do mózgu - udar mózgu
- nadmierne ochłodzenie
- nadmierne gorÄ…co, udar cieplny.
Ocena przytomności jest prosta i praktycznie powinna trwać przez cały czas przebywania z
poszkodowanym. Wstępna ocena polega na wydaniu kilku poleceń i zadaniu paru pytań:
 otwórz oczy ,  jak się nazywasz? ,  gdzie mieszkasz? ,  gdzie się znajdujesz? ,  na co
chorujesz? , oraz ocenie reakcji na bodz
ce fizyczne: lekkie dotykanie czy delikatne
potrząsanie ramienia. Nie wolno uderzać poszkodowanego w twarz, szczypać ani polewać
wodÄ…! W razie zdezorientowania poszkodowanego nale\
y postępować zgodnie z zasadami
udzielania pierwszej pomocy i co jakiś czas zwracać baczną uwagę na ewentualne
pogorszenie siÄ™ lub polepszenie stanu zdrowia. Poszkodowanych takich nale\
y otoczyć
szczególną opieką, gdy\
, jak zostało to ju\
wcześniej zasygnalizowane, mogą oni ulec
dalszym urazom, na przykład w czasie ewakuacji. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny,
konieczne jest natychmiastowe sprawdzenie oddychania i tętna. Jedynym prawidłowym
postępowaniem ratownika w stosunku do osoby nieprzytomnej, u której stwierdzi czynność
oddechową oraz tętno, jest w większości przypadków zastosowanie pozycji bocznej
ustalonej. U osób nieprzytomnych, u których oddychania i tętna nie stwierdza się, nale\
y
rozpocząć podtrzymywanie czynności \
yciowych. Trzeba przy tym pamiętać, \
e nieprzytomni
reagujÄ… na bodz
ce bólowe tak samo jak przytomni i brutalne postępowanie dodatkowo
pogarsza ich stan.
Napad drgawkowy (padaczka, epilepsja).
Padaczka jest to przewlekłe zaburzenie mózgu o ró\
nych przyczynach, przebiegajÄ…ce w
postaci nawracających napadów drgawkowych. Napady występują samoistnie, ale mogą je
wyzwolić: alkohol, niektóre leki, stany gorączkowe, nadmierny wysiłek fizyczny, gwałtowne
bodz
ce świetlne, czynniki emocjonalne, przerwanie przyjmowania leków lub miesiączka.
Typowy silny napad padaczki charakteryzuje się utratą przytomności z upadkiem. Padając,
chory często doznaje urazu głowy. Występuje chwilowy bezdech, sinica, z
renice siÄ™
rozszerzają, ręce są zgięte, a nogi sztywnieją. Po około 30 sekundach oddech wraca i
następują drgawki całego ciała. Mo\
e nastąpić przygryzienie języka, warg, pojawia się piana
na ustach. Często zdarza się bezwiedne oddanie moczu. Stan ten mo\
e trwać do kilku
minut. Chory odzyskuje na krótko świadomość, po czym zwykle zapada w sen ponapadowy.
Zadaniem ratownika jest zabezpieczenie poszkodowanego przed dodatkowymi urazami.
Pomoc ogranicza się do amortyzowania uderzeń głową o podło\
e i usunięcia twardych i
ostrych przedmiotów. Nie nale\
y wstrzymywać drgawek, prostować ciała, przenosić chorego,
jeśli nie grozi mu bezpośrednie niebezpieczeństwo. Nie wkłada się te\
niczego do ust.
5. Krwotoki, skaleczenia, rany, odciski
Krwotoki.
Rozró\
nia siÄ™ krwotok \
ylny - spokojny wypływ ciemnej krwi z rany oraz krwotok tętniczy -
objawiający się tryskaniem z rany jasnej krwi z częstotliwością tętna i z du\
ą siłą. Krwotoki
sÄ… niebezpieczne dla \
ycia, a nawet w porę zatamowane mogą być przyczyną wstrząsu
wskutek du\
ej utraty krwi w krótkim czasie. Pierwszą pomocą w wypadku tamowania
krwawienia zewnętrznego, zarówno tętniczego jak i \
ylnego, jest zało\
enie opatrunku
uciskowego. Polega on na tym, \
e ranę przykrywamy kilkoma warstwami gazy, następnie
grubą warstwą waty lub ligniny, następnie przymocowujemy całość banda\
em, wywierajÄ…c
dość mocny ucisk. Je\
eli to nie pomaga, na poprzedni opatrunek nale\
y nało\
yć następny
płat ligniny lub waty i ponownie mocniej obanda\
ować. Prawidłowo zało\
ony opatrunek
uciskowy powinien zatrzymać ka\
dy krwotok. Przy krwotoku z nosa nale\
y docisnąć
skrzydełka nosa do przegrody nosowej (ścisnąć palcami nasadę nosa i trzymać 5-10 minut),
przyło\
yć zimny okład na nasadę nosa i na kark. Przy silnym krwotoku mo\
na otwory nosa
zatkać tamponami z waty. Nie wolno odchylać głowy do tylu, gdy\
grozi to zalaniem krwiÄ…
dróg oddechowych. Najwygodniejsza pozycja: usiąść z głową pochyloną do przodu.
Skaleczenia.
Skaleczenia są stosunkowo drobne i dlatego często lekcewa\
one. Rany te mogą jednak być
przyczynÄ… groz
nych powikłań. W celu zabezpieczenia przed zaka\
eniem ka\
dÄ… ranÄ™ nale\
y
zdezynfekować, najlepiej wodą utlenioną, i opatrzyć. Nale\
y zwracać uwagę na
wodoodporność opatrunku, jeśli zranione miejsce ma kontakt z wodą. Systematyczne
brudzenie i moczenie nawet drobnej ranki mo\
e prowadzić do infekcji i powikłań.
