Dr Joanna Radoszewska
Materiały do wykładu
Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży
Upośledzenie umysłowe
Ludzie przychodzą na świat z niejednakowymi szansami na korzystny rozwój
Upośledzenie umysłowe jest stanem zahamowania lub niepełnego rozwoju umysłu, które
charakteryzuje się zwłaszcza uszkodzeniem umiejętności ujawniających się w okresie rozwoju i
składających się na ogólny poziom inteligencji  to jest: zdolności poznawczych, mowy,
ruchowych i społecznych.
Zaburzenie rozwoju
" polegające na znacznym obniżeniu ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego,
któremu towarzyszy deficyt w zakresie zachowao adaptacyjnych(w szczególności
niezależności i odpowiedzialności).
" Według definicji WHO: istotne obniżenie ogólnego poziomu funkcjonowania
intelektualnego, oraz trudności w zachowaniu przystosowawczym, występujące przed 18
rokiem życia
F70 Upośledzenie umysłowe, lekkie
" 1. Istotnie niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, iloraz inteligencji zbliżony
do 70 lub mniej, określany za pomocą indywidualnie dobranych testów inteligencji.
" 2. Współwystępujące deficyty lub upośledzenie zdolności przystosowania przynajmniej w
dwóch spośród wymienionych dziedzin:
" porozumiewania siÄ™
zaradności osobistej
prowadze­nia domu
stanowienia o sobie
umiejętności interpersonalnych
korzystania ze z
ródeł wsparcia społecznego
możliwości uczenia się, pracy, wypoczynku, dbania o zdrowie i bezpieczeostwo.
3. Początek przed 18 rokiem życia.
" 69  50 II upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim: poziom intelektualny
charakterystyczny dla 12 roku życia.
1
Dr Joanna Radoszewska
Materiały do wykładu
Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży
" Ta forma deficytu intelektualnego jest najczęściej rozpoznawana. Osoby takie są
samodzielne i zaradne społecznie, nie powinny jednak wykonywad zawodów
wymagających podejmowania decyzji, ponieważ nie osiągnęły etapu myślenia w rozwoju
poznawczym. W zyciu rodzinnym mogą nie doświadczad przebiega bez trudności.
" Obecnie istnieje tendencja do wprowadzania zajęd korekcyjnych, przy intensywniejszym
treningu poznawczym w dłuższym czasie osoby z upośledzeniem w stopniu lekkim osiągają
podobne wyniki co osoby z przeciętnym II. Do 12 roku życia brak różnic rozwojowych.
F71 Upośledzenie umysłowe umiarkowane
" Przybliżona wartośd II od 35 do 49 (u dorosłych wiek umysłowy odpowiednio od 6 do mniej
niż 9 lat). Może powodowad występowanie znacznych opóz
nieo w rozwoju w dzieciostwie,
ale większośd tych osób może osiągnąd pewien stopieo niezależności w zakresie
samoobsługi oraz rozwinąd umiejętności adekwatnego komunikowania oraz uczenia się.
Wiele dorosłych osób będzie potrzebowad wsparcia społecznego po to aby żyd i pracowad
w społeczeostwie. Obejmuje: umiarkowany niedorozwój umysłowy
49  35 II upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym: funkcjonowanie
intelektualne na poziomie 9 roku życia.
" W okresie przedszkolnym istnieją trudności z nabywaniem reguł (lojalnośd,
współdziałanie),
niezręcznośd fizyczna, powolny rozwój motoryczny.
do 9 roku życia rozwój jest prawidłowy.
Osoby mogą nabyd umiejętności samoobsługowych
F72 Upośledzenie umysłowe znaczne
" Przybliżona wartośd II od 20 do 34. Może doprowadzid do potrzeby stałej opieki. Obejmuje:
znaczny niedorozwój umysłowy
poziom rozwoju 6-latka.
Około 4-5 roku życia zauważalne opóz
nienie rozwoju psychofizycznego.
