ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE Z PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

1. POJĘCIE ADMINISTRACJI

Występuje w trzech znaczeniach:

1. Administracja oznacza wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych

2. To działalność o specjalnych cechach podejmowana w ramach realizacji celów o charakterze publicznym

3. To ludzie zatrudnieni( powołani, nominowani, wybierani, przyjęci w oparciu o umowę cywilną) w strukturach wyodrębnionych w 1 znaczeniu.

Ponadto można ją rozpatrywać:

• z obszaru definicji negatywno-przedmiotowej- administracja jest to podejmowana w publicznym celu działalność państwa( i związków publicznoprawnych) poza ustawodawstwem i sądownictwem

• z obszaru definicji negatywno-podmiotowej- administracja jest to działalność tych organów publicznych( państwowych), które nie są organami ustawodawczymi i sądowymi

• z obszaru definicji przedmiotowej pozytywnej- administracja to działalność( celowa, praktyczna, rzeczywista, konkretna, planowa, bezpośrednia, władcza, ciągła, regulująca, twórcza, kontrolowana, oparta na prawie, trwała, organizatorska, kierownicza, swoista) mająca na celu realizację zadań publicznych

• z obszaru definicji pozytywnej podmiotowej- administracja to działalność organów administracyjnych

2. POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Prawo administracyjne to zbiór norm prawnych regulujących administrację publiczną( działalność publiczną). Drugi z podstawowych sposobów definiowania prawa administracyjnego opiera się na uwzględnieniu szczególnej cechy tego prawa tj. władztwa. Cecha ta umożliwia jednostronne rozstrzyganie sytuacji indywidualnych, które jest trwałe i obowiązujące wszystkie podmioty prawne w państwie oraz zabezpieczone przymusem państwowym, w razie gdy treścią rozstrzygnięcia jest nałożenie obowiązku. Czyli, prawem administracyjnym jest prawo, które zawiera element władztwa.

4. PRAWO ADMINISTRACYJNE A PRAWO CYWILNE

W pawie cywilnym występuje formalna równość podmiotów, natomiast w prawie administracyjnym występuje władztwo administracyjne. Władztwo to polega na tym, że podmiot administracji działający na podstawie normy prawnej władczo( jednostronnie) rozstrzyga o pozycji prawnej drugiej strony stosunku prawnego. W wypadku gdyby adresat decyzji uchylał się od realizacji nałożonego obowiązku to organ administracji może zastosować przymus państwowy.

6.WEWNĘTRZNE PRAWO ADMINISTRACYJNE

Terminem wewnętrzne prawo administracyjne określa się liczne i bardzo zróżnicowane dyrektywy powinnego zachowania się( nakazy, zakazy, przyzwolenia) tworzone i realizowane w organizacyjnych układach kierownictwa w administracji publicznej.

Układ kierownictwa określić można jako hierarchiczne powiązanie organów administracyjnych: kierującego( nadrzędnego)- podporządkowanego oraz przełożonego- podwładnego w strukturze organu.

Ogólną cechą dyrektyw wewnętrznego prawa administracyjnego jest ich ograniczony zasięg obowiązywania. Wydawane są one na podstawie ogólnego upoważnienia do kierowania podporządkowanymi organami. Ponadto cechuje je zróżnicowanie postaci, zmienność i dowolność nazw, pod jakimi występują w praktyce, a także brak generalnego obowiązku publikowania aktów. Różni je to od prawa powszechnie obowiązującego. można powiedzieć, że akty prawa wew. Mają złożoną naturę z punktu widzenia ich treści: mogą być aktami ogólnymi i indywidualnymi a także abstrakcyjnymi i konkretnymi.

Akty kierownictwa wewnętrznego:

• wydawane są na podstawie ustawy, istnieje upoważnienie ustawowe

• ustawodawca określa kto ma być organem wydającym te akty- czy organy jednoosobowe- monokratyczne(np. minister lub prezydent), czy wieloosobowe- kolegialne( np. RM)

• muszą być zgodne z ustawą

• regulaminy i statuty mają na celu rozwinięcie przepisów ustawy w zakresie niezbędnym dla skonkretyzowania zasad organizacji i działania określonych jednostek; zasady odnoszą się do użytkowników; wydają je organy adm. publicznej

-wytyczne, instrukcje, okólniki to interpretacja przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub aktów kierownictwa wewnętrznego sporządzane przez organ centralny dla użytku wewnętrznego; podają zasady organizacji i funkcjonowania, sposoby działania organów, wyjaśniają struktury organizacyjne

7. POJĘCIE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Administracja publiczna to:

• wyodrębnione w państwie struktury organizacyjne, mające na celu realizację zadań o charakterze publicznym

• wszelkie działania, mające na celu realizację zadań o charakterze publicznym

• ludzie, urzędnicy zatrudnieni w tych strukturach organizacyjnych

• przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy państwa( sejm, senat) oraz organy samorządu terytorialnego

zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikających ze współżycia ludzi w społeczeństwie.

8. FUNKCJE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Administracja publiczna musi wypełniać następujące funkcje na rzecz interesu publicznego:

• klasyczna administracja porządkowo- reglamentacyjna to klasyczne funkcje policyjne państwa związane z ochroną porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego. Stosowane są tu instrumenty władcze: nakazy, zakazy policyjne, zezwolenia adm. Powinna być wykonywana jak najbliżej podmiotu prawa czy miejsca którego dotyczy. Ma dużo wspólnego z działalnością orzeczniczą sądów- polega na wydawaniu aktów stosowania przepisów prawa. Główną zasadą tu jest zasada iż: jednostka ma przestrzegać obowiązujące prawo a władza może ją do tego przymusić

• administracja świadcząca to funkcje organizacyjno- prestacyjne, chodzi tu o przejęcie odpowiedzialności za rosnący zakres usług( oświata, ochrona zdrowia, kultura- usługi typu społecznego oraz wodociągi, kanalizacja, oczyszczanie miast, światło i energetyka cieplna- usługi typu technicznego). Usługi świadczone są za pośrednictwem instytucji. Bierze udział w organizowaniu badań naukowych. Zarządza rozbudowaną infrastrukturą i zatrudnia dużą liczbę pracowników. Powinna być prowadzona przez samorząd różnych szczebli. Jej problemem jest wielka liczba odbiorców usług.

• administracja właściciel wykonuje uprawnienia właścicielskie państwa w odniesieniu do majątku publicznego i gospodarczego. Wiąże się z funkcją inwestorską gdyż nabywa nieruchomości, modernizuje i wnosi budynki i budowle.

9. NORMY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

• normy prawa ustrojowego regulują wszystkie najważniejsze elementy administracji publicznej jako organizacji. Dotyczą tworzenia i obsadzania organów adm. i ich urzędów, budowy wewnętrznej oraz wzajemnych relacji poszczególnych struktur organizacji. Usunięcie tych norm poza granice prawa adm. nie jest możliwe, ponieważ określone nieprawidłowości w toku stosowania tych właśnie norm mają bezpośrednie i podstawowe znaczenie dla prawidłowości realizacji norm prawa materialnego

• normy prawa materialnego określają:

1.gdy realizacja prawa następuje przez wydanie decyzji- organy właściwe do jej wydania, a także określają treść decyzji co do praw i obowiązków przydawanych lub nakładanych

1. gdy stosunki prawne( praw i obowiązki) powstają z mocy samego prawa- ustalają skutki nieprzestrzegania norm tego prawa

• normy prawa procesowego regulują tok czynności podejmowanych przez organy określone prawem ustrojowym w celu realizacji norm prawa materialnego, zarówno wtedy, gdy regulują wydanie i kontrolowanie decyzji adm., jak i wtedy, gdy regulują tok czynności podejmowanych w celu przymusowego wykonania decyzji administracyjnych.

10. ADMINISTRACJA RZĄDOWA A ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA

Do elementów wspólnych administracji rządowej i samorządowej należą;

• funkcjonują w ramach państwa

• funkcjonują i działają na podstawach prawa

• powołane są dopełniania zadań publicznych( funkcja służebna)

• działają w ramach władzy wykonawczej

• mogą korzystać z władczości( podporządkowanie, nadrzędność).

Do elementów różniących administrację rządową od samorządowej należą:

• adm. rządowa ma charakter schierarchizowany ( pionowy układ- wertykalny), scentralizowany( organy najwyższe podejmują decyzje i są na samej górze)

adm. samorządowa ma charakter zdecentralizowany, istnienie samorządu terytorialnego, działanie na podstawie ustaw samodzielnie

PŁASZCZYZNY DZIAŁANIA SAMODZIELNOŚCI:

-sama kreuje swoje organy( wybory )

-samodzielne tworzenie prawa na podstawie ustaw

-władza należy do wspólnoty mieszkańców

-samodzielność finansowa

-swoboda prowadzenia działalności gospodarczej( zbywanie, nabywanie)

• adm. rządowa sprawuje nadzór nad adm. samorządową(nadzór weryfikacyjny na podstawie prawa pod kątem zgodności działań określonej struktury)- nadzór sprawuje Prezes RM, wojewoda, Regionalna Izba Obrachunkowa

• adm. rządowa może zmieniać treść ustaw

11. PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE

Organ administrujący to każdy podmiot, który uczestniczy w realizacji funkcji administracji( zadań administracyjnych) bez względu na charakter podstawy prawnej uprawniającej do podejmowania takiego działania. Musi być to podstawa prawna zgodna z prawem, określająca charakter kompetencji i ich zakres, muszą to być kompetencje z zakresu adm., publ. Podstawami są; Konstytucja, ustawy, rozporządzenia, porozumienia i umowy publiczno- prawne, akty o charakterze wewnętrznym.

RODZAJE PODMIOTÓW ADMINISTRUJĄCYCH:

1.organy administracji państwowej- to organy adm. rządowej i samorządowej( uznane przez normy prawa ustrojowego z odpowiednimi kompetencjami)

2. związki samorządów

3. przedsiębiorstwa państwowe

4. organizacje społeczne, społeczno- zawodowe i zawodowe( ustawowe określenie zakresu kompetencji)- LOK, Związek Wędkarski

5. osoby prawne prawa prywatnego- sp. Zo.o, sp. Akcyjna- oraz tworzone przez samorządy terytorialne dla realizacji zadań własnych ST - np. wodociągi, oczyszczalnie, cmentarze

6. osoby fizyczne umocowane do realizacji zadań z zakresu administracji

7. organy jednostek organizacyjnych( pomocnych) np. ST- rada osiedla, sołtys, rada dzielnicy

8. kierownicy osób prawnych prawa publicznego- rektor uczelni wyższej

9. kierownicy jednostek organizacyjnych wyodrębnione przez organ administracji- dyrektor szkoły

12. RODZAJE ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Do źródeł prawa administracyjnego powszechnie obowiązującego należą:

• KONSTYTUCJA

• USTAWY

• RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE

• ROZPORZĄDZENIA

• AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Powszechnie obowiązujące źródło prawa adm. musi zawierać choć 1 normę abstrakcyjną i generalną. Jest to katalog zamknięty- numerus clausus .

KONSTYTUCJA statuuje porządek prawny. Jest w hierarchii źródeł prawa adm. aktem normatywnym najwyższej rangi. Ustala podstawowe zasady ustroju politycznego i społeczno- gospodarczego państwa, strukturę i kompetencje naczelnych, centralnych i lokalnych organów państwa, a także zasady i treść stosunków między obywatelami a państwem. Pozostałe normy wydawane w zgodzie z Konstytucją muszą tworzyć spójny system prawa.

USTAWA jest aktem normatywnym uchwalanym przez parlament. W hierarchii źródeł prawa zajmuje miejsce bezpośrednio po konstytucji, co oznacza, że pod względem mocy prawnej konstytucji ustępuje. Ustawa nie może być sprzeczne z konstytucją. Pewne materie z zakresu adm. publicznej mogą być regulowane wyłącznie ustawami np. :

• Ograniczenia w zakresie korzystania przez obywateli z konstytucyjnych praw i wolności

• Zasady organizacji i tryb pracy Rady Ministrów

• Zakres działania oraz tryb powoływania i odwoływania wojewodów

• Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych

• Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego

Sprawy objęte materią ustawową nie mogą być regulowane aktami normatywnymi niższego rzędu niż ustawa, zatem nie mogą być regulowane także rozporządzeniami.

Warunkiem wejścia w życie ustaw jest ich ogłoszenie. Urzędowe ogłoszenie ustawy następuje przez jej publikację w Dzienniku Ustaw RP.

(13) W demokratycznym państwie prawa, konstytucja oraz ustawy mają zasadnicze znaczenie dla adm. publicznej, gdyż tworzą dla tej adm. podstawy działania i ustalają granice działania.

RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE przejawiają się one najczęściej w formach traktatów, umów, porozumień. Zawarcie umowy międzynarodowej oznacza ustalenie przez państwa wzajemnych praw i zobowiązań.

