1. WPROWADZENIE

Surowcem do produkcji kwasu fosforowego są związki fosforowe zawarte w fosforytach i apatytach występujących w przyrodzie. Znaczenie przemysłowe mają fosforany. Naturalne fosforany wapniowe występują w fosforytach zwykle w postaci soli zespolonej o wzorze ogólnym 3Ca₃(PO₄)₂∙CaX₂ , gdzie X stanowi najczęściej fluor, a rzadziej chlor lub grupa wodorotlenowa .

Kwas fosforowy (V) można otrzymywać dwiema metodami :

1. metoda ekstrakcyjna - której podstawą jest wydzielenie kwasu fosforowego z fosforanu (V) wapnia za pomocą 60% kwasu siarkowego (VI). Zachodzi to według następującej reakcji :

Ca₃(PO₄)₂ + 3H₂SO₄ 3CaSO₄ + 2H₃PO₄

2. metoda polegająca na wydzieleniu fosforu białego z fosforytów a następnie spaleniu go w tlenie do pięciotlenek fosforu tak powstały gaz poddaje się dalszej przeróbce aż do uzyskania kwasu fosforowego.

Według metody z punktu b fosfor biały otrzymuje się przez termiczną redukcję fosforytów węglem lub metodą elektrotermiczną, wg następującej reakcji:

2Ca₃(P0₄)₂ + 10C + 6Si0₂ P₄ ↑ + 10CO↑ + 6CaSiO₃

Reakcja jest endotermiczna 3055 kJ/mol

Reakcja przebiega w temperaturze 1190°C. Należy zaznaczyć , że reakcja możliwa jest także bez obecności krzemionki, z tym zastrzeżeniem, że trzeba ją przeprowadzić w wyższej temperaturze. Wiązanie tlenku wapnia przez krzemionkę ułatwia przebieg reakcji z lewa na prawo. Jednocześnie jak wynika z reakcji, dwa produkty gazowe tj. fosfor i tlenek węgla są odprowadzane ze strefy reakcji. Przytoczona reakcja przebiega dostatecznie szybko, gdyż stopień przemiany równy 99% osiąga się w ciągu 30 minut. Oczywiście na szybkość reakcji mają wpływ jakość i ilość węgla, a także sposób zmielenia i wymieszania surowców. Temperatura topnienia fosforu białego wynosi 44°C, a wrzenia 260°C. Praktycznie nie należy go chłodzić poniżej temp. 50°C.

Otrzymywanie kwasu fosforowego z pięciotlenku fosforu. Uzyskany fosfor w stanie ciekłym lub w postaci par może być razem z tlenkiem węgla wykorzystany do produkcji kwasu fosforowego. Kwas fosforowy otrzymuje się przez rozpuszczenie P₂O₅; w wodzie. Reakcja jest silnie egzotermiczna i dlatego fosfor należy najpierw spalić w tlenie z powietrza. Procesy utlenienia przebiegają dostatecznie szybko i nieodwracalnie do P₂O₅ ; i CO₂. Ponieważ w gazach odprowadzanych z pieca elektrycznego zawarty jest także tlenek węgla. Mechanizm tworzenia się kwasu fosforowego nie jest prosty . W pierwszym etapie pięciotlenek fosforu reaguje z parą wodną w temperaturze poniżej 1000°, dając kwas metafosforowy. Reakcja jest egzotermiczna, co powoduje dalszy wzrost temperatury. Chłodzenie uzyskanego kwasu wodą wiąże się z przebiegiem reakcji kwasu metafosforowego z wodą tworząc kwas fosforowy. Absorpcję prowadzi się jednak nie w wodzie lecz w dość stężonym kwasie fosforowym.

Można wyróżnić dwie metody otrzymywania kwasu fosforowego z P₂O₅, a mianowicie metodę jednostopniową i metodą dwustopniową.

