Podstawowe pojęcia prawa gospodarczego
Źródła prawa administracyjnego
Podmiotowy charakter działalności gospodarczej
Działalność gospodarcza
Działalność gospodarcza prowadzona przez przedsiębiorców zagranicznych
Ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej
Postępowanie w sprawie koncesji i zezwoleń
Krajowy rejestr sądowy
Ewidencja działalności gospodarczej
Osoba fizyczna jako przedsiębiorca
Spółka cywilna
Spółka jawna
Spółka partnerska
Spółka komandytowa
Spółka komandytowo-akcyjna
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Spółka akcyjna
Spółdzielnia
Stowarzyszenie
Fundacja
Przedsiębiorstwo państwowe
Prawo antymonopolowe
Rozwiązania:
1. Podstawowe pojęcia prawa gospodarczego
2. Źródła prawa gospodarczego
- konstytucja
- kodeks spółek handlowych z dnia 15 września 2000 r.
- ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r.
- ustawa o przedsiębiorstwach państwowych a dnia 25 września 1981 r.
- ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym z dnia 20 sierpnia 1997 r.
- ustawa Prawo Upadłościowe i Naprawcze z dnia 28 luty 2003 r.
3. Podmiotowy charakter działalności gospodarczej
Podmiotami prawa gospodarczego są:
- osoby fizyczne i ich związki (spółki prawa cywilnego),
- osoby prawne (przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, spółki handlowe i inne),
- jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, prowadzące działalność gospodarczą.
4. Działalność gospodarcza
Działalność gospodarcza – jest to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż a także działalność zarządowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Ustawę o działalności gospodarczej można zdefiniować jako:
- Przedmiotowość - działalność o charakterze ekonomicznym
- Celowość - zarobek zamiar finansowy przedsiębiorcy
- Podmiotowość - zorganizowany i ciągły charakter sposób w jaki przedsiębiorca wykonuje działalność
Podmiot działalności Gosp.:
- Wytwórcza - obow. Wszystkie czynności, które prowadzą do wytworzenia produktów lub towarów
- Handlowa - polega na sprzedaży lub kupnie towaru/usługi
- Budowlana - [rawp budowa; składa się na nie 4 rodzaje działalności projektowanie, budowa, utrzymanie, rozbiórka budynku
- Usługowa - usługi na rzecz konsumpcji
- Poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych
- Wytwórcza i agroturystyczna
Podjecie działalności gospodarczej wiąże się z powstaniem przedsiębiorcy jako podmiotu prawa i obowiązkiem rejestracji w odpowiednim rejestrze. przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców na zasadach określonych w przepisach ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym.
Obowiązek wpisu do tego rejestru dotyczy także osób fizycznych, które na podstawie dotychczasowych przepisów zobowiązane są jedynie do zgłoszenia prowadzonej działalności do ewidencji działalności gospodarczej
5. Działalność gospodarcza prowadzona przez przedsiębiorców zagranicznych
Przedsiębiorcą zagranicznym nazywamy osobę zagraniczną, która wykonuje działalność gospodarczą za granicą. Dla wykonywania działalności na terenie Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorcy zagraniczni mogą - na zasadzie wzajemności, o ile ratyfikowane umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, tworzyć oddziały lub przedstawicielstwa z siedzibą na terytorium RP.
formy prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorców zagranicznych w Polsce.
SPOSÓB BEZPOŚREDNI
Osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym - mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak przedsiębiorcy polscy. Cudzoziemcy, obywatele innych państw, którzy:
posiadają w Rzeczypospolitej Polskiej: zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony, zgodę na pobyt tolerowany, status uchodźcy,
korzystają w Rzeczypospolitej Polskiej z ochrony czasowej
- mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium RP na takich samych
zasadach jak obywatele polscy – dot. tylko osób fizycznych..
SPOSÓB POŚREDNI
Osoby zagraniczne inne niż wymienione w ust. 1 i 2 mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółki:
komandytowej,
komandytowo-akcyjnej,
z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej,
a także do przystępowania do takich spółek oraz obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub akcji,
- o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej
TRZECIM SPOSOBEM - na podjęcie i wykonywanie działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne JEST UTWORZENIE ODDZIAŁU
zasada wzajemności – takie same prawa, jakie dane państwo daje nam
zasada doprecyzowania – między danym państwem a Polską została podpisana szczegółowa umowa regulująca zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej.
6. Ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej
7. Postępowanie w sprawie koncesji i zezwoleń
KONCESJA jest formą reglamentacji. Wyraża akty zgody władzy publicznej na podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej przez danego przedsiębiorcę, ma więc także cechy pozwolenia, lecz różni się od niego tym, że jest udzielona tylko w pewnym zakresie działalności gospodarczej oraz z odrębnych powodów i dla szczególnych celów, co uzasadnia także zastosowanie
specjalnego trybu postępowania. Przedmiotem działalności objętej koncesją jest działalność objęta monopolem. Jest decyzją administracyjną swobodną – jeżeli przedsiębiorca spełnia warunki niezbędne do uzyskania koncesji to organ nie musi udzielić koncesji.
UZYSKANIA KONCESJI WYMAGA WYKONYWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W ZAKRESIE:
1) poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych (udziela minister właściwy do spraw środowiska lub marszałek województwa w zależności od sytuacji);
2) wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (udziela minister właściwy do spraw wewnętrznych i administracji);
3) wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i
energią (udziela Prezes Urzędu Regulacji Energetyki);
4) ochrony osób i mienia (udziela minister właściwy do spraw wewnętrznych i administracji);
5) rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych (udziela przewodniczący KRRiT);
6) przewozów lotniczych (udziela Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego).