Rany.
Raną nazywamy przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych organizmu na skutek urazu
mechanicznego, termicznego lub chemicznego. Niebezpieczeństwo rany polega na
mo\
liwości wytworzenia zaka\
enia, utraty krwi, uszkodzenia le\
Ä…cych w jej zakresie
narządów, naczyń, nerwów i kości. Oceniając ranę zwraca się uwagę na jej umiejscowienie,
wielkość, kształt oraz wygląd brzegów i głębokość. Ka\
dÄ… ranÄ™ uwa\
a siÄ™ za zaka\
onÄ….
Towarzyszy jej zwykle ból i krwawienie. Rany dzieli się w zale\
ności od przyczyny zranienia i
charakterystycznych cech na kilka rodzajów, oto one:
Otarcia - powstają przy stycznym działaniu na skórę przedmiotu o szerokiej powierzchni.
Często w takiej ranie znajdują się drobne ciała obce. Krwawienie bywa niewielkie, lecz rana
jest bolesna w następstwie uszkodzenia zakończeń nerwowych.
Rany cięte - powstają wskutek działania przedmiotów ostrych. Są zwykle ranami linijnymi o
gładkich brzegach. Silne krwawienie towarzyszące ranie wypłukuje bakterie, zmniejszając
niebezpieczeństwo zaka\
enia. Głębokość rany bywa ró\
na.
Rany płatowe - powstają wtedy, gdy uraz mechaniczny zadziałał stycznie do powierzchni
skóry i wskutek tego płat skóry został oderwany lub wisi na jej fragmencie.
Rany rąbane - powstają wskutek działania cię\
kiego ostrego narzędzia, np. tasaka, siekiery,
szabli. Czasem mo\
e dojść do całkowitego odrąbania (amputacja) części, a nawet całych
kończyn. Dotyczy to zwłaszcza wypadków komunikacyjnych, w wyniku których ulegają
urazom najczęściej kończyny dolne. Natomiast w wypadkach przemysłowych urazy częściej
dotyczą kończyn górnych (szczególnie palców).
Rany kłute - powstają w wyniku działania z du\
ą siłą ostro zakończonych przedmiotów.
Otwór rany jest mały, krwawienie zewnętrzne niewielkie, natomiast kanał dr\
Ä…cy mo\
e być
głęboki. Krwawienie wewnętrzne bywa obfite, a bakterie, które przeniknęły w głąb, stają się
przyczynÄ… zaka\
enia.
Rany tłuczone - powstają w wyniku działania tępego lub narzędzia o tępych krawędziach.
Rany takie mają brzegi zgniecione, postrzępione lub stłuczone. Krwawienie jest niewielkie,
poniewa\
naczynia krwionośne uległy zgnieceniu.
Rany mia\
d\
one - powstają w wyniku silnego urazu tępym narzędziem. Całe są wypełnione
skrzepłą krwią i chłonką, a tak\
e zawierają często ciała obce. Brzegi są nieregularne, mało
krwawiÄ…ce. OtaczajÄ…ce tkanki sÄ… zmia\
d\
one, obrzmiałe, niedokrwione lub obumarłe.
Rany szarpane - powstają w konsekwencji rozciągnięcia i rozerwania tkanek pod wpływem
zadziałania stycznych względem powierzchni ciała przedmiotów kanciastych lub
zakrzywionych i tępych. Mają brzegi nierówne, poszarpane, rozciągnięte lub podwinięte,
mało broczące krwią.
Rany postrzałowe - mogą być wywołane pociskami broni palnej, odłamkami min, granatów,
bomb, itp. W przypadku postrzału rana wlotowa pocisku jest mała i gładka. Na jej brzegach
mo\
na czasami stwierdzić ślady prochu. Rana wylotowa jest znacznie większa, o
postrzępionych brzegach. Mogą być widoczne tkanki i odłamki kostne, zmia\
d\
one i krwawe
podbiegnięcia.
6. Oparzenia, udary cieplne, odmro\
enia i hipotermia, oparzenie słoneczne, olśnienie
śniegowe, odwodnienie.
Oparzenia.
Oparzenie polega na uszkodzeniu skóry i tkanek pod nią le\
ących na skutek działania
wysokiej temperatury, substancji chemicznych, a tak\
e prÄ…du elektrycznego i
promieniowania jonizujÄ…cego.
Wyró\
niamy trzy stopnie oparzeń:
- stopień I - zaczerwienienie skóry, obrzęk i uczucie pieczenia
- stopień II - na zaczerwienionej i obrzękniętej skórze pojawiają się pęcherze wypełnione
płynem surowiczym, towarzyszy ostry ból
- stopień III - dochodzi do martwicy skóry na całej jej grubości, z towarzyszącym
uszkodzeniem głębiej poło\
onych tkanek jak tkanka podskórna, mięsnie i ścięgna.
Krańcową formą oparzenia III stopnia jest zwęglenie tkanek.
Pierwsza pomoc w oparzeniach polega na schładzaniu czystą, zimną wodą miejsca
oparzenia przez okres 15-20 minut. Je\
eli odzie\
przylgnęła do ciała nie wolno jej odrywać.
Następnie ranę osłania się jałowym opatrunkiem, nie mo\
e on jednak wywierać ucisku na
miejsce oparzenia.
Udary cieplne:
Rzadko spotykany stan chorobowy charakteryzujący się nagłą utratą przytomności z wysoką
gorÄ…czkÄ… 41-43°C oraz utrat Ä… potliwoÅ›ci. GłównÄ… przyczynÄ… jest zbyt intensywne dziaÅ‚anie
promieni słonecznych na organizm ludzki. Szybciej dochodzi do udaru cieplnego u osób w
podeszłym wieku, zmęczonych, wyczerpanych, nadu\
ywających alkoholu i ogólnie słabych.