Kwas fosforowy otrzymany przez spalanie fosforu jest kwasem wyjątkowo czystym. Nadaje się do syntezy chemicznej w przemyśle organicznym oraz do produkcji wielu soli fosforanowych np. amonu, sodu, glinu i innych. Po dodatkowym oczyszczeniu od śladowych ilości zanieczyszczeń ołowiem, arsenem, fluorem uzyskany kwas fosforowy może być wykorzystywany w przemyśle farmaceutycznym i spożywczym.

2. CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU

1. Kwas fosforowy

1. Właściwości fizykochemiczne

Masa cząsteczkowa: 98 g/mol

Postać fizyczna, barwa, zapach: Kwas fosforowy(V) 85% w warunkach normalnych jest ciałem syropowatym, bezbarwną cieczą lub krzepnącą masą, o ostrym zapachu i silnie kwaśnym smaku.

Temperatura topnienia: ok. 20^oC

Temperatura wrzenia: ok. 158^oC

Gęstość (20^oC): 1,71 g/cm^3

Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: w wodzie - całkowita. Dobrze rozpuszczalny w alkoholu etylowym.

Wartość pH (20^oC): < 0,5

Prężność par (25^oC): 2,2 mbar

Gęstość par względem powietrza: 3,29

2. Zastosowanie

Kwas fosforowy stosowany jest głównie do wyrobu nawozów sztucznych (np. superfosfatu podwójnego). W przemyśle spożywczym jest stosowany jako dodatek do napojów gazowanych regulator kwasowości - symbol E 338). Stosowany jest też do wytwarzania fosforanowych powłok ochronnych na metalach, do wytwarzania wielu środków farmaceutycznych, oczyszczania soków w cukrownictwie, jako płyn do lutowania, w stomatologii, do wyrobu kitów porcelanowych, w lecznictwie i laboratoriach analitycznych. Jest także składnikiem fosolu - odrdzewiacza do stali.

3. Otrzymywanie

W przemyśle otrzymuje się go w wyniku działania kwasu siarkowego na fosforan wapnia, którego źródłem są minerały apatyt i fosforyt a czasami także zmielone kości zwierząt:

Ca₃(PO₄)₂ + 3 H₂SO₄ → 3 CaSO₄ + 2 H₃PO₄

Wydzielający się w tej reakcji siarczan wapnia można łatwo oddzielić od kwasu fosforowego przez filtrowanie, gdyż nie rozpuszcza się on w wodzie.

Bezwodnikiem kwasu fosforowego jest pięciotlenek fosforu [tlenek fosforu(V)], który w kontakcie z dużym nadmiarem wody przechodzi w kwas:

P₄O₁₀ + 6 H₂O → 4 H₃PO₄

Przy mniejszej ilości wody zamiast kwasu fosforowego powstają polimeryczne kwasy ortofosforowe (polifosforowe) o ogólnym wzorze H₂O×(HPO₃)_x (najprostszym i najlepiej poznanym kwasem polifosforowym jest kwas pirofosforowy, H₄P₂O₇). Kwasy polifosforowe można też otrzymać w wyniku odparowywania wody z kwasu fosforowego. W praktyce laboratoryjnej często zdarza się, że długo przechowywany kwas fosforowy w niedomkniętej butelce ulega tego rodzaju polimeryzacji. Można go jednak zawsze "odtworzyć" dodając do niego odpowiednią ilość wody i lekko podgrzewając, choć proces ten bywa dość czasochłonny. W wyniku ogrzewania kwasu fosforowego powyżej 300 °C powstaje kwas metafosforowy, HPO₃.

Kwas fosforowy powstaje również podczas działania na fosfor czerwony kwasem azotowym:

3 P + 5 HNO₃ + 2 H₂O → 3 H₃PO₄ + 5 NO.

Reakcja ta jest niebezpieczna i może przebiegać wybuchowo.

