ZASADY KONSTRUKCJI INDEKSÓW CEN TOWARÓW I USŁUG KONSUMPCYJNYCH (INDEKSÓW KOSZTÓW UTRZYMANIA)
OGÓLNE ZASADY KONSTRUKCJI INDEKSÓW CEN
Ogólne zasady konstrukcji indeksów cen
Badanie dynamiki cen towarów i usług
INDEKSY CEN TOWARÓW I USŁUG RYNKOWYCH
Indywidualny indeks cen j-tego towaru lub usługi (
):
, j=1,2,...,k,
gdzie:
pjt - oznacza poziom ceny j-tego towaru lub usługi w okresie badanym (t);
pj0 - oznacza poziom cen j-tego towaru lub usługi w okresie przyjętym za podstawę porównań (0);
AGREGATOWE INDEKSY CEN TOWARÓW I USŁUG KONSUMPCYJNYCH
Formuła Laspeyresa:
gdzie:
,
przy czym:
qj0 oraz qjt - oznaczają ilość nabytego j-tego towaru lub usługi odpowiednio w okresie (t) i (0).
Formuła Paaschego:
RÓWNOŚĆ BORTKIEWICZA
,
gdzie:
- współczynnik zmienności indywidualnych indeksów cen,
- współczynnik zmienności indywidualnych indeksów ilości,
- współczynnik korelacji liniowej pomiędzy indywidualnymi wskaźnikami cen i ilości.
Warunki równości agregatowych indeksów cen według formuł Laspeyresa i Paaschego:
brak zmienności prostych indeksów cen dla j-tych elementów agregatu. Inaczej mówiąc wszystkie ceny zmieniały się proporcjonalnie (wówczas
),
brak zmienności prostych indeksów ilości dla j-tych elementów agregatu. Inaczej mówiąc wszystkie ilości zmieniały się proporcjonalnie (wówczas
),
nie wystąpi skorelowanie pomiędzy indywidualnymi indeksami cen i ilości w badanym agregacie dóbr i usług (wówczas
).
BADANIE DYNAMIKI CEN TOWARÓW I USŁUG
Inflacja - zjawisko wzrostu cen dóbr i usług przy nie zmienionej ich jakości
Podejście makro:
szacunek wskaźnika cen towarów i usług, gdzie dla transformacji prostych indeksów cen w indeks agregatowy używa się wag będących wartościami sprzedaży rynkowej dóbr i usług. Źródłem informacji liczbowych o wagach jest statystyka rynkowa sprzedaży.
Podejście mikro:
szacunek wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych (wskaźnika kosztów utrzymania), gdzie system wag zbudowany jest na podstawie struktury wydatków gospodarstw domowych przeznaczanych na zakup towarów i usług konsumpcyjnych. Źródłem informacji liczbowych odnośnie wag jest statystyka budżetów domowych.
OGÓLNE ZASADY KONSTRUKCJI WSKAŹNIKÓW DYNAMIKI CEN TOWARÓW I USŁUG
posługiwanie się określonym zestawem towarów i usług reprezentantów dla utworzonych grup towarów i usług (popularnie zwanym koszykiem towarów i usług),
przyjęcie pieniężnej postaci agregatów dóbr i usług,
przyjęcie w okresie badanym i podstawowym stałej struktury sprzedaży lub zakupu towarów i usług (stały koszyk dóbr i usług rynkowych).
KLASYFIKACJA TOWARÓW I USŁUG
Cel:
uzyskanie zbliżonej dynamiki cen detalicznych w obrębie wyróżnionych grup towarów i usług.
Kryteria:
homogeniczność tworzenia grup z punktu widzenia dynamiki cen,
podobieństwo technologiczne procesu produkcji,
podobieństwo wartości użytkowej dóbr i usług,
znaczący udział sprzedaży dobra czy usługi w łącznej wartości sprzedaży całej grupy.
WYBÓR REPREZENTANTÓW GRUP
TOWARÓW I USŁUG
Kryteria wyboru:
powszechność na rynku
znaczący udział sprzedaży dobra czy usługi w łącznej wartości sprzedaży całej grupy
KONSTRUKCJA INDEKSÓW CEN TOWARÓW
I USŁUG KONSUMPCYJNYCH
Koszt utrzymania i-tego gospodarstwa domowego w okresie t:
gdzie:
j=1,2,...,k,
przy czym:
qij, pjt, wjt - odpowiednio wektory ilości, cen i wartości zestawu towarów i usług reprezentantów.
Wskaźniki dynamiki cen towarów i usług konsumpcyjnych oparte na wagach ilościowych i wagach udziałowych:
wagi
ilościowe
wagi
udziałowe