Kosztorysowanie Umiejscowienie w procesie inwestycyjnym: *programowanie *planowanie (wycena wskaźnika i badanie efektywności ekonom inwest) *projektowanie (k inwest i ofert) *wykonawstwo (k powyk i zamienne) *rozruch i przekazanie do użytkowania

POJĘCIA

Ekonomika budownictwa - jedna z gałęzi nauk ekonomicznych badająca zjawiska pojawiające się w toku szeroko pojętej realizacji procesu inwestycyjnego. Cele: *wyjaśnienie ilościowych i jakościowych prawidłowości rozwoju budownictwa, *wskazywanie metod postępowania przy ustalaniu optymalnych, najbardziej efektywnych decyzji nieodzownych w procesach planowania i realizacji, *wytyczenie takich metod i form działania ekonomicznego w zakresie planowania finansowania, ustalania kosztów oraz organizowania i zarządzania, które zapewnią w najwyższej mierze ekonomiczną efektywność nakładów finansowych i nakładów pracy.

Nakłady inwestycyjne - nakłady gospodarcze ponoszone w związku z odtwarzaniem zuzytych zasobów środków produkcji lub ich powiększeniem, te pierwsze umożliwiają utrzymanie produkcji na dotychczasowym poziomie, drugie -umożliwiaja jej wzrost. W zal od nakładów podmiotów finansujących: nakł publiczne i prywatne (2-rob bud-mont, 3-zakup maszyn, 1-pozostałe. Nakł na rob budowl - mont.obejmuja roboty budowlane oraz mont. sprzętu i urządzeń. Rob bud dotycza wznoszenia, przebudowy, rozbudowy lub odbudowy bud. Do rob mont zaliczamy również: mont maszyn i urządz prod, energ, transp łącznie z inst przemysłowymi bezpośrednio związanym z mont wyposaż techn orza urządzen do obsł, konserw tego wyposaż.

Kosztorys - część dokumentacji projektowej zawerających wycenę robót budowlano-montazowych w technologicznej kolejności oparta na jednostkowych nakładach rzeczowych i aktualnych cenach jednostkowych w metodzie szczegółowej lub cenach jednostkowych robót w metodzie uproszczonej.

Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót bud. - opracowanie wymagające zbiory wymagań w zakresie sposobu wykonania robów budowlanych obejmujacych w szczególności w zakresie właściwosci materiałów, wymagania dotyczace sposobu wykonania i oceny prawidłowości i wykonania poszczególnych robót, okreslenie zakresu prac, które powinny być ujęte w cenach poszczególnych pozycji przedmiaru, wskazanie podstaw okreslających zasady przedmiarowania, a w przypadku braku podstaw - opis zasad przedmiarowania.

Założenia wyjściowe do kosztorysowania - ustalone przez zamawiającego dane techniczne, technologiczne i organizacyjne nie określone w dokumentacji projektowej i specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych, a mające wpływ na wysokość ceny kosztorysowej oraz ustalone przez zamawiającego wymagania dotyczace metod i podstaw opracowania kosztorysu, w szczególności w zakresie formuły kalkulacyjnej oraz podstaw i ustalania cen jednostkowych lub jednostkowych nakładów rzeczowych i podstaw cenowych.

Katalogi jednostkowych nakładów rzeczowych - wszelkiego rodzaju publikacje określone dla szczegółowo opisanych robót, rodzaj i ilość jednostkowych nakładów rzeczowych na jednostkę danej roboty.

Jednostkowe nakłady rzeczowe - nakłady rzeczowe czynników produkcji: robocizny, materiałów oraz pracy sprzętu, ujete w katalogach lub ustalone na podstawie analizy indywidualnej.

Ceny jednostkowe czynników produkcji - stawki robocizny i ceny materiałów oraz pracy sprzętu przyjmowane do kalkulacji robót metodą szczegółową.

Stawki robocizny - godzinowe stawki robocizny bezpośredniej ustalone w podziale na rodzaje robót lub jako uśrednione dla wszystkich rodzajów robót.

Ceny jednostkowe materiałów - ceny zakupu materiałów przypadające na jednostkę miary danego materiału.

