DYDAKTYKA NAUCZANIA RELIGII (ćwiczenia)

O - VI

30 godz.

Prowadzący: Maria Łudczak

Student ma prawo uzyskać zaliczenie.

Student ma obowiązek zrealizować następujące wymagania:

1. Obecność (Inf. Wydz. 24/2006: Studiowanie według indywidualnej organizacji studiów nie zwalania studenta z uczestnictwa w ćwiczeniach /.../ Konsekwencje wynikające z nieobecności studentów na ćwiczeniach, konwersatoriach i lektoratach: w przypadku trzech i więcej nieobecności prowadzący zajęcia może nie zaliczyć zajęć. Brak oceny - bez możliwości komisyjnego sprawdzenia wiadomości - Uchwała Rady Wydziału z dnia 27.09.2005 r.) W tym przypadku: 3 nieobecności - obniżenie oceny o 1 stopień; 4 nieobecności - brak zaliczenia.

2. Przygotowanie do zajęć: zapoznanie się z materiałami i przyniesienie ich na zajęcia.

3. Aktywność podczas ćwiczeń.

4. Oddanie w terminie pisemnej „pracy domowej”.

Na wysokość oceny ma wpływ:

O (becność), D (omowa praca)

P (rzygotowanie), A (ktywność), oraz ocena ze S (prawdzianu).

I. JAKIEGO CZŁOWIEKA CHCEMY WYCHOWAĆ?

1. Szukanie odpowiedzi na pytanie: Jaki jest ten mały człowiek?

2. Szukanie odpowiedzi na pytanie: Jakiego człowieka chcemy wychować?

I. Materiały

DKKP 18: Dokumenty katechetyczne Kościoła pojmują katechezę jako jedną z form posługi głoszenia słowa w Kościele. Katecheza jest działaniem eklezjalnym. Kościół jest prawdziwym i rzeczywistym podmiotem katechezy(DOK 78)

Prezentowana w Ogólnej instrukcji katechetycznej z 1971 r. koncepcja katechezy ujmuje ją jako pogłębiony przekaz orędzia zbawienia. Z zarysowanej w tym dokumencie natury katechezy wynika, że przekaz ten zawiera trzy elementy harmonijnie powiązane z sobą: biblijny (katecheza jest przekazem orędzia zbawienia), teologiczno-doktrynalny (katecheza jest pogłębionym przekazem) i egzystencjalny (przekaz ten jest skierowany do człowieka). Podstawowy w katechezie jest element biblijny.

Jan Paweł II w Adhortacji Catechesi Tradendae określa katechezę następująco: Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych, a obejmuje przede wszystkim nauczanie doktryny chrześcijańskiej, przekazywane na ogół w sposób systematyczny i całościowy, dla wprowadzenia wierzących w pełnię życia chrześcijańskiego (CT 18; KKK 5). Określenie to wyróżnia trzy podstawowe funkcje katechezy: wychowanie w wierze, nauczanie doktryny chrześcijańskiej oraz wtajemniczenie chrześcijańskie.

DWCH: Wszyscy ludzie jakiejkolwiek rasy, stanu i wieku maja jako cieszący się godnością osoby nienaruszalne prawo do wychowania, odpowiadającego ich własnemu celowi, dostosowanego do właściwości wrodzonych, różnicy płci, kultury i ojczystych tradycji, a równocześnie nastawionego na braterskie z innymi narodami współżycie dla wspierania prawdziwej jedności i pokoju na ziemi. Prawdziwe zaś wychowanie zdąża do kształtowania osoby ludzkiej w kierunku jej celu ostatecznego, a równocześnie do dobra społeczności, których człowiek jest członkiem i w których obowiązkach, gdy dorośnie, będzie brał udział.

Należy więc zgodnie z postępem nauk psychologicznych, pedagogicznych i dydaktycznych dopomagać dzieciom i młodzieży do harmonijnego rozwijania wrodzonych właściwości fizycznych, moralnych i intelektualnych, do zdobywania stopniowo coraz doskonalszego zmysłu odpowiedzialności w należytym kształtowaniu własnego życia przez nieustanny wysiłek i w osiąganiu prawdziwej wolności, po wielkodusznym i stanowczym przezwyciężeniu przeszkód. Winni oni tez otrzymać pozytywne i roztropne wychowanie seksualne, dostosowane do ich wieku. Poza tym trzeba ich tak przygotowywać do uczestniczenia w życiu społecznym, aby wyposażeni należycie w konieczne do tego i odpowiednie środki, mogli włączać się czynnie w różne zespoły ludzkiej społeczności, aby ujawniali przez rozmowę z innymi swe zapatrywania i chętnie zabiegali o wspólne dobro.

Święty Sobór oświadcza też, że dzieci i młodzież mają prawo, aby pobudzano ich do oceny wartości moralnych wedle prawidłowego sumienia i do przyjmowania owych wartości przez osobisty wybór, a również do doskonalszego poznawania i miłowania Boga... (1).

Wszyscy chrześcijanie, którzy jako nowe stworzenie dzięki odrodzeniu z wody i z Ducha Świętego nazywają się dziećmi Bożymi i są nimi, mają prawo do wychowania chrześcijańskiego. Wychowanie to zdąża nie tylko do pełnego rozwoju osoby ludzkiej, dopiero co opisanego, lecz ma na względzie przede wszystkim to, aby ochrzczeni, wprowadzani stopniowo w tajemnicę zbawienia, stawali się z każdym dniem coraz bardziej świadomi otrzymanego daru wiary. Niechaj uczą się chwalić Boga Ojca w duchu i w prawdzie (por J 4,23), zwłaszcza w kulcie liturgicznym; niechaj zaprawiają się w prowadzeniu własnego życia wedle nowego człowieka w sprawiedliwości i świętości prawdy (Ef 4,22-24); w ten sposób niech stają się ludźmi doskonałymi na miarę wieku pełności Chrystusowej (por Ef 4,13) i przyczyniają się do wzrostu Ciała Mistycznego. Ponadto świadomi swego powołania niech się przyzwyczajają dawać świadectwo nadziei, która w nich jest (por. 1 P 3,15), jako tez pomagać w chrześcijańskim kształtowaniu świata, dzięki któremu wartości naturalne włączone do pełnego rozumienia człowieka odkupionego przez Chrystusa przyczynią się do dobra całej społeczności...(2).

DOK 80-81:

„Ostatecznym celem katechezy jest doprowadzić kogoś nie tylko do spotkania z Jezusem, ale do zjednoczenia, a nawet głębokiej z Nim zażyłości”.

Całe działanie ewangelizacyjne jest nastawione na rozwijanie komunii z Jezusem Chrystusem. Opierając się na nawróceniu „początkowym” osoby do Pana Jezusa, wzbudzonym przez Ducha Świętego za pośrednictwem pierwszego głoszenia, katecheza ma na celu dać podstawę temu pierwszemu przylgnięciu i prowadzić je do dojrzałości. Chodzi wiec o pomaganie temu, kto właśnie się nawrócił, aby: „lepiej poznał tego Jezusa, któremu się powierzył, poznał mianowicie Jego <tajemnicę>, Królestwo Boże, które On zapowiada, wymagania i obietnice zawarte w Jego ewangelicznym orędziu, drogi, jakie wyznaczył dla wszystkich tych, którzy zechcą pójść za Nim...”

Komunia z Jezusem Chrystusem, na mocy swojej dynamiki, kieruje ucznia do zjednoczenia się z tym wszystkim, z czym głęboko był zjednoczony sam Jezus Chrystus: z Bogiem, Jego Ojcem, który posłał Go na świat, i z Duchem Świętym, który kierował Nim w Jego posłaniu; z Kościołem, Jego Ciałem, za które się wydał, i z ludźmi, Jego braćmi, których los zechciał podzielić.

Dok 84-86:

Cel katechezy realizuje się przez rozmaite zadania, jakie zakładają się wzajemnie... Zadania katechezy odpowiadają nauczaniu różnych wymiarów wiary, ponieważ katecheza jest integralną formacja chrześcijańską, „dotyczącą wszystkich elementów życia chrześcijańskiego”. Na mocy swego dynamizmu wewnętrznego wiara wymaga, by była znana, celebrowana, przeżywana i wyrażana w modlitwie. Katecheza powinna kultywować każdy z tych wymiarów. Wiara jednak jest przeżywana we wspólnocie chrześcijańskiej i głoszona w misji - jest wiarą dzieloną i głoszoną. Również te wymiary powinny być rozwijane w katechezie.

Podstawowe zadania katechezy są następujące:

• Rozwijanie poznania wiary

• Wychowanie liturgiczne

• Formacja moralna

• Nauczanie modlitwy

• Wychowanie do życia wspólnotowego

• Wprowadzenie do misji.

Świadomość celu i zadań powinna zawsze towarzyszyć podczas przygotowania i prowadzenia katechezy

II. LEKCJA RELIGII W KLASIE 0

1. Oglądanie kasety z nagraniem lekcji religii w klasie 0.

2. Praca indywidualna: odpowiedź (na piśmie) na pytania (oprócz 1).:

1. Które zadania nauczyciela religii były realizowane?

2. Jak oceniam kontakt katechety z dziećmi?

3. Czy poprawnie stawiano pytania dzieciom?

4. Stosowane metody oraz sposoby dyscyplinowania dzieci.

5. Co mi się najbardziej podobało?

6. A co nie?

3. Po zebraniu wypowiedzi - rozmowa.

W domu proszę uzupełnić wypowiedź o odpowiedź na pytanie 1. i przynieść na następne zajęcia.

UWAGA!!

Na następne ćwiczenia proszę przynieść wydruk materiałów.

III. WARUNKI SKUTECZNOŚCI LEKCJI RELIGII

1. Klasa szkolna

2. Efektywność nauczania w klasie szkolnej

3. Inteligencja emocjonalna

Materiały:

I. KLASA SZKOLNA

JAK TAM BYŁO ?

