SWOISTE DZIEDZINY POLITYKI SPOŁECZNEJ W POLSCE
I ICH UWARUNKOWANIA
I Wstęp
Polityka społeczna - jest to działalność państwa i innych organizacji w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków społecznych mające na celu m. in. zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego, zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu i zapewnienie ładu społecznego. Jako państwowa - polityka społeczna jest realizowana przez wiele polityk szczegółowych np. polityka emerytalno-rentowa, pomocy społecznej, ochrony zdrowia, zatrudnienia, rodziny, mieszkaniowa i socjalizacyjna.
Cele polityki społecznej
- bezpieczeństwo socjalne, które obejmuje zapewnienie dochodów i usług w sytuacji wystąpienia ryzyka socjalnego (choroba, inwalidztwo, starość, śmierć, bezrobocie)
- inwestycje w człowieka - tworzenie równych szans rozwoju ludzi, kształcenie młodego pokolenia (są czynnikiem rozwoju ekonomicznego sprawiając, że wartości socjalne uzależnione są od polityki gospodarczej)
- pokój społeczny - jest podstawą stabilizacji życiowej ludzi, współpracy w osiąganiu celów, tolerancji różnic między ludźmi. Wartość pokoju społecznego rośnie wraz z osiąganiem dobrobytu i stabilizacji politycznej
- życie rodzinne - akcentowanie życia rodzinnego oznacza powrót do wartości związków między ludźmi i poczucia bezpieczeństwa na podstawie więzi emocjonalnych i uczuciowych. Wychowanie przyszłych generacji wymaga wsparcia rodzin nie tylko ubogich i nie tylko materialnego ze strony osób i instytucji.
II Zabezpieczenie społeczne
Uwagi ogólne
Zarówno doświadczenie historyczne, jak i obserwacja współczesnych kierunków rozwoju społeczeństw, pozwalają stwierdzić, że jedną z cech charakteryzujących proces rozwojowy jest istnienie w poszczególnych społeczeństwach grup i jednostek społecznych, które z różnych powodów i na różnych etapach własnego rozwoju nie potrafiły dawniej i nie są w stanie również obecnie zapewnić dla siebie i najbliższej rodziny materialnych podstaw egzystencji. Wraz z postępem technicznym dużego tempa nabrały również procesy zmian społecznych. Zmieniły się nie tylko elementy składowe, ale również wzajemne relacje struktur społecznych. Niski poziom wynagrodzeń, bardzo trudne warunki wykonywania pracy oraz stałe zagrożenie możliwością jej utraty stały się impulsem do podejmowania inicjatyw zmierzających do organizowania się pracowników najemnych, zarówno w celu artykułowania wspólnych żądań w stosunku do pracodawcy, jak też by wspólnie organizować formy pomocy dla pracowników, którzy stracili wszelkie środki utrzymania. Tworzone były więc organizacje samopomocowe, które z czasem przekształciły się w kasy chorych i kasy ubezpieczeniowe. Dały one początek instytucjom ubezpieczeniowym.
Definicja zabezpieczenia społecznego
Termin zabezpieczenie społeczne, choć powszechnie używany, nie posiada akceptowanej definicji. . Spotykane w literaturze naukowej i aktach międzynarodowych definicje można podzielić na dwie grupy. W pierwszej grupie kładzie się przede wszystkim nacisk na wyodrębnienie przedsięwzięć podejmowanych dla zagwarantowania odpowiedniego poziomu życia członków danego społeczeństwa. Zabezpieczenie w tym zrozumieniu jest pojęciem zbiorczym, którym obejmowane są przede wszystkim różne rodzaje ubezpieczeń społecznych, pomoc społeczna, ochrona zdrowia, rehabilitacja inwalidów. Druga grupa definicji wychodzi od traktowania zabezpieczenia społecznego jako pewnego jako pewnego stanu pożądanego, jako wartości, której realizacji podporządkowane były określone działania. Na przykład Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) pod nazwą zabezpieczenia społecznego proponuje: rezultat osiągnięty za pomocą całego szeregu kompleksowych i uwieńczonych powodzeniem przedsięwzięć publicznych, mających na celu ochronę ludności przed niedostatkiem środków materialnych, który, w razie braku takich
______________
„Zabezpieczenia społeczne” pod redakcją Z. Pisza, Wrocław 1998 rok
przedsięwzięć, mógłby być spowodowany utratą dochodów w razie choroby, bezrobocia, inwalidztwa, starości lub zgonu, oraz przedsięwzięć zapewniających dostęp do opieki Zdrowotnej razie potrzeby i pomagających rodzinom wychowującym małe dzieci”.