Przy udarach występują następujące objawy: bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty,
zaburzenia wzroku, drgawki, gorąca, sucha skóra, obni\
enie ciśnienia krwi. Postępowanie:
przenieść chorego do pomieszczenia o temperaturze okoÅ‚o 17°C , zdjąć ubranie i okÅ‚adać
ciało workami z zimną wodą lub lodem jednocześnie mierząc co 10 min temperaturę i nie
dopuścić do jej spadku poni\
ej 38,3°C co mo \
e spowodować przejście reakcji w hipotermie,
masować kończyny dolne w celu podtrzymania krą\
enia, unikać leków uspakajających,
morfiny poniewa\
mogą utrudniać powrót funkcji ośrodka termoregulacyjnego.
Hipotermia i odmro\
enia
Oziębienie organizmu (hipotermia) jest wystudzeniem organizmu poni\
ej jego normalnej
temperatury. Rozpoczyna się gdy temperatura ciała człowieka spadnie poni\
ej 35 stopni C.
Symptomami sÄ… kolejno: lekkie dr\
enie mięśni, niekontrolowane dr\
enie (kłopoty z
kontrolowaniem swych palców i dłoni),gwałtowne dr\
enie (trudności z mówieniem), drgawki
stają się coraz wolniejsze i ustają, nieracjonalność zachowań, niezdolność do podejmowania
decyzji, utrata przytomności a następnie śmierć. Zwracaj uwagę na wszelkie oznaki dr\
enia.
BÄ…dz
szczególnie czujny gdy drgawki ustają. Jest to ostatnie ostrze\
enie!
Oziębienie miejscowe (odmro\
enie) powoduje zwÄ™\
enie naczyń krwionośnych, a tym samym
zwolnienie obiegu krwi i zmniejszenie dopływu krwi do innych części ciała. Szczególnie
nara\
onymi na tego rodzaju przypadki są: palce rąk i nóg, uszy, policzki i nos. Odmro\
enia
dzielÄ… siÄ™ na trzy kategorie zale\
nie od tego jak sÄ… powa\
ne:
Odmro\
enia I stopnia dotycz przewa\
nie końców uszu, palców u rąk i nóg oraz nosa. Skóra
bieleje, ale nie odczuwa się bólu.
Odmro\
enia II stopnia dotyczą palców u rąk i nóg, dłoni, stóp i twarzy, czasem kolan i górnej
części nóg. Skóra przybiera woskowaty i sztywny wygląd. W obszarze odmro\
enia
występuje utrata czucia i sine lub purpurowe zabarwienia dookoła.
Odmro\
enia III stopnia są całkowitym zamro\
eniem jakiejś części ciała. Odmro\
enie jest
białe, twarde i całkowicie pozbawione czucia.
W przypadku stwierdzenia odmro\
eń lub hipotermii nale\
y przede wszystkim:
- zapobiec dalszej utracie ciepła (dodatkowa odzie\
, ciepłe pomieszczenie, zmiana
bielizny, rozpalenie ogniska, ogrzanie się wraz ze zdrową osobą w śpiworze).
- doprowadzić do osiągnięcia właściwej temperatury ciała przez podanie gorących
napojów z du\
ą ilością cukru
- w przypadku stwierdzenia odmro\
eń nie nale\
y nacierać - odmro\
onych miejsc
śniegiem ani moczyć - w wodzie jak równie\
ogrzewać - tych miejsc przy ogniu.
UWAGA! Pamiętaj, odmro\
enie jest groz
niejsze od oparzenia. Wychłodzenie wiatrem
mo\
e zamrozić twoje ciało i zagrozić twojemu \
yciu. Wiatr wiejący z szybkością 10
m/sek przy temperaturze 0 stopni C daje taki skutek jak temperatura - 15 stopni przy
bezwietrznej pogodzie.
Przy lekkich odmro\
eniach (zmarznięciach) postępujemy w następujący sposób:
- zmarznięte ręce ogrzewamy wkładając je pod pachy lub pachwiny, uszy i nos
ogrzewamy przykładając do nich ciepłą dłoń, ale nie rozcieramy gdy\
mo\
emy
spowodować popękanie skóry w wyniku czego powstaną otwarte rany które mogą ulec
zaka\
eniu
- bardzo dobrze działa te\
masa\
mał\
owin usznych, poniewa\
stymuluje przepływ energii
po całym organizmie i poprawia krą\
enie lepiej ni\
fili\
anka kawy. W tym celu nale\
y
uchwycić - mał\
owiny uszne dwoma palcami i ugniatać - lekko , centymetr po
centymetrze, na całej powierzchni nie pomijając płatków uszu.
Zapobieganie odmro\
eniom (praktyczne rady brytyjskich oddziałów SAS).
- rób miny, aby uniemo\
liwić - powstawanie sztywnych obszarów skóry twarzy,
gimnastykuj dłonie, poruszaj palcami rąk i nóg
- obserwuj uwa\
nie siebie samego i innych pod kątem wystąpienia obszarów białej
woskowej skóry szczególnie na twarzy, uszach i dłoniach
- nie noÅ› ciasnej odzie\
y, utrudnia krÄ…\
enie krwi
- ubieraj się w śpiworze
- zawsze noÅ› odpowiedniÄ… odzie\
na dworze. Je\
eli zmoknie, staraj siÄ™ jÄ… jak najszybciej
wysuszyć
- przed wejściem do schronienia otrzepuj się ze śniegu, w przeciwnym razie roztopi się on
i zamoczy odzie\

- dbaj o to aby mieć - zawsze suche dłonie, noś rękawiczki i nie dotykaj metalu gołymi
rękami, powoduje to odmro\
enia
- pokrywaj najbardziej nara\
one na odmro\
enia części ciała tłustym kremem
- często spo\
ywaj posiłki i gorące napoje
- zimą zawsze noś czapkę; skóra głowy oddaje do otoczenia nawet do 40% ciepła
wyprodukowanego przez organizm.