Ceny jednostkowe pracy sprzętu - ceny najmu sprzętu łącznie z kosztami obsługi etatowej, o ile jest ona przewidziana dla danego rodzaju sprzętu oraz z kosztami jednorazowymi, uwzględniającymi koszty przewozu sprzetu na budowę i z powrotem, montaż i demontaż oraz przezbrojenie sprzętu na budowie.

Dane wyjściowe do kosztorysowania - uwzglednione w formie protokołu, między wykonawcą i zamawiającym dane techniczne, technologiczne i organizacyjne oraz inne niezbedne do kalkulacji kosztorysowej ustalenia dotyczące metod kalkulacji, formuły kalkulacyjnej oraz podstaw ustalania cen jednostkowych lub jednostkowych nakładów rzeczowych i podstaw cenowych.

Przedmiar robót - zestawienie przewidywanych do wykonania robót wg technologicznej kolejności ich wykonania wraz z obliczeniem i podaniem iliści robót w ustalonych jednostkach przedmiarowych oraz ze wskazaniem podstaw do ustalenia szczegółowego opisu robót lub ze szczegółowym ich opisem obejmującym wyszczególnienie i opis czynnosci składowych, sporzadzone przed wykonaniem robót na podstawie dokumentacji projektowej i specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót.

Obmiar robót - zestawienie robót j.w., sporządzone po wykonaniu robót.

Książka obmiaru robót - prowadzone na bieżąco w układzie pozycji kosztorysowej lub technologicznej kolejności wykonania robót przy braku kosztorysu co do rodzaju i ustalonej na podstawie pomiarów z natury ilości wykonywanych robót.

Ceny jednostkowe robót - ustalone w drodze kalkulacji szczegółowej przez wykonawcę robót lub pozyskane z powszechnie dostępnych źródeł ceny za wykonanie okreslonej jednostki przedmiarowej robót, na odpowiednim poziomie ich agregacji.

Analizy indywidualne - szczegółowe analizy niezbedne do indywidualnego ustalenia nakładów rzeczowych przypadających na jednostkę przedmiarową robót.

Rodzaje kosztorysów: *Kosztorys Inwestorski stanowi kalkulacje szacunkową wykonania robót i jest wykonywany przez inwestora po zaprojektowaniu budynku ale przed wykonawstwem. *K. Ofertowy stanowi kalkulacje zmiany ceny oferty i jest wykonywany przez wykonawcę przed przystąpieniem do robót. *K. Zamienny stanowi kalkulację dla ustalenia zmiany ceny ustalonej w umowie i jest przygotowany przez wykonawcę po wykonaniu robót, jako propozycje zmiany kosztorysu ofertowego z powodu zmiany przewidzianych ilości robót.* K. Powykonawczy stanowi kalkulacje dla ustalenia wynagrodzenia wykonawcy za wykonanie roboty, gdy nie został opracowany ofertowy, jest wykonywany przez wykonawcę po ukończeniu robót.

Podstawy sporządzania kosztorysu inwestorskiego. *dokumentacja projektowa *przedmiar robót *założenia wyjściowe do kosztorysowania *ceny jednostkowe robót - dla kalkulacji uproszczonej *jednostkowe nakłady rzeczowe dla kalkulacji szczegółowej *stawki i ceny czynników produkcji oraz wskaźniki narzutów kosztów pośrednich i zysku dla kalkulacji szczegółowej.

Podstawy sporządzania kosztorysu ofertowego. *dokumentacja projektowa *specyfikacja techniczna wykonania *specyfikacja odbioru robót *przedmiar robót *założenia wyjsciowe do kosztorysowania, wzgledne dane wyjściowe do kosztorysowania-przy przetargowym trybie udzielania zamówienia *ceny jednostkowe robót -dla kalkulacji uproszczonej *jednostkowe nakłady rzeczowe zawarte w katalogach lub ustalone na podstawie kalkulacji indywidualnej dla kalkulacji szczegółowej.