KONCESJI UDZIELA SIĘ NA CZAS oznaczony, nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca wnioskuje o udzielenie koncesji na czas krótszy
ZEZWOLENIE w odróżnieniu od koncesji jest decyzją administracyjną związaną, wydawane jest na czas nieokreślony, udzielanie zezwoleń na podstawie KPA, nie jest związane z monopolem (koncesja jest), wydawane są po sprawdzeniu przez organ udzielający warunków wykonywania tej konkretnej działalności objętej zezwoleniem, konieczność uzyskania zezwolenia wprowadzana jest wówczas, gdy dana działalność nie może być prowadzona jako wolna, tzn. organ musi sprawdzić, czy przedsiębiorca spełnia warunki wymagane dla prowadzenia tej działalności (warunki te dotyczą ochrony zdrowia i życia ludzkiego, bezpieczeństwa i porządku publicznego, tajemnicy państwowej oraz zobowiązań międzynarodowych), ogólna regulacja dotycząca zezwoleń znajduje się w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, a szczególna w innych ustawach, które wymienia art. 75 tej ustawy, reglamentacja działalności gospodarczej dotycząca zezwoleń często określana jest różnymi nazwami, np. zezwolenie, pozwolenie, licencja, upoważnienie, zgoda itp., ale nie ma to znaczenia dla jednolitego traktowania tych form pod względem prawnym.
Zezwolenie na działalność gospodarczą oznacza uchylenie w sposób zindywidualizowany ustawowej przeszkody w legalnym podejmowaniu określonej działalności gospodarczej, która została ustanowiona przez państwo w celu zapewnienia realizowanego w interesie publicznym nadzoru nad tą sferą. Wydanie więc zezwolenia czy licencji oznacza stwierdzenie, ze nie zachodzą przeszkody w podejmowaniu i wykonywaniu działalności gospodarczej.
Wymóg uzyskiwania zezwoleń może być ustanowiony tylko w akcie prawnym rangi ustawy. O wydanie zezwolenia na podjęcie działalności gospodarczej może ubiegać się przedsiębiorca, a więc podmiot, który został już zarejestrowany w odpowiednim rejestrze. Niekiedy jednak uzyskanie zezwolenia warunkuje w ogóle możliwość prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Dotyczy to zwłaszcza banków i zakładów ubezpieczeń.
8. Krajowy rejestr sądowy
KRS – jest to baza danych prowadzona przez Wydziały Gospodarcze Sądów Rejonowych w systemie informatycznym, mająca na celu zapewnienie bezpieczeństwa prowadzonej działalności przez przedsiębiorców. KRS – budowa
1. Rejestr przedsiębiorców (spółki prawa handlowego, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, jednostki badawczo-rozwojowe, przedsiębiorstwa zagraniczne, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, oddziały przedsiębiorców zagranicznych działających w Polsce, główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń)
2. Rejestr Stowarzyszeń i Fundacji (fundacje, społeczno-zawodowe organizacje rolników, izby gospodarcze, cechy, izby rzemieślnicze, Związek Rzemiosła Polskiego, Stowarzyszenia, Stowarzyszenia kultury fizycznej, Związki zawodowe pracodawców, związki zawodowe (także związki zawodowe rolników indywidualnych), jednostki samorządu zawodowego niektórych podmiotów gospodarczych, kolumny transportu sanitarnego, publiczne zakłady opieki zdrowotnej, Organizacje pożytku publicznego, jeżeli nie mają innego tytułu obowiązku dokonania wpisu do KRS)
3. Rejestr Dłużników Niewypłacalnych (osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, jeżeli ogłoszono ich upadłość lub jeżeli wniosek o ogłoszenie ich upadłości został prawomocnie oddalony z powodu braku wystarczającego majątku na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego albo umorzono prowadzoną przeciwko nim egzekucję sądową lub administracyjną z uwagi na fakt, iż z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych, wspólnicy ponoszący odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, z wyłączeniem komandytariuszy w spółce komandytowej , jeżeli ogłoszono jej upadłość lub jeżeli wniosek o ogłoszenie jej upadłości został prawomocnie oddalony z powodu braku wystarczającego majątku na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego albo umorzono prowadzoną przeciwko nim egzekucję sądową lub administracyjną z uwagi na fakt, iż z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych, dłużnicy, którzy zostali zobowiązani do wyjawienia majątku w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu egzekucyjnym, osoby, które przez sąd prowadzący postępowanie upadłościowe zostały pozbawione prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji reprezentanta lub pełnomocnika przedsiębiorcy, członka rady nadzorczej i komisji rewizyjnej w spółce akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółdzielni)
Funkcje Krajowego Rejestru Sądowego
Pełni funkcję informacyjną i legalizacyjną. KRS jest jawny. Funkcja informacyjna Krajowego Rejestru Sądowego polega na udostępnianiu określonym podmiotom szybkiej i niezawodnej informacji o statusie prawnym partnera, najważniejszych elementach jego sytuacji finansowej, czy też sposobie jego reprezentowania. Źródłem tych informacji jest Krajowy Rejestr Sądowy ukonstytuowany jako centralna baza danych wszystkich podmiotów podlegających rejestracji. Wprowadzenie skomputeryzowanej i scentralizowanej instytucji zajmującej się udzielaniem informacji o zarejestrowanych danych (Centralnej Informacji Krajowego Rejestru Sądowego, stanowiącej jednostkę organizacyjną Ministerstwa Sprawiedliwości) daje pełną gwarancję realizacji funkcji informacyjnej rejestru. Funkcja legalizacyjna Krajowego Rejestru Sądowego polega na tym, że dopiero wpis do rejestru pozwala na dokonywanie dalszych czynności prawnych (często dopiero z chwilą wpisu do rejestru dany podmiot uzyskuje osobowość prawną).
9. Ewidencja działalności gospodarczej
Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców, dla osób fizycznych właściwym rejestrem jest ewidencja działalności gospodarczej. Ewidencja jest rejestrem jawnym, co oznacza, że każdy zainteresowany może zapoznać się z informacjami w niej zawartymi.
Ewidencję działalności gospodarczej prowadzi gmina oraz miasta na prawach powiatu właściwe dla miejsca zamieszkania przedsiębiorcy albo miejsca wykonywania działalności gospodarczej.
Organem dokonującym wpisu jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta.
Wpisowi do rejestru podlegają wszystkie osoby fizyczne chcące rozpocząć działalność gospodarczą oraz spółki kapitałowe w organizacji.
Prowadzenie działalności bez wpisu w ewidencji jest wykroczeniem.