4. Transport

Numer ONZ:	1805
Klasa RID/ADR/IMO:	8
Grupa pakowania:	III
Numer rozpoznawczy zagrożenia:	80
Numer indeksowy (EC):	015-001-00-6
Symbole niebezpieczeństwa (R):	34
Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-26-36/37/39-45
Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 8:

5. Magazynowanie

W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach, szczelnie zamkniętych, w magazynie cieczy żrących wyposażonym w instalację wentylacyjną, w miejscu chłodnym i suchym, na twardym, kwasoodpornym podłożu. Opakowania chronić przed nagrzaniem. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu spożywania posiłków. Przechowywać w temperaturze powyżej +15^oC.

Opakowania wyposażyć w napis „Uwaga produkt żrący”. Opakowania chronić przed nagrzaniem. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, używania otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Cysterny lub autocysterny muszą być wykonane ze stali kwasoodpornej lub zaopatrzone w wykładzinę wewnętrzną kwasoodporną.

3. CHARAKTERYSTYKA SUROWCÓW

1. Fosforyt

Fosforyty - skały osadowe o chemicznym lub organicznym pochodzeniu.

Chemizm- złożone głównie z fosforanów (zawierają do 12 do 40 % P2O5), reprezentowanych przez apatyt (kolofan) i kwarc, kalcyt, glaukonit, kaolinit, montmorillonit, czasami też limonit i substancje organiczne z bezladną, rzadziej promienistą teksturą. Charakterystyczną cechą jest zazwyczaj rozległe, poziome rozprzestrzenienie złoża o niewielkiej miąższości.

Fosforyty tworzą wkładki, przewarstwienia lub szeroko rozprzestrzenione pokłady wśród wapieni i margli.

Fosforyty tworzą się w wyniku wytrącania fosforanu wapnia z wody morskiej, także w czasie procesów diagenetycznych oraz poprzez nagromadzenie się szczątków różnych zwierząt, (głównie kości) i ich odchodów w klimacie suchym.

Miejsca występowania- największe złoża fosforytów znajdują się w Ameryce Północnej (stany Północna Karolina i Floryda), na Ukrainie, w Rosji (Półwysep Kolski, obwód czelabiński i okolice jeziora Bajkał), w Maroku, Algierii, Tunezji, Egipcie i Mauretanii.

Złoża fosforytów o najwyższej jakości eksploatowane są na maleńkiej wyspie położonej na Pacyfiku, Nauru, które to stanowią główny produkt eksportowy tej najmniejszej republiki na świecie.

W Polsce fosforyty pochodzą z dwóch okresów geologicznych - z syluru i kredy. Fosforyty sylurskie występują w Górach Bardzkich, natomiast kredowe - na obrzeżu Gór Świętokrzyskich (w okolicach Annopola nad Wisłą), a także na wyniesieniu Łeby. Eksploatacja, prowadzona wyłącznie w Górach Świętokrzyskich, została zaniechana w 1970 r

Zastosowanie- fosforyty są głównym źródłem fosforu w przyrodzie i stanowią podstawowy surowiec do jego uzyskiwania, a także do produkcji sztucznych nawozów fosforowych (superfosfat) i nawozów mineralnych, tzw. mączka fosforytowa.

2. Kwas siarkowy

1. Właściwości fizykochemiczne

Masa cząsteczkowa: 98,08 g/mol.

Postać fizyczna, barwa, zapach: Kwas siarkowy(VI) 98% jest w warunkach normalnych bezbarwną, oleistą cieczą dymiącą na powietro, o specyficznym, ostrym zapachu. Kwas siarkowy(V) 98% w zetknięciu z wilgotnym powietrzem silnie dymi. Z wilgocią tworzy kwaśną mgłę. Substancja higroskopijna.

Temperatura topnienia: 10,3oC

Temperatura wrzenia: 325oC

Gęstość: 1,85 g/cm^3(20oC)

Gęstość par względem powietrza: 2,18

Prężność par: w 0oC: < 0,001 mbar; w 20oC: < 0,1 mbar; w 50oC: ok. 0,15 mbar

Temperatura zapłonu: Substancja nie palna, silny utleniacz

Mieszalność z wodą; Kwas siarkowy(VI) 98% (oraz w każdym innym stężeniu) miesza się z wodą we wszystkich stosunkach.