Sięgając pamięcią wstecz, możemy uświadomić sobie wiele cech, które charakteryzowały klasy szkolne, w których spędziliśmy część życia. Odwołaj się do swojej pamięci i:

1. Zrób listę cech charakteryzujących Twoją klasę w szkole średniej. Czy podobne właściwości cechowały klasy, w których uczyli się Twoi przyjaciele?

2. Ułóż zapisane cechy według stopnia ich nasilenia, czyli na pierwszym miejscu umieść tę, która ujawniała się najczęściej i najmocniej, na drugim tę, która była mniej widoczna itd.

3. Zrób listę tych cech, które są dla Ciebie najbardziej widoczne bądź nawet przytłaczają Cię, kiedy odwiedzasz szkołę podstawową.

4. Ponownie ułóż zapisane cechy według stopnia ich nasilenia, przyjmując, że najbardziej dominujące są te, które są dla Ciebie najbardziej widoczne.

5. Porównaj obie listy. Porównaj je również z listami swoich kolegów. Gdzie widoczne są podobieństwa, a gdzie różnice?

Każda wizyta w szkole podstawowej uświadamia nam, że tym, co różni poszczególne klasy jest aktywność uczniów. Nauczyciele szkół podstawowych stale kierują mnogością klasowych wydarzeń. Klasy gimnazjum i liceum są inne.

Jednakże wiele zdarzeń zachodzących zarówno w klasach szkół podstawowych, jak i średnich posiada wiele elementów wspólnych:

• wielowymiarowość - klasa szkolna jest miejscem, gdzie mamy do czynienia z dużą ilością wydarzeń, ponieważ znajduje się w niej duża liczba osób, realizowanych jest wiele celów i zadań, wykorzystywane są wielorakie środki itd.

• równoczesność - wiele zdarzeń klasowych ma miejsce w tym samym czasie;

• natychmiastowość - bieg zdarzeń jest szybki i nie pozwala na odraczanie reakcji;

• nieprzewidywalność - wiele zjawisk zachodzących w klasie szkolnej pojawia się nieoczekiwanie i nie jest poprzedzone żadnymi wskaźnikami zwiastującymi ich nadejście;

• jawność - wydarzenia przebiegające w klasie szkolnej są widoczne i postrzegane przez wszystkich uczniów;

• historia - klasy spotykają się z sobą dzień po dniu, a uczniowie i nauczyciele nabywają wspólnych doświadczeń, kreują wspólne reguły i normy, podlegają wspólnym porządkom rzeczy.

Klasy szkolne są bardzo różne. Każda klasa jest jedyna w swoim rodzaju. Te odmienności wynikają z różnic wiekowych uczniów, ich osobowości i posiadanych zdolności, z cech nauczycieli, preferowanych przez nich filozofii wychowania czy stosowanych stylów nauczania. Zróżnicowania te są także rezultatem odmienności środowisk, w których pracują szkoły, różnic kulturowych i społecznych, warunków politycznych i ekonomicznych.

Postrzeganie klas szkolnych - pierwszy rzut oka:

Przygotowujący się do zawodu nauczycielskiego, jak i większość ludzi, patrzą na klasę szkolną i rozgrywające się tam wydarzenia przez pryzmat własnych doświadczeń szkolnych, a więc postrzega wszystko z uczniowskiego punktu widzenia.

Moja klasa

Pomyśl o swojej klasie w szkole średniej oraz o nauczycielach w niej uczących. Wróć pamięcią do tego, jak się w niej toczyło życie. Odsuń od siebie wspomnienia jakiegoś jednego, konkretnego dnia, skup się natomiast na jednym przedmiocie szkolnym i odtwarzając jeden rok szkolny, spróbuj zrekonstruować:

• co się działo w tej klasie?

• co nauczyciele robili regularnie?

• co robiłeś Ty i inni uczniowie?

• Dlaczego takie zdarzenia miały miejsce i dlaczego przyjęły taki obrót?

Teraz postaw podobne pytania w odniesieniu do Twojej byłej klasy w szkole podstawowej; następnie zastosuj te same pytania do analizy swojej nauki w szkole wyższej.

W kontekście tych zrekonstruowanych wspomnień rozważ:

• w jakim stopniu Twoje wyobrażenia odzwierciedlają fakt, że większość swoich kontaktów z nauczaniem miałeś jako uczeń, student?

• jak bardzo może się różnić Twój punkt widzenia od spostrzeżeń bardziej doświadczonych i wytrenowanych obserwatorów klas szkolnych?

• Jak bardzo może się zmieniać Twój punkt widzenia w zależności od tego, jak będziesz kontynuował swoje studia nauczycielskie?

Arkusz obserwacji kierowania klasą przez nauczyciela

Nazwisko obserwatora: .............................................................................. Data: ............................

Nazwisko nauczyciela prowadzącego lekcję: ............................................ Szkoła ..........................

Klasa: ......................... Przedmiot nauczany: ..................................................................................

Przedmiot zainteresowania: kierowanie jedną klasą przez nauczyciela

Informacje uzyskane dzięki obserwacji:

1. Czy zauważyłeś jakieś problemy z zachowaniem podczas obserwacji lekcji w klasie? Jeżeli tak, to opisz je poniżej.

2. W jaki sposób nauczyciel reagował na te problemy?

3. Jakie były bezpośrednie reakcje ucznia lub uczniów na oddziaływanie nauczyciela?

4. Czy w czasie obserwowanej lekcji nauczyciel pozytywnie odnosił się do całej klasy lub pojedynczych uczniów, nagradzając bądź wskazując na właściwe zachowanie? Jeżeli tak, zapisz przykłady takich wypowiedzi.

5. Czy nauczyciel wykorzystywał środki, które mógłbyś określić jako kary w odpowiedzi na niewłaściwe zachowanie uczniów. Jeżeli tak, to opisz je poniżej.

Analiza

1. Jakie techniki kierowania wykorzystane przez nauczyciela w toku obserwowanej lekcji wydały Ci się najskuteczniejsze?

2. Które z zastosowanych przez nauczyciela technik kierowania wydały Ci się problematyczne lub nieefektywne?

Tablica 1.

Mapa Zachowań Uczniów Niewykonujących Przydzielonych Zadań

Nauczyciel: .......................................................... Szkoła: ...............................................................

Data: ......................... Czas: ................................ Liczba jednostek obserwacji ..............................

Nauczyciel

Kody zachowań uczniowskich Działania Jednostka obserwacji,

w ramach której

aktywność miała miejsce

P = Pogawędki I = Instruowanie

D = Destrukcja O = Organizowanie

N = Potrzeby osobiste A = Pytanie/Odpowiadanie

U = Brak udziału G = Głośne czytanie

C = Czekanie Ł = Praca indywidualna

S = Spanie K = Praca grupowa

Z = Gry

Objaśnienia

Wykorzystanie Mapy Zachowań... służy rejestracji zachowań uczniów, którzy nie podejmują zadań zleconych przez nauczyciela oraz nieefektywnie wykorzystują czas nauki. Formularz Mapy Zachowań... pozwala na zapisywanie trojakiego rodzaju danych, a mianowicie:

1. zachowań związanych z niewykonaniem przydzielonych zadań;

2. rodzajów aktywności, w które uczeń powinien być zaangażowany;

3. czasu, w którym pojawiły się zachowania związane z niewykonywaniem przydzielonych zadań.

W Formularzu Mapy Zachowań... nie powinno się zapisywać zachowań uczniów, którzy postępują zgodnie ze wskazówkami nauczyciela.

Kody zachowań uczniowskich

P - pogawędki - ciche rozmowy lub szepty pomiędzy uczniami, które nie są częścią lekcji;

D - destrukcja - głośne rozmowy przeszkadzające innym uczniom, rzucanie różnymi rzeczami, pchanie, popukiwanie itp.;

N - potrzeby osobiste - ostrzenie ołówka, picie napoju, poszukiwania zeszytu, kartki czy książki w innym czasie niż założony przez nauczyciela;

U - brak udziału - robienie innych rzeczy niż określone przez nauczyciela; czynności te nie przeszkadzają innym uczniom;

C - czekanie - przerwa, która wstrzymuje uczenie się, takie jak: trzymanie ręki w górze w celu zwrócenia uwagi nauczyciela, oczekiwanie na potrzebne materiały, sprawdzenie pracy przez nauczyciela itp. (uwaga: kategoria ta nie obejmuje podniesienia ręki w odpowiedzi napytanie nauczyciela i oczekiwanie, kiedy uczeń będzie mógł ją przedstawić);

S - spanie.

Działania

I - instruowanie - słuchanie wyjaśnień nauczyciela dotyczących przedmiotu nauki;

O - organizowanie - słuchanie nauczyciela przydzielającego zadania do wykonania lub wyjaśniającego procedury organizacyjne; przygotowywanie zeszytów, książek wskazanych przez nauczyciela;

A - pytanie/odpowiadanie - słuchanie pytań zadawanych przez nauczyciela, udzielanie na nie odpowiedzi, słuchanie odpowiedzi innych uczniów; także pisanie przez uczniów zadań na tablicy;

G - głośne czytanie - uczestniczenie w głośnym czytaniu zadanym przez nauczyciela;

Ł - praca indywidualna - ciche czytanie lub rozwiązywanie zadań na swoim miejscu w ławce;

K - praca grupowa - wspólna praca w grupach zadaniowych;

Z - gry - uczestnictwo w zabawach służących celom dydaktycznym.

Liczba jednostek obserwacji

Prowadząc zapis zachowań w czasie obserwacji lekcji, najczęściej przyjmuje się pewne przedziały czasowe (np. pięciominutowe) jako jednostki obserwacji. Jednostki te oddzielają jeden cykl obserwacji od drugiego. Zatem w trakcie 45-minutowej lekcji takich interwałów będzie 9. Wskazanie na cykl, w czasie którego wystąpiło rejestrowane zachowanie, pozwala określić, czy większość zachowań związanych z niewykonywaniem zadań miało miejsce na początku, w środku czy pod koniec lekcji. Informacje tego typu są zapisywane cyfrowo, np. G/4, co oznacza, że w trakcie czwartego cyklu obserwacji uczeń nie czytał głośno, mimo przydzielenia takiego zadania przez nauczyciela.