W ewidencji zamieszone są również informacje o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej oraz o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorcy.
Przedsiębiorca jest obowiązany zgłaszać do ewidencji działalności gospodarczej także zmiany stanu faktycznego i prawnego odnoszące się do przedsiębiorcy i wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, w zakresie danych zawartych w zgłoszeniu, a także informację o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej.
Wszelkie zmiany przedsiębiorca ma obowiązek zgłosić, w terminie 14 dni od dnia powstania tych zmian.
Zgłoszenie o dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej powinno zawierać:
* oznaczenie przedsiębiorcy oraz jego numer ewidencyjny PESEL, o ile taki posiada,
* oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy, a jeżeli stale wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania - również wskazanie tego miejsca i adresu zakładu głównego, oddziału,
* określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD),
* wskazanie daty rozpoczęcia działalności gospodarczej.
Wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej jest zwolniony z opłat.
Zgłoszenie informacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej oraz informacji o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej także jest zwolnione z opłat.
Procedura wpisu do ewidencji działalności gospodarczej
Zainteresowany wpisem dokonuje zgłoszenia do wójta, burmistrza albo prezydenta miasta.Organ ewidencyjny wydaje zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej bądź decyzję o odmowie wpisu.
Wypis z ewidencji jest odpłatny, opłata za wydanie jednego zaświadczenia 17 zł natomiast opłata za wydanie duplikatu zaświadczenia, decyzji o wykreśleniu wpisu z ewidencji wynosi 5 zł. za każdą rozpoczętą stronę.
10. Osoba fizyczna jako przedsiębiorca
Osoba fizyczna wykonująca działalność gospodarczą lub indywidualny przedsiębiorca lub przedsiębiorstwo prywatne osoby fizycznej – jedna z form, najprostsza organizacyjnie, prowadzenia przez osoby fizyczne działalności gospodarczej w Polsce. Z tej formy działalności gospodarczej nie mogą korzystać osoby prawne, jak również jednoosobowe spółki prawa handlowego utworzone przez osobę fizyczną, które w rozumieniu tegoż prawa podlegają przepisom dotyczącym osób prawnych. Osoba fizyczna może rozpocząć prowadzenie działalności w momencie zgłoszenia wniosku o dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Ponadto w niektórych przypadkach przedsiębiorca musi uzyskać zezwolenie lub koncesję oraz przedstawić dokumenty potwierdzające posiadanie wymaganych prawem kwalifikacji lub uprawnień do prowadzenia danej działalności. Ogólne zasady działania przedsiębiorstw osób fizycznych określone są w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.
Zalety: najprostsza pod względem prawnym forma prowadzenia działalności gospodarczej, nie wymaga dużych nakładów finansowych, właściciel sam podejmuje wszystkie decyzje Wady: płynność finansowa zależna od kapitału początkowego przedsiębiorcy, cały ciężar odpowiedzialności za organizację prowadzonego przedsięwzięcia spoczywa na właścicielu (kierownik jednostki w rozumieniu prawa podatkowego), przedsiębiorca odpowiada całym swoim majątkiem za podjęte zobowiązania publiczno- i cywilnoprawne
11. Spółka cywilna
W odróżnieniu od spółek prawa handlowego spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, nie stanowi jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej jak spółki osobowe, lecz jest konstrukcją regulowaną przez prawo zobowiązań . Nie stanowi więc samodzielnego podmiotu prawa, podmiotami prawa pozostają wspólnicy spółki cywilnej. W związku z tym, spółka cywilna nie ma własnego mienia - nabywane prawa i zaciągane zobowiązania wchodzą do wspólnego majątku wspólników, stanowiącego ich współwłasność (czy, będąc precyzyjnym, wspólność) łączną. Także wspólnicy, nie spółka, prowadzą ewentualne przedsiębiorstwo, które podlega rejestracji w Ewidencji Działalności Gospodarczej właściwego wójta, burmistrza, prezydenta miasta. To wspólnicy są przedsiębiorcami i to oni mają firmy (oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorcę). Spółka cywilna nie może mieć firmy. Zawierając umowę, wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, w sposób oznaczony, w szczególności poprzez wniesienie wkładu, przy czym nie musi to być działalność zarobkowa – dopuszczalne jest np. powołanie spółki w celu wspólnej budowy drogi. Umowa spółki powinna zostać zawarta na piśmie dla celów dowodowych (ad probationem). Istotą spółki cywilnej jest stałość jej składu osobowego, wobec czego wspólnik nie może rozporządzać udziałem w majątku wspólnym ani w jego składnikach (przynajmniej do rozwiązania spółki), utrudnione jest także wystąpienie ze spółki.
Każdy ze wspólników jest zarówno zobowiązany, jak i uprawniony do reprezentowania spółki. W czynnościach zwykłego zarządu, do momentu kiedy nie ma sprzeciwu chociaż jednego ze wspólników, nie potrzeba uchwały. Każdy może wykonać czynność nagłą, gdyby niewykonanie jej mogło narazić spółkę na niepowetowane straty. Wspólnik jest umocowany do reprezentowania spraw spółki w zakresie w jakim jest upoważniony do prowadzenia jej spraw.
Do osiągnięcia celu spółki zazwyczaj niezbędne jest utworzenie majątku wspólnego, który powstaje z praw wniesionych w postaci wkładów (wniesienie własności rzeczy lub prawa ich używania) oraz z usług wspólników. Domniemywa się, że wkłady wspólników są równe. Za zobowiązania zaciągnięte w związku z działalnością spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie zarówno majątkiem wspólnym, jak i majątkiem indywidualnym. Prawo do udziału w zyskach i obowiązek pokrywania strat mają wszyscy wspólnicy; może on, choć nie musi, zostać skorelowany z wysokością wkładów. Jeżeli zatem umowa nie stanowi inaczej, domniemywa się, że udział w zyskach i stratach jest równy. Obowiązek pokrywania strat można wyłączyć w umowie, lecz nie wolno wykluczyć wspólnika od udziału w zyskach (zobacz spółka lwia).