Umowa międzynarodowa staje się źródłem prawa po jej ratyfikacji i ogłoszeniu. Ratyfikacja oznacza, że państwo przyjmuje obowiązek przestrzegania umowy. Dokonywana jest przez Prezydenta RP, za uprzednią zgodą Sejmu, wyrażoną w ustawie. Zgoda Sejmu na ratyfikacje nie jest wymagana wobec wszystkich umów międzynarodowych, lecz wobec tych które dotyczą:

1. pokoju, sojuszu, układów politycznych lub układów wojskowych

2. wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji

3. członkostwa RP w organizacji międzynarodowej

4. znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym

5. spraw uregulowanych w ustawie, lub w których Konstytucja wymaga ustawy

Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego porządku i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie uzależnione jest od wydania ustawy.

W szczególnych sytuacjach ratyfikowana umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo przed ustawą. Ma to miejsce w wypadku umowy międzynarodowej ratyfikowanej za uprzednią zgodą Sejmu, wyrażoną w ustawie, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

ROZPORZĄDZENIA są to akty wykonawcze do ustaw, które szczegółowo regulują różne kwestie. Do wydania r. niezbędna jest podstawa prawna zawarta w ustawie- delegacja ustawowa, która musi być:

• szczegółowa podmiotowo- wyraźne określenie organu państwowego uprawnionego lub zobligowanego do wydania tego aktu; zakaz subdelegacji- zakaz przenoszenia tych kompetencji na inny nieupoważniony organ

• szczegółowa przedmiotowo- określa charakter spraw, które mają być poddane regulacji

• szczegółowa treściowo- wytyczne co do treści aktu, dotyczące głównie kierunków przyszłych rozwiązań

Jeżeli nie będzie choć 1 z wyżej wymienionego elementu to upoważnienie ustawowe jest nieważne.

Rozporządzenie wydaje: minister, wojewoda(są one o mniejszym zasięgu), premier, RM, prezydent, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej, przewodniczący Komitetu Badań Naukowych- obecnie Minister Nauk.

ROZPORZĄDZENIE Z MOCĄ USTAWY to akt wyjątkowy wydawany:

• w chwili gdy zostanie ogłoszony stan wojenny

• gdy Sejm nie może zebrać się na obrady

• z wnioskiem RM

Może być uchylone na pierwszym zebraniu Sejmu.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO to przepisy wykonawcze do ustaw wydawane:

• w gminie przez Radę Gminy

• w powiecie przez Radę Powiatu

• w województwie samorządowym przez Sejmik Wojewódzki

• w województwie rządowym przez wojewodę

W sprawach nie cierpiących zwłoki Zarząd Gminy, Powiatu, Województwa.

Na prawo miejscowe składają się też przepisy porządkowe. W gminie akty prawa miejscowego ogłaszane są poprzez np. rozplakatowanie, powszechną prasę. Reszta( powiat, woj.) musi być opublikowane w Wojewódzkim Dzienniku Ustawowym.

Do źródeł prawa wewnętrznego należą:

• zarządzenia

• statuty

• regulaminy

• okólniki

Obowiązują tylko wewnątrz danej struktury organizacyjnej. Zwyczaj nie jest źródłem prawa, a orzeczenie sądów nie jest powszechnie obowiązujące.

Akty kierownictwa wewnętrznego:

• wydawane są na podstawie ustawy, istnieje upoważnienie ustawowe

• ustawodawca określa kto ma być organem wydającym te akty- czy organy jednoosobowe- monokratyczne(np. minister lub prezydent), czy wieloosobowe- kolegialne( np. RM)

• muszą być zgodne z ustawą

• regulaminy i statuty mają na celu rozwinięcie przepisów ustawy w zakresie niezbędnym dla skonkretyzowania zasad organizacji i działania określonych jednostek; zasady odnoszą się do użytkowników; wydają je organy adm. publicznej

• wytyczne, instrukcje, okólniki to interpretacja przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub aktów kierownictwa wewnętrznego sporządzane przez organ centralny dla użytku wewnętrznego; podają zasady organizacji i funkcjonowania, sposoby działania organów, wyjaśniają struktury organizacyjne.

15. ZASADA SUBSYDIARNOŚCI A ORGANIZACJA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Zasada ta sprowadza się do uznania, że państwo i jego organy administracyjne mogą podejmować się realizacji określonych zadań publicznych dopiero i tylko wtedy, gdy jednostka lub wspólnota jednostek nie jest w stanie temu zadaniu podołać. Zasada subsydiarności to zasada pomocniczości.

24. POJĘCIE ORGANU

ORGAN - jest wyodrębniony organizacyjnie zespół osobowo-rzeczowy działający na podstawie i w granicach prawa utworzonych w celu realizacji określonych zadań państwowych, dysponujący w zakresie swojego działania władztwem i możliwością stosowania środków przymusu.

25. RODZAJE ORGANÓW

Klasyfikacja organów (uniwersalna)

I kryterium wg liczby piastunów

• monokratyczne -jednoosobowe Wojewoda, Minister

• kolegialne - wieloosobowa Rada Ministra, Zarząd

Postanowienia podjęcia decyzji:

~metoda uzgodnień,

~głosowanie

zarządzenie, postanowienie - jednoosobowe;

uchwała - akt przez organy kolegialne wydawany.

II ze względu na kryterium powołania piastuna

• organy pochodzące z wyboru;

• organy pochodzące z mianowania.

III ze względu na kryterium kompetencji i wzajemny stosunek możemy wyróżnić:

• organy pomocnicze - kompetencje ograniczają się do zbierania dowodów, wykonują decyzję

• organy stanowiące (decyzyjne) -będą ponosiły odpowiedzialność za realizacje zadań publiczno-prawnych.

IV ze względu na czas pełnomocnictw, które zostały udzielone organowi

• kadencyjne - Prezydent, określa się czas na jaki dany organ zostaje powołany;

• organy, których działanie oparte jest na zasadzie kadencyjności

• organy działające przez czas nieokreślony - Izba Skarbowa

V kryterium zakresu terytorialnego działania

• organy centralne tzn. terytorium działania obejmuje całe państwo, inne organy będą im podlegały

• organy lokalne (terenowe) - dla samorządu terytorialnego Rada Powiatu, Gminy, Województwa.

VI Charakter struktury organu

• organy proste- samodzielne, organizacyjne są w stanie realizować kompetencje np. Rada Ministrów

• organy złożone - struktura organizacyjna wymaga wspólnego współdziałania kilku ogniw - Parlament

VII ze względu na charakter i sposób powołania piastunów możemy wyróżnić:

• organy przedstawicielskie - jeżeli pochodzą z wyborów

• organy poza przedstawicielskie

VIII Ze względu na konstytucyjną zasadę trójpodziału władzy

• organy władzy wykonawczej

• organy władzy ustawodawczej

• organy władzy sądowniczej

Centralny konstytucyjny organ państwa, a organ centralny

Centralny organ konstytucyjny ma następujące cechy:

• jest bezpośrednio nazwany w treści konstytucji;

• określenie podstawowych kompetencji i zakresu działania

• zakres (terytorium całego kraju) i charakter (nadrzędna pozycja nad pozostałymi organami im podległymi) ich działania;

• będą mogły podejmować rozstrzygnięcia wywołujące skutki w sferze tworzenia i działania centralnych organów państwa np. powołanie komendantów

• te organy między którymi powstał spór kompetencyjny rozstrzygany będzie przez Trybunał Konstytucyjny

Centralne organy jeżeli nie spełnia organ w/w punktów to od razu jest organem centralnym;

• tworzone są i powoływane przez centralne konstytucyjne organy;

• centralne konstytuujące mogą w drodze prawa powszechnie obowiązującego narzucać zakres działania.

Element wspólny- zakres terytorialny obejmuje terytorium całego kraju.

26. URZĄD, A ORGAN

1. pod pojęciem URZĘDU rozumie się zwspół wyodrębnionych kompetencji tj. praw i obowiązków, których realizacja pozostawiona zostaje do dyspozycji jednostek organizacyjnych;

2. to organ (w potocznym rozumieniu) np. Urząd Skarbowy, Izba Skarbowa

3. jest to zespół środków i prób przydatny określonemu organowi dla jego obsługi np. Urząd Wojewódzki, Ministerstwo

ORGAN Wojewoda będzie miał charakter następczy. Organ jest powołany w drodze wyboru lub powoływania.

URZĄD może funkcjonować bez organu np. Urząd Wojewódzki funkcjonuje bez wojewody. Organ również będzie posiadał kompetencje.

Zależność między organem, a urzędem

URZĄD będzie uczestniczył w wykonywaniu kompetencji organu, wzajemna zależność:

~ regulowane są na gruncie ustawy

~uzupełniane w drodze konkretyzacji na płaszczyźnie działań o charakterze dekoncentracji wewnętrznej - Wojewoda będzie dekoncentrował kompetencje na kierowników organów.

Funkcjonowanie URZĘDU będzie polegało na zapewnieniu obsługi:

1. merytorycznej - w ramach dekoncentracji odpowiednie komórki będą władne do podejmowania decyzji w imieniu Wojewody na podstawie upoważnienia

2. technicznej - gromadzenie różnego rodzaju danych, przygotowywaniu spraw do rozstrzygnięcia, prowadzenie działań organizatorskich;

3. administracyjnej - funkcjonowanie samego urzędu - trybem pracy, czasem, procedurą, zasadami obsługi petentów.

URZĄD jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania ORGANU. Podstawą tego działania jest ustawa. ORGAN będzie miał wpływ na funkcjonowanie URZĘDU. URZĄD zapewnia ciągłość działania administracji. URZĘDY mają charakter wieloosobowy i jest złożony organizacyjnie.

27.CENTRALIZACJA

Jest to proces lub tendencja zmierzająca do skupienia uprawnień w zakresie podejmowania decyzji w zasadniczych dziedzinach życia państwowego w centralnych organizacjach władzy.

Cechy centralizmu:

• hierarchiczność;

• podporządkowanie;

• istnienie w wielostopniowej strukturze organizacyjnej tylko jednego organu uprawnionego do podejmowania decyzji pozostałe, podległe, zobowiązane są do jej realizacji, pełnią one funkcje pomocnicze, typowo wykonawcze;

• odpowiedzialność spoczywa na organie decyzyjnym, centralnym;

• organy pomocnicze będą mogły działać na podstawie pierwotnego rozstrzygnięcia przez organ centralny.

ZALETY:

* jednolitość rozstrzygania;

* jednolitość działania w całym systemie pełne i merytoryczne określenie podstaw.

WADY:

• sformalizowanie;

• nieekonomiczny sposób podejmowania decyzji (wydłuża czas);

• oderwanie ośrodka decyzyjnego od tego, który działa na stopniu podstawowym;

• brak odpowiedzialności na stopniu podstawowym na działania.

28.DECENTRALIZACJA

Jest zjawiskiem ciągłym polegającym na przenoszeniu kompetencji i odpowiedzialności za ich realizację na określone organy przejmujące wykonywanie zadań publicznych.

29. PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY PAŃSTWA

Zasadniczy podział terytorialny państwa dokonany z myślą o stworzenie odpowiedniej organizacji (aparatu) powołanej do realizacji zadań należących do właściwości administracji państwa (zadania wykonawcze). Podział najrzadszy to 2 szczeble organizacyjne, najczęstsze 3 lub 4 szczeblowe. Szczeble są określane na podstawie:

• regiony;

• mniejsze jednostki

• podstawowe (gmina).

W Polsce nie było tylko 4-szczeblowego podziału. Jest on związany z wykonywaniem zadań o charakterze rządowym.

W większości krajów podział administracyjny pokrywa się na podział jednostek samorządu terytorialnego, ale nie zawsze gdyż podział administracyjny może być większy.

W Polsce podział administracyjny pokrywa się z podziałem samorządowym:

~ gmina;

~powiat (suma gmin w sensie granic):

• ziemski;

• grocki - (byłe miasta wojewódzkie powyżej 100 000 mieszk.)

~województwa.

Województwo i powiat - powiązanie wykonywania zadań o charakterze rządowym.

31.UZNANIE ADMINISTRACYJNE

Istnieje wówczas, gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybrać między różnymi rozwiązaniami. Uznanie występuje wtedy gdy norma prawa nie determinuje w sposób jednoznaczny konsekwencji (skutku) prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi administracyjnemu. Inaczej mówiąc ustawa pozwala na wybór następstwa prawnego, przy czym można dokonywać wyboru między dwiema lub więcej możliwościami. Uznanie może polegać na tym, że administracja musi się zdecydować czy dany środek można w ogóle zastosować albo też jaki ze środków wybrać.