Kalkulacja uproszczona sporządzania kosztorysów: (przeważnie kosztorysy inwestorskie i ofertowe) polega na obliczaniu ceny kosztorysowej obiektów lub robót budowlanych, jako sumy iloczynów odpowiednio ustalonych jednostek przedmiarowych i cen jednostkowych z uwzględnieniem VAT: C_K=ΣLC_jP_v; C_j=R_j+M_j+S_j+K_pj+Z_j gdzie: L-ilość jednostek przedmiarowych, Cj-ceny jednostkowe dla ustalonych jednostek przedmiarowych, Pv-podatek VAT K_p=[W_KP(R+S)]/100%; P_V=[W_PV(R+S+M+K_P+Z)]/100%; Z=[W_Z(R+S+K_P)]100%

Szczegółowa metoda: polega na obliczeniu ceny kosztorysowej obiektu lub robót budowlanych jako sumy iloczynów: ilości ustalonych jednostek przedmiarowych robót, jednostkowych nakładów rzeczowych i ich cen oraz doliczonych odpowiednio kosztów pośrednich i zakupu, z uwzględnieniem podatku VAT. C_K=R+M+S+K_Z+K_O+Z+P_V; R,M,S - koszty bezpośrednie (robocizny, materiałów, pracy sprzętu), Kz- koszty zakupu, Ko- koszty ogólne, Z-zysk R=in_rC_r; M=in_mC_m; S=in_psC_ps, i - ilość ustalonych jednostek przedmiarowych robót( z przedmiaru lub obmiaru), n- jednostkowe nakłady rzeczowe (robocizny, materiałów, pracy sprzętu) ustalana wg KNR, n_r -nakłady rzeczowe robocizny, n_m -nakł. rzecz. materiałów, n_s -nakł. rzecz. pracy sprzętu, C_r -godzinowa stawka robocizny, C_m -jednostkowe ceny nabycia materiałów(jednostk.ceny zakupu+koszt zakupu), C_s -ceny jednostk. maszynogodziny pracy sprzętu.

Koszty bezpośr robocizny: R=in_rC_r obejmuje sumę składników wynagrodzenia wraz ze wszystkimi ich obciażeniami. Sa to płace robotników zatrudnionych bezposrednio przy wyk robót budowl. C_r-godzinna stawka robocizny kosztorysowej obejmuje wszystkie składniki zaliczone do wynagrodzenia oraz koszty pochodne naliczone od wynagrodzeń a w szczególności:*płaca zasadnicza *premia regulaminowa *płaca dodatkowa *płaca uzupełniająca.

Koszty bezpośr materiałów: M=in_mC_m zaliczamy tu koszty mat bezpośrednich oraz koszty zakupu tych materiałów, w niektórych przypadkach z kosztów zakupu wyodrębnia się koszty transportu (tr zew), który stanowi wówczas wydzieloną pozycję kalkulacyjną kosztorysu. Ustalając cenę danego materiału wykonawca może brać pod uwagę poziom cen z różnych dostępnych źródeł, a mianowicie: *faktór, *własnej ewidencji kosztów *odpowiednich branżowo hurtowni i dystrybutorów *odpowiednich informacji jednostek prowadzących badania rynku pod tym kątem *cenników producentów danych wyrobów. Ceny jednostkowe materiałów przyjmuje się jako ceny ich nabycia, bez podatku od towarów i usług. Ustala się je zgodnie z formułą: C_m=C_mz+K_z Cm- jedno cena nabycia materialu, Kz- koszty zakupu naprzypadającą jednostkę.

Koszty bezpośr pracy sprzetu: S=in_psC_ps czas zatrudnienia sprzetu obelmuje: *czas przygotowania i zmiany sstanowiska pracy *czas efektywnej pracy sprzętu *przestoje (konserw, paliwo, war atmosf, proc technolog). Ceny jedn pr sprz należy przyjm: *z dok najmu *z inform jednostek prow badania rynku pod tym katem *cenniki firm prow wynajem sprzętu