Stopień zagrożenia wód: Mały

Wartość pH: <1.

2. Zastosowanie

Kwas siarkowy jest często nazywany krwią przemysłu chemicznego, produkowane i zużywane są jego ogromne ilości. Wymienię tu tylko kilka najważniejszych gałęzi przemysłu, które wykorzystują kwas siarkowy:
- przemysł barwników
- przemysł włókienniczy
- przemysł papierniczy
- przemysł petrochemiczny
- przemysł chemiczny (głównie petrochemia, pirotechnika, produkcja tworzyw sztucznych i innych kwasów nieorganicznych).

3. Otrzymywanie

Otrzymywanie kwasu siarkowego na skalę technologiczną polega na wytworzeniu dwutlenku siarki SO_­2 (głównie przez utlenianie siarki, prażenie pirytu z dostępem powietrza albo prażenie mieszaniny anhydrytu z koksem i gliną) i utlenieniu go do trójtlenku siarki SO₃, który z wodą tworzy kwas siarkowy. Powszechnie stosuje się metodę kontaktową, polegającą na utlenianiu SO₂ do SO₃ tlenem z powietrza w temp. 500°C, w obecności kontaktów (katalizatorów stałych), głównie pięciotlenku wanadu V₂O₅; uzyskany SO₃ jest pochłaniany w roztworze kwasu siarkowego, w wyniku czego otrzymuje się stężony kwas siarkowy (98-procentowy) lub tzw. dymiący kwas siarkowy, czyli oleum. Metoda komorowa (i jej modyfikacja zw. metodą wieżową ), obecnie rzadko stosowana, polega na utlenianiu SO₂ do SO₃ tlenem z powietrza, z zastosowaniem obiegu kołowego tlenków azotu (jako przenośników tlenu), które wprowadza się w postaci tzw. nitrozy; powstający SO₃ tworzy z doprowadzaną wodą kwas siarkowy około 60-procentowy (w metodzie komorowej) lub ok. 78-procentowy (w metodzie wieżowej).

4. Transport

Numer ONZ :	1830
Klasa RID/ADR/IMO:	8
Grupa opakowań:	II
Numer rozpoznawczy zagrożenia:	80
Numer indeksowy (EC):	007-004-00-1
Symbole niebezpieczeństwa (R):	35
Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-26-30-45
Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 8:

5. Magazynowanie

W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach w magazynie substancji żrących, utleniających, wyposażonym w instalację wentylacyjną, na twardym, ceramicznym podłożu. Opakowania napełniać do 90% ich objętości. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, otwartego ognia i narzędzi iskrzących

4. PRZEBIEG PROCESU

1. Schemat ideowy

2. Opis procesu

Proces produkcji kwasu fosforowego metodą ekstrakcyjną rozpoczyna się od rozdrobnienia fosforytu w młynie 1. Otrzymana w ten sposób mączka fosforytowa kierowana jest do reaktora 2, w którym przebiega reakcja tworzenia kwasu fosforowego. Do reaktora poza mączką podawany jest kwas siarkowy. Proces syntezy przebiega w temperaturze 160^oC. Celem chłodzenia środowiska reakcji reaktor zaopatrzony jest w płaszcz chłodzący chłodzony wodą. Mieszanina poreakcyjna z reaktora 1, kierowana jest na chłodnicę 3, celem schłodzenia a następnie na wirówkę 4, gdzie następuje oddzielenie roztworów kwasu fosforowego od osadu fosfogipsu. Osad na wirówce przemywany jest wodą.