32.POJĘCIE KOMPETENCJI

Jest to właściwość, wskazanie w jakim zakresie określony organ jest umocowany i zobligowany do podjęcia działania;

• kompetencja o charakterze osobowym czyli jakie osoby (piastuni organu) są właściwi do podejmowania działań;

• kompetencja o charakterze rzeczowym - rodzaj spraw jakie mogą być z zakresu administracji realizowane przez organ;

• kompetencje o charakterze terytorialnym - obejmujące terytorium całego kraju lub określoną jednostkę jego podziału terytorialnego;

• kompetencje o charakterze instancyjnym jaki organ, w jakim stadium postępowania kompetentny jest do rozstrzygnięcia sprawy.

KOMPETENCJA ma charakter:

• zewnętrzny- czynności podejmowane przez określony organ wywołuje skutki w sferze praw i obowiązków podmiotów pochodzących spoza struktury organizacyjnej organizacji;

• wewnętrzny - dotyczy tego wszystkiego co konkretyzować się będzie w ustroju i działaniu określonej struktury administracyjnej np. resortu.

33.ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

Odpowiedzialność to konsekwencje działania lub nie działania administracji wynikające z obowiązku realizacji kompetencji.

Wyróżniamy:

• odpowiedzialność polityczna- odpowiedzialność ponoszona przed Sejmem, a w praktyce większością sejmową za realizację przyjętej polityki rządowej. Ponoszą ją tylko pewne kategorie piastunów organów. Ponoszą ją- Prezes Rady Ministrów i Rada Ministrów. Odpowiedzialność polityczną realizuje się w postaci INSTYTUCJI KONSTRUKCYJNEGO WOTUM NIEUFNOŚCI:

~Ustala Sejm;

~z wnioskiem o uchwalenie występuje grupa przynajmniej 46 posłów;

~wniosek musi być podpisany przez tych posłów;

~musi zawierać uzasadnienie dlaczego chce się uchwalić ten wniosek, do

wniosku dołącza się kandydaturę Prezesa RM odwołując RM

automatycznie powołuje się nową RM;

~trzeba uzyskać bezwzględna liczbę głosów;

~jeżeli nie uda się uchwalić takiej uchwały to z ponownym wnioskiem można zwrócić się po upływie 3m.-cy, chyba że wystąpi grupa 115 posłów. Jeżeli uchwala się wotum RM podaje się do dymisji, Prezydent musi tą dymisję przyjąć i powołuje się nową. Wraz z Radą odchodzą członkowie gabinetów politycznych, wojewodowie i wicewojewodowie. Politycznie wojewodowie będą odpowiedzialni politycznie przed Prezesem Rady Ministrów. Prezes RM może odwołać wojewodę, który nie realizuje swoich zadań.

INDYWIDUALNE WOTUM NIEUFNOŚCI -dotyczy poszczególnego członka RM i nie prowadzi do odwołania całej RM. Jej uchwalenie nie prowadzi do dymisji całej RM. Żeby zwrócić się z wnioskiem musi wystąpić grupa 69 posłów.

Odpowiedzialności politycznej nie ponosi PREZYDENT.

• odpowiedzialność majątkowa - jest to odpowiedzialność za szkody wyrządzone działaniem (brakiem działania) określonego urzędnika administracji. Szkoda obejmuje pojęcie rzeczywiste, uszczerbek, utrata spożywanych korzyści. Odpowiedzialność dotyczy urzędnika, który będzie wykonywał zadania.

• odpowiedzialność karna- za popełnienie przestępstwa ściganego na gruncie prawa karnego. Odpowiedzialność jest zaostrzona szczególnie:

~wykorzystywanie stanowiska służbowego, osobiste wykorzystywanie podległości służbowej. Każdy kto uczestniczy w funkcjonowaniu administacji podlega szczególnym zaostrzeniom.

• odpowiedzialność dyscyplinarna i służbowa - działanie wbrew regulaminowi, łamaniu zasad działania w określonej służbie.

• odpowiedzialność za wykroczenia -właściwe do rozpatrywania są Sądy Grockie.

• odpowiedzialność konstytucyjna -za popełnienie deliktu konstytucyjnego. Delikt konstytucyjny - jest to takie działanie przyjmujące postać czynną lub bierną, który polega na nadużyciu kompetencji przysługującej organowi, lub niedopełnienie obowiązków ciążacych na nim. To nie jest przestępstwo prawne. Trybunał Stanu jest organem właściwym do rozstrzygania deliktu. Trybunał jest organem wyłącznie uprawnionym nie tylko do orzekania odpowiedzialności konstytucyjnej, ale również karnej w stosunku do Prezydenta. Prezydent będzie realizował kompetencje z zakresu administracji.

Odpowiedzialność konstytutywną ponoszą:

~Prezes RM;

~Ministrowie;

~Prezes NBP i NIK;

~Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych;

~inne osoby którym Premier powieżył kierowanie ministerstwem;

~członków Krajowej Rady radiofonii i TV.

Z wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności w stosunku do Prezydenta musi się zgłosić grupa 140 członków Zgromadzenia Narodowego, a uchwała musi zapaść większością kwalifikowaną 2/3 głosów. W przypadku pozostałych wniosek 115 posłów lub Prezydenta.

Orzeczenie o tym, że delikt został popełniony stosujemy SANKCJĘ ODPOWIEDZIALNOŚCI:

• zakaz zajmowania stanowisk do lat 10, a za tym utrata biernego prawa wyborczego;

• zakaz odebrania orderów i odznaczeń;

• pozbawienie dotychczasowych uposażeń, które wynikały z funkcji.

35.PREZYDENTA JAKO ORGAN ADMINISRACJI PAŃSTWOWEJ

• powołuje i odwołuje RM (przyjmuje dymisję) może odmówić przyjęcia dymisji Premiera tylko wtedy gdy jest wyrazem woli członka RM;

• jest organem władzy wykonawczej

• jest najwyższym przedstawicielem państwa w stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych;

• reprezentuje państwo;

• jest wybierany w wyborach powszechnych;

• sam sprawuje swoje kompetencje;

• jest organem kadencyjnym;

• jest gwarantem bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego

• może zwoływać Radę Gabinetową i jest ich przewodniczącym. Polska Rada Gabinetowa ma cechy szczególne:

• Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta, ale nie posiadająca jakichkolwiek kompetencji przyznanych konstytucyjnie Radzie Ministrów.

• Komitet Obrony Kraju;

• Rada Bezpieczeństwa Narodowego;

• W sferze stosunków zagranicznych ma on zwierzchnią pozycję w zakresie najwyższego przedstawicielstwa Rzeczypospolitej;

• Może wprowadzać stan wojenny i stan wyjątkowy;

• Zapewnia konstytucyjną możliwość wydawania rozporządzeń;

• Zarządzeniami prezydenta nie można regulować praw i obowiązków obywatelskich, a także wszystkich innych podmiotów znajdujących się poza strukturami administracyjnymi

36. SKŁAD I KOMPETENCJE RADY MINISTRÓW

SKŁAD RM

• organy obligatoryjne - Prezes RM, Ministrowie stojący na czele administacji państwowej (resortowi);

• organy fakultatywne obecność nie jest potrzebna do ich istnienia)- Ministrowie bez teki, wiceprezesi RM ,Przewodniczący Komitetów Stałych - Komitet Badań Naukowych, Komitet Integracji Europejskiej.

Prezes Rady Ministrów w drodze rozporządzenia określa merytorycznie zakres działania Ministra zarówno resortowego i bez teki.

KOMPETENCJE RM

• działalność prawotwórcza RM - jest to organ wykonawczy i nie ma kompetencji tworzenia prawa w formie ustawy. Wykonują delegację ustawową. RM wydaje:

~rozporządzenia powszechnie obowiązujące

~akty wewnętrznie obowiązujące -UCHWAŁA

RM może podejmować wytyczne i ogólniki i będą miały charakter wewnętrznie obowiązujący.

• bezpieczeństwa państwa i porządek publiczny- np. przez funkcjonowanie Ministerstwa Obrony Narodowej lub Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Funkcjonowanie służb:

~wojsko;

~policja;

~inspekcje;

~kontrole;

~służby celne, leśne, morskie, drogowe, kolejowe.

W ramach BEZPIECZEŃSTWA WEWNETRZNEGO

1. w drodze rozporządzenia RM może wprowadzać stan klęski żywiołowej;

2. przeprowadzanie mobilizacji powszechnej lub częściowej

3. polityka zagraniczna - RM posiada kompetencje do zawierania umów międzynarodowych, RM jest odpowiedzialna za prowadzenie polityki zagranicznej;

4. wykonywanie budżetu-RM jest organem wyłącznie upoważnionym do opracowania projektu ustawy i jego wniesienie do Sejmu. RM jest odpowiedzialna za jej wykonywanie. RM jest obowiązana do wykonywania sprawozdania z wykonywania budżetu, a także ustawy około budżetowej i związanych z finansami państwa;

5. koordynacja organów administracji rządowej- RM koordynuje pracę wszystkich organów w każdym zapewnienie spójnej polityki państwa, jednolitość struktur i działań administracji. Cele koordynacji - zapewnienie spoistości i jednolitości działań podległej RM administracji Rządowej zarówno w aspekcie zewnętrznym jak i wewnętrznym;

6. kontroluje organy administracji rządowej

• kontrola- badanie stanu rzeczywistego ze stanem modelowym;

• nadzór- badanie stanu rzeczywistego ze stanem modelowym z możliwością ingerencji.

Kontrola może być wiązana z nadzorem. RM może uchylić ustawę.

7. organ kierowniczy - kieruje. RM ponosi odpowiedzialność za działania przed Sejmem.

8. Określenie obywateli powołanych do czynnej służby wojskowej - realizacja

9. Chroni interesy Skarbu Państwa - ekonomiczna strona administracji.

RM jest właściwa dla realizacji każdego zadania o charakterze publicznym o ile nie jest ono zastrzeżone dla innego organu lub samorządu terytorialnego - DOMNIEMANIE WŁAŚCIWOŚCI KOMPETENCJI RM.

37. POZYCJA USTROJOWA I KOMPETENCJE MINISTRA STOJĄCEGO NA CZELE DZIAŁU ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ

MINISTROWIE:

• centralny konstytucyjny organ państwa, ale konstytucja nie wymienia ich imiennie są ministrowie resortowi;

• związani są z Prezesem RM;

• sprawuje kompetencje nadzorcze i kontrolne w sferze personalnej i służbowej;

• można mu uchwalić wotum nieufności - pociągnąć go do odpowiedzialności politycznej;

• kieruje działem administracji rządowej;

• podlega Prezesowi RM;

• jest organem jednoosobowym bo kieruje działem, ale z drugiej strony jest organem kolegialnym ponieważ wchodzi w skład RM;

• wykonuje rozporządzenia i zarządzenia;

• wydaje decyzje.

40. Prezes Rady Ministrów- zgodnie z art. 148 Konstytucji Prezes kieruje pracami Rady Ministrów, reprezentuję Radę Ministrów, koordynuje i kontroluje pracę członków rządu, jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej oraz wydaje rozporządzenia na podstawie udzielonych szczegółowych upoważnień w ustawach, zapewnia wydanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania, sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji ustawach. Kompetencje Prezesa Rady Ministrów mieszczą się w pięciu zasadniczych grupach:

1. W grupie kompetencji z zakresu zwierzchności osobowej: Prezes Rady Ministrów między innymi wnioskuje powołanie i odwołanie członków Rady Ministrów, powołuje sekretarzy stanu i podsekretarzy stanu, centralne organy administracji państwowej, wojewodów (wicewojewodów), także członków niektórych organów doradczych.

2. W grupie kompetencji z zakresu zwierzchności służbowej: m. in. ustala zakres działania wicepremierów, kieruje i organizuje pracę Rady Ministrów, koordynuje i kontroluje prace ministrów, organizuje i kieruje pracą komitetów doradczych, których jest przewodniczącym, a także może przewodniczyć nawet temu komitetowi, którego nie jest członkiem, udziela upoważnienia do reprezentowania Rządu w Sejmie sekretarzowi lub podsekretarzowi stanu, nadzoruje terenowe organy rządowej administracji ogólnej. Realizuje tę zwierzchność przez wydawanie zarządzeń wewnętrznych, wytycznych, poleceń służbowych, nadawanie statutów, podejmowanie innych czynności o charakterze wewnętrznym.

3. W grupie kompetencji z zakresu nadzoru nad podmiotami niepodporządkowanymi: (samodzielnymi, zdecentralizowanymi) podejmuje czynności nadzorcze przewidziane ustawami (np. może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny).

4. W grupie kompetencji normotwórczych: Prezes Rady Ministrów wydaje rozporządzenia (w stanie wojennym zarządzenia porządkowe), a także nie stanowiące powszechnych norm prawa zarządzenia.

5. W grupie kompetencji organizacyjno- porządkowych: Prezes Rady Ministrów może np. tworzyć rady zespoły jako organy pomocnicze lub opiniodawczo- doradcze, podpisywać protokoły ustaleń sporządzonych z posiedzenia Rady, czy np. zezwalać zaproszonym osobom na przysłuchiwanie się posiedzeniu.