Analiza danych zawartych w arkuszu Mapy Zachowań Uczniów...

Podstawą analizy zachowań uczniów, którzy nie włączają się w tok pracy zespołu klasowego, jest arkusz Mapy Zachowań Uczniów..., w którym zanotowano przebieg wydarzeń związanych z tą specyficzną grupą uczniów (tablica 2).

W arkuszu tym znajdujemy trojakiego rodzaju elementy, czyli:

1. symbole obrazujące zachowania uczniów, którzy nie realizują zadań przydzielonych przez nauczyciela;

2. symbole odzwierciedlające działania, w które uczeń powinien być zaangażowany;

3. liczbę cykli obserwacji.

Opierając się na tych elementach, możemy wyciągać wnioski mówiące o tym:

• jak wielu uczniów nie podejmuje przydzielonych zadań;

• które zachowania związane z niewykonywaniem zadań są najczęstsze;

• w ramach jakiego rodzaju działań największa liczba uczniów nie podejmuje zadań;

• w jakim przedziale lekcji największa liczba uczniów nie realizuje przydzielonych zadań.

Uzyskane dane dotyczące lekcji mogą być łatwo zsumowane, co z kolei pozwoli zrozumieć wiele istotnych kwestii związanych z nauczaniem. Do przeprowadzenia takiego podsumowania można użyć specjalnego arkusza nazwanego Arkuszem Podsumowującym Zachowania Związane z Niewykonywaniem Zadań (tablica 3). Do tego arkusza przenoszone są dane uzyskane w toku obserwacji, czyniąc je przejrzystymi i pozwalającymi na wyciągnięcie wniosków.

Wskaźnik niewykonywania zadań

Liczba uczniów niewykonujących przydzielonych zadań porównana z ogólną liczba zdarzeń, kiedy nie angażowali się w zadania, tworzy tzw. Wskaźnik Niewykonywania Zadań, charakteryzujący określoną klasę. Wskaźnik ten może być obliczony wg następującego wzoru:

ogólna liczba przypadków

zachowań związanych z nierealizowaniem

zadań przez wszystkich uczniów wskaźnik

---------------------------------------------------------- = niewykonywania

liczba możliwości posiadanych zadań

przez wszystkich uczniów, aby nie wykonywać

przydzielonych zadań

Diagnostyczne znaczenie tego wskaźnika - podobnie jak innych miar statystycznych - zależy jednak od interpretacji. Zatem jego stosowanie należy uzupełniać innymi miarami i wskaźnikami.

Tablica 2.

Mapa Zachowań Uczniów Niewykonujących Przydzielonych Zadań

Nauczyciel: Marta Kowalska Szkoła: Podstawowa nr 65

Data: 29/02/2000 Czas: 8.00-8.45 Liczba jednostek obserwacji: 9

Nauczyciel

Janek Marysia Romek Ela

Rysio Marek Ania Andrzej

U/A/3 P/G/5

N/O/6

Adam Zosia Basia Robert

D/1/1 C/O/4 U/1/1 P/G/5 P/O/4 S/G/5

Kody zachowań uczniowskich Działania Jednostka obserwacji,

w ramach której

aktywność miała miejsce

P = Pogawędki I = Instruowanie

D = Destrukcja O = Organizowanie

N = Potrzeby osobiste A = Pytanie/Odpowiadanie

U = Brak udziału G = Głośne czytanie

C = Czekanie Ł = Praca indywidualna

S = Spanie K = Praca grupowa

Z = Gry

Tablica 3.

Arkusz Podsumowujący Zachowania Uczniowskie Związane z Niewykonywaniem Zadań

Nauczyciel: Marta Kowalska Szkoła: Podstawowa nr 65

Data: 29/02/2000 Czas: 8.00-8.45 Liczba jednostek obserwacji: 9

Zacho- Poga- Destrukcja Potrzeby Brak Czekanie Spanie

wania wędki osobiste udziału

Liczba

jednostki 3 1 1 1 1 1

obserwacji

Instru- Organi- Pytanie/ Głośne Praca Praca Gry

owanie zowanie odpowia- czytanie indywi- grupowa

danie dualna

Liczba

zarejes- 2 3 1 3 2 0 2

trowanych

zdarzeń

za Ireneusz Kawecki, Wprowadzenie do wiedzy o szkole i nauczaniu, Kraków 2003.

2. EFEKTYWNOŚĆ NAUCZANIA W KLASIE SZKOLNEJ

Ostatnie dwie dekady XX wieku przyniosły zainteresowanie rozwojem praktycznych umiejętności kandydatów do zawodu nauczycielskiego. Tendencje te ukształtowały się pod wpływem przekonania, iż w klasie szkolnej najlepiej radzą sobie ci nauczyciele, których działania cechuje duża skuteczność. Uwagę skierowano zatem na rozwijanie umiejętności planowania pracy, organizowania klasy szkolnej, a także kształtowanie umiejętności komunikacyjnych nauczycieli.

Właściwości skutecznego nauczania

W połowie lat siedemdziesiątych XX wieku w Stanach Zjednoczonych w trakcie poszukiwań wskaźników efektywności uwagę skierowano na te obszary działalności edukacyjnej, które powodowały, że jedne szkoły odnosiły sukcesy, inne zaś nie. Zaczęto dociekać źródeł tych sukcesów. W rezultacie podjętych badań stwierdzono, iż najpowszechniej rejestrowanymi wskaźnikami efektywności są:

• charakter przywództwa sprawowanego przez dyrektora szkoły;

• właściwości wymagań stawianych uczniom;

• atmosfera dyscypliny panująca w szkole i klasach szkolnych;

• podporządkowanie wszystkich form działalności szkolnej zdobywaniu podstawowych umiejętności w zakresie określonym dla poziomu nauczania przez cele kształcenia;

• częste sprawdzanie postępów uczniowskich.

Dążąc do praktycznego wykorzystania odkrytych wskaźników, konstruowano różnorakie narzędzia badawcze umożliwiające analizę efektywności szkół.

...........................................................................................................................................................

Arkusz Badania Efektywności Szkoły

Imię i nazwisko studenta: ................................................................. Data: ...........................

A B

Pytania Obserwacje

Wskaźnik

efektywności Odpowiedz krótko na pytania, Wykorzystując stwierdzenia „tak”

sięgając do swoich obserwacji i „nie”, wskaż, czy zaobserwowałeś

zamieszczonych w kolumnie B następujące działania

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Przywództwo Co robi dyrektor szkoły? Dyrektora szkoły często można

i kierowanie Jakie są funkcje dyrektora szkoły? zobaczyć chodzącego na zew-

Jak wygląda wspólna praca dyr. nątrz szkoły i ogladającego bu-

i nauczycieli na terenie szkoły? dynki oraz tereny szkolne.

Jak dyrektor współpracuje Tak nie

z uczniami? Dyrektor przyjacielsko odnosi

się do uczniów i nauczycieli.

Tak nie

Dyrektor jest dumny ze szkoły i

wyraża to w rozmowie z Tobą.

Tak nie

Dyrektor zdaje się grać najważ-

niejszą rolę w procesie kreowa-

nia szkoły skutecznej i efektyw- tywnej.

Tak nie

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Oczekiwania Jak często uczniom zadawane W szkole są jasno określone za-

wobec uczniów są prace domowe? sady zadawania uczniom prac

i personelu domowych.

Czy plany dydaktyczne oraz tak nie

konspekty lekcji są przegląda- Plany dydaktyczne i konspekty

ne i omawiane przez kierow- lekcji są łatwo dostępne.

nictwo szkoły? Tak nie

Istnieją wyraźne świadectwa

Czy w szkole uczniowie są pod- faktycznego nagradzania ucz-

dawani próbom sił i stawiani niów za celujące wyniki

przed wyzwaniami? Tak nie

Nauczyciele otrzymują gratyfi-

Jakie instrumenty są stosowane kacje za dobre nauczanie.

w celu stymulowania uczniow- tak nie

skich dokonań? Nauczyciele stawiają wyzwania

Przed uczniami i jasno wyrażają

Jak nagradzani są nauczyciele oczekiwania wobec nich

za nadzwyczaj efektywną pracę tak nie

w klasie szkolnej?

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------.

Jednakże w rzeczywistości edukacyjnej zdają się dominować zjawiska, których mierzenie jest na ogół trudne. Z tego względu ich ilościowy wyraz tylko w niewielkim stopniu przyczynia się do zrozumienia codziennych praktyk edukacyjnych. Zwróćmy baczniejszą uwagę na niektóre z tych zjawisk, np.:

• wykorzystanie czasu,

• klimat klasy szkolnej,

• aktywne strategie nauczania,

• nauczycielskie oczekiwania oraz nagradzanie uczniowskich dokonań.

Czas nauczania

Uczniowie tych nauczycieli, którzy efektywniej dysponują posiadanym czasem lekcyjnym, uczą się więcej niż uczniowie nauczycieli nie wykazujących takiej dbałości o czas. Wielu nauczycieli nie uświadamia sobie, jak często i w jakiej ilości bezpowrotnie traci czas przeznaczony na nauczanie.

Kategorie czasu w klasie szkolnej

Czas planowany czas przewidziany przez nauczyciela na realizację określonych treści bądź tematu

Czas przydzielony czas przeznaczony na naukę po wykonaniu przez nauczyciela

wszystkich czynności porządkowych i administracyjnych

Czas zajęty czas, który spędza uczeń, wykonując dane działanie lub zadanie

Czas wykorzystany czas, który uczeń wykorzystuje poprawnie, wykonując przydzielone zadanie dydaktyczne

Badania wykorzystania czasu przeznaczonego na nauczanie prowadzone w krajach anglosaskich pozwoliły nie tylko poznać sposoby dysponowania nim. Umożliwiły również odkrycie wielu ważnych zjawisk edukacyjnych.

