liwić". Osainotniony bohater, bezgranicznie kochajšcy kraj ("ja kocham cały naród, objšłem w ramiona jego przeszłe i przyszłe pokolenia"), nie jest w stanie sam zmienić sytuacji politycznej. Tragizm Konrada z Ill cz. "Dziadów" jest też odzwierciedleniem osobistego dramatu Adama Mickiewicza (Wielka Improwizacja), który nie mógł wzišć udziału w powstaniu listopadowym, utożsamiał się z narodem - upadek powstania stał się jego osobistš klęskš. Po latach w liryku szwajcarskim "Polały się łzy" umieœcił słowa: "polały się łzy na mój wiek męski, wiek klęski".
Bohaterem tragicznym okazał się Jacek Soplica (,Pan Tadeusz"), chociaż był dojrzalszym politycznie nie przyczynił się do odzyskania niepodległoœci. Tragizm jego polega na nieszczęœliwej miłoœci do Ewy Horeszkówny oraz zabiciu jej ojca. Posšdzony o zdradę i zmowę z Moskalami nie mógł pogodzić się z takš opiniš. Postanowił udowodnić, że kocha ojczyznę: wzišł udział w walkach legionów polskich, był ranny, przebywał w więzieniu, a następnie wrócił do kršju jako ksišdz Robak. Pełnił funkcję emisariusza, potajemnie wzniecał powstanie przeciwko zaborcy i liczył na zwycięstwo kampanii Napoleona na Moskwę w 1812 r. Potrafił dyplomatycznie pojednać szlachtę w czasie zajazdu i skierować jej nienawiœć na Moskali. Niestety, nie doczekał momentu wkroczenia legionów Dšbrowskiego, ale jego czyny patriotyczne zostały ogłoszone w czasie rehabilitacji. Jego największš tragediš była niewola ojczyzny, którš pragnšł widzieć wolnš i niepodległš.
Postaciš tragicznš jest również bohater dramatu Juliusza Słowackiego, który tak jak Wallenrod, decyduje się na czyn nieetyczny, sprzeczny z tradycjš kraju, w którym nie mordowano skrytobójczo władców i sprzeczny z sumieniem, poczuciem moralnoœci - pragnie zabić cara i uwolnić naród od despoty. Konrad okazał się bohaterem słabym, gdyż nie potrafił doprowadzić swoich zamierzeń do końca. WyobraŸnia podsuwa przerażajšce obrazy i nie pozwala mu na spełnienie krwawego czynu. Tragedia Kordiana polega na konflikcie wewnętrznym - między sumieniem i podjętym zadaniem. Słowacki podkreœlił, że jednostka obdarzona dużš wrażliwoœciš i wyobraŸniš - nie może zostać rzeczywistym przywódcš narodu. Idea poœwięcenia jednego człowieka, gotowego umrzeć w imię szczęœcia narodu, jest mrzonkš. Sens może mieć tylko działanie zorganizowane.
W literaturze współczesnej występuje zbiorowy bohater tragiczny. W "Medalionach" Zofii Nałkowskiej jest przedstawiona tragedia Żydów palonych w obozach koncentracyjnych, odosobnionych w getcie. Przerażajšcy zapis ludohójstwa i przeżyć ofiar. Losy poszcr.ególnych mieszkań
48
ców łagru, ich zbiorowe i jednostkowe tragedie przedstawia HerlingGrudziński w "Innym œwiecie". Terror, głód, strach i praca ponad siły to codziennoœć więŸniów obozu w Jercewie. Ciężkie warunki obozowe sš przyczynš powszechnej demoralizacji więŸniów, często prawdziwego zezwierzęcenia. Gwałty, rozboje, kradzieże i donosy na współwięŸniów to zjawiska powszechne. Kobiety za kromkę chleba sprzedajš swoje ciało. Jeżeli kosztem innego więŸnia można przeżyć następny dzień, zdziera się z niego resztę odzienia, wyrywa skórkę chleba, plasterek cebuli, składa fałszywy donos.
Tragiczne sš losy "Kolumbów". Pokolenie szczególnie okrutnie doœwiadczone przez wojnę, gdyŸ ono właœnie wypełniło w dużej częœci szeregi partyzantki i organizacji podziemnych, jego przedstawiciele najobficiej ginęli w walce, jemu wreszcie wojna odebrała najlepsze lata młodoœci, stanowišc dlań zarazem pierwsze wielkie doœwiadczenie życiowe. Utwory Tadeusza Różewicza sš szezególnym przejawem wstrzšsu po okupacyjnych wydarzeniach. W wierszu "Ocalony" ukazuje powojenne załamanie wiary w sens podstawowych pojęć moralnych. Poeta cudem ocalał, ale nie mógł wyzwolić się ze stanu zwštpienia. Szuka "nauczyciela i mistrza, który pomógłby mu odzyskać równowagę wewnętrznš, nazwać nadrzędne wartoœci i przywrócić prawdziwe znaczenie takim słowom, jak miłoœć, dobro, œwiatło".
Bohater "Kartoteki" jest również pełen goryczy, nie chce być ani Prometeuszem, ani Konradem - historia przytłoczyła go tak bardzo, że stał się bohaterem bezwolnym, zagubionym w œwiecie współezesnym. Bohater staje się antybohaterem, nie ma wpływu na bieg wydarzeń. Odrzuca wszelkie działania, ponieważ jest człowiekiem zniszezonym psychicznie przeżyciami wojennymi, doœwiadczeniami lat stalinowskich, pustkš obecnęj egzysteneji. Jest przedstawicielem pokolenia, na którym historia wywarła tragiczne piętno. Jest jednym z wielu, dlatego nie ma nazwiska, indywidualnych rysów.
Do pokolenia "Kolumbów" należy też Krzysztof Kamil Baczyński, który w swoich utworach wyraża żal wywołany niemożliwoœciš dopełnienia swego właœciwego przeznaczenia - pełnego wykorzystania swych zdolnoœci twórczych. W "Pokoleniu" ptzedstawia obraz pokolenia, którego psychika zostaia spustoszona i wypaczona przez wojnę: "nas nauczono, nie ma litoœci, nie ma sumienia, nie ma miłoœci" - istnieje tylko walka. W wierszu "Modlitwa do Bogarodzicy" prosi Boga o odwagę i wytrwałoœć w walce z wrogiem. Podmiot liryczny œwiadomy jest, iż na jego
49