3. Bilans masowy

1. BILANS MASOWY ROZDRABNIANIA

Przychód		Rozchód
Nazwa	kg/h	Nazwa	kg/h
1. FOSFORYT - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - CaCO3	605,68 5,72 17,17 28,62	1. MĄCZKA FOSFORYTOWA - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - CaCO3	605,68 5,72 17,17 28,62
RAZEM	657,19	RAZEM	657,19

2. BILANS MASOWY SYNTEZY

Przychód		Rozchód
Nazwa	kg/h	Nazwa	kg/h
1. MĄCZKA FOSFORYTOWA - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - CaCO3 2. KWAS SIARKOWY - H2SO4 - H2O	605,68 5,72 17,17 28,62 527,55 356,85	1. MIESZANINA POREAKCYJNA - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - H3PO4 - CO2 - H2O	79,00 732,10 17,17 333,00 12,59 356,85
RAZEM	1536,44	RAZEM	1536,44

3. BILANS MASOWY CHŁODZENIE

Przychód		Rozchód
Nazwa	kg/h	Nazwa	kg/h
1. MIESZANINA POREAKCYJNA - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - H3PO4 - CO2 - H2O	79,00 732,10 17,17 333,00 12,59 356,85	1. MIESZANINA POREAKCYJNA - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - H3PO4 - CO2 - H2O	79,00 732,10 17,17 333,00 12,59 356,85
RAZEM	1536,44	RAZEM	1536,44

4. BILANS MASOWY FILTRACJI

Przychód		Rozchód
Nazwa	kg/h	Nazwa	kg/h
1. MIESZANINA POREAKCYJNA - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - H3PO4 - CO2 - H2O WODA PŁUCZĄCA - H2O	79,00 732,10 17,17 333,00 12,59 356,85 470,15	1. KWAS FOSFOROWY - H3PO4 - H2O 2. FOSFOGIPS - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - CO2 - H2O	333,00 777,00 79,00 732,10 17,17 12,59 50,00
RAZEM	2000,86	RAZEM	2000,86

1. Wykres Sankey'a dla bilansu masowego

2. Bilans cieplny

3. BILANS CIEPLNY ROZDRABNIANIA

Przychód		Rozchód
Nazwa	kJ/h	Nazwa	kJ/h
1. CIEPŁO WPROWADZONE Z FOSFORYTEM - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - CaCO3	8,084∙10^6 6,025∙10^4 2,607∙10^5 3,454∙10^5	1. CIEPŁO ODPROWADZONE Z MĄCZKĄ FOSFORYTOWĄ - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - CaCO3	8,084∙10^6 6,025∙10^4 2,607∙10^5 3,454∙10^5
RAZEM	8,750∙10^6		8,750∙10^6

2. BILANS CIEPLNY SYNTEZY

Przychód		Rozchód
Nazwa	kJ/h	Nazwa	kJ/h
1. CIEPŁO WPROWADZONE Z MĄCZKĄ FOSFORYTOWĄ - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - CaCO3 2. CIEPŁO WPROWADZONE Z KWASEM SIARKOWYM - H2SO4 - H2O CIEPŁO REAKCJI - reakcja egzoenergetyczna	8,084∙10^6 6,025∙10^4 2,607∙10^5 3,454∙10^5 4,494∙10^5 1,309∙10^6 1,459∙10^6	1. CIEPŁO ODPROWADZONE Z MIESZANINĄ POREAKCYJNĄ - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - H3PO4 - CO2 - H2O 2. CIEPŁO ODPROWADZONE Z WODĄ CHŁODZĄCĄ - chłodzenie	1,532∙10^6 1,121∙10^7 3,787∙10^5 3,333∙10^5 1,069∙10^4 1,531∙10^6 1,800∙10^6
RAZEM	1,679∙10^7	RAZEM	1,679∙10^7