Efektywny nauczyciel to taki, który nie tylko przeznacza określoną ilość czasu na uczenie się, lecz także przygotowuje treści kształcenia na odpowiednim poziomie trudności, nadaje odpowiednie tempo uczeniu się, a jego uczniowie systematycznie odczuwają satysfakcję z własnych osiągnięć.

Z czasem wiąże się pojęcie optymalnego wskaźnika błędów odzwierciedlającego ilość prawidłowych i nieprawidłowych odpowiedzi uczniowskich. Zauważono, że gdy celem uczenia się jest przyswojenie nowej wiedzy bądź sprawdzenie stopnia przyswojenia ostatnio wyuczonych wiadomości, to klasami najbardziej efektywnymi są te, w których pytania nauczycielskie przynoszą minimum 75% prawidłowych odpowiedzi i gdzie samodzielne prace uczniów w klasie dają 90% właściwych odpowiedzi u większości uczniów.

Z uwagi na to, że w nauczaniu najistotniejszą rolę odgrywa wykorzystany czas, nauczyciele stosują wiele zabiegów służących jego optymalizacji. Jednym z najbardziej rozpowszechnionych sposobów zwiększania efektywności czasu są prace domowe. Ich powszechność jest równie wielka jak kontrowersje, które wzbudzają. Z tego względu poddawano je wielokrotnie różnorakim badaniom empirycznym. H. Cooper, dokonując syntezy amerykańskich badań poświęconych pracom domowym, stwierdził m. in:

• wpływ zadawania prac domowych na osiągnięcia uczniów był największy w klasach najstarszych, czyli 10 - 12. W klasach 7 - 9 wpływ ten był nieco mniejszy, natomiast nie stwierdzono żadnego ich oddziaływania na osiągnięcia uczniów w klasach 4 - 6;

• lepsze efekty przynoszą prace domowe obejmujące uczenie się prostego materiału; natomiast w wypadku materiału złożonego efekty te są mniejsze;

• większą efektywnością charakteryzowały się prace domowe ukierunkowane na przygotowanie się do nauki nowego materiału lub ćwiczenie poznanego wcześniej niż związane wyłącznie z materiałem przewidzianym na bieżącą lekcję.

Jak widać, prace domowe nie są uniwersalnym lekarstwem na presję czasu i pogoń za nim, co jest codzienną praktyką wielu nauczycieli, w warunkach polskich zaś jedynym panaceum na nie zawsze najlepiej prowadzone nauczanie.

Z zagadnieniem czasu w praktyce nauczania wiąże się znaczenie stosowania specyficznych technik wykorzystania czasu, które służą optymalizacji uczenia się. Jedną z nich jest czas oczekiwania. Mamy z nim do czynienia podczas nauczycielskiego odpytywania, dyskusji czy prezentacji uczniowskich. Czas oczekiwania - to różnica pomiędzy końcem pytania zadanego przez nauczyciela a momentem wywołania ucznia do odpowiedzi. Zatem jest to czas, odnośnie do którego nauczyciel może zakładać, iż wtedy właśnie uczniowie myślą o pytaniu, ponieważ przygotowują odpowiedź.

Nauczyciele zwykle czekają ok. 0,8 sekundy pomiędzy zadaniem pytania a wywołaniem ucznia, który ma udzielić odpowiedzi. Gdy jednak okres oczekiwania wynosi ok. 3 sekund (niektórzy mówią o 3 - 5 sekundach), wówczas uaktywnia się wiele pozytywnych zjawisk:

• uczniowie mają więcej czasu na przygotowanie odpowiedzi;

• uczniowie mogą przedstawić alternatywne, lecz poprawne odpowiedzi;

• mniejsza liczba uczniów udziela niepoprawnych odpowiedzi;

• uczniowie wykazują większą pewność siebie;

• uczniowie budują odpowiedzi, opierając się na wyższych poziomach myślenia.

Co ciekawe, stosowanie trzysekundowej przerwy nie przynosi żadnych negatywnych efektów.

Klimat klasy szkolnej: tu chodzi o ekologię (fizyczne aspekty klasy szkolnej), otoczenie (atmosfera interpersonalna - emocje, odczucia, satysfakcja), system społeczny (układ formalnych i nieformalnych zasad kierujących interpersonalnymi relacjami), kulturę (wartości systemy wierzeń i norm).

Organizacja klasy szkolnej i kierowanie (wprowadzanie reguł i procedur, strategie kierowania pracami uczniów w sposób przyczyniający się do podwyższania uczniowskiej odpowiedzialności).

Aktywne metody nauczania

Za jedną z istotnych cech skutecznego nauczania uważa się stosowanie strategii sprzyjających aktywnemu uczeniu się uczniów. Głównymi komponentami takiego nauczania są: prezentacja informacji, kierowanie rozmową i dyskusją, pobudzanie aktywności uczniów i przydzielanie zadań.

Kluczowe znaczenie w konstruowaniu nauczycielsko-uczniowskiego dyskursu mają pytania.

Oczekiwania nauczycielskie i nagradzanie osiągnięć uczniowskich

Wpływy nauczyciela na uczniów

Twój nauczyciel ----------------------------------------------------------------------------------------------

1. Przypomnij sobie nauczyciela ze szkoły podstawowej lub średniej, który wywarł największy wpływ na Ciebie, Twoje przekonania, drogę życiową itp.

2. Zrób listę cech, które go charakteryzowały.

3. Uporządkuj te listę, przydzielając najwyższe miejsce cechom, które Twoim zdaniem miały największe znaczenie w oddziaływaniu tego nauczyciela na Ciebie.

4. Porównaj Twoją listę z listami kolegów.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------.

Teorie psychologiczne i socjologiczne dowodzą, iż nauczyciele wywierający wpływ na uczniów to ci, którzy:

• mają kontrolę nad środkami, które są im niezbędne do realizacji zamierzeń;

• posiadają wystarczającą władzę, aby nagradzać lub karać;

• posiadają biegłość w określonej dziedzinie wiedzy;

• są obdarzeni wysokim statusem i władzą w sensie ogólnym.

Jednakże badania amerykańskie dowodzą inaczej. W czasie rozmów z nastolatkami zauważono, że cechy te same w sobie nie zapewniają wystarczającego wpływu na młodzież. Wskazywano bowiem, że nauczyciele wywierający wpływ to tacy, którzy:

• wzbudzają entuzjazm do nauki dzięki osobistemu zaangażowaniu w nauczany przedmiot oraz posiadanym umiejętnościom nauczania go;

• prezentujący zafascynowanie nauczaniem;

• czyniący uczenie się przyjemnością, a nie obowiązkiem;

• wyjaśniają zagadnienia w oryginalny lub niezwykły sposób;

• są niezwykle przystępni - łatwo do nich mówić i są gotowi do słuchania;

• wpajają uczniom poczucie pewności siebie;

• pokazują, że rzeczywiście przejmują się losem uczniów.

Z tego wynika, że kluczowymi cechami nauczyciela wywierającego rzeczywisty wpływ na uczniów jest jego stosunek do nauczania, nauczanego przedmiotu oraz do uczniowskich osiągnięć w uczeniu się.

3. INTELIGENCJA EMOCJONALNA

W latach 90-tych XX wieku zwiększyło się zainteresowanie emocjonalnym odbiorem informacji napływających z otoczenia oraz pojawiło się pojęcie „inteligencji emocjonalnej” (EQ). Inteligencja emocjonalna celowo nasuwa na myśl standardową miarę siły umysłu - iloraz inteligencji (IQ). Emocje i intelekt to dwie połowy jednej całości. D. Goleman wydal książkę w 1995 roku, zaś w 1997 ukazało się jej tłumaczenie „Inteligencja emocjonalna”. Jej najważniejszym przesłaniem było pokazanie, że racjonalne i emocjonalne części mózgu są od siebie współzależne oraz że inteligencja emocjonalna ma rzeczywisty wpływ na myślenie racjonalne.

Sprawdź - czy w porozumiewaniu się z innymi wykorzystujesz inteligencję emocjonalną ---

Test służy sprawdzeniu własnych zachowań komunikacyjnych stanowiących podstawę komunikowania się z innymi. Każdemu z pytań zawartych w teście przypisz wartość od 0 do 4. Następnie zsumuj uzyskane punkty i porównaj je z zamieszczonym wzorcem. Pamiętaj jednocześnie, że wynik testu nie przesądza wszystkiego, a Ty możesz się bardzo zmienić.

0 1 2 3 4

nigdy rzadko czasami często bardzo często

1. Czy narzucasz innym swoje zdanie?

0 1 2 3 4

2. Czy krytykujesz innych w obecności osób trzecich?

0 1 2 3 4

3. Czy pochmurniejesz, gdy ktoś wyraża uzasadnioną krytykę Twojego postępowania?

0 1 2 3 4

4. Czy wyśmiewasz współpracowników (kolegów)?

0 1 2 3 4

5. Czy obrażasz się, gdy musisz zmienić coś, co już zrobiłeś?

0 1 2 3 4

6. Czy przerywasz innym, gdy temat rozmowy Cię nie interesuje?

0 1 2 3 4

7. Czy sam chętnie kwestionujesz sens rozmowy?

0 1 2 3 4

8. Czy podnosisz głos, gdy jesteś wściekły?

0 1 2 3 4

9. Czy chętnie mówisz o sobie, swoich doświadczeniach, sukcesach i pomysłach?

0 1 2 3 4

10. Czy stroisz sobie żarty z kolegów i ich pracy?

0 1 2 3 4

11. Czy narzucasz innym swój punkt widzenia?

0 1 2 3 4

12. Czy zajmujesz się czymś innym, podczas gdy ktoś rozmawia z Tobą?

0 1 2 3 4

13. Czy niecierpliwisz się, gdy podczas narady ktoś wyraża swoje zdanie?

0 1 2 3 4

14. Czy niezbyt interesują Cię nowe pomysły?

0 1 2 3 4

15. Czy wierzysz w szlachetne motywy innych osób?

0 1 2 3 4

Liczba uzyskanych punktów ze wszystkich odpowiedzi: 30 i więcej punktów.