41 Centralne organy administracji państwowej- Konstytucja nie reguluje sytuacji centralnych organów administracji rządowej (państwowej), a nawet nie widać w jej postanowieniach, iż takie organy istnieją. Tymczasem wyróżnia, choć nie kwalifikuje, dwie nowe kategorie organów centralnych: centralne organy państwowe i centralne konstytucyjne organy państwa. Żadne z nich nie są centralnymi organami administracji państwowej. Oznacza to, że dotychczasowe ustalenia doktryny w tym względzie pozostają nienaruszone.

Centralne organy administracji nie wchodzą w skład Rządu, poza wyjątkami określonymi w ustawach. Na przykład na mocy prawa wchodzi w skład Rządu członek Komitetu Obrony Kraju- Minister Obrony Narodowej. Nie są też organami terenowymi, ponieważ ich właściwość miejscowa rozciąga się na obszar całego kraju. centralne organy administracji państwowej są tworzone w drodze aktów rangi ustawy, wyjątkowo aktem niższego rzędu. Tworzenie i znoszenie jest procesem ciągłym, toteż lista tych organów nie jest stała. Organy te noszą niekiedy nazwy sugerujące kolegialny skład tych organów, jednak zazwyczaj są organami monokratycznymi. Jeśli nazwa zawiera określenie urząd, mamy do czynienia z organem jednoosobowym (np. Wyższy Urząd Górniczy). Jest nim szef urzędu zwany prezesem lub dyrektorem; cały zaś urząd jest zespołem osób, danych mu do pomocy w wykonywaniu zadań. Jeśli organ nosi nazwę komitetu czy komisji, mamy do czynienia z organem kolegialnym. Przysługujące mu funkcje prawotwórcze oraz inne funkcje jednoosobowe pełni najczęściej jego przewodniczący. Centralne organy powoływane są najczęściej przez Prezesa Rady Ministrów, ale np. członkowie Komitetu Obrony Kraju powoływani są przez Prezydenta. Organami zwierzchnimi centralnych organów są: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie; im też przysługują uprawnienia nadzorcze. Zgodnie z ustawą z dnia 8 sierpnia 1996 r. minister, do którego zakresu działania należy sprawowania nadzoru nad określonym urzędem centralnym, przedstawia sprawy dotyczące tego urzędu na posiedzeniu Rady Ministrów. Minister ten jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej:

1. składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o nadanie urzędowi centralnemu statutu,

2. składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o powołanie i odwołanie kierownika urzędu centralnego,

3. powołuje zastępców kierownika urzędu centralnego,

4. wykonuje w stosunku do urzędu centralnego funkcje kontrolne.

Centralne organy administracji są organami zwierzchnimi terytorialnych organów administracji, wraz z którymi tworzą tzw. quasi- resorty (w sensie organizacyjnym). Organy w terenie to zazwyczaj organy rządowej administracji specjalnej 9np. urzędy celne) lub też (rzadko) terenowe organy rządowej administracji ogólnej. Tak samo jako organy naczelne organy centralne mogą mieć swoje organy opiniodawczo- doradcze. Oto wykaz większości centralnych organów:

.

42. Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów- wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Wicewojewodów powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody. Wojewoda jest:

1. przedstawicielem Rady Ministrów w województwie- z tego tytułu odpowiada za wykonanie polityki rządu na obszarze województwa, co między innymi polega na:

• kontrolowaniu wykonywania przez organy zespolonej administracji rządowej zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych, ustaleń Rady Ministrów oraz zarządzeń i poleceń Prezesa Rady Ministrów,

• kontrolowaniu wykonywania przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej,

• zapewnianiu współdziałania wszystkich podmiotów administrujących działających na obszarze województwa i kierowaniu ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w ustawach,

• reprezentowaniu Rady Ministrów na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych,

• wydawaniu poleceń, o których mowa w art. 16 ustawy o administracji rządowej w województwie,

• partycypacji w powoływaniu i odwoływaniu organów administracji nie zespolonej,

• kontrolowaniu organów administracji nie zespolonej działających na obszarze województwa,

2. zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej- i w tym zakresie:

• kieruje nią i koordynuje jej działalność,

• zapewnia warunki do skutecznego jej działania,

• ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.

3. jest na zasadach określonych w ustawach- organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,

4. jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym,

5. reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach, co polega na:

• reprezentowaniu Skarbu Państwa w odniesieniu do mienia powierzonego mu w celu wykonywania jego zadań,

• wykonywaniu innych uprawnień wynikających z reprezentowania Skarbu Państwa,

• wykonywaniu uprawnień i obowiązków organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw państwowych do czasu przekazania tej funkcji ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa lub do czasu wygaśnięcia tych uprawnień i obowiązków z innych tytułów.

43. Wojewódzka administracja zespolona- zespolenie jest nową konstrukcją wprowadzoną powtórnie w Polsce w ramach wielkiej reformy administracji z 1998 roku. Na stopniu wojewódzkim wyraża się w nazwie :zespolona (wojewódzka) administracja rządowa, a na stopniu powiatowym w nazwie: powiatowa administracja zespolona, co jest reminiscencją faktu, iż na stopniu powiatowym nie mamy wyodrębnionej organizacyjnie administracji rządowej. Zwierzchnikiem wojewódzkiej rządowej administracji zespolonej jest wojewoda, który wykonuje zadania głównie przy pomocy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich. Zwierzchnictwo to występuje w dwóch zasadniczych postaciach- zwierzchnictwa osobowego i służbowego. Zwierzchnictwu osobowemu podstawę daje włączenie inspekcji, straży lub służb w strukturę urzędu wojewódzkiego. Jednocześnie całość układu organizacyjnego administracji zespolonej określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę, choć uzależniony w treści nierzadko od postanowień ministerialnych rozporządzeń w sprawach organizacji wojewódzkich inspektoratów. Poza określonymi wyjątkami (Policji i Straży Pożarnej) do wojewody należy powoływanie i odwoływanie kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich. Osoby te, noszące zazwyczaj nazwy wojewódzkich komendantów i inspektorów, działają z ustawowego upoważnienia w imieniu wojewody, co jest już wyrazem zwierzchnictwa służbowego popartego uprawnieniem wojewody w zakresie kierowania, koordynacji, zapewnienia warunków skutecznego działania, wydawania poleceń służbowych i pełną własną odpowiedzialnością. Na stopniu wojewódzkim administracja rządowa zespolona obejmuje:

1. Inspekcję Handlową,

2. Służbę Ochrony Zabytków,

3. Inspekcję Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych,

4. Inspekcję Sanitarną,

5. Policję,

6. Inspekcję Ochrony Środowiska,

7. Państwową Straż Pożarną,

8. Inspekcję Farmaceutyczną,

9. Inspekcję Budowlaną,

10. Inspekcję Ochrony Roślin,

11. Inspekcję Nasienną,

12. Inspekcję Weterynaryjną.

44. Organy rządowej administracji niezespolonej- do organów tych należą utrzymane przez ustawę z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie:

1. dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień,

2. dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, inspektorzy kontroli skarbowej,

3. dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych,

4. dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar,

5. dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych,

6. dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych,

7. dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej,

8. dyrektorzy urzędów celnych,

9. dyrektorzy urzędów morskich,

10. dyrektorzy urzędów statystycznych,

11. Główny inspektor i inspektorzy dozoru technicznego żeglugi morskiej,

12. kierownicy inspektoratów żeglugi śródlądowej,

13. komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci strażnic oraz komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej,

14. Prezes Agencji Rynku Rolnego i podmioty mu podległe,

15. regionalni inspektorzy celni.

Nadto w dalszym ciągu pozostały niezespolone dotychczas funkcjonujące struktury administracyjne:

• organy administrujące Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, sądów powszechnych, sądów wojskowych;

• organy prokuratury;

• organy przedsiębiorstw państwowych (które wydają decyzje administracyjne);

• organy zakładów administracyjnych;

• organy banków państwowych;

• organy administracji ubezpieczeń społecznych (ZUS);

• organy administracji dróg;

• organy administracji archiwów;

• organy Najwyższej Izby Kontroli;

• organy instytutów naukowych poza systemem szkół wyższych;

• organy wszystkich kontroli międzyresortowych nie zorganizowanych w systemie wojewódzkiej rządowej administracji zespolonej lub w systemie państwowej administracji zespolonej.

Cechy wspólne tych organów mają dość różnorodny charakter. W płaszczyźnie badania stosunków prawnych w obrębie struktur organizacyjnych wskazać trzeba na pełne wykorzystanie podporządkowania hierarchicznego, wynikające z potrzeb scentralizowanego kierownictwa i bezwzględnego zapewnienia państwowej jednolitości polityki i działania. Ponadto swoista budowa tych organów, dostosowana każdorazowo do zadań poszczególnych organów, odbiega od zasad budowy innych organów administracji publicznej, choć zasada dekoncentracji wewnętrznej występuje we wszystkich rodzajach struktur. Jednak są też cechy wyraźnie odmienne. Należy tu zaliczyć przede wszystkim różność zadań poszczególnych grup organów. I tak:

• liczna grupa organów powołanych wyłącznie do sprawowania funkcji kontrolnych (nadzorczych), przy czym charakter działań w obrębie tych funkcji nosi często charakter policyjny (np. urzędy górnicze);

• funkcje z zakresu administracji państwowej niektóre z organów pełnią w sposób wyłączny, inne organy zaś łączą je ze specjalistycznymi zadaniami spoza obszaru stosunków administracyjnych (np. organy administracji leśnej);

• niektóre organy nie rozstrzygają spraw indywidualnych z zakresu administracji państwowej (organy administracji statystyki);

• często zadania administracyjno-prawne związane są bezpośrednio z prowadzeniem działalności usługowej (usługi niematerialne świadczone przez zakłady administracyjne).

Ponadto zróżnicowany jest zasięg działalności administracyjnej. Jedne organy mają tu zasięg analogiczny do zasięgu innych organów administracji, inne wyraźnie mniejszy, co oznacza ograniczenia podmiotowe w sferze poddania administracji tych organów (np. urzędy morskie). Po trzecie część organów ma właściwość miejscową zgodną z podstawowym podziałem administracyjnym państwa, część zaś działa na podstawie specjalnego podziału administracyjnego.

45. Pojęcie zakładu administracyjnego- pojęcie zakładu nie jest jednoznaczne i występuje w paru kontekstach znaczeniowych:

1. w rozumieniu potocznym- zakład utożsamiany jest zazwyczaj z przedsiębiorstwem, spółką lub po prostu miejscem pracy;

2. w rozumieniu ekonomicznym- oznacza jednostkę gospodarczą wyodrębnioną pod względem techniczno- organizacyjnym z całości gospodarki uspołecznionej (ale nie stanowiącą jeszcze przedsiębiorstwa spółki itd.);

3. w rozumieniu prawa cywilnego- zakład to wyodrębniona organizacyjnie i materialnie część przedsiębiorstwa, spółki, która nie ma osobowości prawnej i pozostaje na rozrachunku wewnętrznym z macierzystą jednostką organizacyjną; niekiedy w ujęciu przedmiotowym prawo cywilne zrównuje zakład z przedsiębiorstwem;

4. w rozumieniu prawa pracy- zakład pracy oznacza każdą jednostkę organizacyjną zatrudniającą pracowników, niezależnie od charakteru stosunku pracy;

5. zakład budżetowy w rozumieniu prawa finansowego- oznacza sposób powiązania finansowego danej jednostki organizacyjnej z budżetem państwa, polegający na łączeniu się saldem: jednostka pokrywa swoje wydatki z osiąganych dochodów, a w razie nadwyżki dochodów odprowadza je do budżetu państwa; w sytuacji odwrotnej uzyskuje środki z budżetu państwa na pokrycie niedoboru;

6. zakład może być elementem składowym nazw różnych jednostek organizacyjnych- użycie tego elementu wynika często z tradycji, naśladownictwa lub przypadku (np. ZUS, PZU);

7. wreszcie pojęcie zakładu administracyjnego występuje w rozumieniu prawa administracyjnego i jego nauki; ono właśnie będzie poddane charakterystyce prawnej.

Typowymi zakładami administracyjnymi są:

1. w dziedzinie oświaty- szkoły

2. w dziedzinie kultury- biblioteki publiczne

3. w dziedzinie nauki- szkoły wyższe

4. w dziedzinie wychowania- przedszkola

5. w dziedzinie reedukacji- więzienia, domy poprawcze, izby wytrzeźwień

6. w dziedzinie ochrony zdrowia- sanatoria, kliniki

7. w dziedzinie opieki społecznej- domy dziecka, domy opieki dla ludzi starszych.