3. BILANS CIEPLNY CHŁODZENIE

Przychód		Rozchód
Nazwa	kJ/h	Nazwa	kJ/h
1. CIEPŁO WPROWADZONE Z MIESZANINĄ POREAKCYJNĄ - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - H3PO4 - CO2 - H2O	1,532∙10^6 1,121∙10^7 3,787∙10^5 3,333∙10^5 1,069∙10^4 1,531∙10^6	1. CIEPŁO ODPROWADZONE Z MIESZANINĄ POREAKCYJNĄ - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - H3PO4 - CO2 - H2O 2. CIEPŁO ODPROWADZONE Z WODĄ CHŁODZĄCĄ - chłodzenie	1,054∙10^6 7,712∙10^6 2,607∙10^5 2,405∙10^5 4,847∙10^3 1,328∙10^6 4,400∙10^6
RAZEM	1,499∙10^7	RAZEM	1,499∙10^7

4. BILANS CIEPLNY FILTRACJI

Przychód		Rozchód
Nazwa	kJ/h	Nazwa	kJ/h
1. CIEPŁO WPROWADZONE Z MIESZANINĄ POREAKCYJNĄ - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - H3PO4 - CO2 - H2O 2. CIEPŁO WPROWADZONE Z WODĄ PŁUCZĄCĄ - płukanie	1,054∙10^6 7,712∙10^6 2,607∙10^5 2,405∙10^5 4,847∙10^3 1,328∙10^6 1,751∙10^6	1. CIEPŁO ODPROWADZONE Z KWASEM FOSFOROWYM - H3PO4 - H2O 2. CIEPŁO ODPROWADZONE Z FOSFOGIPSEM - Ca3(PO4)2 - CaSO4 - SiO2 - CO2 - H2O	2,405∙10^5 2,893∙10^6 1,054∙10^6 7,712∙10^6 2,607∙10^5 4,847∙10^3 1,862∙10^5
RAZEM	1,234∙10^7	RAZEM	1,234∙10^7

1. Wykres Sankey'a dla bilansu cieplnego

5. APARATURA

1. Schemat technologiczny

2. Opis aparatury

Nr aparatu	Nazwa	Opis
1	Młyn	Jest to aparat służący do rozdrobnienia fosforytu z którego otrzymywany jest kwas fosforowy.
2	Reaktor	W aparacie tym przebiega synteza kwasu fosforowego. Do aparatu podawana jest mączka fosforytowa oraz kwas siarkowy. Ponieważ reakcja otrzymywania kwasu fosforowego jest reakcją egzotermiczną, reaktor zaopatrzony jest w płaszcz chłodzący zasilany wodą. Wymiary aparatu: wysokość H = 1,99 m, średnica D = 0,5 m, objętość V = 0,39 m^3.
3	Chłodnica bębnowa	Jest to aparat wykonany w postaci cylindrycznego bębna umieszczonego na rolkach pod pewnym kątem. Bęben obraca się z prędkością kilku obrotów na minutę. Chłodnica zaopatrzona jest w płaszcz chłodzący zasilany wodą. Wymiary aparatu: długość L = 6,75 m, średnica D = 1,5 m, powierzchnia wymiany ciepła F = 18,71 m^2.
4	Wirówka pozioma	Wirówka służy do oddzielenia roztworu kwasu fosforowego od osadu fosfogipsu. Wymiary aparatu: średnica D = 1,5 m, wysokość H = 0,8 m, średnica kosza D = 1,1 m.

3. Zdolność produkcyjna instalacji

Instalacja wytwarzania kwasu fosforowego pracuje w sposób ciągły przez 330 dni w roku. Jeden miesiąc w roku przewidziany jest na remonty i modernizacje instalacji.

Zakładana wydajność Q = 8 ton/dobe

Wydajność godzinowa Q = 0,333 ton/h

6. CZYNNIKI POMOCNICZE

1. Czynniki chłodzące

Jako czynnik chłodzący stosowana jest woda. Temperatura początkowa wody wynosi 15^oC. Temperatura końcowa wody pochłodniczej wynosi 30^oC. Zużycie wody chłodzącej w kilogramach na tonę produktu wynosi:

- dla procesu syntezy: 5696,3 kg/t produktu

- dla procesu chłodzenie: 3440,5 kg/t produktu

7. KONTROLA PROCESU

Kontrola procesu obejmuje nadzór nad właściwą pracą aparatury. Wymaga to dokładnych i ciągłych obserwacji nad prawidłowym działaniem instalacji, właściwego przebiegu procesu, a przede wszystkim odpowiedniego montażu i szczelności urządzeń. Nad prawidłowym przebiegiem procesu czuwa pewna ilość ludzi oraz przystosowane do tego komputery. Bada się też czystość i zawartość szkodliwych związków w poszczególnych surowcach i produktach.