W Twoich zachowaniach komunikacyjnych nie ma wiele miejsca na inteligencję emocjonalną. Samokrytyka, odbiór krytyki, zdolność wczucia się w położenie innych, tolerancja i fair play nie są Twoją mocną stroną. Ponieważ zajmujesz się głównie sobą, nie zauważasz wszystkich wymiarów osobowości innych ludzi. Zabarwioną emocjonalnie krytyką i obstawaniem przy swoim punkcie widzenia okazujesz im brak szacunku, spychasz na pozycje obronne i prowokujesz wściekłość. W takim układzie Twoi koledzy nie chcą słuchać rzeczowej krytyki. Skutkiem jest poczucie goryczy, na czym cierpią klimat i wyniki pracy.

Krytykę Twojej osoby lub postawy przyjmujesz jako osobisty atak, ponieważ jesteś przekonany o słuszności tego, co robisz i mówisz. Niestety, umyka Twojej uwadze, że również koledzy mają dobre pomysły i propozycje poprawy sytuacji. Nie wykorzystujesz możliwości rozważenia wszystkich za i przeciw, aby podjąć decyzję najlepszą z możliwych. To, co czują i myślą o Tobie inni, pozostaje dla Ciebie tajemnicą.

Co możesz zrobić ?

Osiągniesz więcej, jeżeli nauczysz się kontrolować swoje uczucia i słuchać też innych, zanim wybuchniesz złością. Ponieważ masz skłonność do poświęcania większej uwagi swoim odczuciom, myślom i ocenom niż uważnemu słuchaniu, może się okazać, że to, co słyszysz, niekoniecznie oznacza to samo, co mówią inni. W przyszłości spróbuj przede wszystkim oddzielać własne uczucia od obserwowanych przez Ciebie zachowań otoczenia, ponieważ:

Fakt, ze ktoś coś powiedział, nie oznacza, że ktoś inny to usłyszał.

Fakt, że ktoś to usłyszał, nie oznacza, że to zrozumiał.

Fakt, że ktoś to zrozumiał, nie oznacza, że się z tym zgodził.

Fakt, że ktoś się z tym zgodził, nie oznacza, że to zastosuje.

Fakt, że ktoś to zastosuje jeszcze długo nie będzie oznaczać, że sobie to przyswoił.

UWAGA!

Na następne zajęcia proszę przynieść wydruk PNR.

IV. PODSTAWA PROGRAMOWA - PROGRAM NAUCZANIA RELIGII

1. Zapoznanie z Podstawą programową {praca w grupach).

2. Zapoznanie z Programem nauczania religii (praca w grupach).

Materiały:

Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 2001.

Odnosi się ona do „poszczególnych etapów edukacji szkolnej i zawiera:

• charakterystykę psychologiczną dzieci i młodzieży na danym etapie edukacji;

• Podstawę programową nauki religii (w szkole);

• korelację ze szkolnymi przedmiotami ogólnokształcącymi i ścieżkami edukacyjnymi (od klasy IV szkoły podstawowej);

• propozycje współpracy środowisk katechetycznych”.

TERMINOLOGIA PP

W Podstawie programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce posłużono się terminologią respektująca zarówno standardy szkolne, wytyczne Kościoła powszechnego dotyczące katechezy, jak tez polską tradycje katechetyczną.

Dyrektorium ogólne o katechizacji określa nadrzędny cel katechezy (prowadzenie do wiary dojrzałej - DOK 80), który jest realizowany przez zadania katechezy (DOK 85-86). Dokumenty szkolne natomiast posługują się pojęciem celów edukacyjnych. Ze względu na to, że nauka religii jest procesem katechetycznym, realizującym wskazania Kościoła, a jednocześnie uwzględniającym kontekst szkolny (DOK 73), Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce wprowadza pojęcie celów katechetycznych. Określają one, czemu ma służyć nauczanie i wychowanie religijne na terenie szkoły.

Działania zmierzające do realizacji celów katechetycznych przez nauczyciela i przedmiot (materiały, podręczniki, inne pomoce naukowe), noszą nazwę zadań nauki religii.

Treści określają niezbędne informacje, jakie winien zawierać program nauki religii, aby zrealizować cele katechetyczne oraz zadania nauki religii.

Osiągnięcia opisują wiadomości i umiejętności ucznia, które są wynikiem podjęcia przez nauczyciela i przedmiot wypełnienia konkretnych zadań oraz przekazania treści po to, by zrealizować cele katechetyczne nauki religii. Określenie osiągnięć wiąże się ze standaryzacją oceniania. Podstawa programowa nie określa osiągnięć w katechezie przedszkolnej i młodszego wieku szkolnego ze względu na większą potrzebę indywidualnego traktowania dziecka na tych etapach katechizacji.

Cele katechetyczne, zadania nauki religii, treści i osiągnięcia są prezentowane w Podstawie programowej w dwóch wersjach: tabelarycznej (ukazującej powiązanie celów, zadań, treści i osiągnięć z zadaniami katechezy) oraz opisowej (zbliżonej swą konwencją do analogicznych dokumentów MEN).

Korelacja międzyprzedmiotowa ma uwzględniać te treści przedmiotów nauczania, które są interesujące z punktu widzenia celów katechetycznych (edukacyjnych) nauki religii. W związku z powyższym Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce zawiera propozycje zaczerpnięte z analogicznych dokumentów prawa szkolnego. Przyjmuje sformułowania zrozumiałe dla tych programistów oświatowych, którzy z pozycji innych przedmiotów szkolnych chcieliby zaproponować nauce religii integrowanie treści. Jednocześnie należy pamiętać, że korelacja nauki religii z programami pozostałych przedmiotów oznacza, w zależności od konkretnego kontekstu szkolnego, nie tylko podejmowanie funkcji integrującej, ale niekiedy uzupełniającej lub polemicznej.

Zgodnie ze wskazaniami zawartymi w Dyrektorium ogólnym o katechizacji należy zwrócić uwagę zwłaszcza na następujące zagadnienia:

• początek świata i sens historii;

• podstawa (fundament) wartości etycznych;

• funkcja religii w kulturze;

• przeznaczenie człowieka;

• relacja z naturą (DOK 73).

Stosowanie korelacji międzyprzedmiotowej jest pożądane zarówno ze względów dydaktycznych (łatwiejsze przyswojenie tych samych treści, które omawia się w różnych aspektach na różnych lekcjach), jak i wychowawczych (ukazanie uczniom jedności prawdy oraz szacunku do niej).

Ścieżka edukacyjna jest w dokumentach oświatowych definiowana jako zestaw treści i umiejętności o istotnym znaczeniu wychowawczym, których realizacja może odbywać się w ramach różnych przedmiotów (bloków przedmiotowych) lub w postaci odrębnych zajęć. Programy nauczania religii winny się odnieść do celów edukacyjnych, zadań, treści i osiągnięć wybranych ścieżek edukacyjnych.

UWAGA !!

Praca domowa (na piśmie)

Student wybiera 1 zadanie nauczyciela religii z PNR i wskazuje na możliwe sposoby jego realizacji (jakie treści, metody?)

Termin oddania pracy - koniec przyszłego tygodnia.

Na następne zajęcia proszę przynieść Pismo Św. Starego i Nowego Testamentu, wydruk materiałów z następnych stron oraz PNR.

5. TREŚCI BIBLIJNE W KATECHEZIE

1. Współczesne trudności w przekazie orędzia biblijnego (praca w grupach), później każda z grup podaje na forum 2 najważniejsze.

2. Po zapoznaniu się z zasadami korzystania z Biblii (wg ks. Z. Marka) studenci podają (praca w grupach) przykłady z Biblii.

3. Interpretacja tekstów biblijnych dla potrzeb katechezy (proponowane teksty do pracy w grupach: Mk 10,46-52; Łk 14,1-6; Łk 15,11-32; Mt 27, 32-56; J 20,1-18).

Materiały:

Zasady korzystania z Biblii w katechetycznej posłudze słowa:

• Biblia opowiada o Bogu działającym na rzecz człowieka.

• Biblia przekazuje świadectwa wiary o Bogu obecnym w ludzkiej historii.

• Biblia przekazuje nadzieję.

• Biblia dokumentem literackim (Z. Marek, Biblia w katechetycznej posłudze słowa, Kraków 1998).

Interpretacja tekstu biblijnego dla potrzeb katechezy:

• Znaczenie wyrazowe: o czym mówi ten tekst?

• Znaczenie teologiczne: co ten tekst mówi o Bogu, Chrystusie lub w kwestiach postępowania moralnego?

• Znaczenie egzystencjalne: w jaki sposób usłyszane wskazania realizować w życiu? (A. Długosz, B. Stypułkowska, Wprowadzenie do dydaktyki biblijnej, Kraków 2000).

Gatunki literackie. Tekst do pracy podczas zajęć:

Określ gatunek i intencję wypowiedzi każdego z tekstów oraz ustal z jakiej księgi dany tekst pochodzi.

Np. „Ojcze nasz, który jesteś w niebie, niech się święci imię Twoje. Niech przyjdzie królestwo Twoje...”

gatunek intencja wypowiedzi miejsce w Biblii

modlitwa prosić Mt 6,9-10.

1. „Jam jest chleb życia. Kto do mnie przychodzi, nie będzie łaknął; a kto we mnie wierzy, nigdy pragnąć nie będzie”.

2. „Odbiwszy od lądu w Troadzie, popłynęliśmy wprost do Samotraki, a następnego dnia do Neapolu, a stąd do Filippi, głównego miasta tej części Macedonii, które jest /rzymską/ kolonią”.

3. „Zaprawdę, powiadam ci: dzisiaj, tej nocy, zanim kogut dwa razy zapieje, ty trzy razy się mnie wyprzesz”.

4. „Przewodnicy ślepi, którzy przecedzacie komara, a połykacie wielbłąda!”

5. „Synowie Lei: pierworodny syn Jakuba Ruben, Symeon, Lewi, Juda, Issachar i Zabulon. Synowie Racheli: Józef i Beniamin. Synowie Bilhy, niewolnicy Racheli: Dan i Neftali, oraz synowie Zilpy, niewolnicy Lei: Gad i Aser. Są to synowie Jakuba, którzy się mu urodzili w Paddan-Aram”.