Oparzenia słoneczne.
Mo\
na ich doznać bardzo łatwo gdy\
promienie słoneczne odbijają się w górę od śniegu i
lodu. Wra\
liwymi miejscami są wargi, powieki i nos. Miejsca te chroń kremem do opalania.
Olśnienie śniegowe.
Oznakami olśnienia śniegowego są: zaczerwienienie i pieczenie oczu, silne łzawienie i bóle
głowy. Leczenie polega na nało\
eniu przepaski na oczy i odczekaniu a\
ustÄ…piÄ… objawy. Aby
temu zapobiec noś okulary słoneczne, lub wykonaj je z tektury, kory.
Odwodnienie.
Pierwszym sygnałem jest barwa moczu: przybierze on kolor ciemno \
ółty. Inne symptomy to
brak apetytu, spowolnienie ruchów, zawroty głowy i podwy\
szona temperatura. Podczas
niskich temperatur pij du\
o płynów- wody, herbaty, zupy.
7. UkÄ…szenia, pogryzienia, u\
Ä…dlenia
Pogryzienie przez zwierze.
Pogryzienia są niebezpieczne ze względu na ogromne ryzyko zaka\
enia znajdujÄ…cymi siÄ™ w
paszczy zwierzęcia licznymi bakteriami, które w momencie ukąszenia przenikają do rany.
Szczególnie groz
ne jest zaka\
enie wścieklizną. Wygląd rany kąsanej zale\
y od gatunku
zwierzęcia, które pogryzło. Ka\
dej ranie towarzyszy ból oraz mniej lub bardziej intensywne
krwawienie. RanÄ™ nale\
y przemyć wodą z mydłem przez 10-15 minut, wirus wścieklizny ginie
w styczności z mydłem (ranę mo\
na przemyć wodą utlenioną), pozwolić aby krew swobodnie
wypływała przez 5-10 minut, zało\
yć na ranę jałowy opatrunek, zapewnić komfort termiczny i
wsparcie psychiczne, wezwać pogotowie, w celu zabezpieczenia przed wścieklizną. Osoby
podejrzane o niÄ… poddawane sÄ… szczepieniom.
U\
Ä…dlenia przez owady.
Pojedyncze u\
ądlenia owadów nie są niebezpieczne. Trzeba pamiętać jednak o tym, \
e
wra\
liwość poszczególnych osób na jad owadów jest zró\
nicowana. Niebezpieczne sÄ…
u\
ądlenia w okolicy szyi, języka, wewnętrznej części podniebienia oraz policzków. Mogą one
powodować obrzęk błony śluzowej, krtani i zatkanie dróg oddechowych. Objawy u\
Ä…dlenia:
zaczerwienienie i obrzęk miejsca u\
ądlenia, bolesność, u osób uczulonych mogą wystąpić
objawy ogólne jak: dreszcze, podwy\
szona temperatura ciała, bóle i zawroty głowy,
przyspieszenie tętna, duszność i zaburzenia oddechu. Udzielając pierwszej pomocy nale\
y
po pierwsze usunąć \
ądło w taki sposób, aby nie uszkodzić pęcherzyka z płynem
surowiczym, stosować zimne okłady, w przypadku ukąszenia w obrębie jamy ustnej i szyi
podać kostkę lodu do ssania (lód zmniejsza obrzęk) i skontaktować się z lekarzem.
UWAGA! Nie wolno usuwać \
ądła u osób uczulonych i małych dzieci.
UkÄ…szenia przez \
mijÄ™.
Jedynym \
yjącym w Polsce na wolności jadowitym wę\
em jest \
mija zygzakowata,
najczęstszym miejscem ukąszenia jest stopa lub łydka. Objawy ukąszenia: obrzęk,
bolesność, pocenie się, uczucie śmiertelnego leku, drgawki, przyspieszenie tętna i oddechu,
bredzenie, osłabienie. Udzielając pierwszej pomocy nale\
y zało\
yć opaskę uciskową
powy\
ej miejsca ukąszenia, unieruchomić kończynę poni\
ej poziomu serca, zapewnić
komfort termiczny i wsparcie psychiczne, kontrolować czynności \
yciowe, poszkodowany
nie powinien wykonywać zbędnych ruchów. Po udzieleniu pierwszej pomocy bezwzględnie
nale\
y wezwać pogotowie.
8. Ciała obce
Ciała obce w oku.
Najczęściej wypłukujemy czystą wodą bie\
Ä…cÄ…, wlewajÄ…c jej du\
e ilości do worka
spojówkowego, kierując strumień od wewnętrznego do zewnętrznego kąta oka, przy szeroko
rozwartej powiece. Po zabiegu zało\
yć na oko jałowy gazik.
Ciało obce w uchu.
Pociągnąć mał\
owinę uszną ku dołowi i do tylu, co umo\
liwia obejrzenie nawet błony
bębenkowej i daje mo\
liwość usunięcia ciała obcego pęsetą.
Ciało obce w nosie.
Gdy jest dobrze widoczne usuwamy, np. pęsetą., bądz
uciskamy wolne skrzydełko nosa i
zlecamy mocne wydmuchniecie powietrza dro\
nym otworem nosa; głębiej tkwiące
przedmioty wymagajÄ… interwencji laryngologa.
Ciało obce w gardle.
Nale\
y poło\
yć poszkodowanego twarzą w dół z głową uło\
onÄ… ni\
ej ni\
nogi, względnie
przewiesić przez kolano, po czym silnie uderzyć łódkowatą dłonią między łopatki, tak aby
ciało obce samoistnie wypadło. U dzieci często skuteczne bywa uniesienie do góry
chwytając za talerze biodrowe oraz pośladki, co z reguły wystarcza do pobudzenia kaszlu i
wydalenia obcego ciała.