Osoby te mogą opanowad samoobsługę, przy stałej opiece mogą wyuczyd się czynności
domowych, ale nie sÄ… zdolne do wyuczenia zawodu. MogÄ… podejmowad prace nie
wymagajÄ…ce kwalifikacji.
2
Dr Joanna Radoszewska
Materiały do wykładu
Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży
F73 Upośledzenie umysłowe głębokie
Wartośd ilorazu II poniżej 20. Doprowadza do poważnych ograniczeo w zakresie samoobsługi,
kontrolowania zwieraczy, komunikowania się i poruszania się. Obejmuje: głęboki niedorozwój
umysłowy
F78 Inne upośledzenie umysłowe
F79 Upośledzenie umysłowe, nie określone
Obejmuje: niedorozwój umysłowy, oligofrenię
poniżej 20 II  upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim: poziom funkcjonowania
odpowiadający 3 roku życia. Możliwe jest opanowanie tylko najprostszej samoobsługi. Osoby
żyją krótko, rodzą się najczęściej z wieloma wadami natury somatycznej, zdeformowane
fizycznie, przez całe życie wymagają opieki, najczęściej instytucjonalnej.
Osoby upośledzone
lekkie upośledzenie umysłowe 75%
umiarkowane upośledzenie umysłowe 20%
znaczne upośledzenie umysłowe 3,5%
głębokie upośledzenie umysłowe 1,5%
Zachowania adaptacyjne są zawsze zaburzone, ale w bezpiecznym otoczeniu społecznym
zapewniającym oparcie, zaburzenia adaptacji mogą nie odgrywad większego znaczenia.
( Klasyfikacja zaburzeo psychicznych i zaburzeo zachowania w ICD-10, 1997).
Osoby upośledzone mogą przejawiad szeroki zakres zaburzeo psychicznych a zapadalnośd na
inne zaburzenia psychiczne jest w tej populacji co najmniej trzy do czterech razy większa niż w
populacji ogólnej.
Osoby upośledzone są silniej narażone na ryzyko wyzyskiwania oraz nadużyd fizycznych i
seksualnych.
Przyczyny
Uwarunkowania biologiczne:
" 1. uszkodzenie CUN
" 2. zespoły wad dziedzicznych i wrodzonych
Aberracje chromosomów
" Trisomia 21  zespół Downa
" 1/3 dzieci upośledzonych
" 1 na 650 zdrowych urodzeo
" przyczyny powstania nieznane
3
Dr Joanna Radoszewska
Materiały do wykładu
Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży
" czynnik sprzyjający wiek matki: kobiety 25 letnie rodzą dziecko z zespołem Downa 1 na
2500 porodów ; 45  lenie 1:30
Choroby metaboliczne układu nerwowego
Fenyloketonuria
" zaburzenie przemiany fenyloalaniny(aminokwasu) w ustroju. GromadzÄ…ca siÄ™
fenyloalanina powoduje we wczesnym okresie zaburzenia ze strony układu
pokarmowego, przed 6 m.ż. zapach mysi .Opóz
nienie rozwoju psychoruchowego narasta
stopniowo i może byd zauważone po 1 r.ż. I.I. przeciętnie poniżej 50.
Uszkodzenia układu nerwowego pochodzenia infekcyjnego
Płodowy zespół poalkoholowy
" Ryzyko uszkodzenia dziecka matki dziecka uzależnionej od alkoholu ocenia się na 30-
50%.
" Opisano 168 wad wrodzonych u dzieci matek uzależnionych od alkoholu.
" Płodowy zespół poalkoholowy najczęściej charakteryzuje się małogłowiem,
zahamowaniem wzrostu wadami narządu wzroku oraz niezwykłym wyglądem twarzy
dziecka.(Zwężenie szpar powiekowych, zmarszczka nakątna, niskie osadzenie nosa,
niedorozwój środkowej części twarzy, gruba warga z z
le ograniczonÄ… czerwieniÄ…).
" Upośledzenie umysłowe występuje u
44 - 89% dzieci matek uzależnionych od alkoholu.
" Śmiertelnośd okołoporodowa kobiet wyższa o 15%.
4