Wypowiedzenie wkładu: Jeżeli umowa zawarta była na okres nieoznaczony, wspólnik może ze spółki wystąpić poprzez wypowiedzenie swojego wkładu na 3 miesiące przed końcem roku obrachunkowego. Z ważnych powodów wspólnik nie musi zachowywać terminu, w tej sytuacji może wypowiedzieć udział nawet w spółce zawartej na czas oznaczony. Przy wypowiedzeniu wkładu, pozostali wspólnicy zobowiązani są do zwrotu wkładów: w naturze rzeczy oddane do używania, a w pieniądzu sumę wkładu oznaczoną w umowie, a w braku takiego zastrzeżenia - wartość wkładu w chwili wniesienia. Dodatkowo wylicza się i wypłaca wartość w majątku spółki, w jakim uczestniczył w zyskach. Wypowiedzieć udział wspólnika może również jego wierzyciel. Warunki, jakie musi spełnić, aby takie wypowiedzenie było możliwe to: -bezskuteczna egzekucja w ciągu ostatnich 6 miesięcy, prowadzona z ruchomości, -jest to wierzyciel osobisty, -uzyskał zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub wypowiedzenia udziału. Termin wypowiedzenia dla wierzyciela osobistego wynosi 3 miesiące, ale jeżeli umowa przewidywała krótszy to może zostać tu zastosowany.
Rozwiązanie spółki: Spółka z ważnych powodów może zostać rozwiązana przez sąd na żądanie każdego ze wspólników. W takim przypadku spółka ulega rozwiązaniu z dniem ogłoszenia upadłości wspólnika. Po rozwiązaniu stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Z modyfikacjami: po spłacie długów zwraca się wspólnikom wkłady, a pozostałą część majątku dzieli się według ich udziału w zyskach.
12. Spółka jawna
Spółka jawna (skrót – sp. j.) – osobowa spółka prowadząca przedsiębiorstwo pod własną firmą i niebędąca inną spółką handlową. Spółka jawna ma ułomną osobowość prawną. Posiada swój majątek, który stanowią wkłady wniesione do spółki oraz mienie nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.
Powstanie spółki jawnej
Powstanie spółki jawnej obejmuje 3 tryby:
1. w drodze umowy pomiędzy wspólnikami,
2. w drodze fakultatywnego przekształcenia spółki cywilnej w jawną na podstawie art. 26 par.4 Kodeksu Spółek Handlowych,
3. w drodze przekształcenia każdej spółki handlowej w jawną na podstawie art. 551 i następnych KSH.
Umowa spółki jawnej powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Umowa spółki powinna zawierać:
* firmę i siedzibę spółki,
* określenie wkładów wnoszonych przez każdego ze wspólników i ich wartość,
* przedmiot działalności spółki,
* czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.
Dla powstania spółki jawnej wymagane jest wpisanie spółki do KRS Krajowego Rejestru Sądowego. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek zgłosić spółkę do rejestru. Spółka jawna wpisywana jest do KRS jako przedsiębiorca. Zgłoszenie spółki jawnej do KRS powinno zawierać:
* firmę, siedzibę i adres spółki,
* przedmiot działalności spółki,
* nazwiska i imiona albo firmy (nazwy)wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń,
* nazwiska i imiona osób upoważnionych do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji,
* złożone wobec sądu lub notarialnie poświadczone wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki.
Do sądu rejestrowego należy zgłosić również wszelkie zmiany w wyżej wymienionych danych. Firma spółki powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników z oznaczeniem "spółka jawna". Dopuszcza się stosowanie w obrocie skrótu "sp.j."
Prowadzenie spraw spółki jawnej
Każdy ze wspólników ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki jawnej bez dodatkowego wynagrodzenia. Umową spółki albo późniejszą uchwałą wspólników można powierzyć prowadzenia spraw spółki jednemu lub kilku wspólnikom. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. Za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia. Prowadzenie spraw spółki nie może zostać powierzone osobom trzecim z wyłączeniem wspólników.
Każdy wspólnik bez uprzedniej uchwały wspólników może prowadzić sprawy spółki nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed dokonaniem tej czynności sprzeciwi się jej przeprowadzeniu choćby jeden z pozostałych wspólników, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników. W tym przypadku uchwała podejmowana jest jednomyślnie przez wspólników mających prawo do prowadzenia spraw spółki. W przypadku czynności przekraczających zakres zwykłych czynności spółki, wymagana jest jednomyślna uchwała wspólników, podejmowana przez wszystkich wspólników, także tych, którzy są wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. Wyjątek dotyczy czynności nagłych, których zaniechanie naraziłoby spółkę na poważną szkodę. Wówczas każdy ze wspólników mających prawo do prowadzenia spraw spółki może bez uchwały wspólników wykonać taką czynność. Wspólnik może zostać zwolniony od obowiązku prowadzenia spraw spółki, jak również może zostać pozbawiony prawa prowadzenia spraw spółki. Następuje to tylko z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.
Prawa i obowiązki wspólników
W spółce jawnej odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą wszyscy wspólnicy solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, bez ograniczeń, całym swoim majątkiem, zarówno obecnym, jak i przyszłym. Obowiązuje jednak zasada subsydiarnej odpowiedzialności wspólników. Oznacza ona, że wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, co nie oznacza jednak, że wierzyciel nie może wcześniej wystąpić z pozwem przeciwko wspólnikom.
Rozwiązanie spółki następuje w następujących przypadkach:
* zaistnienie okoliczności wskazanych w umowie spółki (jednakże jeśli pomimo zajścia tych okoliczności spółka nadal prowadzi swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników, to spółkę uważa się za przedłużoną na czas nieokreślony),
* jednomyślnej uchwały wspólników o zakończeniu działalności,
* ogłoszenia upadłości spółki,
* śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości (pomimo jednak zajścia tych okoliczności, spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, gdy umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią, a uzgodnienie takie powinno nastąpić niezwłocznie; w przeciwnym razie spadkobierca zmarłego lub syndyk upadłości mogą domagać się przeprowadzenia likwidacji spółki),
* wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika (spółka będzie jednak trwała nadal, jeśli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią, przy czym ich uzgodnienie powinno nastąpić przed upływem terminu wypowiedzenia; w przeciwnym razie wspólnik, który wypowiedział umowę lub jego wierzyciel, domagać się mogą przeprowadzenia likwidacji spółki),
* prawomocnego orzeczenia sądu (każdy bowiem wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd; gdy jednak ważne powody zachodzą tylko po stronie jednego ze wspólników, to pozostali mogą żądać, by sąd orzekł o wyłączeniu tegoż wspólnika ze spółki; umowa nie może w tej gestii stanowić inaczej).