6. „Błogosławione łono, które Cię nosiło i piersi, które ssałeś”.

7. „Na brzuchu będziesz się czołgał i proch będziesz jadł po wszystkie dni twego istnienia”.

8. „Z królestwem Bożym dzieje się tak, jak gdyby ktoś nasienie wrzucił w ziemię. Czy śpi, czy czuwa, we dnie i w nocy, nasienie kiełkuje i rośnie, on sam nie wie jak”.

9. „Zawsze się radujcie, nieustannie się módlcie. W każdym położeniu dziękujcie, taka jest bowiem wola Boża w Jezusie Chrystusie względem was. Ducha nie gaście, proroctwa nie lekceważcie. Wszystko badajcie, a co szlachetne - zachowujcie. Unikajcie wszystkiego, co ma choćby pozór zła”.

10. „Klaudiusz Lizjasz dostojnemu namiestnikowi Feliksowi - pozdrowienie. Żydzi pochwycili tego człowieka i mieli go już zabić. Wtedy nadbiegłem z wojskiem i uratowałem go, dowiedziawszy się, że jest Rzymianinem”.

UWAGA !!

Praca domowa:

Wybrać dowolną perykopę z Pisma Św. (ale nie tę, która była analizowana podczas zajęć) i ustalić jej 3 znaczenia. Termin - do końca przyszłego tygodnia.

Na następne zajęcia proszę przynieść Pismo Św. oraz PNR

6. TREŚCI BIBLIJNE W KATECHEZIE

PRZYPOWIEŚCI

1. Które przypowieści są, wg PNR i podręczników metodycznych, przeznaczone dla uczniów kl. 0-VI? (praca w grupach) i wypowiedzi.

2. Cel przypowieści i ich klasyfikacja. (wypowiedzi studentów)

3. W przypowieści mamy do czynienia ze słowem wzywającym (apelem) oraz z obrazem zwracającym wzrok ku temu, co nadziemskie. Słuchacze Jezusa musieli zrobić krok ze znanego w nieznane, dla dzisiejszych czytelników (słuchaczy) jest to często niemożliwe lub utrudnione, bo nie znają obrazu wprowadzającego. Czy zatem przypowieści nadają się dla dzieci?

4. Praca w grupach: grupa wybiera dowolną przypowieść i formułuje pytania do jakich „prowokuje” przypowieść. Następnie podaje metodę(y), jakie można zastosować w przybliżaniu przesłania tej przypowieści wybranej klasie (0-VI).

5.Główna myśl przypowieści: praca w grupach (przyniosę kserokopie).

Uwaga!!

Na następne zajęcia proszę przynieść Pismo Św. NT i PNR.

7. TREŚCI BIBLIJNE W KATECHEZIE

OPOWIADANIA O CUDACH

1. Rozmowa na temat rozumienia cudów w Biblii. Gat. lit. - opowiadanie o cudzie. Cel.

2. Które opowiadania o cudach, wg PNR i Podręczników metodycznych, występują w klasach 0-VI?

3. Struktura opowiadań o cudach.

4. Metody pracy z Pismem Św. przydatne w ukazaniu aktualności przesłania opowiadań o cudach (praca w grupach).

5. Klucz: stan wyjściowy - spotkanie (interwencja) - skutek.

Uwaga!

Na następne zajęcia proszę przynieść wydruk tekstów umieszczonych poniżej.

8. TREŚCI BIBLIJNE W KATECHEZIE

OPOWIADANIE

1. Wymóg wierności Bogu (tekst biblijny) i człowiekowi.

2. Przykłady redakcji tekstów biblijnych. Czy warto i czy powinno się „zadbać” o szczegóły?

3. Elementy konstytutywne opowiadania.

4. Ocena prezentowanych niżej opowiadań (praca w grupach).

Materiały:

Przejście przez morze wg poszczególnych tradycji ( Wj 14,10-31):

A gdy się zbliżył faraon, synowie Izraela podnieśli oczy, a ujrzawszy, że Egipcjanie ciągną za nimi, ogromnie się przerazili. Synowie Izraela podnieśli głośne wołanie do Jahwe. Rzekli do Mojżesza: „Czyż brakowało grobów w Egipcie, że nas tu przyprowadziłeś, abyśmy pomarli na pustyni? Cóż za usługę wyświadczyłeś nam przez to, że wyprowadziłeś nas z Egiptu? Czyż nie mówiliśmy ci wyraźnie w Egipcie: Zostaw nas w spokoju, chcemy służyć Egipcjanom. Lepiej bowiem nam było służyć im, niż umierać na tej pustyni”. „Mojżesz odpowiedział ludowi: „Nie bójcie się! Pozostańcie na swoim miejscu, a zobaczycie zbawienie Jahwe, które zgotuje nam dzisiaj. Egipcjan, których widzicie teraz, nie będziecie już nigdy oglądać. Jahwe będzie walczył za was, a wy będziecie spokojni”. Jahwe rzekł do Mojżesza: „Czemu głośno wołasz do mnie? Powiedz synom Izraela, niech ruszają w drogę. Ty zaś podnieś swą laskę i wyciągnij rękę nad morze i rozdziel je na dwoje, a wejdą synowie Izraela w środek na suchą ziemię. Ja natomiast uczynię nieustępliwymi serca Egipcjan, że pójdą za nimi. Wtedy okażę moją potęgę wobec faraona, całego wojska jego, rydwanów i wszystkich jego jeźdźców. A gdy okażę moją potęgę wobec faraona, jego wozów i jeźdźców, wtedy poznają Egipcjanie, że Ja jestem Jahwe. Anioł Boży, który szedł na przedzie wojsk izraelskich , zmienił miejsce i szedł na ich tyłach. Słup obłoku również przeszedł z przodu i zajął ich tyły, stając między wojskiem egipskim a wojskiem izraelskim. I tam obłok był ciemnością, tu zaś oświecał noc. I nie zbliżyli się jedni do drugich przez całą noc. Mojżesz wyciągnął rękę nad morze, a Jahwe cofnął wody gwałtownym wiatrem wschodnim, który wiał przez całą noc i uczynił morze suchą ziemią. Wody się rozstąpiły, a synowie Izraela szli przez środek morza po suchej ziemi, mając mur z wód po prawej i po lewej stronie. Egipcjanie ścigali ich. Wszystkie konie faraona, jego rydwany i jeźdźcy ciągnęli za nimi w środek morza. O świcie spojrzał Jahwe ze słupa ognia i ze słupa obłoku na wojsko egipskie i zmusił je do ucieczki. I połamał koła ich rydwanów, tak że z wielką trudnością mogli się naprzód posuwać. Egipcjanie krzyknęli: ”Uciekajmy przed Izraelem, bo Jahwe walczy za nim z Egipcjanami”. A Jahwe rzekł do Mojżesza: „Wyciągnij rękę nad morze, aby wody zalały Egipcjan, ich rydwany i jeźdźców. Wyciągnął Mojżesz rękę nad morze, które o brzasku dnia wróciło na swoje miejsce. Egipcjanie uciekając biegli naprzeciw falom, i pogrążył ich Jahwe w pośrodku morza. Powracające fale zatopiły rydwany i jeźdźców całego wojska faraona, które weszło w morze ścigając synów Izraela. Nie ocala z nich ani jeden. Synowie zaś Izraela szli po suchym dnie morskim, mając mur z wód po prawej i po lewej stronie. W tym to dniu wybawił Jahwe Izraela z rąk Egipcjan. I widzieli Izraelici martwych Egipcjan na brzegu morza. Gdy Izraelici widzieli wielkie dzieło, którego dokonał Jahwe wobec Egipcjan, lękali się Jahwe i uwierzyli Jemu oraz Jego słudze Mojżeszowi.

(źródło J - normalnym drukiem; źródło E - podkreślone; źródło P - kursywa)

Opowiadanie tekstu Łk 15,4-7:

I. Pasterz, który miał sto owiec zauważył, że jedna się zgubiła. Wówczas pozostawił 99, aby pójść na poszukiwanie tej zagubionej. Znalazł ją, wziął na ramiona i zadowolony opowiedział o tym swoim sąsiadom. Podobnie Bóg cieszy się bardziej z tego, gdy jakiś człowiek, który jeszcze Go nie poznał, nawróci się, niż z 99 sprawiedliwych, którzy nie potrzebują nawrócenia.

II. Wyobraźmy sobie, że znajdujemy się na pustkowiu. Jest okropnie gorąco. Wokół jedynie kamienie, skały i trochę kępek rzadkiej i suchej trawy, która stanowi tu jedyne pożywienie dla owiec. A oto pasterz. Ma twarz spaloną słońcem, ubrany jest w powiewny płaszcz, posiada przenikliwy wzrok.

Pod wieczór przelicza swoje owce. Zauważa, że brak jednej. Jest zmartwiony i zaniepokojony. Błyskawicznie podejmuje decyzję, nie waha się nawet przez moment. Pozostawia stado pod opieka swego zaufanego psa i znika w ciemności nocy, aby szukać zagubionej owcy. Najpierw przebiega bliskie okolice, dotyka rękoma twarzy, by lepiej przeniknąć ciemności nocy. Biegnie gorączkowo długimi krokami. Jest zmęczony, ale nie zniechęca się i nie cofa. Widać jak bardzo mu zależy na zagubionej owieczce. Chce ja odnaleźć za wszelką cenę! Wreszcie jest. Zauważa ją z daleka. Wpadła w rozpadlinę, drży cala ze strachu, z powodu zimna i samotności. Dobiega zatrwożony, wyciąga ją z uwięzi i z wielką troska kładzie sobie na ramiona. Teraz owieczka jest bezpieczna, jej serce nie bije już jak oszalałe ze strachu. Uśmiech rozjaśnia twarz pasterza. Jutro, gdy wstanie dzień, powie do swych przyjaciół: „Zgubiłem owieczkę na obrzeżach pustyni, ale na szczęście odnalazłem ją! Jestem naprawdę szczęśliwy!”

