WSPÓA
CZESNE ORGANIZACJE HARCERSKIE W POLSCE
Przedmiotem niniejszego opracowania jest przedstawienie przeglądu współczesnych
organizacji harcerskich działających w Polsce. Pod pojęciem  współczesne w ujęciu niniejszego
artykułu rozumieć należy te organizacje harcerskie, które weszły jako działające w wiek XXI. W
zestawieniu ujęto nie tylko organizacje ogólnopolskie, ale również związki lokalne, bądz

środowiskowe.
I. ORGANIZACJE OGÓLNOPOLSKIE
1. Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP) - największa polska organizacja harcerska,
powstała w dniu 1 listopada 1918 roku, z połączenia wszystkich wcześniej działających organizacji
harcerskich i skautowych, z trzech zaborów. Jest wychowawczym, patriotycznym, dobrowolnym i
samorządnym stowarzyszeniem otwartym dla wszystkich bez względu na pochodzenie, rasę czy
wyznanie.
Wychowanie w ZHP opiera się na normach moralnych, wywodzących się z uniwersalnych,
kulturowych i etycznych wartości chrześcijańskich, kształtuje postawy szacunku wobec każdego
człowieka, uznając system wartości duchowych za sprawę
osobistą każdego członka Związku.
Nazwę Związek Harcerstwa Polskiego nosiły również
poprzedniczki obecnego ZHP:
-organizacja skautowa kierowana przez Naczelną Komendę
Skautową w Warszawie, działająca do 1 listopada 1916 roku;
- organizacja harcerska działająca na terenie Królestwa
Polskiego (regencyjnego), działająca od 2 listopada 1916 do 2
listopada 1918.
Związek Harcerstwa Polskiego jest organizacją non-profit, od 16
lutego 2004 roku zarejestrowany jest jako organizacja pożytku publicznego. Ponadto przez wiele lat
posiadał status stowarzyszenia wyższej użyteczności.
Związek Harcerstwa Polskiego liczy 110 729 członków (2008). Jest członkiem Polskiej Rady
Młodzieży.
Struktura ZHP
Najwyższą władzą Związku Harcerstwa Polskiego jest Zjazd ZHP. W okresie pomiędzy zjazdami
władzami naczelnymi są:
 Przewodniczący ZHP,
Rada Naczelna ZHP (odpowiednik rady nadzorczej),
Naczelnik ZHP,
Główna Kwatera ZHP (odpowiednik zarządu),
Centralna Komisja Rewizyjna ZHP (organ kontrolny),
Naczelny Sąd Harcerski ZHP (odpowiednik sądu koleżeńskiego).
Jednostkami terenowymi Związku Harcerstwa Polskiego są: chorągiew - na poziomie
wojewódzkim, hufiec - najczęściej na poziomie powiatowym. Podstawowymi jednostkami
organizacyjnymi są:
gromady, które dzielą się wewnętrznie na szóstki zuchowe,
drużyny, które dzielą się wewnętrznie na zastępy lub patrole,
kręgi,
inne jednostki działające na zasadzie kręgu lub drużyny.
Jednostki te mogą się łączyć w szczepy bądz
związki drużyn.
W ZHP działają również ogólnopolskie, regionalne oraz środowiskowe ruchy programowo-
metodyczne, skupiające instruktorów, członków zwyczajnych nie będących instruktorami i
pełniących funkcje instruktorskie oraz jednostki organizacyjne ZHP. Ruchy programowo-
metodyczne stanowią dla ich członków formę współdziałania w celach doskonalenia programu i
metodyki, wymiany doświadczeń i upowszechniania inicjatyw programowych i metodycznych,
realizacji konkretnego zadania, inicjatywy społecznej lub kierunku służby. Należą do nich m.in.
"Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich", czy Klub Pikującego Orła.
Struktura ZHP
zuchy w wieku 6-10 lat
harcerki i harcerze w wieku 10-13 lat
harcerki starsze i harcerze starsi w wieku 13-16 lat
wędrowniczki i wędrownicy w wieku 16-25 lat
instruktorki i instruktorzy od 16 lat - po złożeniu Zobowiązania Instruktorskiego
członkowie starszyzny od 25 lat - jeżeli nie złożyli Zobowiązania Instruktorskiego
seniorzy od 55 lat
ZHP w międzynarodowych organizacjach skautowych.