13. Spółka partnerska
Spółkę partnerską tworzą wspólnicy (partnerzy) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Wobec czego niedopuszczalne jest tworzenie spółek partnerskich w innym celu niż wykonywanie wolnego zawodu, a także w celu wykonywania jakiejś działalności gospodarczej, np. produkcyjnej czy handlowej, obok wykonywania wolnego zawodu.
Wspólnikami w spółce partnerskiej – zwanymi partnerami – mogą być tylko osoby fizyczne. Utworzyć takiej spółki nie mogą zatem osoby prawne, spółki cywilne czy inne handlowe spółki osobowe, choćby tworzyli je reprezentanci wolnych zawodów. Dodatkowym elementem charakteryzującym osoby wspólników, jest wykonywanie przez nich określonych wolnych zawodów wymienionych w art. 88 k.s.h.
Ukształtowana w ten sposób forma organizacyjno-prawna spółki partnerskiej uwzględnia specyfikę wykonywania działalności gospodarczej w ramach wolnych zawodów oraz ryzyko związane z prowadzeniem tej działalności wspólnie, tzn. z innymi osobami wykonującymi wolny zawód.
Unikatową, jak na spółkę osobową, cechą spółki partnerskiej jest możliwość ustanowienia zarządu identycznego jak w spółce z o.o. Nie jest on jednak organem tej spółki, gdyż tylko osoby prawne działają przez swoje organy.
Cechy charakterystyczne spółki partnerskiej[edytuj]
* umowa spółki wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności (do 8.01.2009 r. umowa spółki partnerskiej wymagała formy aktu notarialnego; zmiany zostały wprowadzone przez art. 1 ust.1 pkt 4 Ustawy z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych - Dz.U. Nr 217, poz.1381, która weszła w życie z dniem 8.01.2009 r.)
* powstaje z chwilą wpisu do KRS,
* celem spółki jest wykonywanie wolnego zawodu,
* odpowiedzialność wspólników jest ograniczona tzn. partner nie odpowiada za zobowiązania spółki wynikające z działalności innych partnerów,
* działa pod własną firmą,
* firma powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie "i partner" bądź "i partnerzy" albo "spółka partnerska" oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce.
* pierwotnie musi się składać z co najmniej dwóch wspólników.
Powody rozwiązania spółki partnerskiej[edytuj]
* przyczyny przewidziane w umowie spółki,
* jednomyślna uchwała wszystkich partnerów,
* ogłoszenie upadłości spółki,
* utrata przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu (gdy pozostaje tylko jeden partner lub gdy tylko jeden partner posiada uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu, spółka ulega rozwiązaniu najpóźniej z upływem roku),
* śmierć partnera lub ogłoszenie jego upadłości,
* wypowiedzenie umowy spółki przez partnera lub wierzyciela partnera,
* prawomocne orzeczenie sądu.
14. Spółka komandytowa
Spółka komandytowa (od wł. accomanditaria) – spółka osobowa mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada w sposób nieograniczony co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika jest ograniczona (komandytariusz). O jej osobowym charakterze przesądzają takie cechy jak względnie trwały skład osobowy, duże znaczenie osobistych cech poszczególnych wspólników oraz brak wyodrębnionych organów prowadzących sprawy spółki. Spółka komandytowa jest jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której Kodeks spółek handlowych przyznał podmiotowość prawną. Spółka może zatem nabywać we własnym imieniu prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać oraz być pozywana. Spółka komandytowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą. Celem spółki komandytowej musi być wykonywanie działalności gospodarczej. Firma spółki powinna zawierać nazwisko bądź firmę (nazwę) jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa” (dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp.k.”). Nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczone w firmie spółki. Jeżeli tak się stanie komandytariusz odpowiada wobec osób trzecich za zobowiązania spółki bez ograniczeń. Wspólnicy spółki komandytowej: komplementariusze i komandytariusze. Przyczyną wyodrębnienia przez ustawodawcę dwóch rodzajów wspólników jest odmienne ukształtowanie ich pozycji prawnej w spółce komandytowej. Komplementariusz jest wspólnikiem aktywnym, który co do zasady prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją na zewnątrz. Czynne uczestniczenie w kierowaniu spółką przez tego wspólnika ustawodawca połączył jednak z przypisaniem mu nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Komplementariusz odpowiada bowiem za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Odpowiedzialność komplementariusza jest jednak subsydiarna, co oznacza, że wierzyciel może prowadzić egzekucję z jego majątku, dopiero gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Komandytariusz jest wspólnikiem pasywnym, który w zasadzie nie prowadzi spraw spółki i nie reprezentuje jej. Pasywny udział komandytariusza w kierowaniu działalnością spółki przesądził o przyznaniu mu przez ustawodawcę ograniczonej odpowiedzialności za jej zobowiązania. Wspólnik ten odpowiada bowiem za zobowiązania tylko do określonej w umowie spółki kwoty tzw. sumy komandytowej. Jeżeli natomiast komandytariusz wniesie do spółki wkład o wartości co najmniej równej sumie komandytowej wówczas wolny jest od osobistej odpowiedzialności. Wspólnikami w spółce komandytowej mogą być zarówno osoby fizyczne, osoby prawne jak i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznała zdolność prawną. Ten sam wspólnik nie może być jednocześnie komplementariuszem i komandytariuszem.
