Ćwiczenia 17.10.2008.
Istnieją minerały o jednym, dwu lub wielu kierunkach łupliwości.
Przykłady łupliwości doskonałej a) kostkowa, b) romboedryczna, c)
Przykładami minerału o jedno kierunkowej łupliwości są gips i łyszczyki, które dają się łatwo rozdzielac na plytki lub blaszki.
Dwukierunkową łupliwość wykazują: skalenie, pirokseny, amfibole.
Trójkierunkową łupliwość ma sól kamienna. Uderzony kawałek soli rozpada się na czesci drobniejsze z których każdy jest prostopadłościanem poniewaz kierunki łupliwosci przecinaja się pod katem prostym. Łupliwość minerałów podobnie jak ich twardosc jest własnością bardzo istotną dla parametrów wytrzymałościowych skał. Ma ona szczególne znaczenie przy kierunkowym ułożeniu minerałów łupliwych skał.
Przełam
Skały bądź minerały nie wykazujące łupliwości, wśród nich minerały skałotwórcze, pod wpływem uderzenia bądź nacisku rozpadaja się na fragmenty mniejsze, ograniczone nieróżnymi powierzchniami. Tzw. Powierzchniami przełomu. W zależności od wygladu tych powierzchni wyróżniamy następujące rodzaje przełamu: muszlowy, ziemisty, haczykowaty.
POŁYSK
Połysk minerału zalezy od intensywności odbijania swiatła przez płaszczyzny bądź powierzchnie kryształu. Im bardziej gładkie są powierzchnie odbicia tym połysk jest intensywniejszy. Najintensywniejszy jest połysk diamentu. Połysk metaliczny przypomina odblask wypolerowanej plyty metalicznej i maja go niektóre mineraly rudne. Większość minerałow wykazuje połysk szklisty. Ma go wiele mineralow skałotwórczych, na ścianach kryształów i powierzchnia łupliwości np. skalenie, kalcyt. Połysk tłusty wystepuje bardzo często na powierzchniach przełamu minerałów o intensywniejszych połyskach np na powierzchniach przełamu kwarcu, kalcytu i skaleniu. Przypomina on połysk tłustych plan na szkle.
Połysk jedwabisty jest charakterystyczny dla minerałów o budowie włóknistej.
Minerały o powierzchniach chropowatych nie wykazują żadnego połysku, określamy je nazwą matowe.
Połysk określonego minerału nie jest dla niego własnością stałą. Zależy od wielkości i kształtu kryształu a co za tym idzie zalerzy od warunków powstawania i domieszek w nim występujących np. hematyt, w zależności od kształtu kryształow i form skupienia może mieć polysk metaliczny, tlusty i jedwabisty lub matowy. Intensywność połysku minerału okresla się tylko na podstawie barwy jest świeżych powierzchni z zaznaczeniem czy jest to sciana czy powierzchnia łupliwości lub czy jest to przelam danego mineralu.
BARWA
Minerały mogą mieć rózne barwy i okresla się je nazwami potocznymi np. czerwona, zółta, mosiężno - żółta. Są minerały barwne mające stalą charakterystyczna dla siebie barwę. Nie zależnie od tego czy są w bryle czy sproszkowane. Najczesniej spotykane są mineraly zabarwione. Tzn. takie które w bryle maja rózne barwy, natomiast po sproszkowaniu są bezbarwne lub mleczne. Barwa tych minerałów pochodzi od bardzo drobnych niewidocznych gołym okiem domieszek i wrostów. Istnieją w przyrodzie minerały bezbarwne, które mogą być przezroczyste. Krysztaly tego samego mineraly mogą mieć rozne barwy i przy opisach zaznacza się zwykle jakie barwy może dany mineral przybierac.
PRZEZROCZYSTOŚĆ
Pewne zależności od barwy minerału jest ich przezroczystość. Mineraly barwne najczęściej są nieprzezroczyste np. pirokseny, skalenie. Minerały bezbarwne najczęściej są przezroczyste. Często jedna jest tak że pewne drobne wrosty, pęknięcia, banieczki gazu, powoduja zmętnienie a niekiedy nawet zanik przezroczystosci i wtedy takie mineraly określamy jako prześwietlające np. mleczny lub dymny kwarc, mleczny kalcyt.
POKRÓJ I WYKSZTALCNIE KRYSZTAŁU
Pokrój czyli zewnętrzny wyglad kryształu, jest uzależniony od charakteru sieci przestrzennych., oraz od warunków fizykochemicznych w jakich powstawaly krysztaly. W przyrodzie spotykamy kryształy zarówno bardzo bogate w ściany jak równie o ograniczonej ilości ścian. Przy określaniu ich pokroju bierzemy pod uwage stosunek wysokości do szerokości i długości poszczególnego osobnika mineralnego.
Wyróżniamy natepujace rodzaje przekrojów:
Kostkowy (izometryczny) ma zbliżone kształty do sześcianu.
Słupkowy - kryształy maja kształty wydłużone w jednym kierunku.
Tabliczkowy - kryształy rozrastaja się w kierunkach osi poziomych.
Warunki powstawania sprawiaja że:
Pokrój tej samej substancji może być różny np. kalcyt w żyłach może tworzyc nieprzezroczyste romboedryczne kryształy. Natomiast w formach naciekowych tworzy najczęściej rożnej wielkości przezroczyste kształty. Gips może tworzyc formy tabliczkowe o roznych przezroczystościach.
KRYSZTAŁY WŁASNOKSZTAŁTNE
Doskonale wykształcone minerały które maja wszystkie elementy doskonale wykształcone, spotyka się je rzadko. Powstaja tylko wtedy kiedy krysztal może swobodnie wzrastać we wszystkich kierunkach zgodnie z jego cechami przestrzennymi.
KRYSZTAŁY OBCOPOSTACIOWE
Nie mogą one wykształcić wszystkich charakterystycznych dla siebie elementów granicznych ponieważ swoboda ich wzrostu ograniczana jest przez inne tworzące się rownolegle bądź tez wczesniej powstale krysztaly. Takie krysztaly mogą nie wykazywac właściwego dla siebie pokroju.
Jeżeli możemy gołym okiem rozpoznać poszczególne kryształy to takie skupienie nazywamy ziarnistym. Uwzględniając pokrój kryształów wchodzących w sklad skupien ziarnistych możemy wyróżnić skupienia łuseczkowe, tabliczkowe, słupkowe, igiełkowe i włókniste. Natomiast w zależności od wielkości kryształu które budują skupienie ziarniste możemy wyróżnić budowe grubo, średnio lub mało ziarnistą.
Jeżeli występujące w skupieniu mineraly są tak drobne ze nie można ich kształtu określić gołym okiem to takie skupienie określamy jako zbite.
Oddzielną grupe stanowią skupienia naciekowe, które powstaja podczas wytracania się kryształów z roztworu wodnego w warunkach powierzchniowych np. na ścianach jaskiń. Takie skupienia maja kształty zaokrąglone i zbudowane są ze słupkowych lub igiełkowych minerałów najczęściej ułożonych współśrodkowo.