CHOROBA LEGIONISTÓW- LEGIONELLOZA
(Legionella pneumophila)
8 lutego 2005 rzecznik prasowy Wojewódzkiej
Stacji Sanitarno  Epidemiologicznej w Gdańsku
poinformował, i\
w czasie kontroli wody
prowadzonej w około 30 hotelach na Pomorzu
stwierdzono obecność bakterii Legionella
pneumophila, wywołujących tzw. chorobę
legionistów(legionellozę).
Kontrole były prowadzone po wystąpieniu objawów
choroby legionistów u niemieckiego turysty,
powracającego z Gdańska. W kilku hotelach ilości
bakterii były na tyle du\
e, \
e podjęto decyzję
o czyszczeniu i dezynfekcji sieci wodnej.
Pałeczki Legionella
W dniu 8 lipca 2008 r. w Szpitalu Morskim pneumophila.
im. PCK w Gdyni Redłowie została wykryta Legionella. Gdyński sanepid
ostrzega - kolejne badanie wody na poziom bakterii Legionelli ju\
21 lipca.
Je\
eli wyniki badań będą złe, nie będzie ju\
dla szpitala taryfy ulgowej.
Wydarzenia te, świadczące i\
legionelloza w ka\
dej chwili mo\
e zaatakować
w Polsce, ka\
ą nam dokładniej poznać naturę, drogi zaka\
eń, przebieg choroby oraz
sposoby zapobiegania chorobie legionistów.
HISTORIA
Pierwsze masowe zachorowanie na chorobę legionistów zwaną tak\
e
legionellozą (od łacińskiej nazwy gatunku bakterii Legionella pneumophila)
zanotowano w roku 1976, podczas zjazdu weteranów Legionu Amerykańskiego
Stanu Pensylwania w Filadelfii w Stanach Zjednoczonych.
Choroba dotknęła wówczas 186 osób, zarówno spośród goszczących
w jednym hotelu uczestników zjazdu jak i obsługi tego hotelu.
Po śmierci 29 weteranów i 5 osób z personelu hotelu amerykańskie media wszczęły
alarm.
Ju\
w grudniu tego roku, w wyniku intensywnych badań, Joseph MacDade
stwierdził w preparatach histopatologicznych pobranych z płuc jednego ze zmarłych
nowy, nieopisany do tej pory zarazek, w którego nazwie postanowił upamiętnić
pierwsze ofiary  Legionella pneumophila.
Przyczyną zaka\
enia okazała się obecność bakterii w hotelowej instalacji
klimatyzacyjnej. Jak się póz
niej okazało, bakterie z grupy Legionella (gatunek
Legionella micdadei) odpowiedzialne były tak\
e za opisany juz w roku 1943 zespół
objawów określanych jako  tatlock a tak\
e za PPA   Pittsbourgh pneumonia agent .
CHARAKTERYSTYKA MIKROBIOLOGICZNA I CZYNNIKI DETERMINUJ
CE
CHOROBOTWÓRCZOŚĆ
Dokładne i sukcesywnie prowadzone badania pozwoliły do dnia dzisiejszego
poznać budowę i czynniki determinujące chorobotwórczość Legionella pneumophila.
Jest to tlenowa, Gram  ujemna pałeczka o wymiarach 0,3  0.9 �m na 2,0
do 4,0 �m. Jest ruchliwa i orzęsiona i trudna do zabarwienia konwencjonalnymi
metodami.
W warunkach optymalnych wzrost Legionella pneumophila trwa od 2 do 6
dni. Jego szybkość mo\
na dodatkowo przyspieszać poprzez wzbogacenie podło\
a
w \
elazo i mangan oraz utrzymywanie temperatury 35 stopni C, wysokiej
wilgotności i dostarczanie dwutlenku węgla. Legionella pneumophila prze\
ywa przez
dłu\
szy czas w temperaturze od 0 do 63 stopni C.
Legionella pneumophila jest drobnoustrojem względnie
wewnątrzkomórkowym. Po wniknięciu do organizmu człowieka dochodzi do adhezji
i penetracji Legionella pneumophila do wnętrza jednej z grup komórek układu
odpornościowego  makrofagów. Jest to mo\
liwe dzięki specyficznym białkom błony
bakteryjnej. Równolegle Legionella pneumophila obni\
a odporność komórkową.
Istotną rolę w szkodliwości Legionella pneumophila odgrywają egzotoksyny,
m.in. hemolizyny i cytotoksyny powodujące niszczenie tkanek.
WYST
POWANIE, DROGI PRZENOSZENIA, PODATNOŚĆ NA ZAKAśENIE
Legionella pneumophila występuje na całym świecie, kolonizuje bardzo
zró\
nicowane środowiska, w środowiskach wodnych jest paso\
ytem ameb, we
wnętrzu których mno\
y się. Szczególnie często bakterie Legionella pneumophila
spotkać mo\
na w osadach wodnych z du\
ą ilością glonów,
pierwotniaków, wapnia i \
elaza.
Jako potencjalne z
ródło zaka\
enia człowieka nale\
y wymienić
miejsca wilgotne w których rozmna\
anie Legionella pneumophila jest bardzo
szybkie: instalacje klimatyzacyjne, rozpylacze pryszniców, krany, wanny
z masa\
em wodnym, fontanny.