Spółka komandytowa powstaje z momentem wpisu jej do rejestru, co poprzedzone jest zawarciem umowy spółki w formie aktu notarialnego. Wpis spółki komandytowej do rejestru jest wpisem o charakterze konstytutywnym, co oznacza, że spółka powstaje wskutek zarejestrowania oraz z jego chwilą. Spółka komandytowa podlega wpisaniu do rejestru przedsiębiorców stanowiącego część Krajowego Rejestru Sądowego. Wpisanie spółki komandytowej do rejestru przedsiębiorców jest obowiązkowe. Prawo i obowiązek zgłoszenia spółki do rejestru ma każdy jej wspólnik, również komandytariusz. O rejestracji spółki sąd rejestrowy ogłasza w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Ustanie spółki komandytowej: Ustanie bytu prawnego spółki komandytowej następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Ustanie spółki komandytowej poprzedza ostatni etap jej istnienia, tj. likwidacja. Faza ta rozpoczyna się z chwilą rozwiązania umowy spółki komandytowej. Wspólnicy mogą w umowie spółki przewidzieć, że zajście określonych okoliczności spowoduje rozwiązanie spółki. Rozwiązanie spółki następuje również w wyniku podjęcia przez wszystkich wspólników jednomyślnej uchwały w tym zakresie. Przyczyną rozwiązania spółki komandytowej może być także wypowiedzenie umowy spółki przez jej wspólnika. Ponadto w Kodeksie spółek handlowych przewidziano trzy przypadki rozwiązania spółki komandytowej z mocy ustawy, tj.: z powodu ogłoszenia upadłości spółki, śmierci komplementariusza i ogłoszenia upadłości wspólnika.
15. Spółka komandytowo-akcyjna
Spółka komandytowo-akcyjna (skrót S.K.A.) – spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. Komplementariuszem może być osoba fizyczna lub prawna. Jeden lub kilku komplementariuszy powinno być ujawnionych w firmie spółki wraz z uzupełnieniem "spółka komandytowo-akcyjna", które w obrocie można zastąpić skrótem "S.K.A.". W celu ograniczenia odpowiedzialności S.K.A. jako komplementariusza często dobiera się spółkę kapitałową, najczęściej spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Przykładem takiego rozwiązania jest Maspex.
* spółka powstaje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców,
* minimalna wysokość kapitału zakładowego wynosi 50 000 zł,
* osoby podpisujące statut są założycielami spółki,
* statut spółki powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego,
* statut powinien zawierać: firmę, siedzibę spółki, przedmiot działalności, czas trwania spółki jeżeli jest on oznaczony, oznaczenia wkładów i wartość wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza, wysokość kapitału zakładowego oraz sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji, ich liczbę ze wskazaniem czy są akcjami imiennymi, czy na okaziciela, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnego rodzaju liczba akcji poszczególnych rodzajów i związane z nim uprawnienia, nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy wraz z siedzibami, adresami lub adresami do doręczeń. Jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej lub walnego zgromadzenia, statut powinien określać również sposób ich organizacji,
* walne zgromadzenie spółki komandytowo-akcyjnej obejmuje akcjonariuszy i komplementariuszy. Komplementariusze mają prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu, a jeśli posiadają akcje (czyli są zarówno komplementariuszami jak i akcjonariuszami) to mają również prawo głosu,
* rozwiązanie spółki:
z przyczyn przewidzianych w statucie;
uchwałą walnego zgromadzenia (jednomyślna uchwała wszystkich wspólników);
przez ogłoszenie upadłości spółki;
z innych przyczyn przewidzianych prawem lub statutem
* reprezentacja spółki:
co do zasady reprezentacją zajmują się komplementariusze ( jednakże mogą zostać oni na mocy statutu lub prawomocnego orzeczenia sądowego pozbawieni tego prawa, a późniejsze pozbawienie komplementariusza prawa reprezentacji będzie wymagało zmiany statutu i zgody wszystkich pozostałych komplementariuszy ),
akcjonariusz reprezentuje spółkę ewentualnie jako pełnomocnik (w przypadku jednak, gdy dokona w imieniu spółki czynności prawnej, a nie ujawni swego pełnomocnictwa, przekroczy jego zakres lub będzie działał bez pełnomocnictwa, to za skutki tejże czynności wobec osób trzecich poniesie pełną odpowiedzialność; podobnie pełną odpowiedzialność będzie akcjonariusz ponosił wobec osób trzecich za zobowiązania spółki, gdy jego nazwisko lub firma zostanie umieszczone w firmie spółki).
16. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
W Polsce spółka tego typu jest spółką handlową, czyli taką której funkcjonowanie regulowane jest przez Kodeks spółek handlowych. Może być utworzona przez jeden lub kilka podmiotów (wspólników). Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki wobec wierzycieli; odpowiada za nie sama spółka swoim majątkiem utworzonym z wkładów wspólników. Liczba wspólników posiadających udziały w spółce może być dowolna, jednak w przypadku, gdy istnieje tylko jeden wspólnik i dokonuje on czynności prawnej z własną spółką, czynność ta wymaga formy aktu notarialnego. Wypis tego aktu notarialnego notariusz przesyła sądowi rejestrowemu.
Charakterystyka spółki
Rejestracja: Spółkę z o.o. może założyć jedna lub więcej osób fizycznych lub prawnych bądź jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej (np. spółka jawna), z tym zastrzeżeniem tylko, że założycielem jednoosobowej spółki z o.o. nie może być inna jednoosobowa spółka z o.o. Wymagany kapitał zakładowy to minimum 5000 zł[1]. Wkłady na pokrycie kapitału zakładowego mogą być wniesione w formie gotówki lub aportów, minimalna wartość udziału to 50 zł[2]. Udziały muszą zostać pokryte w całości przed złożeniem wniosku do KRS.Umowa spółki musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Z chwilą jej zawarcia powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, która jest podmiotem praw i obowiązków (może więc uzyskać REGON, NIP oraz założyć konto bankowe).
Alternatywnie, od 1 stycznia 2012 ma być możliwa rejestracja sp. z o.o. przy użyciu wzorca umowy w systemie teleinformatycznym[3]. Z chwilą wpisu do KRS spółka uzyskuje osobowość prawną.