Związek Harcerstwa Polskiego jest członkiem:
 WOSM - Światowej Organizacji Ruchu Skautowego (World Organisation of Scout
Movement) w latach 1922-1949 (członek-założyciel) i ponownie od 1996 roku, WAGGGS -
Światowego Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek (World Association of Girl Guides and Girl
Scouts) w latach 1928-1950 (członek-założyciel) i ponownie od 1996 roku, ISGF -
Międzynarodowego Bractwa Skautów i Przewodniczek (International Scout and Guide Fellowship),
ICCS - Międzynarodowej Katolickiej Konferencji Skautingu (International Catholic Conference
of Scouting) od 1999 roku, ICCG - Międzynarodowej Katolickiej Konferencji Skautingu Żeńskiego
(International Catholic Conference of Guiding) od 2000, DESMOS - Międzynarodowego
Porozumienia Skautów Prawosławnych (International Link of Orthodox Christian Scouts) od 1996
(członek-założyciel).
2. Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej (ZHR) organizacja harcerska, powołana 12
lutego 1989 przez instruktorów z terenu całej Polski. Powstała, aby zjednoczyć wysiłki
niezależnych środowisk harcerskich poprzez powołanie alternatywnej ogólnopolskiej organizacji
harcerskiej. Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej jest organizacją non-profit, od 20 kwietnia 2004
zarejestrowany jest jako organizacja pożytku publicznego.
Związek opiera swoją działalność wychowawczą na
społecznej pracy członków. Związek Harcerstwa
Rzeczypospolitej odwołuje się do tradycji ideowej
skautingu i polskiego harcerstwa, chce kontynuować
zasady programowe, metodyczne i organizacyjne Związku
Harcerstwa Polskiego lat 1918-1939 oraz twórczo rozwijać
dorobek niezależnych środowisk harcerskich działających
po 1945 w ZHP i poza nim. ZHR używa tradycyjnego
hymnu, odznak i symboliki harcerskiej. Lilijka harcerska
będąca symbolem ZHR (tradycyjna lilijka przepasana w
węz
le biało-czerwoną szarfą) została zaprojektowana w 1989 przez hm. Małgorzatę Wojtkiewicz z
Sopotu. Związek wychowuje w oparciu o wartości chrześcijańskie. Jest organizacją otwartą dla
wszystkich osób poszukujących wiary, których postawa osobista jest inspirowana Prawem i
Przyrzeczeniem Harcerskim, przy czym instruktorki i instruktorzy są chrześcijanami.
Władze ZHR
>Władze naczelne:
Zjazd ZHR  najwyższa władza ZHR, zwoływany jest co 2 lata
Rada Naczelna ZHR  składająca się z: 22 członków wybranych przez Zjazd ZHR,
Przewodniczącego ZHR, Naczelniczki Harcerek, Naczelnika Harcerzy oraz 12
przewodniczących zarządów okręgów
Naczelnictwo ZHR  zarząd ZHR, Skład: Przewodniczący ZHR, Naczelniczka Harcerek,
Naczelnik Harcerzy oraz 8 członków wybranych przez Radę Naczelną w tym: 2
wiceprzewodniczących, Sekretarz Generalny ZHR, Naczelny Kapelan, Skarbnik i Komisarz
Zagraniczny
Przewodniczący ZHR
Naczelniczka Harcerek ZHR
Naczelnik Harcerzy ZHR,
Komisja Rewizyjna ZHR  7 członków wybranych przez Zjazd ZHR kontroluje działalność
władz Związku oraz jednostek organizacyjnych pod względem przestrzegania przez nie
Statutu, regulaminów Związku oraz powszechnie obowiązujących przepisów prawa,
kontroluje gospodarkę majątkową Związku, oraz przedstawia władzom Związku i
jednostkom organizacyjnym informacje, zalecenia, i wnioski wynikające z kontroli.
Sąd Harcerski ZHR  5 członków wybranych przez Zjazd ZHR rozpatruje apelacje członków
Związku, usuniętych ze Związku lub w inny sposób ukaranych dyscyplinarnie przez władze,
rozstrzyga wszelkie spory między członkami Związku oraz między tymi członkami a
władzami Związku oraz spory majątkowe pomiędzy okręgami ZHR posiadającymi
osobowość prawną oraz pomiędzy tymi okręgami a Związkiem.
