USTWA KONSTYTUCYJNA KRÓELSTWA POLSKIEGO Z 27.11.1815

artykułów: 165

Tytuł I: Stosunki polityczne Królestwa,

Tytuł II: Zaręczenia ogólne,

Tytuł III O rządzie ( O królu, O regencji, O namiestniku, O Radzie Stanu, O wydziałach rządowych, O administracji wojewódzkiej,

Tytuł IV- O reprezentacji narodowej: ( O senacie, O izbie poselskiej, o sejmikach, O zgromadzeniach gminnych, O radach wojewódzkich ),

Tytuł V: O sądownictwie,

Tytuł VI: O sile zbrojnej.

Tytuł VII: Urządzenia ogólne

Charakter Królestwa Polskiego:

• połączone na zawsze z cesarstwem rosyjskim: ( unia personalno- rzeczowa )

- wspólnym dziedzicznym monarchą,

- wspólną polityką zagraniczną

• król mianował- o ile nie przebywał stale w Królestwie- namiestnika ( powinien to być syn cara, a jeśli nie on, to rodowity bądź naturalizowany Rosjanin ), określał jego kompetencje,

• król oznaczał udział KP w wojnach prowadzonych przez Rosję i zawieranych traktatach handlowych

• w razie wprowadzenia wojsk jednego państwa do drugiego koszt ich utrzymania przypada na kraj, do którego należą,

• wojsko polskie nie mogło być użyte poza granicami Europy

Zaręczenia ogólne:

• prawo biskupów do zasiadania w senacie ( także 1 biskup grekounicki ),

• wolność druku po za szczególnymi przypadkami,

• opieka prawa nad wszystkimi obywatelami bez względu na przynależność stanową

• niemienm captivire permittus nisi iure victum ( a nie: nieminem captivabimus nisi iuri victim )- " nikogo nie pozwolimy więzić bez wyroku sądowego, tak więc car zachował dla siebie przywilej decydowania o bezprawnym uwięzieniu,

• zakaz odbywania kary poza Królestwem poza szczególnymi przypadkami

• ochrona własności ( "święta i nietykalna" ), wywłaszczenie mogło nastąpić jedynie z powodu użyteczności publicznej za sprawiedliwym i poprzednim wynagrodzeniem w sposób określony przez prawo

• polski język w urzędowaniu

• urzędy obsadzane wyłącznie przez Polaków ( z wyjątkiem namiestnika, przewidziano wyjątki ale nie mogły one dotyczyć Rady Stanu, komisji, Sejmu, sądownictwa ),

• reprezentacja Narodu Polskiego w Sejmie ( Król, dwie izby, pierwsza- Senat, druga- posłowie i deputowani ),

• uprzywilejowanie "właścicieli gruntowych": urzędy prezesów sądów I i II instancji, prezesów komisji wojewódzkich, stanowiska posłów i deputowanych, urzędy senatorskie mogły być powierzane wyłącznie im ( czyli osiadłej szlachcie )

Król:

• osoba króla święta i nietykalna,

• w jego osobie był cały rząd,

- sprawy wojskowe z prawem wypowiadania wojny i pokoju

- rozporządzanie dochodami państwa,

- zatwierdzanie budżetu,

- nominacje na wyższe stanowiska administracyjne,

- nominacje senatorów, biskupów,

- nobilitacje,

- prawo łaski,

• władza ustawodawcza:

- dopełnianie ustawy konstytucyjnej przez statuty organiczne,

- sankcjonowanie ustaw uchwalonych przez sejm

• był monarchą konstytucyjnym

• koronował się stolicy, przysięgał zachowanie i przestrzeganie konstytucji,

• nie był konstytucyjnie odpowiedzialny, odpowiedzialność ponosił minister kontrasygnujący jego rozkazy i postanowienia

• nadawał i ustanawiał ordery cywilne i wojskowe,

• w jego imieniu wychodziły wszystkie akty, wyroki sądów i trybunałów

Namiestnik:

• cała władza wykonawcza z wyj.:

- polityki zagranicznej,

- zwoływania sejmików, sejmów, zgromadzeń gminnych

- zatwierdzania budżetu,

- nominowania urzędników nieodwoływalnych i dożywotnich,

- prawa łaski,

- nadawania tytułów i odznaczeń,

• decyzje namiestnika wydawane na podstawie pełnomocnictw w Radzie Administracyjnej, sprzeciw ministra powodował, iż zobowiązany był przedstawić je królowi,

• składał przysięgę na Boga i konstytucję,

• pod obecność króla w KP jego władza była zawieszona,

• jeśli namiestnik zmarł by, lub gdyby król nie powołał go, król tymczasowo mianuje prezesa, który pełni funkcje namiestnika

• co tydzień składał królowi sprawozdania z jej działalności

Rada Stanu:

• dzieliła się na Radę Administracyjną i Zgromadzenie Ogólne RS

RA:

• skład:

- namiestnik,

- 5 ministrów,

- osoby powołane przez króla

• organ doradczy namiestnika, wprowadzała w życie postanowienia jego bądź króla,

• przygotowywała materiały pod obrady Zgromadzenia Ogólnego,

• po śmierci gen. Zajączka RA stała się najwyższym organem rządowym KP, rozstrzygającym we wszystkich kwestiach przekazanych uprzednio namiestnikowi,

RS:

• skład:

- członkowie RA,

- radcy stanu zwyczajni i nadzwyczajni,

- członkowie Trybunał Najwyższego,

- prokurator generalny,

- referendarze,

• sądownictwo administracyjne, utraciła natomiast charakter sądu administracyjnego,

• przewodniczył król/namiestnik,

• kompetencje:

- układanie i analizowanie projektów ustaw,

- oddawanie pod sąd urzędników,

- sądownictwo kompetencyjne

- badanie raportów składanych corocznie przez komisje rządowe,

- zbieranie petycji od społeczeństwa w sprawie nadużywania władzy i łamania konstytucji

• wszystkie przedmiotu roztrząsane były na rozkaz króla,

• wszystkie decyzje RS wymagały zatwierdzenia przez króla bądź namiestnika

Komisje rządowe:

• komisje:

- wyznań religijnych i oświecenia publicznego

- sprawiedliwości,

- spraw wewnętrznych i policji

- wojny,

- przychodów i skarbu

• do ministra należały czynności wykonawcze, wypełnianie przepisów prawa i decyzji organów, realizował je za pośrednictwem podległych mu urzędników,

• czynności naradcze należały do komisji jako organu kolegialnego

- przygotowywanie aktów prawnych i instrukcji resortowych,

- zarząd funduszami,

- sprawozdawczość,

- zgłaszanie kandydatów na urzędy,

- obsada niższych stanowisk,

• Izba Obrachunkowa podporządkowana bezpośrednio królowi,

• odpowiedzialność konstytucyjna ministrów i członków komisji rządowych za każde naruszenie Ustawy Konstytucyjnej, praw i postanowień Króla, odpowiadali przed sądem sejmowym,

Administracja lokalna:

• komisja wojewódzka: prezes i komisarze, pracowała analogicznie do komisji rządowych

• urzędy municypalne, ( wyłącznie z mianowania ),

• gmina z wójtem jako ostatnim organem administracji krajowej, ( właściciel wsi lub wyznaczona przez niego osoba ),

• województwa dzieliły się na obwody, nie zachowano powiatów, pozostały przy podziale sądowym i na organy wyborcze,

• konstytucja milczała na temat samorządu, który w ogóle nie został wprowadzony

Reprezentacja narodowa:

• władza ustawodawcza w osobie króla i dwóch izbach prawodawczych,

• sesje zwyczajne co 2 lata przez 30 dni,

• zwoływanie, przedłożenie, odraczanie i rozwiązanie sejmu należało do króla,

• król mógł zwołać sesje nadzwyczajne,

• immunitet parlamentarny ( tylko do okresu sesji ), pozbawienie mogło nastąpić tylko za zgodą izby,

• kompetencje:

- dabatowanie nad projektami praw cywilnych, karnych, administracyjnych, zmiana atrybucji władz i urzędów konstytucyjnych ( sejmu, RS, sadownictwa, komisji ),

- przewidziano możliwość rozszerzenia kompetencji obu izb,

- sprawy podatkowe,

- rozkład innych ciężarów publicznych, kwestii budżetowych, systemu menniczego, zaciągu do wojska,

- naradzał się nad wszystkimi projektami przedstawionymi przez panującego,

- obradował nad raportami ogólnymi względem nadużyć i naruszenia Ustawy Konstytucyjnej, ze sprawozda tych przedmioty podlegające odesłaniu do sejmu wyznaczał król:

Tryb legislacyjny:

• inicjatywa ustawodawcza: król,

• jednak na koniec sejm po rozstrzygnięciu wszystkich przedmiotów przyjmuje "żądania" przedłożenia i odwołania się posłów i deputowanych mające za cel dobro i korzyści współoboywateli, sprawy były przekazywane za pośrednictwem RS panującemu

• projekty ustawy napływały z RS

• izby zrównane w prawach,

• od króla skierowało czy skieruje projekt do izby poselskiej czy senatu ( z wyjątkiem spraw skarbowych ),

• każda izba wybierała komisje do praw:

- skarbowych,

- cywilnych,

- karnych,

- organicznych,

- administracyjnych,

• komisje współpracowały z RS, proponując w drodze bezpośrednich konsultacji zmiany w projektach ustaw,

• nie wprowadzono ograniczeń w dyskusji po zasadą, iż członkom izb wolno było przemawiać tylko z pamięci ( wystąpienia pisemne mogli mieć członkowie komisji i RS, ale ci ostatni jeśli nie byli członkami izby nie mieli prawa głosu )