46. organizacje pozarządowe i ich udział w wykonywaniu zadań z zakresu administracji publicznej- Look twórca umowy społecznej i liberalizmu. Wg niego własność obejmowała: życie, wolność, mienie. I miejsce OBYWATEL. Hegl stworzył koncepcję społeczeństwo obywatelskie. I miejsce PAŃSTWO. Uważał, że wszyscy obywatele powinni brać udział w sprawowaniu władzy.

Zakres podmiotowy organizacji pozarządowej: wolność zrzeszania się

1. sformalizowane

2. inne przyjmujące różnego rodzaju ruchy obywatelskie

Ad 1

• związki zawodowe,

• związki pracodawców,

• związki społeczno- zawodowe,

• samorządy zawodowe,

• partie polityczne,

• stowarzyszenia,

• fundacje.

Ad 2

• inne ruchy obywatelskie: komitety.

Musi mieć charakter zbiorowy.

Organizacje pozarządowe powoływane są nie w celu zysku lecz w celu świadczenia usług.

STOWARZYSZENIA dzielą się na:

1. zwykłe- 3 osoby posiadające zdolność do czynności prawnej nie posiadają osobowości prawnej, nie mogą prowadzić działalności gospodarczej. Utrzymują się ze składek członków.

2. rejestrowe- rejestruje sąd rejonowy. Założone przez min. 15 osób (Polacy, cudzoziemcy) mogą tworzyć stowarzyszenie- nie wymagane jest 15 osób. Osoby niepełnoletnie od 16 lat mogą być członkami, a poniżej 16 lat za zgodą rodziców. Z chwilą wpisu do rejestru stowarzyszenie rejestrowe nabywa osobowość prawną- należy przedstawić członków i statut.

STOWARZYSZENIE to dobrowolne zrzeszenie osób o celach nie zarobkowych. Pieniądze z działalności gospodarczej przeznaczone na cele statutowe.

PARTIE POLITYCZNE- szczególny rodzaj organizacji pozarządowej- musi być 1000 osób do założenia wyłącznie obywatele Polski. Komitet założycielski- 15 osób w celu utworzenia statutu. W chwili wpisu partie polityczne nabywają osobowość prawną. Partia polityczna nie może prowadzić działalności gospodarczej.

FUNDACJE- fundator to założyciel fundacji, posiada osobowość prawną- działa na własny rachunek.

Zasady uczestnictwa w realizacji zadań z zakresu administracji:

1. partnerstwa- współuczestnictwo w definiowaniu i określaniu celów publicznych- organy pozarządowe współdziałają z innymi ,

2. jawności- przyznawanie zadania w trybie przetargowym- każda organizacja pozarządowa może uczestniczyć w przetargu,

3. efektywności- związana z oszczędnością środków przeznaczonych do realizacji zadań. Odbiurokratyzowanie procesów decyzyjnych.

Formy realizacji:

1. zasada dotacji- otrzymuje środki budżetowe w celu pokrycia kosztów realizacji zadań,

2. zasada kontraktu- porozumienie publiczno- prawne lub umowa cywilno- prawna.

Realizacja zadań ma charakter czasowy.

Organizacje pozarządowe- uczestniczą w wykonywaniu usług niematerialnych i w tym zakresie zastępują bądź uzupełniają lub działają niezależnie obok organów administracji publicznej.

Przesłanki działalności podmiotów organizacji pozarządowych:

1. jawność,

2. otwartość,

3. powszechność,

4. współuczestnictwo finansowe.

55. Pojęcie kontroli- kontrola jest zjawiskiem badawczym, stwierdzającym odchylenia od stanu modelowego. Nie polega na władczym wkraczaniu w sferę podmiotu badanego. Ma dać tylko określony wynik- sprawozdanie pokontrolne. Jeżeli podmiot kontrolujący stwierdzi uchybienie to zawiadamia odpowiedni organ.

56. Kontrola wyspecjalizowana- utworzona z myślą fachowego, merytorycznego kontrolowania administracji i podmiotów nawet prywatnych, które uczestniczą w wykonywaniu zadań publicznych albo korzystają z mienia publicznego bądź finansów publicznych- możliwa kontrola wszystkich podmiotów. Osoby przeprowadzające kontrolę wyspecjalizowaną mają prawo do wglądu wszystkich dokumentów, uzyskiwanie oświadczeń, wstępu do pomieszczeń.

57. Pojęcie nadzoru- nadzór prawny

59. RESORTOWA STRUKTURA ADMINISTRACJI

W nauce resort ujmowany jest w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym. Według M. Jaroszyńskiego resort administracyjny w szerszym znaczeniu to „wyodrębniony pod względem organizacyjnym dział (gałąź) administracji państwowej, grupujący sprawy jednorodne lub pokrewne i kierowany przez jeden organ centralny”, w znaczeniu węższym resortem jest „jedynie taki wyodrębniony pod względem dział administracji, który jest kierowany przez ministra lub innego członka rządu”.

Zagadnienie resortu porządkuje również W. Dawiodowicz - który w tym pojęciu wyróżnia dwa aspekty: rzeczowy i organizacyjny - w sposób następujący: „Od strony rzeczowej resort jest to określona dziedzina administracji lub gospodarki; wyodrębnienie tej dziedziny polega się na zasadzie zgrupowania o tym samym lub zbliżonym charakterze (np. zadania w dziedzinie górnictwa, rolnictwa).

Nawet stabilizacja podmiotowa (organizacyjna) resortów, której zresztą nie zna polski porządek prawny, nie zapewniałaby nie przenikania spraw z jednego do drugiego stosownie do nowych tendencji w sprawności kierowania i zarządzania. Występują rodzaje spraw nakładające się na wiele dziedzin wyodrębnionych rzeczowo np. sprawy z zakresu planowania przestrzennego, ochrony środowiska czy kontroli państwowej.

Podział administracji na resorty jest podziałem pionowym. W dzisiejszej strukturze organizacyjnej administracji publicznej wyróżnia się trzy rodzaje resortów:

1. resorty kierowane wyłącznie przez ministrów lub podmioty równorzędne - naczelne organy administracji rządowej.

2. resorty kierowane przez naczelne bądź centralne organy administracji państwowej oraz równocześnie przez organy samorządu terytorialnego ( np. resort rolnictwa, finansów, ochrony środowiska).

3. resorty kierowane przez centralne organy administracji państwowej np. resort statystyki.

Ustawa z 4 września 1997 r. - o działach administracji rządowej ustala 32 działy administracji rządowej, wyznaczając jednocześnie zakres przedmiotowy każdego z nich oraz przyporządkowując poszczególne kategorie spraw ministrom lub innym organom. Minister może prowadzić więcej niż jeden dział.

61. POJĘCIE MAJĄTKU PUBLICZNEGO

Majątkiem publicznym jest ten majątek, który niezależnie od charakteru podmiotu będącego właścicielem zostaje w sposób prawny przeznaczony do użytku publicznego, w zakresie pełnego lub ograniczonego korzystania (również odpłatnego), regulowanego także lub wyłącznie prawem administracyjnym.

Jeśli prawo nie reguluje konsekwencji wyróżnienia majątku publicznego, wyróżnienie to jest zbędne.

Przedmiotem majątku publicznego są:

1. dobra naturalne,

2. dobra wytworzone.

Przysparzanie majątku publicznego odbywa się następującymi sposobami:

• albo przez zmiany naturalne środowiska kwalifikowane przez obowiązujące prawo jako przysporzenie

• albo przez wydanie przewidywanego w porządku prawnym jednostkowego aktu normatywnego (generalnego), np. utworzenie rezerwatu,

• albo przez przysporzenie powstałe z mocy samego prawa np. nacjonalizacja,

• albo przez zmianę właściciela powstałą z mocy samego prawa wraz z konieczną deklaratoryjną decyzją administracyjną,

• albo przez wydanie decyzji administracyjnej np. wywłaszczenie nieruchomości.

Uszczuplanie majątku publicznego winno się odbywać w ten sam sposób lub tymi samymi formami prawnymi co przysparzanie.

Jeśli w majątku publicznym nie chodzi o jego ochronę, tzn., że o nic istotnego nie chodzi.

Cechy korzystania jako warunki uznania za majątek publiczny to:

1. korzystanie musi mieć charakter powszechny,

2. korzystanie musi się cechować użytecznością publiczną,

3. korzystanie musi być organizowane przez państwo lub inny podmiot publicznoprawny (władzy wykonawcze państwa),

4. dane korzystanie nie może być zastąpione innym możliwym korzystaniem,

5. korzystanie publiczne nie może tolerować innego, jednoczesnego korzystania prywatnego z majątku publicznego (np. korzystanie z części drogi publicznej przez prywatnego czy innego inwestora).

Korzystanie przez obywateli z majątku publicznego musi mieć charakter dostępu bezpośredniego. To też należy wyróżnić korzystanie:

1. powszechne nieograniczone (plaża publiczna),

2. powszechne ograniczone (szkoła).

Ze względu na podstawy prawne korzystanie odbywa się :

1. bez konieczności istnienia jakichkolwiek warunków ( np. z parku miejskiego),

2. gdy uprawnienie powstaje z mocy samego prawa,

3. gdy uprawnienie powstaje z mocy decyzji.

62. POJĘCIE FORM DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Możliwość ujmowania działań administracji publicznej w kategoriach form działania są różne, ograniczone lub rozszerzane, w zależności tego co się rozumie przez administrację publiczną oraz jak rozumie się stosunek tej administracji do prawa.

W przypadku, gdy sprowadza się administrację publiczną do funkcji wykonywania prawa pojęcie form działania tej administracji zostają zamknięte jedynie te przejawy działalności administracyjnej, które mają ściśle wykonawczy względem ustawy (a szerzej: także innych aktów prawa stanowionych na podstawie i w celu wykonywania ustawy) charakter i które wyrastają z norm prawnych w sposób wyraźny, które są określone szczegółowo tymi normami i dla podjęcia których prawo wyraźnie upoważnia.

Natomiast gdy przez administrację publiczną rozumie się działalność twórczą, podejmowaną przez organy administracji publicznej, nie tylko po to, aby wiernie i dokładnie wykonać prawo, ale także po to, aby w ramach prawa realizować ze znaczną dozą samodzielności, w sposób twórczy, zadania publiczne, wówczas w katalogu prawnych form działania administracji znaleźć się mogą takie postacie działań, które administracja podejmuje na postawie ogólnych norm prawa dla wykonania określonych zadań publicznych, działań, których kształt prawny jest w znacznym zakresie ukształtowany przez praktykę administracyjną w ramach dopuszczonej prawnie samodzielności działania organów administracji publicznej.

W demokratycznym państwie prawa administracja publiczna podejmuje działania w formach określonych przez prawo. Wśród podstawowych form działania administracji publicznej określonych przez prawo należy wymienić następujące:

1. akty administracyjne,

2. akty normatywne,

3. formy działań faktycznych,

4. umowy.

63. AKTY ADMINISTARCYJNE - pojęcie i rodzaje

Akt admin. - pod tym pojęciem rozumieć będziemy wynik działania organu administracji publicznej ( także innego podmiotu) uzyskany w oparciu o właściwe zastosowanie normy prawa materialnego, procesowego i w granicach przyznanej temu organowi samodzielności z jednoczesnym odniesieniem do tej normy wyczerpująco ustalonego stanu faktycznego, w którym to organ w sposób władczy i jednostronny rozstrzyga o prawach i obowiązkach indywidualnego adresata.

• organ lub inny podmiot - strona podmiotowa np. decyzje będzie wydawał także podmiot nie będący organem a będący spólką z.o.o lub s.a

Organ ten musi być właściwy do wydania decyzji (właściwość miejscowa, rzeczowa). Właściwość ta musi wynikać z ustawy. Istnieje zakaz subdelegacji ( przenoszenia na inny organ).

• właściwa norma prawa materialnego - chodzi tu o prawo administracyjne; jego zastosowanie:

• wyczerpujące i wszechstronne ustalenie stanu faktycznego właściwego dla sprawy. Organ powinien działać bez zbędnej zwłoki.

• ustalenie norm prawnych odnoszących się do określonego stanu faktycznego.

• Subsumcja - oznacza odniesienie ustalonego stanu faktycznego treści norm prawnych

• Określenie skutków prawnych tego odniesienia

Akt administracyjny jest aktem jednostronnym. Cechuje się władczością. Istnieje przymus egzekwowania rozstrzygnięć (sankcje przymusu państwowego). Akt admin. tworzy, znosi, modyfikuje stosunek prawny w zakresie prawa administracyjnego. Rozstrzyga o przyznaniu uprawnień adresatowi; o zmianie treści takiego uprawnienia.

Akt admin. powinien zostać wydany zawsze wtedy gdy organ admin. rozstrzyga co do istoty sprawy kończąc postępowanie. Wtedy istnieje obowiązek zakończenia postępowania przez wydanie aktu admin. - decyzji. W zwiazku z tym sprowadza się to do obowiązku zakończenia postępowania w drodze decyzji.