>Władze okręgu:
zjazd okręgu ZHR
zarząd okręgu ZHR
komendantka chorągwi harcerek ZHR
komendant chorągwi harcerzy ZHR
komisja rewizyjna okręgu ZHR  3 członków wybieranych na zjez
dzie okręgu 
> obwody ZHR
Struktura organizacyjna ZHR
Zuchy
> Organizacja Harcerzy ZHR
Naczelnik Harcerzy ZHR
Główna Kwatera Harcerzy ZHR
* chorągwie harcerzy ZHR
- hufce męskie ZHR
+ gromady męskie, drużyny męskie, kręgi męskie
> Organizacja Harcerek ZHR
 Naczelniczka Harcerek ZHR
Główna Kwatera Harcerek ZHR
* chorągwie harcerek ZHR
- hufce żeńskie ZHR
+ gromady żeńskie, drużyny żeńskie, kręgi żeńskie
3. Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego "Zawisza" Federacja Skautingu
Europejskiego (SHK-Z) organizacja harcerska nawiązująca do skautingu katolickiego ojca
Sevina, jezuity, oraz działalności instruktora harcerstwa przedwojennego hm. RP Stanisława
Sedlaczka, działająca w Polsce. Od 1995 jest członkiem Międzynarodowego Związku
Przewodniczek i Skautów Europy  Federacji Skautingu Europejskiego.
Władze SHK  Zawisza
Sejmik SHK-Z
Rada Naczelna SHK-Z
Zarząd SHK-Z
Przewodniczący Stowarzyszenia
Naczelnik Harcerzy
Naczelniczka Harcerek
Organizacja
Jednostki terenowe:
szczepy (składa się z gromady wilczków,
drużyny harcerek lub harcerzy, kręgu
wędrowników lub ogniska przewodniczek)
hufce
chorągwie (połączenie kilku hufców)
szczebel krajowy (Ekipy Krajowe
powoływane oddzielnie przez Naczelnika
Harcerzy i Naczelniczkę Harcerek do
pomocy w ich zadaniach oraz władze
naczelne)
Podstawowe jednostki organizacyjne:
gromada wilczków
* szóstki
drużyna harcerzy lub harcerek
* zastępy
samodzielne zastępy (samodzielny zastęp można utworzyć jedynie w przypadku, gdy w
danej miejscowości nie jest możliwe utworzenie pełnej drużyny lub szczepu; opiekę nad
nim sprawuje członek czynny wyspecjalizowany w kierowaniu samodzielnymi zastępami
lub szczepowy (szczepowa) najbliższego szczepu)
krąg wędrowników lub ognisko przewodniczek
SHK "Zawisza" realizuje działalność wychowawczo-oświatową w oparciu o tradycyjną metodę
skautową opracowaną przed Roberta Baden-Powella, a następnie uściśloną przez o. Sevin i
Stanisława Sedlaczka. Zajęcia odbywają się osobno w nurcie męskim i żeńskim, rozwinięty jest
system zastępowy.
II. ORGANIZACJE LOKALNE
1. Stowarzyszenie Harcerskie - organizacja harcerska powstała w 1996 jako organizacja
harcerska kontynuująca pracę Śródmiejskiego Hufca Harcerek ZHP i Śródmiejskiego Hufca
Harcerzy ZHP (działających w Warszawie).
W Stowarzyszeniu działają dwa hufce - hufiec harcerzy (im. Powstania
Warszawskiego) i hufiec harcerek (im. Powstania Warszawskiego).
Komendanci hufców sprawują nadzór merytoryczny nad pracami drużyn i
gromad i są odpowiedzialni za kształcenie drużynowych. Władzą
naczelną Stowarzyszenia jest Naczelnictwo, w skład którego wchodzą:
Naczelnik Stowarzyszenia - odpowiedzialny za
reprezentowanie Stowarzyszenia Harcerskiego na zewnątrz oraz
za nadzór nad działalnością hufców i jednostek działających poza hufcami, takich jak
kręgi instruktorskie, szczepy itp. oraz za kształcenie instruktorów od poziomu
podharcmistrza,
Skarbnik  odpowiedzialny za majątek
komendanci hufców;
przedstawicielka instruktorek;
przedstawiciel instruktorów.
Stowarzyszenie Harcerskie liczy około 300 członków działających w drużynach harcerskich i
gromadach zuchowych na terenie Warszawy, Warki i Popław.
2. Niezależny Krąg Instruktorów Harcerskich "Leśna Szkółka" imienia
Henryka Wieczorkiewicza jest lokalną organizacją harcerską. Jest zarazem stowarzyszeniem
posiadającym osobowość prawną.
Siedziba organizacji mieści się w Gdańsku, przy ul. Chojnickiej 44. W chwili obecnej działa na
terenie Gdańska i Gdyni.
Metodycznie nawiązuje do tradycji polskiego harcerstwa oraz idei Baden-
Powella i Setona. W pracy wychowawczej stara się kłaść nacisk na następujące
wartości: puszczaństwo, styl chrześcijański, wychowanie do życia w rodzinie,
tożsamość narodową.