W szpitalach największe zagro\
enie stwarza płukany
w niesterylnej wodzie sprzęt medyczny (respiratory, inhalatory,
cewniki, dreny, aparatura do spirometrii i endoskopii). Jak
widać ekspozycja na te bakterie jest ciągła i powszechna!
Miejscem szczególnie szybkiego wzrostu Legionella pneumophila mogą być
instalacje wodne wykonane z tworzyw sztucznych. Chlorowanie wody nie jest dla
bakterii tej większym zagro\
eniem, gdy\
doskonale znosi obecność chloru.
Do zaka\
enia dochodzi głównie drogą wziewną, najczęściej poprzez
wdychanie aerozolu wody z zawieszonymi w niej bakteriami Legionella pneumophila.
Aerozol taki powstawać mo\
e w klimatyzatorach, łaz
niach wyposa\
onych w
urządzenia wirowe mieszające wodę z powietrzem (np.
nawil\
acze powietrza, maszyny do wytwarzania mgiełki
wodnej). Opisano równie\
przypadek zaka\
enia
Legionella pneumophila poprzez przemywanie otwartej
rany wodą z wodociągu. Przenoszenie choroby
z człowieka na człowieka nie zostało do tej pory potwierdzone.
Zachorowania wywołane przez Legionella pneumophila odnotowano ju\

w większości krajów świata, tak\
e w Polsce. Legionelloza występuje przewa\
nie
w formie epidemii (np. niedawna epidemia legionellozy w osiedlu mieszkaniowym
w Murcii w Hiszpanii w roku 2001). Szacuje się, \
e 1 do 16% pozaszpitalnych
przypadków zapalenia płuc i a\
50% przypadków wewnątrzszpitalnych wywołanych
mo\
e być przez Legionella pneumophila. Prawdopodobnie jednak większość zaka\
eń
pozostaje nierozpoznana.
OBJAWY CHOROBY
Szybkość wystąpienia i natę\
enie objawów zale\
ą od ilości wchłoniętych
bakterii i zjadliwości szczepu. Zwykle pierwsze objawy obserwować mo\
na po 2
do 10 dniach od ekspozycji na ska\
oną wodę. Najczęstszą konsekwencją zaka\
enia
Legionella pneumophila jest postać płucna czyli choroba legionistów objawiająca
się zapaleniem płuc.
Ma ono znacznie cię\
szy przebieg ni\
zapalenia płuc wywoływane przez inne
drobnoustroje. Towarzyszą mu: bardzo wysoka gorączka powy\
ej 39  40 stopni C,
wodnista biegunka, silne bóle głowy, kaszel, trudności w oddychaniu, ból w klatce
piersiowej, dreszcze, bóle mięśniowe, zaburzenia świadomości (od początkowego
pobudzenia a\
do osłupienia, splątania, dezorientacji i śpiączki). Znamienny jest
rozlany dotkliwy ból brzucha przy uciskaniu. W stolcu i plwocinie obserwować
mo\
na krew.
Znane są jednak liczne przypadki znacznie łagodniejszego przebiegu choroby,
w których opisywano jedynie bóle głowy, mięśni i gorączkę. Charakterystyczny dla
choroby legionistów jest brak kataru, bólu gardła, zaplenia śluzówki nosa.
W płucnej postaci zaka\
enia Legionella pneumophila śmiertelność wynosi od 15
do 20%, jednak u osób z obni\
oną odpornością lub w cię\
kim przebiegu choroby
mo\
e dochodzić nawet do 80%.
Postać pozapłucna Legionella pneumophila spotykana jest stosunkowo
rzadko, w jej przebiegu  oprócz zapalenia płuc  występują objawy związane
z zaka\
eniem innych narządów: zapalenie mięśnia sercowego, błon surowiczych,
upośledzenie i uszkodzenie nerek i wątroby. Postać pozapłucna zaka\
enia Legionella
pneumophila często prowadzi do śmierci.
Trzecią opisaną postacią zaka\
enia Legionella pneumophila oraz Legionella
micdadei jest tzw. gorączka Pontiac. Po raz pierwszy opisana została w roku 1968,
kiedy to liczne zachorowania stwierdzono w budynku departamentu zdrowia
w Pontiac w stanie Michigan.
W przebiegu gorączki Pontiac nie obserwuje się zajęcia płuc, jej przebieg
przypomina zaś zwykłą grypę: obserwuje się ogólne osłabienie, uczucie rozbicia,
bóle mięśniowe i stawowe, podwy\
szoną temperaturę ciała, dreszcze. W obrębie
błony śluzowej gardła i krtani występują zmiany zapalne, co objawia się meczącym
suchym kaszlem. Cechą łączącą gorączkę Pontiac z chorobą legionistów są wolne
stolce, bóle brzucha, nudności. Wszystkie te objawy ustępują po kilku dniach nie
pozostawiając \
adnych trwałych następstw. Gorączka Pontiac jest bardzo zakaz
na,
mechanizm jej przenoszenia nie został jednak dotychczas ostatecznie wyjaśniony.
ZAPOBIEGANIE
Do skutecznych metod zapobiegawczych (trudnych jednak w wykonaniu
i bardzo kosztownych) mo\
liwych do realizowania przez organy Państwowej
Inspekcji Sanitarnej, nale\
y zaliczyć:
* kontrolę bakteriologiczną z
ródeł wody i systemów
kanalizacyjnych,
a ponadto:
* kontrole aparatury medycznej na obecność Legionella
pneumophila: respiratorów, inhalatorów, sprzętu endoskopowego
i spirometrycznego.