Podział aktów administracyjnych:

1. Podział na akty konstytutywne i deklaratoryjne:

• konstytutywne- tworzą, znoszą bądź modyfikują stosunki prawne np. zmiana nazwiska. Akty te charakteryzują się tym, że wywołują skutek prawny na przyszłość od chwili wydania.

• deklaratoryjne- to takie akty admin. które potwierdzają istnienie określonego uprawnienia bądź zespołu uprawnień np. świadectwo szkolne. Działają z mocą wsteczną, ponieważ stanowią one potwierdzenie tego co już zaszło w przeszłości. W pewnym sensie również mają charakter konstytutywny, w takim zakresie w jakim są niezbędną przesłanką od spełnienia której uzależnia się realizację innych uprawnień adresata tego aktu.

1. Podział ze względu na adresata aktu (zewnętrzne i wewnętrzne):

2. zewnętrzne- są to takie akty których adresatem jest podmiot usytuowany poza strukturą organizacyjną aparatu publicznego. Adresatem tym może być osoba fizyczna, osoba prawna prywatna i inna osoba prawna np. prawa publicznego, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej np. decyzja wojewody, której adresatem jest gmina. Te akty mogą być wydawane tylko na podstawie źródeł prawa powszechnie obowiązującego. W związku z tym nie można odbierać aktu admin. zewnętrznego na jakiejkolwiek postaci okólnika, instrukcji, informacji czy też innego aktu nawet o charakterze zarządzenia.

3. wewnętrzne- są to akty, których adresatem są osoby wchodzące w skład struktur organizacyjnych danego układu bądź jednostki tworzące ten układ. Mogą być wydawane wyłącznie na podstawie przepisów normatywnych.

4. Podział aktów na związane i niezwiązane:

4. związane- są to takie akty, które są wynikiem działania organu podjętego na wniosek zainteresowanej strony. Oznacza to, że samemu się zgłasza do organu o wydanie aktu. Jest ono związane zakresem wniosku, który się składa do organu.

5. niezwiązane- są to takie akty, które są wynikiem działania organu podejmowanego z urzędu a więc takimi, o których strona dowiaduje się następczo. Postępowanie rozpoczyna się z urzędu.

4. Akty admin. wywołujące bezpośrednie skutki cywilno - prawne i wywołujące pośrednie skutki cywilno - prawne:

Akty admin. nie będą zawsze tylko i wyłącznie wywoływały skutki w sferze prawa admin. ale też innych gałęzi prawa.

• bezpośrednie- kiedy akt admin. staje się podstawą samoistną realizacji uprawnień w sferze cywilnej albo ich utraty np. decyzja o wywłaszczeniu.

• pośrednie- są to takie akty, które stają się jedna z przesłanek nabycia, utraty bądź modyfikacji uprawnień o charakterze cywilno - prawnym.

64. POJĘCIE PRAWIDŁOWEGO AKTU ADMINISTRACYJNEGO

Prawidłowy akt administracyjny - za taki akt uznamy taki, który wydany zostaje w zgodzie i na podstawie norm prawa materialnego, ustrojowego, prawa procesowego i w granicach przyznanej temu organowi samodzielności. Akt admin. jest prawidłowy, jeżeli odpowiada wszelkim przesłankom stawianym mu przez porządek prawny. Akt admin. jest prawidłowy jeżeli:

• został wydany przez właściwy organ, tj. gdy organ ten miał prawo wydać taki akt,

• gdy akt został wydany zgodnie z przepisami prawa procesowego,

• gdy akt jest treściowo zgodny z obowiązującym prawem materialnym.

Aby akt admin. był niewadliwy, konieczne jest przestrzeganie przepisów prawa gwarantujących bezstronność urzędnika lub pracownika i jego wyłączenie od udziału w załatwianiu spraw, co do których istnieje wątpliwość zachowania bezstronności. Wyłączeniu może podlegać również organ, jeśli kierownik organu ma interes majątkowy w określonym sposobie załatwienia sprawy admin., a więc gdy zależy mu na wydaniu aktu admin. o określonej treści.

Skutkiem wydania aktu administracyjnego jest przede wszystkim to, że akt taki stwarza stosunek prawny między organem, który wydał a adresatem. Stosunek ten wiąże tak długo, dopóki dany akt nie zostanie wykonany albo zgodnie z prawem zmieniony bądź nie utraci mocy prawnej. Ze względu na charakter aktu admin. należy przyjąć, że taki akt wiąże organ od chwili wydania, zaś adresata - jeśli dopuszczalne jest odwołanie - z chwilą upływu terminu do wniesienia odwołania, a jeśli adresat wniósł odwołanie, obowiązuje go akt organu odwoławczego z chwilą ogłoszenia lub prawidłowego doręczenia. Gdy odwołanie nie służy, akt wiąże adresata z chwilą doręczenia lub ustnego ogłoszenia. Niekiedy odwołanie nie ma mocy wstrzymującej wykonanie aktu. Tak się dzieje, jeśli akt podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy albo gdy zostanie mu nadany rygor natychmiastowej wykonalności.

65. WADLIWE AKTY ADMINISTRACYJNE

Akty wadliwe - są to takie akty, których treść dotknięta jest różnego rodzaju wadami o charakterze materialnym lub procesowym i innymi, które nie powodują nieważność wprost, ale które mogą być wzruszone w drodze postępowania odwoławczego samoistnych działań organu wydającego lub w drodze orzeczenia sądu admin.

Do najważniejszych wad zaliczymy te które powodują nieważność aktu admin.:

• wydanie aktu admin. przez organ niewłaściwy rzeczowo i miejscowo,

• wydanie aktu admin. w którego treści zawarta jest oczywista wada sprowadzająca się do zamierzenia osiągnięcia celu prawniczo lub faktycznie niemożliwego np. decyzja o zabudowie księżyca,

• wydanie aktu zawierającego oczywistą wadę procesową tzn. wydany zostaje w sprawie wcześniej zakończonej, wydany w stosunku do niewłaściwego adresata.

Jest to nieważność pierwotna tzn. że akt ten nie wywołuje skutków prawnych.

Zagadnienia wadliwości decyzji w płaszczyźnie zdolności do wywoływania skutków prawnych: decyzje nieważne to takie, które nie wywołują skutku prawnego od momentu wydania, są aktami pozornymi (nie wchodzą do obrotu prawnego), nieistniejącymi, nie mającymi mocy prawnej .Decyzje wzruszalne wywołują skutki prawne, mają moc obowiązującą do czasu ich usunięcia z obrotu prawnego.

Decyzje nieważne to będą takie, których skutki prawne nie są uznane przez prawo. Wzruszalne zaś będą to decyzje, których skutki prawne są przez prawo uznane, ale które są pozbawiane zdolności do wywoływania skutków prawnych w przyszłości.

Wadliwości decyzji w płaszczyźnie zgodności z normami prawa materialnego i normami prawa procesowego: możemy wyróżnić dwa rodzaje wadliwości decyzji: wadliwość prawnoprocesowa decyzji - powoduje sankcję skutkującą wzruszalnością decyzji w trybie wznowienia postępowania. Wadliwość materialnoprawna decyzji - powoduje sankcję nieważności decyzji. Od tej reguły przewidziane są wyjątki, bowiem np. „pojęciem rażącego naruszenia prawa” należy objąć nie tylko rażące naruszenie prawa materialnego, lecz również i procesowego.

Charakteryzując zagadnienie decyzji nieistniejących, trzeba wyróżnić dwie sytuacje:

• nieistnienie postępowania administracyjnego

• decyzje nie istniejące, wydane w postępowaniu administracyjnym.

Do decyzji nie istniejących należy zaliczyć: decyzje nie zawierające wymaganych przepisami cech zewnętrznych, decyzje nie doręczone ( nie ogłoszone ) stronie.

Jeżeli decyzja nie spełnia wymagań konstytutywnych dotyczących struktury prawnej tego aktu, to zaliczymy ją do decyzji nieistniejących. W doktrynie i orzecznictwie NSA przyjmuje się, że chodzi o takie wymagania, jak oznaczenie organu administrującego, oznaczenie strony, rozstrzygnięcie sprawy (tzw. Osnowa decyzji), podpis osoby powołanej do wydania decyzji. Decyzje nieistniejące nie korzystają z domniemania prawidłowości i nie wchodzą do obrotu prawnego. Stwierdzenie ich nieistnienia może nastąpić bez zachowania szczególnych wymagań co do trybu postępowania i formy oraz w każdym czasie.

Nieakty - są to takie rozstrzygnięcia, które nie są podjęte organy admin. bądź inne podmioty uprawnione do wydawania decyzji np. decyzja kierownika budowy o przyznaniu mieszkania, a także wydawane poza jakąkolwiek procedurą. Akty te nie wywołują skutków prawnych.

66. DOMNIEMANIE WAŻNOŚCI AKTU ADMINISTRACYJNEGO

W praktyce istnieje i funkcjonuje pojęcie domniemanie ważności aktu admin. Oznacza ono, że każdy akt admin. uznaje się za ważny, wywołujący skutki prawne do momentu wyeliminowania jego z obrotu prawnego, czyli stwierdzenia jego nieważności. Jest to domniemanie, które może być obalone.

67. TRWAŁOŚĆ AKTU ADMINSTRACYJNEGO

Gdy chodzi o problem trwałości aktu administracyjnego, można to zilustrować na przykładzie decyzji administracyjnej. Można wyróżnić różne stopnie trwałości decyzji administracyjnej:

1. Trwałość momentem wydania decyzji (doręczenia). Adresat decyzji może się od niej odwołać, zaś organ administracyjny może zmienić tę decyzję za zgodą strony lub też organ administracyjny może zmienić tę decyzję na pozytywną, gdy nie sprzeciwia się to prawu.

2. Trwałość wyznaczona momentem uostatecznienia się decyzji administracyjnej ,gdy organ administracyjny sam nie może wzruszyć tej decyzji, ale może ją zmienić za zgodą strony lub z powodu poważnych wadliwości określonych w KPA.

3. Trwałość wyznaczona momentem uostatecznienia się decyzji, gdy organ administracyjny nie może już wzruszyć decyzji (już się bowiem wypowiedział), natomiast adresat może zakwestionować tę decyzję przez złożenie skargi do NSA.

4. Trwałość decyzji wyznaczona momentem jej uprawomocnienia się, gdy ani adresat decyzji, ani organ, który ją wydał, ani NSA, który ją kontrolował nie mogą jej wzruszyć; może próbować natomiast uczynić w drodze rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości, Prokurator Generalny RP, Rzecznik Praw Obywatelskich, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes NSA, a z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych także Minister Pracy i Polityki Socjalnej.

Etapy utrwalania aktu administracyjnego:

* z chwilą doręczenia aktu administracyjnego ma on charakter względny, bo każdy może się odwołać od tego aktu, jeżeli nie skorzysta z terminu do odwołania to decyzja staje się ostateczna.

* przekazanie aktu do rozpatrzenia do organu nadrzędnego.

* przekazanie rozstrzygnięcia do NSA.

* skarga konstytucyjna (na to rozstrzygnięcie można złożyć skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka). - domniemanie trwałości decyzji administracyjnej; obalane.

68. ELEMENTY I CECHY DECYZJI

Decyzja - to jednostronne rozstrzygniecie organu administracji państwowej o wiążących konsekwencjach obowiązującej normy prawnej dla indywidualnie określonego podmiotu i konkretnej sprawy, podjęte przez ten organ w sferze stosunków zewnętrznych (wg NSA).

Forma decyzji - decyzja może występować pod różnymi nazwami, np. zezwolenia, pozwolenia, zgody, koncesji. W art. 107 wyliczone są elementy, które powinna zawierać decyzja; są one następujące:

• oznaczenie organu administracji publicznej

• data wydania

• oznaczenie strony lub stron

• powołanie podstawy prawnej

• rozstrzygnięcie

• uzasadnienie faktyczne i prawne

• pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie

• podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby uprawnionej do wydania decyzji

Ponadto powinna zawierać pouczenie co do formy wystąpienia na drogę sądową, jeżeli istnieje taka możliwość.

Powołanie podstawy prawnej pozwala na skontrolowanie, czy jest to przepis powszechnie obowiązujący, bo taki daje podstawę do wydania decyzji. Uzasadnienie faktyczne i prawne, którego treść powinna odpowiadać wymaganiom art. 107 par 3 „uzasadnienie faktyczne powinno w szczególności zawierać skazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa”, stanowi integralną część decyzji i może być zaskarżane do NSA. Wadliwość uzasadnienia decyzji stanowią jedną z częstszych przyczyn uchylenia decyzji przez NSA.

Decyzja może zawierać klauzulę dotyczącą jej wykonania w postaci rygoru natychmiastowej wykonalności (np. dla ochrony zdrowia lub życia ludzkiego). Rygor ten może być nadany decyzji od razu przy jej wydaniu albo później w drodze osobnego postanowienia.