Również Bóg postępuje tak jak ów pasterz, odczuwa przeogromną radość, gdy grzesznik się nawraca i staje się dobry. Bardziej cieszy się z niego niż z 99 dobrych, którzy ciągle są dobrzy.

III. Jakiś człowiek pilnował swego stada, składającego się ze stu owiec. Bardzo mu na nich zależało: nie tylko dlatego, że otrzymywał sporo pieniędzy za mleko i za wełnę, ale czuł się za nie odpowiedzialny. A wiadomo, że gdy powierza się nam jakieś zadanie (np. pilnowanie braciszka, czy utrzymywanie porządku w pokoju), jesteśmy za to odpowiedzialni i musimy zrobić wszystko, by wywiązać się z tego. Pasterz znał każdą ze swych owiec. Otóż pewnego dnia zauważył, że brakuje jednej. Zdziwił się, jak mogło się zdarzyć cos podobnego. Natychmiast zdecydował, że musi pójść i poszukać jej. Mimo że była to owieczka może zbyt ciekawska i niezależna, korzystająca z każdej okazji, by uciec ze stada i sprawiająca wiele kłopotu.

Jak widzicie, pasterz zrozumiał, że obowiązek jest ważniejszy od przyjemności. Należy wypełniać go zawsze, nawet gdy nie mamy na to ochoty lub denerwuje to nas! Nie mógł pozwolić, by owieczka zgubiła się i poszedł po nią, zostawiając wszystkie inne. Ważne było tylko to, żeby ją znaleźć! W końcu, po wielu wysiłkach i przygodach odnalazł owieczkę. Wziął ją na ramiona i zadowolony powrócił do stada.

Tak czyni również Bóg: On nas kocha i zawsze jest szczęśliwy, gdy nas odnajduje.

IV. W czasach Jezusa wielu Żydów sądziło, że celnicy i cudzoziemcy nie wyznają żadnej religii i że są daleko od Boga. Tymczasem Jezus rozmawiał z nimi. Niektórzy Żydzi, faryzeusze bardzo przestrzegający nakazów religii, szemrali z tego powodu. Jezus odpowiedział im, mówiąc: „Przypuśćmy, że jesteście pasterzami... pasterzem posiadającym sto owiec. Co czyni pasterz, gdy zauważa, że zgubił jedną? Kocha przecież wszystkie i czuje, że czegoś mu brakuje... Wówczas zostawia 99 owiec w bezpiecznym miejscu i biegnie poszukać tej, która się zagubiła. A jaka radość, gdy ją odnajduje! Bierze ją na ramiona i powraca do domu zadowolony. Zaraz zaprasza swoich przyjaciół i mówi im: cieszcie się ze mną, gdyż odnalazłem owieczkę, która się zgubiła! Otóż Bóg cieszy się bardziej z jednego człowieka, który się zagubił i który powraca do domu, niż z 99, którzy nie potrzebują nawrócenia. Rzeczywiście, wielka jest miłość Boga do tego, kto się zgubił”.

(tekst opowiadań za M. Śpiewakowska, R. Szpakowski, Jak opowiadać na lekcjach katechizmu i religii w szkole, Warszawa 1997).

Uwaga!

Proszę przynieść wydruk z DOK i PNR.

9. LITURGIA W KATECHEZIE

SAKRAMENTY - MODLITWA

1. Wskazania DOK.

2. Wskazania PNR (studenci w grupach szukają celów, treści i zadań katechety).

3. Propozycje zawarte w podręcznikach.

4. Katecheza parafialna.

DOK 85:

Wychowanie liturgiczne

Rzeczywiście „Chrystus jest zawsze obecny w swoim Kościele, szczególnie w czynnościach liturgicznych”. Komunia z Jezusem Chrystusem prowadzi do celebracji Jego zbawczej obecności w sakramentach, a szczególnie w Eucharystii. Kościół gorąco pragnie, by wszyscy wierni chrześcijanie byli przygotowywani do uczestniczenia pełnego, świadomego i czynnego, jakiego domagają się natura samej liturgii i godność ich kapłaństwa chrzcielnego. Dlatego katecheza, oprócz ukazywania znaczenia liturgii i sakramentów, powinna wychowywać uczniów Jezusa Chrystusa „do modlitwy, dziękczynienia, czynienia pokuty, odmawiania modlitw z ufnością, do ducha wspólnoty, właściwego zrozumienia symboliki”, ponieważ wszystko to jest konieczne do prawdziwego życia liturgicznego.

Nauczanie modlitwy

Komunia z Jezusem Chrystusem prowadzi uczniów do przyjęcia postawy modlitewnej i kontemplacyjnej, jaką posiadał Nauczyciel. Nauczyć modlić się z Jezusem to znaczy modlić się z tymi samymi uczuciami, z jakimi On zwracał się do Ojca: adoracja, uwielbienie, dziękczynienie, synowskie zaufanie, prośba, podziw dla Jego chwały. Te uczucia odzwierciedlają się w modlitwie Ojcze nasz, której Jezus nauczył uczniów i która jest wzorem wszelkiej modlitwy chrześcijańskiej. Przekazanie Modlitwy Pańskiej, syntezy całej Ewangelii, jest więc prawdziwym wyrażeniem realizacji tego zadania. Kiedy katecheza jest przeniknięta klimatem modlitwy, wtedy praktykowanie całego życia chrześcijańskiego osiąga swoją głębię. Ten klimat staje się szczególnie konieczny, gdy katechumen i katechizowani stykają się z najbardziej wymagającymi aspektami Ewangelii i czują się słabi lub gdy zdumieni odkryją działanie Boga w ich życiu.

Uwaga!

Na następny raz proszę przynieść wydruk najważniejszych fragmentów (według własnej oceny) Dies Domini JP II.

10. LITURGIA W KATECHEZIE

ROK LITURGICZNY - NIEDZIELA

1. Wprowadzanie uczniów w rok liturgiczny.

2. Niedziela: jak wygląda a jak być powinno?

• Odpowiedź na pytanie (praca w grupach): jak wygląda niedziela w polskiej rodzinie?

• Odpowiedź na pytanie: jak powinna wyglądać? (w świetle KKK i Dies Domini JP II) - praca w grupach. Przedstawienie wniosków na forum.

Praca domowa:

Wykonać plakat (afisz, gazetkę) wprowadzającą w jeden z okresów liturgicznych. Format A4.

Termin - koniec przyszłego tygodnia.

Uwaga!

Na następne ćwiczenia proszę przynieść wydruk PNR oraz rachunku sumienia.

11. FORMACJA MORALNA

Wskazania DOK oraz PNR.

Propozycje zawarte w podręcznikach.

Rachunek sumienia..

Wzorce osobowe w Biblii.

Katecheza parafialna

DOK 85:

Nawrócenie do Jezusa Chrystusa zakłada wędrowanie z Nim. Katecheza powinna więc przekazywać uczniom postawy Nauczyciela. Podejmą oni w ten sposób drogę przekształcenia wewnętrznego. Uczestnicząc w Misterium Paschalnym Pana, „przejdą ze starego do nowego człowieka doskonałego w Chrystusie”. Kazanie na Górze, w którym Jezus podejmuje na nowo dekalog i wyciska na nim ducha błogosławieństw, jest nieodzownym punktem odniesienia dla formacji moralnej. Ewangelizacja jest „również przepowiadaniem i propozycją określonej moralności”, ukazuje całą swoją moc interpelującą, gdy wraz ze słowem głoszonym umie ofiarować także słowo przezywane. To świadectwo moralne, do którego przygotowuje katecheza, powinno umieć pokazać konsekwencje społeczne wymagań ewangelicznych.

RACHUNEK SUMIENIA

Program poznański:

Rachunek sumienia jest przypomnieniem sobie popełnionych grzechów.

Aby dobrze przygotować się do spowiedzi świętej, poproś Ducha Świętego o pomoc w przemyśleniu tego, co było złe i dobre w Twoim życiu.

Na zrobienie rachunku sumienia wybierz odpowiednią chwilę, kiedy jesteś sam i kiedy jest cicho.

Staraj się przystępując do kolejnych rachunków sumienia zadawać sobie coraz to nowe, inne pytania. Przygotowaliśmy dla Ciebie różne wzory rachunku sumienia.

Nie przyzwyczajaj się do jednego wzoru, gdyż mogłoby to prowadzić do niedostrzegania nowych wad, słabości.

Wzór pierwszy

• Czy pamiętasz, że Bóg jest twoim Ojcem?

• Czy pamiętasz, że na chrzcie świętym stałeś się dzieckiem Boga?

• Czy dziękujesz Bogu za wszystko dobro?

• Czy modlisz się rano i wieczorem? Jak się modlisz?

• Czy kościoły, krzyże przypominają ci o obecności Boga wśród nas?

• Czy masz swój krzyżyk i obrazek święty? Czy nosisz medalik, który ci przypomina, że Boga masz w sercu?

• Czy z szacunkiem i wiarą wypowiadasz imię Boga i Jego świętych?

• Czy nie wstydzisz się pozdrawiać wyznawców Chrystusa słowami: „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus”?

• Czy wierzysz, że we Mszy świętej przychodzi do zgromadzonych Pan Jezus żywy pod postacią Chleba i Wina? Czy pamiętasz, że Pan Jezus pragnie, aby wszyscy, którzy Go kochają, przyjęli Go w Komunii świętej?

• Jak często przyjmujesz Komunię świętą?

• Jak modlisz się w czasie Mszy świętej?

• Czy odpowiadasz w czasie Mszy świętej na wezwania kapłana?

• Czy śpiewasz ze wszystkimi w Kościele?

• Czy pomagasz innym w modlitwie, ciszą i skupieniem?

• Czy szanujesz miejsca święte, groby zmarłych?

• Czy wierzysz, że umarli zmartwychwstaną?

• Czy inni, patrząc na ciebie, poznają, że jesteś dzieckiem Boga?

• Czy twój zeszyt do religii jest znakiem twojej wiary?

• Czy cieszysz się i chlubisz z tego, że należysz do Kościoła?