Przy Kręgu działa Harcerski Związek Drużyn, skupiający harcerzy, harcerki i
zuchy (są to tzw. współpracownicy Kręgu), działających w drużynach bądz
samodzielnych
zastępach. Członkowie kręgu dzielą się na: zwyczajnych, obserwatorów, wspierających i
honorowych.
3. Harcerski Ruch Ochrony Środowiska im. Franciszka z Asyżu (HROŚ) -
organizacja harcerska założona w 1986 przez Dariusza Morsztyna. Organizacja ta działała przez
pierwsze dwa lata w ramach Związku Harcerstwa Polskiego, następnie funkcjonowała nieformalnie,
a w 1990 została zarejestrowana jako stowarzyszenie. Jest pozarządowym ruchem ekologicznym w
Polsce.
Jest to jedyna w kraju organizacja harcerska - pacyfistyczna. Nie używa musztry, stroje
organizacyjne nie są nazywane mundurami, zamiast komendantów są wodzowie. HROŚ nawiązuje
do nurtu puszczańskiego, czerpie z kultur tubylczych, zwłaszcza indiańskiej i staropolskiej.
Założyciel tej organizacji otrzymał m.in. nagrodę Zielonego Liścia (1994). HROŚ jest organizacją
lokalną, działa głównie na terenie województwa warmińsko - mazurskiego. Siedziba HROŚ
znajduje się w Ściborkach k. Bań Mazurskich, środowiska ruchu działają m.in. w Gołdapi i
Grudziądzu.
4. Organizacja Harcerska "Rodło" - lokalna organizacja harcerska działająca na terenie
Wielkopolski, głównie w Jarocinie. Organizacja Harcerska
"Rodło" powstała 12 marca 1993 roku. Jej kadrę w dużej
mierze stanowili harcerze 31 Jarocińskiej Środowiskowej
Drużyny Harcerzy Starszych ZHP (80%). Po powołaniu
organizacji, kolejny Zjazd Nadzwyczajny odbył się w styczniu 1995, jego głównym celem było
wprowadzenie zmian w statucie oraz uzupełnienie składu osobowego Rady Naczelnej. 23 marca
1998 odbył się II Zjazd OH "Rodło", który przebudował w dużej mierze statut, dając większe
uprawnienia ludziom młodym i wybrał nowe władze. W latach 1996 - 2000 na początku
paz
dziernika OH "Rodło" organizowała "NALOT" czyli największą imprezę "RODA
A". W marcu
2003 w Szkole Podstawowej nr 3 odbył się III Zjazd OH, który wybrał nowe władze oraz
wprowadził zmiany w statucie. A
ącznie organizacja liczy sobie 85 członków, 7 instruktorów,
funkcje instruktorskie pełni 18 osób w wieku od 14 - 35 lat. Organizacja posiada 3 pomieszczenia:
zuchówkę, harcówkę oraz magazyn.
5. Niezależny Związek Harcerstwa "Czerwony Mak" - lokalna
organizacja harcerska, działająca w Skawinie powstała przez wystąpienie z ZHP
środowisk harcerskich związanych z kręgiem instruktorskim "Czerwony Mak" im.
Bohaterów Monte Cassino. Komendantem Niezależnego Związku Harcerstwa
"Czerwony Mak" jest hm. Kazimierz Dymanus.
Oprócz wyżej wymienionych lokalnych organizacji harcerskich do niedawna istniały też
Harcerstwo Polskie w Toruniu, czy na przykład Związek Harcerstwa Wiejskiego w powiecie
dzierżoniowskim. Ich obecny status jest jednak niepewny- nie ma pewnych dowodów na istnienie i
działalność wymienionych organizacji.
Powyżej przedstawiono w zarysie przegląd współczesnych organizacji harcerskich w Polsce.
Wspomnieć jednak w tym miejscu należy o organizacjach harcerskich działających poza granicami
naszego kraju- Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej w Kanadzie oraz działający w Szwecji
Niezależny Hufiec Harcerstwa Polskiego "Leśna Szkółka  Kaszuby". Poza tym na zasadzie
federacji na całym świecie działa w środowiskach polonijnych Związek Harcerstwa Polskiego poza
granicami Kraju z siedzibą władz w Wielkiej Brytanii.
W niniejszym krótkim opracowaniu świadomie pominięto szersze omawianie historii
poszczególnych organizacji. Takie podejście zostało wymuszone celem sporządzenia tego artykułu-
przedstawienia harcerskiego status quo w zakresie organizacyjnym.
W przededniu Dnia Myśli Braterskiej
zebrał i opracował
pwd. Piotr Lewandowski
8 Drużyna Harcerska  Granatowe Tropiki w Bojanowie
Hufiec Rawicz
Chorągiew Wielkopolska
Związek Harcerstwa Polskiego