69. KONCESJA A LICENCJA

Koncesja - to akt, w którym następuje przeniesienie na określony podmiot uprawnienia do wykonywania ściśle określonej działalności gospodarczej produkcyjnej bądź usługowej w sposób i na warunkach określonych w ustawie, których przestrzeganie podlega kontroli organu wydającego koncesję.

Organ wydający koncesję - jest to naczelny bądź centralny organ państwa wskazany bezpośrednio w ustawie, który jest też do żądania od strony dostarczenia nie tylko wymaganych wprost, ale dodatkowych dokumentów oraz udzielenia informacji.

Decyzja w sprawie koncesji wydawana przez ten organ jest decyzją uznaniową, której wydanie może być ponadto uzależnione od złożenia przez stronę odpowiedniego zabezpieczenia majątkowego. Koncesję wydaje się na czas nieokreślony, chyba że strona wystąpi z odmiennym wnioskiem.

Cofnięcie koncesji może nastąpić w drodze następczego aktu admin. wydanego na skutek:

• rażącego naruszenia warunków koncesji,

• nie usunięcia uchybień stwierdzonych w czasie kontroli,

• pojawienie się nowych przyczyn uzasadniających odmowę udzielenia koncesji jeżeli podmiot na rzecz którego przyznano koncesję zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej,

• wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

Od koncesji należy odróżnić promesę koncesji - jest to decyzja admin., która zapewnia przyznanie w przyszłości koncesji pod warunkiem dopełnienia przez zainteresowanego określonych działań bądź czynności, których realizacja jest równoznaczna z powstaniem po jego stronie roszczenia o przyznanie koncesji. Ma ona charakter konstytutywny, bo ona tworzy roszczenie.

Uzyskania koncesji wymaga:

1. poszukiwanie rozpoznanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji, składowanie substancji w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,

2. wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją, wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym i policyjnym,

3. wytwarzanie, przetwarzanie i magazynowanie, przesyłanie i dystrybucja i obrót paliwami i energią,

4. ochrona osób i mienia,

5. transport lotniczy oraz wykonywanie innych usług lotniczych,

6. budowa i eksploatacja albo wyłącznie eksploatacja autostrad płatnych lub dróg ekspresowych, do których stosuje się przepisy o autostradach płatnych,

7. zarządzanie liniami kolejowymi oraz wykonywanie przewozów kolejowych,

8. rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych.

Koncesje wydaje się na okres od 2 do 50 lat.

Koncesję wydaje właściwy minister ze względu na przedmiot działalności gospodarczej.

Licencja - jest to taki akt admin. w drodze którego zezwala się indywidualnemu podmiotowi na korzystanie z określonych praw (praw na dobrach materialnych) bądź wykonywania określonej działalności związanej z koniecznością legitymowania się określoną wiedzą lub umiejętnościami.

Licencja łączy w sobie element nabycia uprawnienia do wykonywania określonej działalności oraz element zezwolenia na tę działalność. Zwykle warunkiem wydania licencji, jest posiadanie określonego zasobu wiedzy i umiejętności stwierdzonych pozytywnie zdanym egzaminem, który stanowi podstawę do nabycia uprawnień ujętych w licencji.

Przykładem licencji są np. akty administracyjne ustalające uprawnienia dla personelu lotniczego (licencje lotnicze), nadające klubom sportowym uprawnienia do udziału we współzawodnictwie sportowym, licencje sędziego sportowego (licencje sportowe), licencje pracowników ochrony.

Licencja może być wydana na czas oznaczony lub nieoznaczony. Wykonywanie działalności objętej licencją podlega kontroli. Organ cofa licencję np. gdy nie są przestrzegane warunki określone w akcie licencji lub też, gdy posiadacz licencji utracił uprawnienia do prowadzenia działalności objętej licencją.

Może być licencja ustawowa, wprost wynikająca z przepisów tego aktu, bądź udzielona w formie decyzji.

Wyróżnia się ponadto licencję:

• licencję przymusową - gdy legitymowanie się nią podmiotu jest bezwzględnie wymagane dla osiągnięcia określonych skutków,

• licencję względną - np. jakość usług jest od niej uzależniona,

• licencję umowną - w drodze umowy,

• licencję pełną - obejmuje całość działań,

• licencję częściową - reglamentacyjna,

• licencję terytorialną - tj. ogólnokrajowa bądź regionalna.

70. ZEZWOLENIE A POZWOLENIE

Zezwolenie - jest to akt w drodze którego uprawnia się konkretnego adresata do prowadzenia działalności gospodarczej bądź w ogóle działalności dokonania określonej czynności, bądź używania jakiegoś sprzętu bądź urządzenia.

Warunki jakie musi spełniać zainteresowany ubiegający się o wydanie zezwolenia, oraz jego prawa i obowiązki w czasie wykonywania uprawnień wynikających z jego udzielenia, a także prawa i obowiązki organu wydającego zezwolenie nie są określone generalnie, lecz konkretnie w poszczególnych ustawach, które regulują dane dziedziny życia społeczno - gospodarczego i są przy tym najmniej rygorystyczne gdyż nie są powiązane z ochroną bezpieczeństwa państwa i podstawowych interesów gospodarki państwa.

Instytucja zezwolenia oznacza uchylenie w sposób zindywidualizowania ustawowej przeszkody w legalnym podejmowaniu określonej działalności gospodarczej, która została ustanowiona przez państwo w celu zapewnienia realizowanego w interesie publicznym nadzoru nad tą strefą. Zezwolenie nie nadaje przedsiębiorcy nowych praw, lecz jedynie je konkretyzuje.

Różnice istniejące pomiędzy KONCESJĄ A ZEZWOLENIEM:

• zezwolenie nie dotyczy działalności gospodarczej objętej monopolem,

• zezwolenia są wydawane w wyniku sprawdzenia możliwości uchylenia zakazu wykonywania działalności gospodarczej, który został ustanowiony ze względu na:

• ochronę zdrowia i życia ludzkiego,

• bezpieczeństwo i porządek publiczny,

• tajemnicę państwową,

• zobowiązania międzynarodowe itd.

• obowiązek uzyskiwania zezwoleń na poszczególne rodzaje działalności określają odrębne ustawy,

• ustawy szczegółowe dotyczące zezwolenia w sposób zróżnicowany w zależności od specyfiki gospodarczej, której dotyczą, określają warunki uzyskiwania zezwoleń,

• udzielenie zezwoleń następuje w trybie przepisów KPA. Przepisy te mogą ulegać zmianom poprzez modyfikację ustawami szczególnymi.

• zezwolenia niezależnie od przyjętej nazwy są decyzjami admin., które podlegają ochronie oraz wzruszaniu na podstawie przepisów KPA. Zezwolenie może się inaczej nazywać pozwolenie, certyfikat, zgoda,

• zezwolenia mają charakter decyzji związanej,

• zezwolenie na prowadzenie określonej działalności gospodarczej może być równoczesne wyrażeniem zgody na utworzenie określonej organizacji gospodarczej.

Organ któremu odmówiono udzielenia zezwolenia może po naprawieniu, usunięciu wad ponownie złożyć wniosek o udzielenie zezwolenia.

Organ zezwalający cofa zezwolenie gdy:

1. wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej zezwoleniem,

2. przedsiębiorca przestał spełniać warunki wymagane do prowadzenia tej działalności,

3. przedsiębiorca nie usunął w oznaczonym terminie stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z przepisami prawa.

Zezwolenie wydaje się na czas nieokreślony, chyba że przepisy szczegółowe inaczej stanowią.

72. DZIAŁANIA FAKTYCZNE JEDNOSTRONNE

Działania faktyczne administracji - czynności podejmowane przez organy administracyjne w ramach określonego postępowania mające na celu prawidłowe stosowanie prawa. Niekiedy te działania faktyczne określa się jako czynności pomocnicze albo związane - procesu stosowania prawa.

Negatywna definicja - są to te czynności bez których właściwe stosowanie prawa byłoby niemożliwe bądź wadliwe. Do działań tych należy:

• ustalanie niektórych celów i zadań które stoją przed administracją. Jest to związane z typową działalnością organizatorską. Jest to wyprzedzenie tych potrzeb, które się pojawią w określonym czasie. Cele i zadania mogą dotyczyć zewnętrznej działalności ale również wewnętrznych działań w strukturach organizacji.

• ustalanie niektórych sytuacji faktycznych tzn. takich jakie mogą zaistnieć w praktyce działania organu. Chodzi o stany potencjalne, czyli takie nie muszą zaistnieć. Chodzi o ustalenie jak ma się zachować administracja. Dotyczy określenia zachowania w stanach nadzwyczajnych,

• tworzenie sytuacji faktycznych przez podmioty administracyjne (oddziaływanie). Może mieć to charakter wąski lub szeroki. Najczęściej tworzenie jest związane z realizacją przepisów prawnych,

• tworzenie ocen - ocenianie ma charakter wewnętrzny i zewnętrzny, wewnętrzny dotyczy raczej struktur, zewnętrzny dotyczy zjawisk zachodzących z działalności admin.

• dokonywanie wyboru pomiędzy alternatywnymi metodami działania

• tworzenie kryteriów ocen i wyboru podstaw dla tych kryteriów mają różny charakter prawny, socjologiczny (zjawiska zachodzące w społeczeństwie). Stosuje się rozróżnienie między działaniami zewnętrznymi a wewnętrznymi,

• tworzenie norm organizacyjnych,

• podejmowanie decyzji organizacyjnych.

Działania dwustronne i jednostronne podejmowane przez administrację o charakterze pozawładczym - są to najczęściej działania zmierzające, zachęcające do nawiązania współpracy z podmiotami zewnętrznymi czyli usytuowanymi poza strukturą organizacyjną admin. na podstawie i w granicach prawa, działania te nie mogą też wkraczać w sferę wolności i praw jednostek - nie mogą mieć charakteru władczego.

Działania dwustronne mają charakter działań dwuetapowych:

1. organ występuje z decyzją, apelem, oświadczeniem i kieruje je do ogółu nieoznaczonych adresatów,

2. określenie kto i w jakim zakresie nawiązuje współpracę. Nawiązanie ma charakter dobrowolny nie jest poddane jakimkolwiek sankcją, co oznacza, że każdy może ale nikt nie musi.

Działania jednostronne będą się sprowadzały do apeli, odezw nieoznaczonego wprost kręgu adresatów.

Dwustronne działania mogą przyjąć postać mniej lub bardziej sformalizowane, mogą się zakończyć podjęciem stałej współpracy.

Działania jednostronne będą podejmowane w aspekcie wewnętrznym, będą podejmowane w celu usprawnienia działania danego podmiotu np. zmiana zakresu czasu, wprowadzenia nowych technologii.

73. DZIAŁANIA FAKTYCZNE O CHARAKTERZE MATERIALNO - TECHNICZNYM

Działania te obejmują takie czynności jak np. odebrania rzeczy ruchomej przez organ egzekucyjny i wydanie jej wierzycielowi, usunięcie przez egzekutora rzeczy znajdujących się w nieruchomości w trakcie eksmisji, sprawdzanie stanu technicznego pojazdu znajdującego się na drodze, używanie przyrządów kontrolno-pomiarowych do badania prędkości pojazdów czy też stwierdzenia stanu trzeźwości kierujących pojazdami, blokowanie kół pojazdów pozostawionych w miejscu, gdzie nie utrudnia to ruchu, lecz jest zabronione, doprowadzenie zwierzęcia do przymusowego szczepienia itp. Czynności te wywołują skutki prawne poprzez fakty dokonywane przez organy administracyjne lub upoważnionych przedstawicieli tych organów. Technika dokonywania takich faktów nie musi być i najczęściej nie jest regulowana przepisami prawa, przepisy te muszą jednakże wyraźnie upoważniać organy administracyjne do dokonywania takich czynności. Działania te nie są skierowane na wywoływanie bezpośrednich skutków prawnych w sferze praw i obowiązków jednostki. Jednakże w zakresie, w jakim działania faktycznie wywołują skutki prawne pośrednio w sferze praw i obowiązków jednostki stanowią przedmiot kontroli NSA.

Czynności materialno - techniczne mogą być podejmowane także w sferze wewnętrznej administracji i wówczas związane są z szeroko rozumianą organizacją pracy aparatu administracji publicznej np. czynności związane z prowadzeniem biura, sporządzaniem sprawozdań.

NSA kontroluje czy organ administracji publicznej m.in. niewadliwie ustalił stan faktyczny sprawy, czy przeprowadził właściwą ocenę ustalonego stanu faktycznego, czy powołał właściwą podstawę prawną odejmując działanie, czy dokonał właściwego wyboru rozstrzygnięcia, czy właściwie zinterpretował zwroty niedookreślone zawarte w stosowanej normie prawa, czy właściwie zostały wybrane kryteria oceniania i rozstrzygnięcia w procesie stosowania norm prawa administracyjnego, czy nie zostały przekroczone granice samodzielności działania organu, czy działania faktyczne organu nie naruszyły konstytucyjnych praw obywateli lub podstawowych zasad obowiązującego prawa.