• głosowanie jawne,

• uchwalane zwykłą większością głosów, w razie równości projekt uznawano za przyjęty,

• po uchwaleniu projektu przez jedną izbę projekt przekazywano drugiej, która mogło go przyjąć lub odrzucić,

• tekst przedstawiano do sankcji królewskiej, do króla należała ostateczna decyzja,

Senat:

• skład:

- książęta krwi cesarsko- królewskiej,

- biskupi,

- wojewodowie,

- kasztelanowie,

- ogólna liczba nie mogła być większa od połowy składu izby poselskiej ( a więc max 64 ),

- wg. statutu z 1816 biskupi mieli 9 miejsc ( 8- katoliccy, 1- grekounicki ), wojewodowie- 18, kasztelanowie- 37

• senatorów mianował król spośród kandydatów przedstawianych w podwójnej liczbie przez sam senat ( pierwszy skład mianowany był dowolnie przez króla dożywotnio ),

• bierne prawo wyborcze do senatu: 35 lat, 2 tys. złoty podatku rocznego, jedynie właściciele gruntowi,

• kompetencje senatu:

- udział w ustawodawstwie,

- wydawanie postanowień odnośnie stawiania urzędników pod sąd,

- podejmowanie decyzji o ważności wyborów do izby poselskiej,

- rozstrzygał o zbrodniach stanu,

Izba poselska:

• 77 posłów wybieranych przez sejmiki szlacheckie, 51 deputowanych,

• bierne prawo wyborcze: 30 lat, podatek 100 zł rocznie, posiadanie domu w mieście, umiejętność czytania i pisania

- wybierać można było też urzędników, musieli jednak oni uzyskać pozwolenie władzy na kandydowanie

- urzędników administracyjnych nie można było wybierać w okręgach, w których sprawowali urząd

• kadencja 6 lat, co dwa lata ustępowała 1/3 składu,

• czynne prawo wyborcze

- prawa wyborcze: szlachta, dzierżący ziemię pod tytułem zastawu oraz nieosiadli na ziemi synowie osiadłej szlachty,

- statut organiczny 1815 odebrał czynne prawo wyborcze osobom pozostającym w służbie prywatnej,

- usuwano z udziału w zgromadzeniach chłopów ( jedynie czynszownicy z dóbr narodowych

• z każdego sejmiku i zgromadzenia gminnego wybieranego w tajnym głosowaniu większością głosów członka izby poselskiej, po jednym członku rady wojewódzkiej,

Rada wojewódzka:

• jedyny organ samorządowy,

• do ich kompetencji należało "przestrzeganie dobra KP",

Sądownictwo:

• niezależność konstytucyjna: "wolność oświadczenia swego zdania w sądzeniu bez ulegania wpływom władzy wyższej i ministerialnej lub ulegania jakiemuś innemu względowi,

• sędziów mianował król ( z wyjątkiem sędziów pokoju ) dożywotnio

• żaden sędzia nie mógł być złożonym z urzędu, a w sprawach karnych sędziów rozstrzygać miał Trybunał Najwyższy,

• RS utraciła uprawnienia kasacyjne,

• Sąd Sejmowy ( członkowie senatu )- zwołano go tylko w spawie Towarzystwa Patriotycznego,

• drobne sprawy rozstrzygali wybierani przez ludność sędziowie pokoju,

- dla spraw pon. 500 zł przewidziano sąd cywilny i policji w każdym mieście,

- dla spraw pow. 500 zł w każdym województwie sądy ziemskie i zjazdowe,

• odrębne sądy handlowe,

• dla spraw karnych sądy grodzkie,

• odwołania od spraw karnych, handlowych i cywilnych rozstrzygała sądy apelacyjne ( dwa w KP ),

• Trybunał Najwyższy- ostatnia instancja

Siła zbrojna:

• wojsko miało zachować swe mundury, ubiór, wszystko co się tyczy narodowości,

• utrzymanie wojska ponosi KP,

• rozłożenie wojska stosownie do potrzeb ludności i administracji,

• wojsko utrzymywane żołdem i w razie potrzeby milicja,

Religia:

• religia rzymskokatolicka jest religią naczelną,

• równość wszystkich wyznań chrześcijańskich ( a więc dyskryminacja Żydów )- prawa cywilne, polityczne

• duchowieństwo objęte kontrolą rządu

• dobra duchowne uznane za niewzruszone,

• wsparcie dla wyznań ewangelicko- augsburskich i ewangelicko- reformowanych

Pozostałe postanowienia:

• zakaz kary konfiskaty,

• pierwszy budżet ustalał monarcha za zdaniem RS, pozostawał on w mocy do chwili zastąpienia go bądź zmiany przez panującego i obie izby

---