9. ZÅ‚amania
Złamaniem nazywamy całkowite przerwanie ciągłości tkanki kostnej w wyniku urazu
mechanicznego (złamanie mechaniczne) lub toczącego się procesu chorobotwórczego
(złamanie patologiczne). Złamania dzielą się na otwarte i zamknięte. Otwartym złamaniom
towarzyszy rana, jest przerwana ciągłość skóry, a kość jest nara\
ona na zanieczyszczenia
pochodzące z powierzchni skóry, otoczenia i z powietrza. Rana mo\
e być spowodowana siłą
uszkadzającą lub fragmentami kości przebijającymi skórę. Gdy skóra dookoła złamanej
kości nie jest naruszona, wówczas jest to złamanie zamknięte. Uszkodzenia wewnętrzne
otaczających tkanek i naczyń krwionośnych mogą powodować obrzęk i zasinienie.
Złamaniom towarzyszy równie\
ból samoistny oraz bolesność dotykowa. Mo\
e wystąpić
zniekształcenie kończyny lub nieprawidłowa jej ruchomość. W przypadku złamania kości
trzeba unieruchomić złamaną kość i sąsiadujące z nią dwa stawy. Unieruchomienie
uszkodzonego stawu wymaga unieruchomienia dwóch sąsiadujących z nim kości.
Złamanie kończyn.
Złamane kości kończyn górnych z reguły unieruchamia się, stosując m.in. środki podręczne.
Mo\
na np. wykorzystać temblak z chusty trójkątnej lub ubiór poszkodowanego, podwijając
bluzkę, sweter lub połę marynarki do góry na zgiętą w stawie łokciowym i uło\
onÄ… w poprzek
klatki piersiowej kończynę górną. W przypadku złamania obojczyka unieruchamia się staw
barkowy dwoma chustami. Do dołka pachowego po stronie złamanej trzeba wło\
yć wałek
zwiniętej tkaniny (waty, banda\
u). Kończynę układa się na klatce piersiowej palcami w
kierunku zdrowego barku. Następnie wykonuje się temblak z chusty trójkątnej, dociągając jej
rogi na zdrowym barku w ten sposób, aby łokieć został nieznacznie podciągnięty ku górze.
Następnie z drugiej chusty wykonuje się szeroką opaskę i mocuje się ramię do klatki
piersiowej. Przy złamaniach obojczyka, uszkodzenia barku i ramienia stosuje się tak\
e
opatrunek Dessaulta, polegający na umocowaniu kończyny górnej do klatki piersiowej.
Złamania kości kończyn dolnych wymagają unieruchomienia obło\
eniowego. Rzadko kiedy
złamana noga układa się w wyproście. Często bywa wykręcona, podwinięta, itp., a
przemieszczenie jej mo\
e się przyczynić do dalszych uszkodzeń i wpłynąć na pogorszenie
stanu poszkodowanego. Dlatego uszkodzone kończyny dolne obkłada się przedmiotami,
które mogą je ustabilizować. Natomiast gdy jest konieczny transport poszkodowanego,
nale\
y kończyny dolne unieruchomić. Mo\
na do tego celu wykorzystywać deseczki, narty,
linijkę, itp., pamiętając o tym, \
e nale\
y je obło\
yć miękkimi tkaninami (np. ręcznikiem,
szalem), szczególnie w okolicach stawów. Je\
eli nie ma sztywnych przedmiotów, wówczas
nale\
y obło\
yć uszkodzoną nogę zrolowanym kocem i przymocować do niej w kilku
miejscach zdrową. Trzeba pamiętać o zachowaniu szczególnej ostro\
ności.
Złamanie kręgosłupa.
Złamanie kręgosłupa mo\
e być następstwem upadku na głowę lub kark z wysokości,
zgniecenia go czy te\
nadmiernego zgięcia. Na tego rodzaju uszkodzenie wskazuje ból
bezpośrednio w miejscu urazu i promieniujący wzdłu\
kręgosłupa oraz niemo\
ność
poruszania okolicą ciała i kończynami poni\
ej miejsca urazu. Gdy osobÄ™ poszkodowanÄ…
podejrzewamy o uszkodzenie urazowe kręgosłupa nale\
y zwrócić uwagę na to, czy
poszkodowany mo\
e poruszać kończynami. Niemo\
ność wykonywania \
adnego ruchu
kończynami górnymi i dolnymi lub tylko dolnymi świadczy o wystąpieniu pora\
enia
(pora\
enie występuje zawsze poni\
ej miejsca uszkodzenia, np. w przypadku uszkodzenia
rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym występuje pora\
enie wszystkich kończyn, a w
przypadku uszkodzenia rdzenia kręgowego na wysokości klatki piersiowej lub brzucha -
pora\
enie kończyn dolnych). Zdarza się, \
e po niewielkim urazie głowy lub kręgosłupa
szyjnego poszkodowany siedzi z łokciami opartymi na kolanach i rękami podtrzymuje głowę.
Taki widok powinien budzić podejrzenie, ze uszkodzenie kręgosłupa nastąpiło w jego
odcinku szyjnym. Z miejsca wypadku nale\
y poszkodowanego wynosić w pozycji twarzą do
ziemi, trzymając go za wyciągnięte ręce i nogi. W takiej pozycji najlepiej przenieść
poszkodowanego na ju\
przygotowane, np. wyjęte z zawiasów drzwi lub nosze, koniecznie o
twardym bÄ…dz
mocno naciągniętym podło\
u. Nale\
y ściśle przestrzegać zasady, \
e nie
wolno przekładać poszkodowanego z miejsca na miejsce lub z noszy na nosze.