Koszty Zakupu: są to koszty związane z dostarczeniem materiału od dostawcy na plac budowy, łącznie z jego pierwszym rozładunkiem. Wyliczamy je jako narzut procentowy od kosztów materiałów podstawowych i pomocniczych. Wielkość tego narzutu przyjmujemy z nast. zasad: 1) przyjmując wielkości publikowane w wydawnictwach branżowych, 2) wyliczając wskaźnik na podstawie kosztów poniesionych przez firmę w okresie poprzednim, np. z ½ roku, rok: W_KZ=(K_Z/M)100%, Kz- koszty transportu zewn poniesione przez firmę w okresie obliczeń, M- koszt materiałów wbudowanych w produkcji podstawowej w okresie obliczeniowym. Koszty ogólne: Pojęcie koszty ogólne i koszty pośrednie są równoznaczne. Można wiec napisać, że: K_p=K_o=Kob+K_z, K_ob- koszty ogólne budowy, K_z- koszty zarządu Koszty ogólne budowy: obejmują: 1) płace i narzuty na płace stałego personelu budowy, 2) zużycie zaplecza, 3) zużycie sprzętu, 4) koszty bezpieczeństwa i higieny pracy, 5) koszty zatrudnienia pracowników zamiejscowych, 6) pozostale koszty ogólne budowy Koszty zarządu: obejmują kierownictwo przedsiębiorstw i obsługę przedsiębiorstw. Zaliczamy do nich:1) płace i narzuty na płace personelu zarządu, 2) koszty delegacji i przejazdów, 3) koszty biurowe i utrzymanie obiektów ogólnego przeznaczenia, 4) koszty racjonalizacji i wynalazczości, 5) narzuty, 6) K. finansowe, 7) pozostałe k. zarządu. Kalk koszt pośr: 1)met preliminarzowa -sporz w oparciu o dokumentację organizacyjna budowy P_kz=W+K+R-O+N 2)wsk.k.pośrednich -met ta zakł że każde przedsięb ustala własny kalkulac wsksźnik narzutu kosz pośr na dany rok N%K_p=[(K_ob+K_z)100]/(R+S)

Zysk: jest obliczeniowym narzutem procentowym od sumy kwotowej kosztorysowych składników ceny kosztorysowej, a więc do kosztów kalkulacyjnych obejmujących koszty bezpośrednie i pośrednie. Zysk stanowi nadwyżkę dochodów nad kosztami, jest on dla wykonawcy robót zarobkiem Z=[W_Z(R+S+K_P)]100% Poziom zysku zalezy od: *stanu zrównoważenia rynku usług budowlanych, *stopnia zmonopolizowania rynku, *umiejętności negocjacyjnych zamawiającego.

KOSZTORYS INWESTORSKI

Cele i założenia kosztorysu inwestorskiego: *zorientowanie się na jakim poziomie powinny się kształtować oferty wykonawców (dyskwalifikacja ofert drastycznie zawyżonych, a także zaniżonych), *dobór właściwego trybu udzielania zamówienia, *określenie wadium jakie wnoszą przed przystąpieniem do przetargu wykonawcy, *określenie wielkości zabezpieczenia należytego wykonania umowy.

Założenia : *Kosztorys inwestorski w części obejmującej przedmiar robót (ślepy kosztorys) będzie przekazany oferentom do wypełnienia tj. do podania cen jednostkowych robót i oferowanej ceny. *Szacunkowa średnia wartość robót, a także ceny jednostkowe wynikające z kosztorysu inwestorskiego będą stanowiły kryterium porównawcze przy ocenie i wyborze najkorzystniejszej oferty.

Metody sporządzania:

Kalkulacja uproszczona: W_k = Σ (L ⋅ c) W_k - wartość kosztorysowa robót, L - ilość jednostek przedmiarowych robót, c - cena jednostkowa robót,

Kalkulacja szczegółowa polega na określeniu wartości robót przez obliczenie dla pozycji objętych przedmiarem robót wartości poszczególnych jednostkowych nakładów rzeczowych (kosztów bezpośrednich), doliczeniu narzutów, przemnożeniu tych wartości przez ilości jednostek przedmiarowych robót oraz doliczeniu podatku od towarów i usług: C_j = Σn ⋅ c + K_pj + Z_j; C_k - wartość kosztorysowa robót, n - jednostkowe nakłady rzeczowe (nr - robocizny, nm - materiałów, ns - sprzętu), c - ceny czynników produkcji (cr - stawka robocizny, cm - cena materiałów, cs - cena sprzętu), n ⋅ c - koszty bezpośrednie jednostki przedmiarowej robót obliczone wg wzoru:

n ⋅ c = n_r ⋅ C_r n_m⋅ C_m n_s⋅ C_s K_pj - koszty pośrednie na jednostkę przedmiarową robót, Z_j - zysk kalkulacyjny na jednostkę przedmiarową robót, i - ilość jednostek przedmiarowych robót, P_v - podatek od towarów i usług

Koszty pośrednie ustala się za pomocą wskaźnika kosztów pośrednich wg formuły: K_pj=W_kp(R_j+S_j)/100 %

Zysk kalkulacyjny za pomocą wskaźnika narzutu zysku wg formuły: Z_j=W_z(R_j+M_j+S_j+K_pi)/100 %

Narzut zysku ustalono w wysokości 5 % od całkowitych kosztów wytworzenia; K_pj - koszty pośrednie na jednostkę przedmiarową robót, Z_j - zysk kalkulacyjny na jednostkę przedmiarową robót, R_j, M_j, S_j - wartość kosztorysowa na jednostkę produkcji. Ceny materiałów podaje się łącznie z kosztami zakupu.!!!