Aparat	Mierzony pomiar	Częstotliwość	Nadzór
Reaktor	Temperatura Przepływy	Ciągły pomiar	Wymaga
Wirówka	Obroty	Ciągły pomiar	Wymaga
Wymiennik ciepła	Temperatura Przepływy	Ciągły pomiar	Wymaga

8. ODPADY PRODUKCYJNE

W procesie produkcji kwasu fosforowego metodą ekstrakcyjną odpad stanowi fosfogips pochodzący z procesu filtracji. Odpad ten jako nieszkodliwy dla środowiska składowany będzie na terenie zakładu.

Inny odpad stanowi woda pochłodnicza z procesu syntezy i chłodzenia kwasu fosforowego. Zrzut wód pochłodniczych wyeliminowany zostanie poprzez wybudowanie instalacji zamkniętego obiegu wody chłodzącej.

9. ZATRUDNIENIE

Wydział pracuje w sposób ciągły systemem trójzmianowym cztery brygady. Sumaryczna liczba pracowników:

• 1 kierownik - inżynier o specjalizacji inżynieria chemiczna

Poza tym w skład każdej zmiany wchodzą:

• 5 mistrz zmiany - technik o specjalizacji budowa aparatury

• 13 aparatowy

• 5 sterowniczy procesu

• 9 mechanik z uprawnieniami elektryka

Osoby nie związane bezpośrednio z produkcją:

• 1 sprzątaczka

Remonty bieżące i konserwacje przeprowadza mechanik i elektryk wydziału. Remont kapitalne wykonuje Zakład Remontowy.

10. ZAGADNIENIA BHP

Na terenie zakładu pracownicy zobowiązani są :

1. Uwagi ogólne

Pracownik zobowiązany jest

1. Powiadamiać niezwłocznie swojego bezpośredniego przełożonego o:

- każdym uszkodzeniu lub wadliwym funkcjonowaniu aparatury, urządzeń lub sprzętu, jak również o występowaniu bądź podejrzeniu niewłaściwej jakości surowców lub wytwarzanych produktów,

- zaistniałym wypadku lub zauważonym niebezpieczeństwie zagrażającym życiu lub zdrowiu,

2. Zachowywać stale czystość, porządek i ład na stanowisku pracy, a po zakończeniu pracy danego dnia dokładnie umyć, uporządkować używany sprzęt, pomieszczenia, narzędzia i naczynia oraz usunąć wszelkie odpadki .

3. Dbać o należyty stan maszyn i urządzeń .

4. Wykonywać pracę zgodnie z wymaganiami sanitarno-higienicznymi .

B. Bezpieczeństwo pracy

Zabrania się :