Bezpieczeństwo społeczne, jako termin, dopiero od niedawna, wszedł do słownika pojęć polityki społecznej. Wychodząc od pojęcia bezpieczeństwa jako kategorii polityki społecznej, można je zdefiniować jako stan wolności od niedostatku materialnych środków utrzymania i istnienie realnych gwarancji pełnego rozwoju jednostki. Określenie - bezpieczeństwo socjalne - oznaczałoby wtedy stan wolności od tych zagrożeń, których głównym skutkiem jest brak środków utrzymania. Zagrożenia to przede wszystkim: choroba, wypadek, inwalidztwo, utrata pracy. Natomiast - niedostatek środków utrzymania - należy rozumieć jako zarówno niedostateczny poziom środków pieniężnych lub rzeczowych, jak i brak odpowiedniej opieki w trudnych sytuacjach życiowych, które wymagają udzielania pomocy. Natomiast w pojęciu - bezpieczeństwa społecznego - mieściłyby się również zagrożenia rozwoju psychospołecznego jednostki, których źródłem mogą być nie tylko wyżej wymienione zdarzenia, ale również całokształt uwarunkowań społecznych, politycznych i ekonomicznych.
Rodzaje zabezpieczenia społecznego
Zabezpieczenia techniczne mogą mieć różny charakter pomocy, a mianowicie, można wyodrębnić trzy techniki zabezpieczenia społecznego: ubezpieczeniową, zaopatrzeniową i opiekuńczą. Technika ubezpieczeniowa - świadczenia mają charakter roszczeniowy. Do nabycia uprawnień wymagane jest opłacanie składek, składki te są źródłem pokrycia wydatków na świadczenia. Wysokość i warunki przyznawania świadczeń są określane ustawowo, zaś same świadczenia różnią się w zależności od wysokości składek. Technika zaopatrzeniowa - ma, podobnie jak ubezpieczeniowa, charakter roszczeniowy, przy czym prawo do świadczeń wynika wyłącznie z woli ustawodawcy, nie jest natomiast związane z opłacaniem składek. Świadczenia finansowane są z funduszy publicznych (podatków). Wysokość i warunki przyznawania świadczeń są określone ustawowo na podstawie kryteriów. Wymiar świadczeń jest najczęściej jednolity w ramach jednej grupy i jest on ustalany na poziomie zapewniającym wszystkim członkom tej grupy zaspokojenie potrzeb na co najmniej minimalnym poziomie. Technika opiekuńcza - świadczenia udzielane na podstawie tej techniki mają charakter uznaniowy. Są one przyznawane indywidualnie, po uprzednim zbadaniu warunków życiowych danej osoby i stosownie do jej potrzeb. Źródłem
______________
„Zabezpieczenia społeczne” pod redakcją Z. Pisza, Wrocław 1998 rok
„Polityka społeczna” pod redakcją A.Rajkiewicza, J.Supińskiej, M.Księżopolskiego, Katowice 1998 rok
finansowania są fundusze publiczne. Systemy zabezpieczenia społecznego w poszczególnych krajach zawierają elementy charakterystyczne dla wszystkich trzech technik, przy czym wzajemne proporcje między nimi są w każdym przypadku inne.
Dominującą formą w systemie zabezpieczenia społecznego są świadczenia pieniężne. W tej postaci wypłacane są m.in.: emerytury, renty inwalidzkie, świadczenia rehabilitacyjne, szkody, zasiłki. Duże znaczenie mają także świadczenia rzeczowe zarówno związane z chorobą i inwalidztwem, np.: świadczenia lecznicze, położnicze, opatrunkowe, ortopedyczne, jak też przyznawane osobom, które samodzielnie nie potrafią zaspokoić własnych potrzeb w zakresie żywienia czy ubrania.