Każdy wspólnik ma prawo kontroli, tj. wglądu do ksiąg i dokumentów spółki, z tym zastrzeżeniem, że w przypadku ustanowienia w spółce Rady Nadzorczej albo Komisji Rewizyjnej prawo do indywidualnej kontroli przez wspólnika może być wyłączone lub ograniczone;
Organy[edytuj]
* Zgromadzenie wspólników – najwyższa władza spółki, podejmuje uchwały większością zwykłą lub (w ważnych dla spółki sprawach – kwalifikowaną) w głosowaniu jawnym, lub niekiedy (np. wybory, lub gdy zażąda tego przynajmniej jeden wspólnik) – tajnym;
* Zarząd – powoływany przez zgromadzenie wspólników lub radę nadzorczą; minimalny skład to 1 osoba; umowa spółki może zawierać odmienne uregulowania dotyczące sposobu powoływania członków zarządu;
* nieobowiązkowo rada nadzorcza bądź komisja rewizyjna. Ustanowienie rady nadzorczej jest obligatoryjne w dwóch przypadkach: jeśli kapitał zakładowy osiągnął 500 000 PLN, a jednocześnie liczba wspólników 25 (chyba że istnieje już komisja rewizyjna), oraz zawsze wtedy, gdy spółka z o.o. powstała ze spółki Skarbu Państwa. Organy te sprawują nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach;
Sytuacje nadzwyczajne
* wyłączenie wspólnika wymaga decyzji sądu i może nastąpić tylko z ważnych powodów dotyczących tego wspólnika;
* rozwiązanie spółki (z przyczyn zawartych w umowie, uchwałą wspólników lub z innych przyczyn wymienionych w kodeksie spółek handlowych; może to być m.in. upadłość lub likwidacja) następuje dopiero w chwili wykreślenia z rejestru;
* rozwiązania po przeprowadzeniu likwidacji nie przeprowadza się, jeśli ogłoszono upadłość.
Oznaczenia skrótowe spółek z ograniczoną odpowiedzialnością: Zgodnie z prawem, pełna nazwa firmy zorganizowanej na opisanych tu zasadach musi zawierać w sobie wyrazy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, które można także zastępować skrótem, sp. z o.o. Jeżeli spółka znajduje się w organizacji, jej firma musi dodatkowo zawierać zwrot "w organizacji".
17. Spółka akcyjna
Spółka akcyjna - rodzaj spółki kapitałowej. W Polsce spółki akcyjne działają obecnie na podstawie Kodeksu spółek handlowych, wcześniej regulował ją Kodeks handlowy. Kapitał zakładowy spółki akcyjnej podzielony jest na akcje o równej wartości. Akcje te mogą być notowane (kupowane i sprzedawane) na giełdzie
Oznaczenie spółki S.A.
W obrocie handlowym każda spółka akcyjna w Polsce zobowiązana jest podawać oprócz swojej firmy (czyli nazwy własnej) oznaczenie swojej formy prawnej dodając zwrot spółka akcyjna lub skrót S.A..
Firma spółki może być obrana dowolnie; powinna zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka akcyjna".
Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "S.A."[1]
Założenie spółki akcyjnej:
Kapitał zakładowy składa się z wkładów założycieli, którzy stają się współwłaścicielami spółki (akcjonariuszami). Z chwilą zawiązania spółki tj. objęcia akcji przez akcjonariuszy, powstaje spółka akcyjna w organizacji. Spółka akcyjna nabywa osobowość prawną w chwili wpisania do rejestru przedsiębiorców, stanowiącego część prowadzonego przez sądy gospodarcze (rejestrowe) Krajowego Rejestru Sądowego.
Własność
* akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki, ryzyko ponoszą jedynie do wysokości wniesionego kapitału oraz czerpią zyski (np.: w postaci dywidendy)
* minimalny kapitał akcyjny wynosi 100 000 zł, a minimalna wartość nominalna akcji to 1 grosz
* akcje: imienne i na okaziciela, aportowe i gotówkowe, zwykłe i uprzywilejowane; są niepodzielne, cena emisyjna nie może być niższa od nominalnej
* zysk dzielony jest proporcjonalnie do wysokości posiadanych udziałów
Władze
Kodeks przewiduje, że władze spółki akcyjnej są tworzone zgodnie z modelem systemu dualistycznego, w którym obowiązkowo istnieje stały organ nadzorczy. Organami spółki są zatem:
* zarząd - powoływany maksymalnie na 5 lat, reprezentujący spółkę na zewnątrz i prowadzący jej sprawy
* rada nadzorcza - wykonująca stały nadzór nad zarządem, składa się z minimum 3 członków, w spółkach publicznych - minimum 5 osób, powoływanych i odwoływanych przez zgromadzenie akcjonariuszy
* walne zgromadzenie
Na członkach zarządu ciąży tzw. zakaz konkurencji, natomiast nie ma ograniczenia liczby kadencji.
Rozwiązanie spółki akcyjnej[edytuj]
Rozwiązanie spółki może nastąpić:
* z przyczyn przewidzianych w statucie;
* w wyniku uchwały walnego zgromadzenia;
* upadłości (bankructwa);
* innych przyczyn wymienionych w Kodeksie spółek handlowych;
Rozwiązanie następuje w drodze postępowania likwidacyjnego; likwidatorami są ostatni członkowie zarządu, likwidatorów może ustanowić sąd. W przypadku upadłości jest prowadzone postępowanie upadłościowe i dopiero po jego ukończeniu następuje rozwiązanie spółki.
18. Spółdzielnia
Spółdzielnia – podmiot gospodarczy posiadający osobowość prawną, prowadzący przedsiębiorstwo, ustanowiony na zasadach prawa spółdzielczego. "dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób" (nie mniejszej niż dziesięciu osób fizycznych lub nie mniej niż trzech osób prawnych), zwanych "członkami spółdzielni. Spółdzielnia powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Każdy członek spółdzielni musi zadeklarować w niej co najmniej jeden udział, chyba, że statut spółdzielni przewiduje większą ich ilość; na podstawie postanowień statutu może też być zastrzeżona potrzeba wniesienia wkładu, np. rzeczowego (maszyny, grunt, zwierzęta) do spółdzielni. każda osoba po spełnieniu odpowiednich przesłanek ujętych w statucie bądź przepisie prawa, może do spółdzielni przystąpić. Majątek spółdzielni można podzielić na:
* fundusz udziałowy – powstaje z wpłat udziałów członkowskich. W razie likwidacji spółdzielni, bądź ustania członkostwa, podlega on zwrotowi byłemu członkowi, chyba że został przeznaczony na pokrycie strat spółdzielni,
* fundusz zasobowy – powstaje z wpisowego, części nadwyżki bilansowej i z innych źródeł. Jest niepodzielny i bezzwrotny
* fundusz wkładów – istnieje tylko w niektórych spółdzielniach, które wymagają wniesienia wkładu (budowlanego, ziemi). Podlega zwrotowi i w odróżnieniu od poprzednich funduszy, nie uczestniczy w pokryciu straty.