Poszkodowany raz uło\
ony na noszach musi być w takiej pozycji odwieziony do szpitala.
Poszkodowanego (np. le\
ącego na poboczu szosy) powinno układać na noszach kilka osób,
które będą podtrzymywały go pod głowę, kark, klatkę piersiową, okolice lędz
wiowÄ…, miednice
i kończyny dolne. Poszkodowanego zawsze nale\
y układać na plecach, nigdy na boku.
Nigdy te\
nie wolno unosić mu głowy. Mo\
e to spowodować ucisk na rdzeń kręgowy, a
następnie cię\
kie powikłania. Po uło\
eniu poszkodowanego np. na noszach - pod szyje,
okolice lędz
wiową i kolana delikatnie wsuwa się zrolowany koc, zwiniętą odzie\
, a następnie
delikatnie i dokładnie unieruchamia, przywiązując poszkodowanego do podło\
a, na którym
le\
y. Głowę unieruchamia się za pomocą zrolowanego koca obejmującego głowę bocznie
oraz opaski biegnącej przez czoło. Pozostałe odcinki ciała unieruchamia się tak, aby
uniemo\
liwić jakikolwiek ruch ciała w czasie przewozu. Je\
eli osoba udzielajÄ…ca pierwszej
pomocy nie czuje się na siłach właściwie jej udzielić, powinna poszkodowanego pozostawić
na miejscu wypadku uło\
onego na plecach, na twardym podło\
u i czekać na przybycie
pomocy doraz
nej. Poszkodowanego podejrzanego o uszkodzenie kręgosłupa nigdy nie
wolno przewozić przygodnym środkiem lokomocji i byle jak.
ZÅ‚amania okolicy klatki piersiowej.
ZÅ‚amanie \
eber występuje najczęściej wskutek bezpośredniego urazu, np. ciosu lub upadku
na klatkę piersiową. Charakterystyczną cechą jest ostry ból (występujący w miejscu
złamania), pogłębiający się przy oddychaniu, płytki oddech i tzw. postawa przymusowa.
Poszkodowany, uciskając na złamane \
ebra, częściowo je unieruchamia, co przynosi mu
ulgę. Podobny skutek przynosi uło\
enie na chorym boku. Zalecane jest unieruchomienie
uło\
eniowe. Często poszkodowany sam przybiera pozycję półsiedzącą, podpierając się z
lekkim pochyleniem w stronę urazu. Warunkiem takiego uło\
enia jest przytomność
poszkodowanego i brak skłonności do omdleń. Nieprzytomnego zaś układa się w pozycji
bocznej ustalonej, na uszkodzonym boku. Nale\
y unikać przygodnego transportu. Jednak w
sytuacjach koniecznych poszkodowanego transportuje się w pozycji półsiedzącej. Pod
kolana nale\
y podło\
yć zrolowany koc, zapobiegający zsuwaniu się nóg poszkodowanego.
10. Banda\
owanie (desmurgia)
Opatrunek kciuka.
Rozpoczynamy obwojem kolistym
na nadgarstku (1) przechodzimy
na kciuk do samej góry (2)
Wykonujemy pętlę dookoła kciuka
i kierujemy opaskÄ™ z powrotem na
nadgarstek. Powstało pierwsze
kłosowanie (3). W ten sam
sposób, co pierwsze, wykonujemy
drugie kłosowanie nieco ni\
ej od
poprzedniego (4,5). W ten sam
sposób wykonujemy trzecie
kłosowanie jeszcze ni\
ej i
kończymy obwojem kolistym
wokół nadgarstka, koniec banda\
a
umocowujemy przylepcem.
Powstał opatrunek kłosowy kciuka
wstępujący (6).
Owinięcie palców - tzw.
 rękawiczka
Rozpoczynamy obwojem kolistym na
nadgarstku (1) przechodzimy na mały
palec od strony wewnętrznej i
wykonujemy kilka obwojów
śrubowych: od czubka do nasady
palca, liczba obwojów śrubowych
zale\
y od długości palca (2)
przeprowadzamy opaskÄ™ na okolicÄ™
nadgarstka i wykonujemy niecały
obwój kolisty (3) przechodzimy na
następny palec, wykonując jak wy\
ej,
kilka obwojów śrubowych, po czym
kierujemy opaskÄ™ na nadgarstek -
przez grzbiet dłoni (4,5) Po przejściu
od strony nadgarstka na palec
środkowy, wykonujemy jw. kilka
obwojów śrubowych (6). Te same
obwoje wykonane sÄ… ju\
w podobny
sposób na palcu wskazującym i
kciuku, po czym opatrunek został
zakończony przylepcem na
nadgarstku (7).
Opatrunek dłoni.
Rozpoczynamy obwojem
kolistym na nadgarstku i
następnie od wnętrza dłoni
przeprowadzamy opaskÄ™
powrotnÄ… (tam i z powrotem)
przez środek złączonych
palców (1) następnie skośnie
z prawej strony (2), potem
skośnie z lewej strony, po
czym wszystkie opaski
powrotne przymocowujemy
obwojem kolistym przez
środek złączonych palców
(3). Zaczynamy kłosowanie -
począwszy od czubków
palców tak, aby przykryć 2/3
ostatniej opaski powrotnej
(kłosowanie jest to pętla
dookoła dłoni ze
skrzy\
owaniem na grzbiecie)
(4, 5) (por. Opatrunek
kłosowy kciuka wstępujący niepełny). W podobny sposób wykonujemy drugi obwój kłosowy
(jeśli dłoń jest du\
a, mo\
na wykonać łych obwojów więcej). Powstał opatrunek kłosowy
wstępujący (6, 7, 8). Kończymy obwojem kolistym na nadgarstku, koniec banda\
a
umocowujemy przylepcem (9).