Ze względu na czas trwania można podzielić świadczenia na:
długoterminowe - emerytury, renty ; krótkoterminowe - zasiłki chorobowe, macierzyńskie.
Proporcje ilościowe pomiędzy wymienionymi typami świadczeń charakteryzują model realizowanej polityki społecznej i są zazwyczaj odzwierciedleniem potencjału ekonomicznego państwa oraz jego struktury.
Elementy składowe zabezpieczenia społecznego
Podsumowując, zabezpieczenie społeczne jest zbiorem świadczeń zróżnicowanych zarówno co do ich zakresu przedmiotowego, sytuacji życiowych i związanego z nimi ryzyka, jak też odnośnie do zakresu podmiotowego źródeł i trybu ich dofinansowywania. Można wyróżnić następujące elementy składowe zabezpieczenia społecznego:
ubezpieczenia społeczne;
ubezpieczenia na życie i nie na życie;
pomoc społeczna;
ochrona zdrowia;
rehabilitacja inwalidów;
uzupełniające świadczenia socjalne;
świadczenia dla bezrobotnych.
Każdy z tych elementów składowych ma swoją specyfikę, ale łączy je jedno wspólne zadanie, które zdecydowało o powstaniu i rozwoju zabezpieczenia społecznego we wszystkich krajach. Chodzi tu o zapewnienie każdej osobie lub grupie poczucia bezpieczeństwa w bardzo wielu okolicznościach i sytuacjach życiowych, charakteryzujących się tym, że ich wystąpienie jest połączone z zagrożeniem materialnych warunków bytu.
________________
„Zabezpieczenia społeczne” pod redakcją Z. Pisza, Wrocław 1998 rok
Pomoc społeczna
Terminem pomocy społecznej określa się zaspokajanie, ze środków publicznych, niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin niezdolnych uczynić tego samodzielnie. Tworzy ją system świadczeń pieniężnych, rzeczowych zakładowych oraz w formie usług. Pomoc społeczna zapełnia luki pozostawione przez inne rodzaje świadczeń, ze względu na ich ograniczony zakres przedmiotowy (rodzaje świadczeń) lub podmiotowy (krąg osób), odgrywając istotną rolę w systemie bezpieczeństwa socjalnego obywateli. Ustawa określiła pomoc społeczną jako instytucję polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie sprostać przy własnych środkach, możliwościach i uprawnieniach. Celem pomocy społecznej jest zapobieganie powstawaniu trudnych sytuacji oraz zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych jednostek, grup i rodzin. Pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osoby potrzebującej oraz jej integracji z najbliższym środowiskiem. Zasadą ogólną udzielania pomocy społecznej jest to, że osoby korzystające z tej pomocy są zobowiązane do współudziału w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji. Obok zróżnicowanych form pomocy materialnej w ustawie mowa jest także o znaczeniu wszelkiego typu poradnictwa oraz pracy socjalnej. Udzielając pomocy w sytuacjach : ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, długotrwałej choroby, ochrony macierzyństwa, niepełnosprawności, alkoholizmu i narkomanii, trudności w przystosowaniu się do życia po opuszczeniu zakładu karnego, przewidziano następujące rodzaje świadczeń: udzielenie schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, usługi opiekuńcze, pomoc finansowana pokrycie wydatków na świadczenia lecznicze, praca socjalna, poradnictwo, załatwienie spraw urzędowych, sprawienie pogrzebu zgodnie z wyznaniem zmarłego, świadczenia w celu ekonomicznego usamodzielnienia oraz renty socjalne i zasiłki.
III. Polityka zatrudnienia
Cel i zakres
Polityka zatrudnienia jako dyscyplina naukowa zajmuje się obiektywnymi związkami zachodzącymi pomiędzy procesami rozwoju ludności a procesami rozwoju gospodarczego. Stąd też polityką zatrudnienia zajmuje się wiele dyscyplin naukowych, które badają zatrudnienie pod względem ekonomicznym. Polityka społeczna natomiast zajmuje się polityką zatrudnienia w
________________
„Polityka społeczna” pod redakcją A.Rajkiewicza, J.Supińskiej, M.Księżopolskiego, Katowice 1998 rok
aspekcie społecznym, a więc bada, w jakim stopniu realizowana jest praca jako potrzeba społeczna, a jednocześnie też - jak polityka zatrudnienia wpływa na zaspokojenie potrzeb całego społeczeństwa, czyli jakie są możliwości podziału wykonanego dochodu narodowego w sferze produkcji materialnej oraz jakie istnieją możliwości zaspokojenia potrzeb ludzkich w sferze niematerialnej w zakresie infrastruktury społecznej. Sprawą zatem szczególnego zainteresowania polityki zatrudnienia w aspekcie społecznym jest określenie pracy jako wartości, źródła satysfakcji, samorealizacji, zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy i co za tym idzie godnej płacy, stosownie do wniesionego wysiłku zarówno umysłowego jak i fizycznego. Podstawowymi zadania polityki zatrudnienia są:
zatrudnienie osób zdolnym do pracy i jej poszukujących;
zapewnienia zatrudnienia poprzez dobór odpowiednich pracowników, miejsc pracy, bezpieczeństwa i higieny
umożliwienie podwyższania kwalifikacji w danym zawodzie.
Polityka zatrudnienia powinna być tak realizowana, aby nie naruszać praw obywatelskich, zawartych w Konstytucji RP, które brzmią:
„Art. 65
Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.
obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.
Stałe zatrudnienie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudnienia określa ustawa
Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.
Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowania i wspierania poradnictwa szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych”.
Problematyka polityki zatrudnienia
Sprawą oczywistą jest przy tym dążenie do stworzenia możliwości pracy wszystkim osobom zdolnym do pracy, a w przypadku niezrównoważonego bilansu popytu i podaży pracy podjęcie środków likwidujących i łagodzących bezrobocie.
________________
„Zabezpieczenia społeczne” pod redakcją Z. Pisza, Warszawa 1998 rok
Do problemów polityki zatrudnienia zalicza się także:
selekcję i kształcenie pracowników - przygotowanie do zawodu;
gospodarowanie zasobami pracy w ujęciu przestrzennym;
bezpieczeństwo i higiena pracy;
zaspokajanie potrzeb kulturowych i socjalnych pracowników;
metody pracy, kierowanie i zarządzanie zespołami ludzkimi;
stosunki międzyludzkie.
3. Bezrobocie i kwestia społeczna bezrobocia
Zmiany gospodarcze i polityczne jakie dokonały się w Polsce w latach `89 i `90 doprowadziły do tego, że Polska dołączyła do grupy krajów o gospodarce rynkowej, co z kolei spowodowało ujawnienie się problemu bezrobocia na szeroką skalę. Trwające przemiany ustroju gospodarczego wywołały wiele procesów społecznych mających różnorodny wpływ na polski rynek pracy. Jednym ze zjawisk o negatywnych skutkach stało się bezrobocie. Jest ono definiowane w różnorodny sposób, ale podstawą każdej definicji jest założenie, że zjawisko to charakteryzuje się pewną liczbą osób bez pracy. Jak podaje słownik terminów ekonomiczno prawnych bezrobocie, to zjawisko, które polega na tym, że pewna liczba pracowników zdolnych do pracy oraz gotowych do jej podjęcia nie znajduje zatrudnienia. Jest to wynik braku równowagi pomiędzy podażą pracy a popytem na pracę.
Kwestia społeczna bezrobocia
Rynek pracy to miejsce zetknięcia się podaży i popytu na pracę, a jego podstawowa funkcja polega na dążeniu do równoważenia tych elementów.
Bezrobocie - większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i jej poszukujących nie znajduje zatrudnienia. O tym, że bezrobocie stało się kwestią społeczną świadczyła dynamika, skala i struktura tego zjawiska, jak i jego negatywne konsekwencje odczuwane coraz silniej.
Brak pracy jest czynnikiem, który mam wpływ na zaspokajanie ważnych potrzeb społecznych w różnych sferach życia. Prowadzi też do narastania kwestii społecznych jak: kwestia ubóstwa, edukacyjna, zdrowotna itd.
Bezrobocie jako kwestia społeczna - dotyczy dużych grup społecznych, jest odbierana przez tę grupę jako nieprawidłowe, zakłóca jej prawidłowy rozwój, wywołuje społeczny niepokój, jest źródłem napięć społecznych. Nie może być w pełni rozwiązane w ramach grupy przy wykorzystaniu dostępnych jej metod i możliwości, może być rozwiązane tylko drogą podjęcia szerokich działań przez państwo.
________________
Polityka społeczna - Forest 06.06.2001 r. Opracowanie: O.Dąbrowska, D.Opioła
Charakterystyka bezrobocia w Polsce:
- wysoki odsetek młodzieży wśród bezrobotnych (1/3)
- wysoki odsetek długotrwale bezrobotnych
- duża skala zróżnicowania regionalnego
- bardzo duży odsetek osób pozbawionych prawa do zasiłku
- znaczny odsetek osób pochodzących ze wsi
Problemem związanym z bezrobociem jest kwestia niedostosowania poziomu i struktury kwalifikacji zasobów pracy do potrzeb rynku pracy (bezrobocie strukturalne).
Rodzaje bezrobocia
Ponadto, w literaturze naukowej wyróżnia się następujące rodzaje bezrobocia:
- bezrobocie strukturalne - mówimy o nim wtedy gdy występuje niedopasowanie struktury podaży pracy i popytu na pracę ze względu na posiadane kwalifikacje, wykształcenie, zawód czy miejsce zamieszkania. Wynika ono z niedopasowania kwalifikacji pracowników do nowej technologii i braku kompetencji, trudności w dostosowaniu się do zmian systemu produkcyjnego. Ten rodzaj bezrobocia może mięć charakter dosyć trwały, ponieważ jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwalifikacji czy tez miejsca zamieszkania.
- bezrobocie frykcyjne - związane z naturalną płynnością siły roboczej, możliwą dzięki pełnej swobodzie zmiany miejsca pracy i wyboru stanowiska pracy. W dynamicznie rozwijającej się gospodarce często pojawiają się niedopasowania między wolnymi miejscami pracy, napływem i odpływem siły roboczej z rynku pracy oraz zmianie miejsc pracy przez pracowników. Rezultatem tych procesów jest to, że występuje pewna liczba wolnych miejsc pracy i osób bezrobotnych. Jest to spowodowane niedostatecznie szybkim przepływem informacji między pracodawcami a pracownikami, zatem musi upłynąć czas zanim bezrobotni znajdą czekające na nich miejsca pracy. Decyzje o zwolnieniu z pracy w celu znalezienia innego zajęcia podejmują sami pracownicy, a czas poszukiwania nowej pracy jest stosunkowo krótki bowiem wynosi mniej niż 3 miesiące.
- bezrobocie długookresowe - dotyczy osób. które pozostają bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym maleją szanse na ponowne jej uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i
________________
Polityka społeczna - Forest 06.06.2001 r. Opracowanie: O.Dąbrowska, D.Opioła
organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie sprzyjają skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców.
- bezrobocie długotrwałe (chroniczne) - trwa znacznie dłużej niż 12 miesięcy. Spowodowane jest podobnymi przyczynami co bezrobocie długookresowe.
- bezrobocie ukryte - rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego.
Trafną z punktu socjologicznego definicję bezrobocia podał Mieczysław Kabaj. Autor określa bezrobocie jako przesunięcie zasobów pracy ze sfery pracy do sfery bierności zawodowej, w której nie uczestniczy się w procesach pracy. Bierze się udział natomiast w podziale produktu wytworzonego przez innych pracowników.
Walka z bezrobociem
Walka z bezrobociem jest podstawowym wyzwaniem dla polityki społecznej. Skuteczna walka jest możliwa tylko poprzez kompleksowe działanie w sferze ekonomicznej, mające na celu wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy. Zadania polityki społecznej w walce z bezrobociem koncentrują się po pierwsze na ochronie pracowników przed utratą pracy. W Polsce podjęto różne inicjatywy, aby temu zaradzić. Jedną z inicjatyw była znacząca rola kształcenia pracowników zagrożonych zwolnieniem lub już zwolnionych. Wśród nich na uwagę zasługuje opracowany przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych system Trójstronnych Umów Szkoleniowych (TUS), w skład których wchodzi urząd pracy, zakład zgłaszający zapotrzebowanie na pracowników i instytucja szkoląca. Drugą płaszczyzną ingerencji jest ochrona egzystencji jednostki i rodziny dotkniętej rakiem pracy. Trzecią sferą aktywności podmiotów polityki społecznej jest kreowanie zatrudnienia i pomoc w znalezieniu przez jednostkę pracy. Pracodawcy w warunkach wysokiego bezrobocia, dyktują warunki na rynku pracy i często naruszają ochronne prawa pracy. Na skuteczność realizowanej przez państwo polityki rynku pracy wpływa zakres i charakter prawnej regulacji środków i instrumentów, które mają na celu ograniczanie skutków bezrobocia. Świadczenia dla bezrobotnych reguluje Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu
________________
„Zatrudnienie i bezrobocie Prognoza do 2000 roku Elementy polityki prozatrudnieniowej” M. Kabaj Warszawa-Kwiecień 1995,
„Słownik terminów ekonomiczno - prawnych”. Ł. Gęsicki, M. Gęsicki Agencja Wydawnicza INTERFART, Łódź 1996,
z dnia 14 grudnia 1994 roku. Realizacją polityki rynku pracy zajmowały się głównie rejonowe i wojewódzkie Urzędy Pracy oraz Krajowy Urząd Pracy. Instrumenty polityki rynku pracy to: pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe, szkolenia i przekwalifikowania, prace interwencyjne, pożyczki dla bezrobotnych dopłaty dla pracodawców zatrudniających bezrobotnych.
Aktywne instrumenty polityki rynku pracy - wspierają politykę gospodarczą w obszarze rynku pracy przy bezrobociu koniunkturalnym; skłaniają do pobudzenia aktywizacji zawodowej; prace interwencyjne i roboty publiczne nie są stałą pracą.
Aktywne instrumenty polityki rynku pracy: pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe, szkolenie i przekwalifikowanie zawodowe, prace interwencyjne, roboty publiczne, pożyczki dla bezrobotnych lub dla pracodawców, dopłaty dla pracodawców zatrudniających bezrobotnych.
Pasywne instrumenty polityki rynku pracy - nie zachęcają bezrobotnych do poszukiwania pracy; łączą się z tym funkcje: rekompensaty za brak pracy i motywacyjna za poszukiwanie pracy. Niestety, obie te funkcje wykluczają się wzajemnie.
Pasywne instrumenty polityki rynku pracy: zasiłki dla bezrobotnych, świadczenia socjalne, wcześniejsze emerytury.
Przyczyny bezrobocia w Polsce
Lata 1990-1991 - ujawnianie się kryzysu gospodarczego doprowadziło do wzrostu bezrobocia. Wcześniej nie występowało pojęcie rynku pracy. Kryzys - skutek przekształceń ustroju społeczno-gospodarczego. Bezrobocie narastało, a wraz z nim degradacja. Przyczyną bezrobocia był też spadek popytu konsumpcyjnego w wyniku urynkowienia cen.
Plan Balcerowicza - obniżenie dochodów realnych ludności - przyśpieszył występowanie i rozwój bezrobocia.
Załamanie się inwestycji - kolejna przyczyna.
Załamanie eksportu - głównie powiązań eksportowych z Radą Wzajemnej Pomocy Gospodarczej RWPG.
Polityka fiskalna programu związanego z planem Blacerowicza - walka z inflacją prowadzona zbyt radykalnie. Polegało to na:
- zaostrzeniu rygorów kredytowych wobec przedsiębiorstw;
- urealnienie (urynkowienie) cen nośników energii;
- ograniczaniu wzrostu płac (tzw. popiwek), przez to ograniczenie siły nabywczej ludności;
________________
Polityka społeczna - Forest 06.06.2001 r. Opracowanie: O.Dąbrowska, D.Opioła
- wzrost cen towarów, wyrobów i usług;
- spadek popytu konsumpcyjnego (spadek poziomu życia).
Likwidacja bezrobocia ukrytego do roku 1990. Rynek pracy poszukiwał pracowników. Następną przyczyną bezrobocia był niedorozwój gospodarczy niektórych z regionów kraju lub też likwidacja jedynego zakładu pracy w danej części kraju.