74. POJĘCIE REGLAMENTACJI

Reglamentacja - oznacza różnorodną sferę działalności administracji, której istotą jest ograniczenie w dziedzinie wykorzystania składników procesu wytwarzania, świadczenia usług i obrotu towarowego, swobody działalności podmiotów gospodarujących w imię szeroko pojętego interesu społeczno - ekonomicznego.

Dla nowo kształtowanych warunków gospodarki rynkowej zasięg reglamentacji wobec obywatela (prywatnego podmiotu gospodarczego)widziany w płaszczyźnie przedmiotowej, musi objąć ograniczenia ustanawiane wobec sytuacji regulowanych prawem rzeczowym, w szczególności zaś prawem własności. Trzeba też pamiętać, iż społeczne znaczenie przedmiotu własności (innego prawa rzeczowego) nie zawsze musi mieć charakter trwały (np. zabytku ruchomego), ze względu na który ustanawiane są ograniczenia, lecz tylko charakter okazjonalny (np. w razie wywłaszczenia domu z powodu budowy drogi).

Zasięg czasowy wyróżnienia reglamentacji administracyjnej wobec obywateli jest analogiczny do trwałości prawnej ich praw rzeczowych oraz prawnej dopuszczalności szeroko rozumianych przedsięwzięć gospodarczych, podejmowanych przez te podmioty.

Kontrola i nadzór nie stanowią zjawisk równorzędnych reglamentacji, ale są w odpowiednich granicach jej elementami. Czynności podejmowane w ich obrębie oparte są na tym samym prawie materialnym, tym samym celu i kryteriach ocen.

Ze strony administracji reglamentację można widzieć jako zjawisko całościowe. Jego podział następuje przy kryterium adresata przedsięwzięć administracji. Różnice między obywatelem a jednostką państwową jako adresatami rysują się w miarę wyraźnie. Najważniejsza z nich obrazuje ideę, w myśl której swoboda działania jednostki ma charakter pierwotny, zaś swoboda działania podmiotu gospodarki państwowej - wtórny.

75. POJĘCIE STOSUNKU ADMINISTRACYJNOPORAWNEGO

Pojęcie stosunku prawnego odgrywa istotną sprawę w poznawaniu prawa, jest to pewna struktura myślowa, pewien model, za pomocą którego systematyzujemy i interpretujemy porządek prawny.

W teorii prawa „o stosunku prawnym między jakimiś dwoma podmiotami prawnymi mówimy o takich przypadkach, gdy ze względu na jakąś obowiązującą normę prawną, która dotyczy tych podmiotów, przedmiotem obowiązku jednego z nich jest jakieś określone zachowanie się wobec drugiego”. Stosunek prawny zachodzi wtedy „gdy prawo przedmiotowe ma dla dwóch podmiotów takie znaczenie, że w określonych warunkach sytuacja prawna jednego podmiotu jest połączona w pewien sposób z sytuacją prawną drugiego”.

Stosunek administracyjnoprawny jako wzajemny między dwoma podmiotami układ zachowań, kwalifikowany przez prawo administracyjne, wyróżnia się spośród innych stosunków prawnych tym, że:

• jednym z podmiotów tego stosunku jest zawsze (obligatoryjnie) organ administracji publicznej, który przez nawiązanie stosunku prawnego staje się podmiotem praw lub obowiązków w sferze realizacji zadań administracji, i któremu z tego wystarcza zdolność administarcyjnoprawna czynna, sformułowana przez normy prawne określające jego kompetencje;

• drugim z podmiotów stosunku może być obywatel, spółka, przedsiębiorstwo państwowe, zakład administracyjny i każda inna jednostka organizacyjna kwalifikowana przez prawo jako podmiot praw bądź obowiązków adminstracyjnoprawnych;

• podmiotem rozstrzygającym o treści wzajemnych między dwoma podmiotami praw czy obowiązków jest zawsze organ administracji publicznej (z wyjątkiem stosunków powstającym z mocy prawa). Ta zdolność organu do rozstrzygania o prawach bądź obowiązkach odzwierciedla się w tzw. jednostronności stosunku administracyjnego, czyli władztwie administracyjnym. Konstrukcja tego władztwa opiera się na nierównorzędności podmiotów, wyrażającej się w możliwości kształtowania przez organ administracji publicznej sytuacji drugiego podmiotu, niezależnie od jego woli, ale zgodnie z prawem przedmiotowym.

Charakter normy prawnej, która stanowić ma źródło powstania stosunku prawnego, daje podstawę zasadniczemu podziałowi na:

1. stosunki materialnoprawne - mają charakter trwały, tak jak trwałe są prawa i obowiązki kwalifikowane za pomocą tych stosunków (np. trwałość decyzji o nadaniu obywatelstwa jest bezwzględna, natomiast trwałość o powtarzaniu roku jest ograniczona w czasie).

2. stosunki procesowe - mają charakter przejściowy, przy czym długość ich trwania jest określona ogólnie lub szczegółowo dla określonych rodzajów postępowania. Stosunki te nie są też samodzielne, co oznacza, kwalifikowane za ich pomocą postępowanie administracyjne (sądowe) zmierza zawsze do ustalenia stosunku materialnoprawnego, choćby w wyniku wydanego aktu administracyjnego układ wzajemnych między stroną i organem administracji praw i obowiązków nie uległ zmianie (np. w przypadku decyzji negatywnej). Stosunki procesowe dzielimy na stosunki:

• proceduralny - zachodzą wyłącznie w toku postępowania przed organami administracji państwowej, jego budowa jest analogiczna do budowy stosunku materialnoprawnego tzn. pozycja strony i organu prowadzącego postępowanie jest nierównorzędna. Jednostronność pozycji organu wobec strony nie zmienia się w razie przesunięcia postępowania przed organ odwoławczy.

• sporny - zachodzi wtedy, gdy pozycje organu i strony wyrównują się. Ma to miejsce przed sądem lub innym organem niezależnym od administracji i powołanym do kontroli decyzji administracyjnych (np. NSA). Model stosunku spornego wyznaczony jest przez udział w nim dwóch (kilku) równorzędnych stron (jedna z nich zawsze organem administracji publicznej, który wydał zaskarżoną decyzję) oraz sądu (innego podmiotu niezależnego od administracji), którego pozycja jest jednakowo zwierzchnia wobec każdej ze stron.

76. POJĘCIE SYTUACJI ADMINISTRACYJNOPRAWNEJ

Przez sytuację prawną (administracyjnoprawną) rozumieć można każdą sytuację społeczną określonego podmiotu, której elementy składowe zostały ukształtowane prawnie w sposób bezpośredni lub pośredni, ze względu na konkretne zdarzenie faktyczne.

W podstawowym podziale sytuacji prawnych wyróżnić można:

* sytuacje prawne potencjalne - w tych sytuacjach znajdują się wszystkie podmioty prawne, wobec których nie zindywidualizowano jeszcze konkretnych praw i obowiązków określonych prawem materialnych, ale wobec których ze względu na ich dotychczasową sytuację faktyczną czy prawną zindywidualizowanie to może lub musi nastąpić, np. sytuacja starającego się o przyjęcie na wyższe studia.

* sytuacje prawne realne - oznacza, że w wyniku aktu administracyjnego wydanego w trybie określonego postępowania lub w innym prawem określony sposób nastąpiło odniesienie sformułowanych w prawie w sposób abstrakcyjny praw i obowiązków do oznaczonego konkretnie podmiotu prawnego (np. sytuacja prawna przyjętego na studia).

Drugi podział na:

* sytuacja proste - odpowiada treści określonego jednego stosunku prawnego (np. obowiązek uiszczenia opłaty rejestracyjnej za samochód, który to obowiązek może kwalifikowany także za pomocą stosunku prawnego).

* sytuacja złożona - odpowiada treści wielu różnych stosunków prawnych, w które dany podmiot wchodzi. Będzie więc podmiot tej sytuacji podmiotem wielu praw i obowiązków o niejednolitym charakterze, formułowanych przez wypowiedzi administracji w różnych formach prawnych na podstawie różnych działów prawa administracyjnego (np. sytuacja budującego dom). Tę sytuację tworzy zbieg praw i obowiązków o jednolitym charakterze, występujących zazwyczaj we wzajemnym uwarunkowaniu, co oznacza, że wykonanie jednego jest warunkiem powstania drugiego.

Wreszcie sytuacje administracyjnoprawne mogą wynikać wprost z przepisów prawa - niezależnie od zachowania się podmiotu sytuacji złożonej - bądź w uzależnieniu od jego prawnego lub faktycznego zachowania się.

Z punktu widzenia wywoływania skutków prawnych można wyodrębnić sytuacje:

* zamknięte - jest ukształtowana ostatecznie (choćby na czas określony).

* otwarte - to taka, która może być zmieniona lub modyfikowana, a także taka, która zobowiązuje bądź uprawnia do podjęcia czynności ocenianych w sferze prawa innego niż administracyjne (np. wywołuje skutki cywilnoprawne).

Czas trwania sytuacji prawnej daje podstawę podziału na:

• sytuacje jednorazowe - można zaliczyć tu sytuacje, w których uprawnienia bądź obowiązki realizowane są w sposób jednorazowy, choćby w dłuższym czasie (np. kilkukrotne częściowe uiszczenie opłaty rocznej).

• sytuacje okresowe - to takie, w których uprawnienia bądź obowiązki realizowane są w sposób powtarzalny, w czasie określonym przez akt administracyjny lub przepis generalny. Początek i koniec sytuacji okresowej mogą być ustalone w sposób wyraźny terminem kalendarzowym (np. koncesja), mogą też być uzależnione od określonych warunków faktycznych (np. obowiązek szkolny).

• sytuacje trwałe - trwałość sytuacji ma charakter względny, co oznacza, że prawa i obowiązki są ograniczone w czasie. Wyraża się to przez wiązanie praw czy obowiązków z określonym adresem (np. decyzja o przydziale mieszkania) albo przez możliwość zmiany sytuacji w określonych warunkach (cofnięcie posiadania broni). Niektóre sytuacje są trwałe bezwzględnie i nie mogą być zmienione (np. sytuacja wyznaczona dyplomem uniwersyteckim).

Stosowanie do podziału norm prawa administracyjnego na normy ustrojowo - organizacyjne, normy prawa materialnego i normy prawa formalnego wyróżnić można trzy zasadnicze rodzaje sytuacji prawnych:

• sytuacje organizacyjnoprawne - krąg podmiotów prawnych znajdujących się w tych sytuacjach jest ograniczony do bezpośrednich norm organizacyjnych, co oznacza, że podmioty prawne, dla których norma taka ma znaczenie pośrednie, ale do których nie jest bezpośrednio adresowana, nie znajdują się w sytuacjach organizacyjnych (np. obywatel, którego indywidualna sprawa z zakresu administracji publicznej z powodu zmian organizacji administracji będzie załatwiana przez nowy organ bardziej scentralizowany lub zdecentralizowany niż organ dotychczasowy).

• sytuacje materialnoprawne - chodzi tu o przypadki, w których przydania lub wykonania (w sferze prawa administracyjnego) praw czy obowiązków adresowanych bezpośrednio do podmiotu x dotyczą praktycznie podmiotu y, np. lokalizacja, wybudowanie i uruchomienie w pobliżu mieszkania osoby y fabryki wiskozy wydzielającej szkodliwe dla zdrowia gazy. Przysługujące podmiotowi y roszczenia na zasadzie prawa sąsiedzkiego ma już bowiem charakter cywilnoprawny. Sytuacje materialnoprawne dotyczą również podmiotów, które są organami administracyjnymi.

• sytuacje procesowe - są to sytuacje przejściowe, nietrwałe, stanowią drogę prawną, na której konkretyzuje się czyjeś prawo czy obowiązek o charakterze materialnym, chociaż oczywiście nie każda wypowiedź administracji w sferze prawa materialnego doprowadza do powstania praw czy obowiązków określonego podmiotu sytuacji procesowej (np. decyzja administracyjna odmowna). Z sytuacją procesową spotykamy się rzadziej, jedynie w toku realizacji norm prawa materialnego, i to nie zawsze (np. brak sytuacji procesowej, gdy obowiązek powstaje wprost z ustawy). Sytuacje procesowe można podzielić na:

* sytuację w węższym znaczeniu, które mają miejsce w toku rozstrzygania w indywidualnych sprawach należących do właściwości organów administrujących i

* sytuacje w szerszym znaczeniu obejmujące także wszelkie regulowane toki postępowania, byleby zmierzały do rozstrzygania z zakresu administracji publicznej (podejmowanie decyzji o lokalizacji zakładów przemysłowych, tryb uchwalania planów zagospodarowania przestrzennego).

23

---