Wartość kosztorysowa inwestycji

WKI budowlanej to planowany łączny koszt inwestycji. Określa się za pomocą wskaźników cenowych zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie zasad finansowania inwestycji z budżetu państwa w układzie grup kosztów: Gr1-pozyskanie działki budowlanej: •zakup lub użytkowanie wieczyste nieruchomości •wykup obiektów będących na ter nieruchomości gruntowej •dzierżawa ter i obiektów na czas budowy •zmiana planów zagosp przestrz •wyłączenie gr rolnych i leśnych z produkcji •opłaty z tytułu scalenia i podziału • zakup map •opłaty notarialne, skarbowe • przekwaterowanie urzytkowników • budownictwo zastępcze •prace archeologiczne •opłaty służebności gruntowej Gr2-przygotowanie terenu i przyłączenie obiektów do sieci •rozbiórkowe • przygotowanie ter do przc budowl •roboty ziemne •przyłącza sanitarne i elektryczne Gr3 -budowa obiektów Gr4-instalacje Gr5-zagosp ter i budowa obiektów pomocniczych •ukształtowanie ter •trawnik i nasadzenia wieloletnie •ogrodzenia •mała architektóra •ob. omocn kubaturowe, inżyn i ochr środowiska Gr6-wyposarzenie: meble, komputery, urządzenia Gr7-prace przygotowawcze, projektowe, obsługa inwestycji •opracowanie programu inwestorskiego, dokum proj •ekspertyzy •pom geod •prace geologoczne •koszty kredytów •szkolenia•rozruch. WIK służy inwestorowi do: *ustalenia kwoty nakładów finansowych potrzebnych do zrealizowania inwestycji *udokumentowanie kwoty środków finansowych, jaką inwestor powinien uzyskać w ramach budżetu państwa *wyk oceny ekonomicznej efektywności inwestycji *prowadzenie bieżącej kontroli wydatkowania środków finansowych *opracowanie harmonogramu zapotrzebowania na środki finansowe

Normowanie techniczne

Normy stanowią przedmiot normalizacji. Pod wzgledęm metaforycznym dziela się na:

1.Znaczeniowe - ustalaja symbole, znaki, terminy

2.Czynnościowe - określają spos. wykonywania powtarzających się czynności.

3.Przedmiotowe - dotyczace w zasadzie powtarzajacych się przedmiotów produkcji i okreslają ich wymiary, jakość.

Metody Technicznego Normowania Pracy

Normowanie techniczne - są to działania oparte na określanej metodologii prowadzace do ustalenia norm pracy. Pozwala ona na uzyskiwanie danych, które przy uwzglednieniu postępowych metod technologicznych w ujęciu ogólnym sa one wykorzystywane do prawidłowego planowanie i realizacja produkcji budowlanej, a w szczególności wskazują czynniki prowadzące do zwiększenia wydajności pracy i zmniejszenia założonej w pracy energii.

Metody technicznego normowania pracy dziela się na: *metoda ciagłych pomiarów czasu pracy tj. chronometraż oraz fotografię dnia roboczego (analiza dnia robaczego) *metoda wyrywkowych badań czasu pracy tzw. Obserwacje migawkowe *metoda oparta na technice filurowej

Spośród wymienionych metod badania czasu pracy stosowane są najczęściej metody ciągłych pomiarów czasu.

Celem badań naukowych w dziedzinie wydajności pracy, a zatem jej normowanie jest osiagnięcie: *skrócenie czasu produkcji *zmniejszenie zmęczenia *zmniejszenie włożonej energii.

Badanie i studiowanie czasu pracy ludzkiej i mechanicznej na budowach przyczynia się do podniesienia wydajności pracy, do lepszegowykorzystania maszyn.