Restrukturyzacja gospodarki - zmiany w strukturze zatrudnienia zarówno w przemyśle, jak i w branży własnościowej.
IV Polityka zdrowia
Trzy podejścia do problematyki zdrowia
Wyróżniamy trzy ogólne podejścia do problematyki zdrowia:
- Biomedyczne;
- Światowej Organizacji Zdrowia; (WHO)
- socjoekologiczne;
Biomedyczne podejście określa zdrowie jako brak choroby, natomiast chorobę i jej rodzaj można określić na podstawie obiektywnej obserwacji medycznej. Charakterystycznym dokumentem jest tu Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów (1995 rok) gdzie każda choroba jest szczegółowo opisana i ma swój numer. Jeśli więc nie będziemy mogli przypisać komuś jednego ze stanów tam zawartych, będzie to osoba zdrowa. Zaletą tej definicji jest jej użyteczność przy leczeniu indywidualnych jednostek, natomiast wadą jest jej wąski obszar zjawisk. Jedną z najbardziej znanych definicji jest definicja z 1947 roku: „ zdrowie to pełnia dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub kalectwa”. Obok biologicznego wymiaru zdrowia, ważny jest także stan psychiczny oraz wymiar społeczny. Złe samopoczucie można więc nazwać chorobą. Natomiast podejście socjoekologiczne wyraża klasyczna definicja WHO, która została uzupełniona o aspekt ekologiczny. Człowiek żyjący w zdegradowanym środowisku, choćby pod innymi względami nie miał problemów zdrowotnych, nie może być uznany za zdrowego. Uogólniając zdrowie jest w tym ujęciu traktowane jako dynamiczny stan równowagi pomiędzy fizjologicznym, psychologicznym, socjologicznym i ekologicznym aspektem istnienia człowieka w świecie.
Zły stan zdrowia badamy posługując się wskaźnikami, dzięki nim można wnioskować o tym, jak duży jest obszar niezaspokojonych potrzeb w tym zakresie. Najczęściej stosuje się bezpośrednie wskaźniki negatywne:
________________
„Polityka społeczna” pod redakcją A.Rajkiewicza, J.Supińskiej, M.Księżopolskiego, Katowice 1998 rok
zapadalność - zachorowalność - liczba nowych zachorowań;
chorobowość - liczba chorych na określoną chorobę;
śmiertelność - liczba zgonów z powodu danej choroby;
umieralność - liczba zgonów w stosunku do liczby ludności.
Najczęściej używanym wskaźnikiem pozytywnym jest przeciętne dalsze trwanie życia - czyli średnia liczba lat, jaka pozostała do przeżycia osobie w określonym wieku.
Głównymi przyczynami dużego natężenia kwestii zdrowotnej w Polsce jest bezrobocie, które na dzień dzisiejszy sięga 13 % ludności, problemy mieszkaniowe - brak wystarczających funduszy na zakup mieszkania, nadużywania alkoholu i palenie papierosów, zanieczyszczenie środowiska - duże natężenie szkodliwych substancji, wypadki drogowe. Największy wpływ na nasze zdrowie mają nasze indywidualne zachowania. W celu poprawienia zdrowia ważne jest propagowanie zdrowego stylu życia w ramach wielkich kampanii profilaktycznych , przekonywać ludzki do zmiany nawyków i zachowań, które zagrażają jego zdrowiu. Według Karty Ottawskiej należy promować zdrowie, a jest to „proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie wpływu na swoje zdrowie w celu jego poprawy i utrzymywania”.
________________
„Polityka społeczna” pod redakcją A.Rajkiewicza, J.Supińskiej, M.Księżopolskiego, Katowice 1998 rok
Spis treści:
I Wstęp
II Zabezpieczenie społeczne
Uwagi ogólne.
Definicja zabezpieczenia społecznego.
Rodzaje zabezpieczenia społecznego.
Elementy składowe zabezpieczenia społecznego.
Pomoc społeczna
III Polityka zatrudnienia
Cel i zakres.
Problematyka polityki zatrudnienia.
Bezrobocie i kwestia społeczna.
Rodzaje bezrobocia.
Walka z bezrobociem.
Przyczyny bezrobocia.
IV Polityka zdrowia
1. Trzy podejścia do polityki zdrowia
2
13