Opatrunek kolisty i śrubowy przedramienia.
Obwój kolisty wykonuje się dookoła 1
osi, mo\
na wykonać kilka razy tak,
aby ka\
da następna opaska
pokrywała w pełni poprzednią (1). W
tym przypadku jest on poczÄ…tkiem
obwoju śrubowego. Obwój śrubowy - obwoje nakładamy od dołu do góry, ka\
dy obwój
następny pokrywa 2/3 poprzedniego (2).
Opatrunek zaginany przedramienia.
Rozpoczynamy obwojem kolistym (1),
następnie w połowie obwoju
śrubowego zaginamy opaskę ku
dołowi, podtrzymując kciukiem (2) -
opaska w tym momencie skierowana
jest główką w dół, dalej wykonujemy
znowu 1/2 obwoju śrubowego i znowu
opaskÄ™ zaginamy. Obwoje te
powtarzamy dowolnÄ… liczbÄ™ razy, uwa\
ając, aby zagięcia wypadły na samym grzbiecie
przedramienia, jedne nad drugimi (3). Opaska taka nadaje się do opatrunków z du\
ą ilością
waty czy ligniny, nie jest zbyt ścisła.
Opatrunek Å‚okcia.
Rozpoczynamy obwojem kolistym
vdvv
przez środek łokcia, lekko zgiętego
(1) Następny obwój prowadzimy
nieco skośnie od zewnątrz ku
środkowi, poni\
ej obwoju
początkowego (2) trzeci obwój
prowadzimy nieco skośnie ku
środkowi powy\
ej obwoju
poczÄ…tkowego przeprowadzamy
jeszcze po jednym obwoju poni\
ej i powy\
ej obwoju początkowego i kończymy na
przedramieniu (4).
Opatrunek stopy.
Rozpoczynamy obwojem kolistym
wokół sławił skokowego (1)
przeprowadzamy pierwsze
kłosowanie wokół stopy, najbli\
ej
pięty i stawu skokowego (2, 3)
Następnie przeprowadzamy
drugie kłosowanie wokół stopy,
nieco dalej od poprzedniego (4,
5) oraz przeprowadzamy pot
trzeciego kłosowania (6) I
kończymy obwojem kolistym
wokół stopy, umocowujemy
przylepcem (7).
Opatrunek kolisty, śrubowy i opatrunek wę\
ykowy golenia.
Na rycinie (1) widać wykonany obwój kolisty dookoła stawu skokowego, następnie wykonany
obwój śrubowy goleni (2) (obwoje nakładane są skośnie jeden na drugi, przy czym ka\
dy
następny pokrywa 2/3 poprzedniego), zakończenie obwojem kolistym znajduje się pod
kolanem, na rycinie (3) widać wykonany opatrunek wę\
ykowy goleni. Technika podobna, jak
przy opatrunku śrubowym, z tym
\
e pomiędzy obwojami skośnymi
pozostaje wolna przestrzeń.
Opatrunek zaginany golenia.
Na rycinie (4) wykonany obwój
kolisty wokół stawu skokowego
oraz 1/2 obwoju śrubowego,
następnie zagięcie opaski w dół,
na kciuku, główka banda\
a jest w tym momencie obrócona w dół. Na rycinie (5) widać obwój
zaginany, powtórzony 7 razy a\
pod kolano - zagięcia tworzą rysunek kłosa, zakończenie
nastąpiło pod kolanem.
Opatrunek kłosowy wstępujący (ósemkowy) golenia.
Po rozpoczęciu obwojem kolistym na stawie skokowym i przejściu ukośnie pod kolano,
umocowujemy opaskÄ™ obwojem kolistym pod kolanem (6), przechodzimy z powrotem
skośnie na staw skokowy - powstaje pierwsze kłosowanie (7) następnie wykonujemy w
podobny sposób jeszcze kilka obwojów kłosowych jeden nad drugim i kończymy obwojem
kolistym pod kolanem (8).
Opatrunek kolana.
Rozpoczynamy obwojem kolistym
wokół kolana (1) Wykonujemy obwój
skośny nad obwojem kolistym, potem
pod obwojem kolistym (2). Na rycinie
(3) widać obwoje rozbie\
ne
przeprowadzone z ka\
dej strony po 2
razy (nad i pod kolanem). Opatrunek
zakończony jest obwojem kolistym
wokół uda.
Czapka Hipokratesa (mitra).
Do wykonania obwoju potrzebna
jest opaska dwugłowa, powstała
albo ze zwinięcia jednej długiej
opaski z dwóch stron, albo
wskutek zszycia ze sobą dwóch
opasek. W prawej ręce trzymamy
opaskę, którą banda\
ujemy
wokół czoła. W lewej ręce
trzymamy opaskę, którą
banda\
ujemy opaski powrotnie
przez ciemiÄ™. Rozpoczynamy
obwojem kolistym wokół czoła (1)
na potylicy zakładamy opaskę,
trzymaną w lewej ręce pod tę,
która trzymamy w prawej (2)
opaskę podło\
onÄ… zaginamy
równo z obwojem kolistym i
przeprowadzamy a\
do czoła
poprzez ciemiÄ™ (3) i dalej na
czoło, po czym
przybanda\
owujemy ją połową
obwoju kolistego (4) następnie
opaskę pionową zaginamy równo
z obwojem kolistym i
przeprowadzamy skośnie
półkoliście do tyłu (5) gdzie
równie\
ja przybanda\
owujemy obwojem kolistym, następnie znowu zaginając,
przeprowadzamy z drugiej strony opaski środkowej w stronę czoła (6). Opaski powrotne
zaginane raz z lewej, raz z prawej strony ciemienia, przytrzymywane obwojami okrÄ™\
nymi
wokół czoła przeprowadzamy tyle razy, ile potrzeba, aby pokryć całe ciemię. Na rycinie (7,8)
widać obwoje zaginane przeprowadzane po trzy razy z ka\
dej strony opaski środkowej, za
ka\
dym razem przytrzymywane obwojem kolistym. Opatrunek zakończono na czole.