Normy odgrywają ważną rolę organizacyjną: *stanowią podstawę do planowania budowy, do okreslenia potrzebnej siły roboczej i maszyn, dokompletowania grup i zespołów roboczych, do wyrobu odp. maszyn i odp. sposobów wyk robót. *podstawę do racjonalnej opłaty pracy *sposób podnoszenia poziomu wydajności.

Normy pracy okreslają niezbędne nakłady pracy i konieczne przerwy przy wykonywaniu wyznaczonych zadań w danychwarunkach technicznych przy optymalnej organizacji pracy (w skali budowy).

Istotnym elenentem jest wykonywanie zadań przez wykwalifikowanych robotników i przy zastosowaniu ekonomicznie, technicznie właściwych narzędzi,metod pracy.

Zależnie od rodzaju miernika nakładu pracy żywej można wyodrębnić nast. fazy norm pracy: *normę czasu, określającą ilość czasu niezbędny do wykonaniajednostki lub całego zadania *norme ilości (wydajności) ustalającą liczbe jednostek zadania do wydajności w jednostce czasu *norme obsługi, ustalającą liczbę stanowisk pracy (maszyn, urzadzeń) które powinien obsłużyć 1 pracownik lub zespół pracowników *norme obsady, ustalającą liczebność zespołu pracowników realizujących lub nadzorujących proces roboczy na danym stanowisku pracy.

Wszelkie techniczne normy ulegają z upływem czasu dezaktualizacji.

Dlatego powinny być periodycznie kontrolowane, aby uwzględnic w nich osiągniecia wydajności pracy, w przeciwnym razie stanowiłyby hamulec rozwojowy

PODZIAŁ CZASU ZMIANY ROBOCZEJ ROBOTNIKA DO CELÓW NORMOWANIA

Istotnym składnikiem badań przy pracy są badania zużycia czasu na składowe elementy pracy i przerwy w pracy.

Dyspozycyjny czas zmiany roboczej T -jest to czas trwający od rozpoczęcia do zakończenia zmiany w godzinach ustalonych regulaminem pracy, w ciągu którego robotnik jest zobowiązany do wykonywania przydzielonych mu zadań

Czas pracy T_r -obejmuje tę część czasu T, w ciągu której robotnik wykonuje określone działania z zakresu pracy fizycznej lub umysłowej (np. wykonanie muru, tynkowanie, obserwacja pracy urzadzenia, odczytanie wskazań przyrzadów, zapoznanie się z dokumentacją)

Czas przygotowawczo - zakończeniowy T_pz -jest to czas przeznaczony na działania związane z przygotowaniem do wykonania i zakończenia zadania roboczego np. pobranie dokumentacji, zapoznanie się z pracą, instruktaż pracownika, pobranie narzedzi, przygotowanie stanowiska do pracy, rozbrojenie i uporządkowanie stanowiska po wykonaniu zadania. Czynności zaliczanedo czasu przygotowawczo- zakończeniowego występuja tylko jednokrotnie przy wykonywaniu określonego zadania, a czas ich trwania nie jest zależny od wielkości zadania. Struktura i wielkośc tego czasu zależy od organizacji produkcji oraz obsługi stanowisk roboczych, a pośrednio od typu produkcji. Czas ten jest właściwie czasem bezproduktywnym, zatem należy go ograniczać w drodze odpowiednio, obsługi zewnętrznej stanowisk

Czas wykonania T_w -jest to czas obejmujący działania technologiczne i pomocnicze związane bezpośrednio z wykonywaniem określonej jednostki produkcji lub innego zadania roboczego

Czas obsługi stanowiska pracy T_o -jest to czas przeznaczony na działanie zapewniające utrzymanie stanowiska w pełnej gotowości do wykonania zadań produkcyjnych lub usługowych

Czas główny T_g -czas zużywany na działanie technologiczne związane bezpośrednio z realizacją zadania np. zmiana kształtu, wymiaru, postaci lub zmiana wzajemnego połozenia przedmiotów pracy

Czas pomocniczy T_p -czas zużywany na działania zapewniające bezpośrednio gotowość techniczną stanowiska roboczego, do wykonywania pracy głównej (technologicznej)

Czas obsługi organizacyjnej T_oo -czas zużywany na wykonanie działań związanych z utrzymanie porzadku na stanowisku, przekazywaniem stanowiska pracy zmiennikowi, przygotowaniem materiałów pomocniczych, konserwacje urzadzeń itp.