• Czy pomagasz innym korzystać z lekcji religii?

• Czy rozmawiasz z innymi o Panu Bogu?

• Czy rodzicom swoim umiesz za wszystko podziękować?

• Czy mówisz im, że ich kochasz?

• Czy starasz się zrobić im miłą niespodziankę?

• Czy szanujesz pracę mamy i taty?

• Czy modlisz się za rodziców i rodziców chrzestnych?

• Czy pocieszasz ich, gdy są smutni?

• Czy pomagasz im odpocząć?

• Czy z wakacji piszesz do nich listy?

• Czy zawsze dobrze o nich mówisz?

• Czy pamiętasz o ich imieninach i radosnych świętach?

• Czy umiesz być dobry dla rodziny?

• Czy szanujesz swoich nauczycieli, wychowawców, starszych?

• Czy umiesz być im wdzięczny?

• Czy gotów jesteś im pomagać?

• Czy kochasz Ojczyznę jak matkę, która dała ci swoją ziemię, wykarmiła, nauczyła cię swojej mowy, dała ci bogatą historię i tylu wielkich braci?

• Czy masz szacunek dla wszystkiego, co polskie?

• Czy uczysz się pilnie, aby w przyszłości służyć dobrze Ojczyźnie?

• Czy nie grymasisz podczas spożywania posiłków?

• Czy ubierasz się roztropnie, zgodnie z życzeniem rodziców?

• Czy dbasz o swoje zdrowie?

• Czy ze względu na zdrowie uprawiasz sport?

• Czy jesteś w tym roztropny i zdyscyplinowany?

• Czy przestrzegasz znaków i przepisów drogowych?

• Czy stajesz w obronie słabszych?

• Czy opiekujesz się zwierzętami, czy chronisz zieleń?

• Czy zauważasz znaki ostrzegawcze, tablice z zakazami?

• Czy przestrzegasz innych przed niebezpieczeństwem?

• Czy masz odwagę przeciwstawić się paleniu papierosów i piciu alkoholu?

• Czy pamiętasz, że ciało człowieka jest świątynią Ducha Świętego?

• Czy potrafisz bronić innych przed zgorszeniem?

• Czy dbasz o kształtowanie swojej wyobraźni?

• Czy jesteś wdzięczny dobrym ludziom, że nie wszystkie filmy pozwalają ci oglądać?

• Czy szanujesz własność swoją, cudzą i społeczną?

• Czy zwróciłeś rzecz znalezioną?

• Czy bronisz rzeczy wspólnych przed zniszczeniem?

• Czy jesteś oszczędny?

• Czy jesteś prawdomówny?

• Czy szanujesz każde słowo, które wypowiesz?

• Czy umiesz słuchać innych, czy umiesz mądrze i grzecznie pytać?

• Czy dobrze informujesz pytających?

• Czy masz odwagę przyznać się do popełnionego błędu?

• Czy bronisz innych przed oszczerstwem, obmową?

• Czy szanujesz książki?

• Czy czytasz dobre książki?

Wzór drugi

1. Czy prawdziwie kochasz Pana Boga? Czy modlisz się do Niego?

Jak się modlisz (czy jesteś skupiony, a nie roztargniony; nie myślisz o tym, co mówisz do Pana Boga)?

2. Jak wymawiasz słowa święte: Pan Bóg, Jezus, Maryja?

Czy wymawiasz je z szacunkiem, czy dla żartu lub w złości?

3. Czy w niedziele i święta pobożnie uczestniczysz we Mszy świętej?

Jak uczestniczysz we Mszy świętej? Czy nie rozmawiasz z kolegami?

4. Jaki jesteś dla swoich rodziców? Czy ich szanujesz? Co mówisz o rodzicach, rodzeństwie? Jaki jesteś dla swojej rodziny najbliższej i dalszej?

5. Czy dbasz o swoje zdrowie? Czy złościsz się bez powodu, awanturujesz się, przeklinasz? Czy dokuczasz innym, bijesz, wyśmiewasz? Czy jesteś dobrym przykładem dla otoczenia? Jaki jesteś dla stworzeń: roślin, zwierząt?

6. Jak patrzysz na własne ciało i ciało innych ludzi? Czy jesteś przyzwoity w rozmowach?

7. Czy szanujesz swoją i cudzą własność? Czy szanujesz pracę innych ludzi? Czy oddajesz rzeczy pożyczone? Czy zabierasz rzeczy nie swoje? Czy oszukujesz?

8. Czy zawsze mówisz prawdę? Czy potrafisz przyznać się do winy? Czy dobrze mówisz o bliźnich? Czy nie okłamujesz samego siebie? Czy nie obciążasz winą drugich zamiast siebie?

IX i X. Czy jesteś zazdrosny? Czy potrafisz cieszyć się z cudzego szczęścia?

TWÓJ RACHUNEK SUMIENIA

Program krakowski:

Przed rachunkiem sumienia trzeba się pomodlić do Ducha Świętego o pomoc, żeby oświecił umysł i poruszył serce. Bo każdy grzech sprzeciwia się miłości Bożej.

Wyobraź sobie dobrego ojca trzymającego ze wzruszeniem w swoich ramionach syna marnotrawnego.. Pomyśl, jak bardzo ty chcesz być blisko Boga, kochającego Taty.

Przypomnij sobie przykazanie miłości Boga.

Co robisz, aby być blisko Boga? Co robisz, aby być prawdziwym przyjacielem Pana Jezusa? Czy modlisz się codziennie? Przepraszasz Boga za popełnione zło i zaniedbane dobro? Jak wypełniasz swoje dobre postanowienia?

Jak uczestniczysz we Mszy świętej w niedzielę? O kim lub o czym wtedy myślisz? Czy starasz się ze zrozumieniem wypowiadać słowa modlitwy? Opowiedz o swoim zachowaniu Panu Jezusowi. Kiedy wzywasz imienia Boga? Czy wymawiasz je z szacunkiem?

Czy dziękujesz Jezusowi za życie, za rodziców i chrzest święty?

Przypomnij sobie przykazanie Jezusa o miłości do ludzi.

Kogo w życiu słuchasz najbardziej? Opowiedz Bogu, kiedy i jak nie słuchasz tych, których powinieneś słuchać? Co zrobisz teraz w podobnej sytuacji?

Czy nie sprawiasz przykrości rodzicom? Jak im pomagasz? Czy robisz samodzielnie to, co potrafisz, czy czekasz na rodziców? Jak odnosisz się do innych członków rodziny? Co robisz, aby żyć z nimi w zgodzie? Czy w modlitwie powierzasz Bogu swoje życie i życie najbliższych?

Czy nie krzywdzisz kogoś, np. kłamstwem lub obmową? Nie zabierasz cudzych rzeczy, np. w szkole lub ze sklepu?

Dzielisz się z tymi, którzy mają mniej niż ty?

Czy nie wynosisz się nad innych z powodu tego, co posiadasz? Nie niszczysz niepotrzebnie rzeczy? Szanujesz prace ludzi, np. rodziców, nauczycieli, sprzątaczek w szkole?

Jak dzielisz się radością (uśmiechem) z innymi?

Jak traktujesz koleżanki, kolegów, także tych, których nie lubisz? Czy powstrzymujesz się od bicia i przezywania? Zastanów się, kiedy twoje słowa sprawiły komuś przykrość.

Czy starasz się, aby twoje zabawy były dobre? Czy nie krzywdzisz innych? Jeśli postępujesz niewłaściwie, to powiedz Bogu, jak to się dzieje. Jak możesz to naprawić?

Przypomnij sobie sytuacje, w których nie mówisz prawdy. Dlaczego to robisz?

Czy przepraszasz za wyrządzone zło? Jak je naprawiasz?

Czy starasz się przebaczyć wielkodusznie innym, jak Bóg przebacza tobie?

Jak wypełniasz polecenie Jezusa: Bądźcie doskonali jak Bóg Ojciec?

Czy odrabiasz lekcje najlepiej, jak potrafisz? Czy próbujesz przezwyciężyć w sobie lenistwo?

Czy ustępujesz w czasie kłótni? Czy nie życzysz komuś źle? Komu? Może masz ochotę zemścić się na kimś? Dlaczego? Pan Jezus kocha ciebie i twoich znajomych: jak myślisz, czego od Ciebie oczekuje?

Jak dbasz o zdrowie i higienę?

Czy unikasz nieprzyzwoitych i wulgarnych słów? Czy filmy, które oglądasz, i twoje zabawy są dozwolone dla dziecka?

Czy szanujesz wszystkie stworzenia?

Czy potrafisz przyznać się do winy?

Jakie błędy i wady udało ci się ostatnio poprawić?

Opowiedz Panu Jezusowi, nad jakim niewłaściwym pragnieniem szczególnie trudno ci jest zapanować. Przeproś Go za chwile słabości i poproś o pomoc w opanowaniu siebie.

Uwaga!

Wykorzystując podany schemat scenariusza lekcji religii proszę napisać scenariusz dotyczący następującej tematyki: wychowanie do życia we wspólnocie; odpowiedzialność; .szacunek dla innych. Proszę wybrać klasę i sformułować odpowiednio temat.

Termin: na ćwiczenia nr 13.

Na następne zajęcia proszę zapoznać się z odpowiednimi tekstami KKK dotyczącymi Kościoła - Wspólnoty oraz przynieść PNR.

XII. WYMIAR EKLEZJALNY

1. Poprawne i błędne rozumienie istoty Kościoła (praca w grupach).

2. Katecheza wychowująca do uczestnictwa w życiu Kościoła (praca w grupach).

Uwaga!

Na następne zajęcia proszę przynieść PNR i przygotować odpowiedź na pytanie: po co katecheza parafialna?

XIII. KATECHEZA PARAFIALNA

1. Wskazania PNR.

2. Propozycje zawarte w podręcznikach nauczania religii.

3. Propozycje duszpasterzy poszczególnych parafii.

XIV.

ODTWORZENIE I OMÓWIENIE LEKCJI RELIGII

(klasa IV)

42

42

---