Uwaga: Czapka dobrze wykonana, po zdjęciu z głowy trzyma się w całości.
11. Ewakuacja i transport rannych
Najczęściej poszkodowani muszą być ze względów bezpieczeństwa szybko przenoszeni z
miejsca wypadku. Zawsze jednak przenoszenie poszkodowanego wiÄ…\
e siÄ™ z ryzykiem
zwiększenia urazu lub pogorszenia się stanu jego zdrowia. Dlatego nale\
y przenosić lub
posuwać poszkodowanych tylko w przypadku bezpośredniego zagro\
enia, stosujÄ…c
odpowiednie do urazów sposoby. Ratownikowi nie wolno ryzykować równie\
własnego
bezpieczeństwa w trakcie przenoszenia ofiary wypadku.
Podstawowe zasady przenoszenia rannych i chorych.
W celu uniknięcia dodatkowych urazów u poszkodowanego, a tak\
e zabezpieczenia zdrowia
ratownika wypracowano kilka zasad. Nie nale\
y przesuwać ratowanego, je\
eli nie jest to
absolutnie konieczne. Trzeba wyjaśnić poszkodowanemu, co robi ratownik, aby mógł z nim
współpracować. Nale\
y zało\
yć, \
e ratowany nie mo\
e siedzieć ani stać bez pomocy. Nie
nale\
y przenosić poszkodowanego, gdy jest dostępna pomoc na miejscu. Zawsze trzeba się
upewnić, czy wszyscy pomocnicy wiedzą co robić, aby współdziałanie było sprawne. Gdy
kilka osób przenosi poszkodowanego, tylko jedna wydaje polecenia.
Prowadzenie lekko poszkodowanego.
Je\
eli poszkodowany jest przytomny, zdolny do chodzenia, podpiera siÄ™ go przy chodzeniu.
Nale\
y stanąć po stronie zranienia, przeło\
yć jego rękę wokół swojej szyi i chwycić za
nadgarstek. Drugą ręką trzeba go objąć wokół talii i chwycić za pasek lub ubranie. Marsz
rozpoczyna siÄ™ nogÄ… od strony poszkodowanego.
Przenoszenie poszkodowanego sposobem "na barana".
Przytomnego o małej masie ciała, niezdolnego do chodzenia mo\
na przenieść sposobem
 na barana . W tym celu nale\
y kucnąć przed poszkodowanym, przeło\
yć jego ręce przez
szyję, chwycić pod kolana. Następnie nale\
y powoli i ostro\
nie wstać.
Przenoszenie poszkodowanego tzw. sposobem matczynym.
Przytomnego o małej masie ciała, niezdolnego do chodzenia mo\
na przenieść równie\

sposobem  matczynym . W tym celu nale\
y chwycić poszkodowanego jedną ręką pod
kolana, a drugą podtrzymywać plecy. Dla ustabilizowania rannego mo\
na przerzucić prawą
jego rękę przez swoją szyję.
Przenoszenie poszkodowanego tzw. sposobem stra\
ackim.
Przenoszenie tzw. sposobem stra\
ackim polega na tym, \
e ratownik na stojÄ…co pochyla siÄ™
nad poszkodowanym, tym samym opierając jego głowę na swoich plecach. Lewą rękę
przekłada na wysokości kolana przez nogi poszkodowanego. Dłonią tej\
e ręki obejmuje za
lewe kolano poszkodowanego. Wykonując ww. czynność ratownik jednocześnie swoją
prawą ręką chwyta za nadgarstek lewej ręki poszkodowanego i przeciąga tą rękę przez
swoją szyję. Następnie ratownik powoli wraca do postawy wyprostowanej. Teraz nale\
y lewÄ…
ręką objąć obie nogi na wysokości kolan i poszkodowany jest gotowy do transportu.
Przenoszenie poszkodowanego przez 2 osoby sposobem  na krzesełko".
Je\
eli jest dwóch ratowników, wówczas najlepiej przenosić poszkodowanego, stosując
 krzesełko dwuręczne. W tym celu ratownicy kucają twarzami do siebie (plecy
wyprostowane) po obu stronach poszkodowanego. Krzy\
ują ręce za plecami
poszkodowanego i chwytajÄ… za pasek. DrugÄ… parÄ™ rok przesuwajÄ… pod kolanami
poszkodowanej osoby, chwytając się za nadgarstki, przesuwają je pod środek ud. Podnoszą
się równocześnie, pamiętając o wyprostowanych plecach.
Przenoszenie poszkodowanego przez 2 osoby "na Å‚aweczce".
Przenoszenie sposobem  na Å‚aweczce polega na tym, \
e ratownicy kucajÄ… po obu bokach
poszkodowanego twarzami do siebie. ChwytajÄ… siÄ™ wzajemnie za nadgarstki, pod udami
poszkodowanego oraz za jego plecami. Poszkodowany obejmuje ratowników za szyję.
Przenoszą go w pozycji lekko odchylonej do tyłu.
Budowa improwizowanych noszy.
W przypadkach koniecznych mo\
na wykonać prowizoryczne nosze z drą\
ków i kurtek lub
marynarki. W tym celu nale\
y wsunąć drą\
ki przez odwrócone do wewnątrz rękawy. Kurtkę
(marynarkę lub płaszcz) nale\
y dokładnie zapiąć. W podobny sposób mo\
na skonstruować
nosze prowizoryczne z drÄ…\
ków i pasów, koców, ręczników, taśm, prześcieradeł, itp. Za
nosze mogą posłu\
yć drzwi, blaty stołów, szerokie deski.