Czas przerw T_x -część czasu T w ciagu której pracownik nie wykonuje żadnej pracy

Czas przerw technologicznych T_xt -czas normowanych przerw w pracy robotnika uzasadnionych technologią na danym stanowisku pracy.

Czas na potrzeby fizjologiczne T_f -obejmuje przerwyna zaspokojenie potrzeb fizjologicznych robotnika oraz przerw niezbednych do racjonalnego wydatkowania i regeneracji sił warunkujących utrzymanie trwałej zdolności do pracy w danej specjalności

Czas na odpoczynek T_fo -czas normatywnych przerw w pracy niezbędnych do usunięcia skutków zmeczenia fizycznego oraz znużenia psychicznego tj. skutków spowadowanych wykonywaną pracą. Wielkość czasu odpoczynku zależy od rodzajów wykonywanej pracy i warunków pracy wywołujących zmęczenie

Czas na potrzeby naturalne T_fn -jest to czas normatywnych przerw w pracy niezbędnych do zaspokojenia osobistych potrzeb fizjologicznych robotnika, spożycie posiłków, napojów itp. Czas ten jest na ogół wielkością stałą, zależna od lokalizacji w zakładzie lub budowie urzadzeń sanitarnych, pomieszczeń na posiłki itp.

Czas przerw z przyczyn organizacyjno-technicznych T_xot -obejmuje przerwy w pracy wynikające z niewłaściwej organizacji,produkcji (na budowie lub w zakładzie). Przerwy te są na ogół spowodowane nast. czynnikami: *brakiem materiałów *brakiem frontu pracy *uszkodzeniem maszyn i urządzeń *brakiem energi i wody *brakiem własciwychnarzedzi i sprzetu ochronnego *złymi warunkami atmosferycznymi *załatwianiem przez robotników innych spraw nie zwiaząnych z pracą.

Czas przerw T_xd -z przyczyn zależnych od robotnika obejmuje przerwy, spóżnienia do pracy, samowolne przerwanie pracy, wypadki przy pracy powstałe wskutek naruszenia przez robotnika przepisów BHP itp.

Czas przemian T_e -czas w ciągu którego przedmioty pracy poddaje się bezposrednio przemianom technologicznym lub przemieszczeniomw obrębie budowy lub zakładu.

Czas przemian technologicznych T_g -czas zużywany na dokananie w przedmiotach pracy bezposrednich przemian technologicznych w wyniku którychnastepuja zmiany kształtu, wymiarów, wyglądu.

Rachunek EEI (bezwzględny i względny)

Podział met EEI: 1) met statystyczne (tradycyjne, proste) - polega na porównaniu efektów i nakładów kapitałowych, związanych z danym przedsięwzięciem inwestycyjnym, w wielkosciach nominalnych, takich w jakich występuje w ciągu okresu obliczeniowego (bez uwzgi czynnika czasu). 2) met dynamiczne (złożonych, dyskatowych) - oparty na wykorzystaniu efektów i nakładów kapitałowych po ich zdyskontowaniu.

Z met dynam.najczęściej wykorzystuje się: * okres zwrotu zdyskontowany Q_d *wart zaktualizowana netto NPV *wewnętrzna stopa zwrotu IRR *wskażnik efektywności inwestycji E, ze wzgl na to, że: *nakłady ponoszone są wcześniej *efekty uzyskiwane są później.

Elementy rachynku EEI: A.nakłady: *inwestycyjne - nakłady na realizację przedsięwzięcia, pokrywane ze źródeł własnych *bieżące - bieżące wydatki (koszty prod., wydatki operacyjne itp.) B.efekty dochody lub wpływy finansowe C.parametry *okres obliczeniowy rachunku - w dynamicznych met *stopa dyskątowa rachunku *ceny Ad.A) okres obl rachunku stanowi sumę okresu budowy T_b i okresu eksploatacji obiektu T_ex; T_ex=1/sA; sA-śr ważona stawka amortyzacyjna. Wartość zaktualizowana netto NPV=Σ_t=0^ToatNCFt; NCFt-przepływy pienięzne netto w danym roku t, T₀-okres obliczeniowy T₀-T_b+T_ex (okr.bud+ekspl.); at -wsp dyskatu

---