1. Spożywania na terenie zakładu napojów alkoholowych oraz przebywania na terenie zakładu w stanie nietrzeźwości.

2. Pozostawiania stanowiska pracy bez nadzoru i powiadomieniu o tym przełożonego .

3. Samowolnego naprawiania urządzeń i maszyn osobą nie posiadającym do tego kwalifikacji .

4. Przebywania na miejscu awarii bez nadzoru innego pracownika .

5. Prowadzenia prac konserwacyjnych wewnątrz zbiorników bez nadzoru innego pracownika .

6. Naprawiania urządzeń elektrycznych będących pod napięciem .

7. Używania uszkodzonych drabin .

8. Pozostawiania narzędzi oraz innych przedmiotów w miejscu do tego nie przeznaczonym .

9. Spożywania wszelakich produktów i substratów stosowanych w procesie technologicznym .

10. Przenoszenia przedmiotów przez jednego pracownika o masie przekraczającej ustaloną normę, tj.:

- kobiety do 12 kg przy pracy stałej oraz do 20 kg przy pracy dorywczej,

- mężczyźni do 30 kg przy pracy stałej oraz do 50 kg przy pracy dorywczej,

11. Pracowania pod wpływem działania alkoholu lub środków odurzających,

12. Palenia tytoniu i posługiwania się otwartym ogniem w miejscach zakazanych.

Należy pamiętać, iż: niebezpieczne włazy i zejścia, schody niezabezpieczone poręczą, uszkodzone podesty i podłogi, rażące wzrok światło, może w każdej chwili być przyczyną wypadku.

C. Higiena pracy

Pracownicy zobowiązani są do :

1.Przed rozpoczęciem pracy należy założyć , nieuszkodzoną odzież roboczą, oraz odpowiednie nakrycie głowy i obuwie robocze, a także stosować odpowiednie środki ochrony indywidualnej .

2.Używać opatrunków jałowych wodoszczelnych w razie skaleczenia lub otarcia skóry.

3. Posiadać niezbędne rękawiczki jednorazowego użycia, maseczki ochronne oraz na stanowiskach wymagających tego .

4. Urządzenia higieniczno-sanitarne, jak umywalnie, szatnie, ubikacje powinny być utrzymane stale w bezwzględnej czystości i porządku .

5. W celu utrzymania czystości osobistej pracownicy otrzymują środki do mycia i ręczniki, które winny znajdować się w umywalni .

6. Zużyte opakowania należy natychmiast usuwać do pomieszczenia przeznaczonego do tego celu .

7. W każdej placówce powinna znajdować się apteczka z pełnym wyposażeniem w leki pierwszej pomocy.

D. W pomieszczeniach zakładu nie należy:

1.Przetrzymywać zwierząt .

2.Wykonywać czynności innych niż przewidziane w danym pomieszczeniu .

3.Przechowywać rzeczy osobistych i spożywać posiłków, chyba że są to pomieszczenia przeznaczone do tego celu.

E. Podstawowe czynności do wykonania po zakończeniu pracy

1.Uporządkować, umyć pomieszczenie, stanowisko pracy, jak również używane urządzenia .

2. Wyłączyć wszystkie urządzenia (jeżeli jest to możliwe ze względów elksploatacyjno-technicznych) .

3.zabezpieczyć pomieszczenie, stanowisko pracy przed dostaniem się osób nieupoważnionych.

F. Uwagi końcowe

1. Jeżeli w czasie pracy pracownik stwierdził uszkodzenie jakiegoś urządzenia , winno ono być niezwłocznie wyłączone z zasilania energią elektryczną - wznowienie pracy bez usunięcia uszkodzenia jest niedopuszczalne .

2. Urządzenia niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być wycofane z użytkowania oraz wyraźnie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie .

3. O dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach urządzeń pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego.

4. Wszystkie inne okoliczności, które nie są ujęte w niniejszej instrukcji a mogą zagrozić bezpieczeństwu pracownika bądź osobom postronnym, nie zwalniają pracownika od obowiązku meldowania ich przełożonym.

1

FOSFORYT

MŁYN - rozdrabnianie fosforytu

MĄCZKA FOSFORYTOWA

60% KWAS SIARKOWY (VI)

CHŁODZENIE

(WODA)

CHŁODZENIE

(WODA)

REAKTOR - synteza kwasu fosforowego (V)

MIESZANINA POREAKCYJNA (160^oC)

CHŁODZENIE

(WODA)

CHŁODZENIE

(WODA)

CHŁODNIKA - chłodzenie mieszaniny poreakcyjnej

MIESZANINA POREAKCYJNA (25^oC)

WIRÓWKA - rozdzielenie mieszaniny poreakcyjnej

FOSFOGIPS

(SZLAM)

KWAS FOSFOROWY (V)

---