Spółdzielnię na zewnątrz reprezentuje jej zarząd, a prace zarządu kontroluje rada nadzorcza. Celem istnienia spółdzielni jest prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w interesie zrzeszonych członków. Członkowie spółdzielni uczestniczą w pokrywaniu jej strat do wysokości zadeklarowanych udziałów i nie odpowiadają wobec wierzycieli spółdzielni za jej zobowiązania. Zysk z działalności spółdzielni nazywany jest nadwyżką bilansową i na koniec roku obrachunkowego wypłacany jest członkom spółdzielni proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów. Najpowszechniejszą obecnie odmianą spółdzielni są spółdzielnie mieszkaniowe, także rolne, mleczarskie, pszczelarskie, inwalidzkie. Rzadsze są tzw. "spółdzielnie pracy", powszechne jeszcze przed rokiem 1989. Spółdzielnie mieszkaniowe zazwyczaj mają zapisane jako cel nie tyle wypracowywanie nadwyżki bilansowej do podziału między członków, tylko budowę i administrowanie posiadanymi zasobami mieszkalnymi w interesie mieszkańców - członków spółdzielni.
19. Stowarzyszenie
Stowarzyszenie – organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób mających wspólne cele lub zainteresowania. umożliwienia obywatelom równego, bez względu na przekonania, prawa czynnego uczestniczenia w życiu publicznym i wyrażania zróżnicowanych poglądów oraz realizacji indywidualnych zainteresowań, a także uwzględniając tradycje i powszechnie uznawany dorobek ruchu stowarzyszeniowego Specjalnymi odmianami stowarzyszeń, oddzielnie skodyfikowanymi i mającymi specjalne cele, są w Polsce partie polityczne, komitety wyborcze, związki wyznaniowe, organizacje pracodawców, związki zawodowe, cechy rzemieślnicze. Cechą wspólną wszystkich tych organizacji jest działalność niezarobkowa. Najwyższym aktem prawnym regulującym istnienie stowarzyszeń w Polsce jest konstytucja. Podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę stowarzyszeń, ich zakładania i funkcjonowania jest ustawa– Prawo o stowarzyszeniach
20. Fundacja
Fundacja – forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnym składnikiem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem. Fundacje są po stowarzyszeniach drugą co do popularności formą prawną wśród organizacji pozarządowych.
Fundacja jest zakładem (osobą prawną typu zakładowego), a więc – w odróżnieniu od np. stowarzyszeń, związków zawodowych, partii, samorządów zawodowych i innych korporacji – nie ma członków (jest bezosobowa). Jest przez to bardziej niezależna niż korporacja od osób fizycznych, o celu, majątku, zasadach działania decyduje jej twórca. W związku z tym – zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego – nie zaliczano fundacji do organizacji społecznych, co uzasadniano właśnie tym, że fundacja nie jest korporacją obywateli, ale wyodrębnioną masą majątkową. W związku z tym odmawiano fundacjom np. prawa uczestnictwa w postępowaniach administracyjnych na prawach strony ), czy też prawa do składania skarg do sądów administracyjnych w sprawach dotyczących innych osób Ostatnio jednak pogląd ten został przełamany przez uchwałę siedmiu sędziów NSA, w której stwierdzono, iż także fundacjom przysługuje status organizacji
W Polsce podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę fundacji, ich zakładania i funkcjonowania jest ustawa z o fundacjach
21. Przedsiębiorstwo państwowe
Przedsiębiorstwo państwowe - przedsiębiorstwo, którego wyłącznym właścicielem jest państwo, a ściślej rzecz biorąc Skarb Państwa. Jest osobą prawną, do której stosuje się przepisy ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. Należy je odróżnić od spółek kontrolowanych przez Skarb Państwa, które z prawnego punktu widzenia nie są przedsiębiorstwami państwowymi, ale spółkami uregulowanymi w Kodeksie spółek handlowych. Przedsiębiorstwo państwowe może zostać przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa w drodze komercjalizacji, która jest zazwyczaj etapem poprzedzającym prywatyzację.
22. Prawo antymonopolowe
Podstawowym warunkiem prawidłowego funkcjonowania gospodarki rynkowej jest konkurencja. Wszyscy przedsiębiorcy powinni mieć dostęp do rynku i informacji o procesach na nim zachodzących. Dostęp ten nie powinien być ograniczony przez państwo ani innych przedsiębiorców. W tym celu ustanowiono w Polsce prawo antymonopolowe, którego głównym zadaniem jest przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym a tym samym ochrona konkurencji. Jego zadaniem jest ochrona konkurencji przed negatywnymi działaniami uczestników rynku. Określa ono warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów (dokonywanej w interesie publicznym). Reguluje zasady i tryb przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję (czyli porozumieniom ograniczającym konkurencję i nadużywanie pozycji dominującej), a także praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów i antykonkurencyjnym koncentracjom (łączeniu się) przedsiębiorców. Prawo antymonopolowe wskazuje również organy odpowiedzialne za organizację ochrony konkurencji i konsumentów – m.in. uprawnienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Inspekcji Handlowej i rzeczników konsumentów. Reguluje także tryb postępowania antymonopolowego i kary przewidziane za naruszenie tego prawa.
Do prawa antymonopolowego można również zaliczyć przepisy regulujące postępowanie w sprawach dotyczących pomocy publicznej Podstawowymi aktami prawnymi w zakresie konkurencji są: ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów.