RODZAJE OPERACJI UMYSŁOWYCH	POZIOM KSZTAŁTUJĄCYCH SIĘ OPERACJI	NORMY WIEKOWE (LATA)	UWAGI
Porównywanie - różnicowanie	Nie wymienia różnic lub jedną, dwie Wymienia kilka różnic dotyczących wyglądu zewnętrznego, czasem różnicuje funkcje Różnicuje funkcje, wymienia różnice w budowie, części ciała. Grupuje cechy różniące w zakresie budowy i funkcji	3-4 4-5 5-6 6-7	Czym się różni: krzesło od stołu, kwiatek od drzewa, dziewczynka od chłopca?
Porównywanie - podobieństwa	Brak podobieństw (często nie rozumie pojęcia „podobne”) Wymienia cechy zewnętrzne jako podobieństwa Wymienia wspólne cechy budowy Podaje pojęcia ogólne	3-4 4-5 5-6 6-7	W czym podobne są krzesło-stół, kwiatek-drzewo
Klasyfikowanie	Nie klasyfikuje lub klasyfikuje wg „klas” Klasyfikuje wg jednego lub dwóch kryteriów Klasyfikuje wg kilku kryteriów Klasyfikuje wg kilku kryteriów, tworzy własne kryteria	3-4 4-5 5-6 6-7	Poukładaj te obrazki na gromadki, tak aby w każdej gromadce były obrazki do siebie podobne. Powtórzyć kilka razy tak aby dzieci zastosowały kilka kryteriów.
Uogólnianie	Powtarza, nie uogólnia Czasami stosuje zamiennie pojęcia jednostkowe z ogólnymi Próbuje uogólniać (… takie coś, to…, rzeczy do…) Uogólnia, stosuje nazwy ogólne - pojęcia	3-4 4-5 5-6 6-7	szafa, stół, łóżko, fotel, krzesło to… kaczka, zając, kotek, wróbel, to
Definiowanie	Nie definiuje, Definiuje biorąc pod uwagę funkcję, „użytek” Definiuje biorąc pod uwagę cechy zewnętrzne i cechy budowy, tzw. definicje opisowe, Początki definicji typu logicznego - definiuje podając pojęcia ogólne	3-4 4-5 5-6 6-7	Powiedz co to jest kredka, łyżka, wróbel, księżyc?

Pojęcie więcej/ mniej-tyle samo, o tyle mniej, o tyle więcej
Tu leżą dwa klocki połóż obok tyle samo
Połóż obok tyle aby było mniej
Masz 9 klocków poukładaj tak na gromadki aby było tyle samo
teraz masz 5 klocków , jak rozłożysz to będzie tyle samo

Pojęcie liczby- podaj mi kolejno- 3 klocki, 5 klocków, a teraz 20 klocków.
Dodawanie i odejmowanie na konkretach lub palcach-
Masz 3 klocki dam ci jeszcze dwa ile masz razem?
Miałeś 6 kasztanów ,z trzech wykonałeś ludzika ile ci zostało?

Od około 6 r. życia rozwijanie operacji myślowych dziecka związanych z:
Określanie pojęć nadrzędnych i podrzędnych-
Jesteś w zoo, rozglądasz się i widzisz różne zwierzątka. Wśród nich jest 5 małpek, 3 papugi i 2 żyrafy. Więcej jest małpek czy wszystkich zwierzątek

Pojęcie ilości - dwa równoliczne zbiory 12 elementów, dziecko bez liczenia określa czy czegoś jest więcej/mniej? Następuje zgarnięcie obiektów nr 1 na gromadę i dziecko po przekształceniu odpowiada.

Pojęcie masy - dwie kulki plasteliny , jednakowe. Czy jak zrobimy z jednej kulki 5 małych kuleczek to plasteliny będzie więcej czy mniej niż w tej jednej kulce?
Przykłady ćwiczeń usprawniających myślenie dziecka
domino obrazkowe,- dopasowywanie obrazków pasujących do siebie z tej samej kategorii, np.: owoców, zwierząt, kolorów, kształtów, itp.
opowiadania- dzieci podczas słuchania tematycznego opowiadania dobiera elementy które mają zobrazować treść, dodatkowo układają elementy obrazków według kolejności zdarzeń.
projektowanie kanapek- przygotowanie kanapki wymaga przygotowania produktów, zaplanowania kolejności czynności, która będziemy wykonywać. Ustalane są przy tym kolejne związki przyczynowo-skutkowe oraz kategorie obiektów, klasyfikujemy : elementy do nakrycia stołu, narzędzi niezbędnych do przygotowania kanapki, produktów, z których przyrządzimy kanapkę. Dodatkowo dziecko doświadcza skutków wprowadzonych czynności, np.: kiedy posolę pomidora jest bardziej słony.
Łączenie historyjek obrazkowych w całość-zadaniem dziecka jest ułożenie
w odpowiedniej kolejności obrazków, które stworzą całą historię. Najlepiej jeśli składają się do 3 elementów.
Eksperymenty- prowadzenie eksperymentów pokazuje dzieciom łączenie poszczególnych elementów ze sobą i powodowanie zatem jakiegoś skutku- kiedy dodamy do wody cytryny to zmienia ona smak i różni się od wody. Dziecko poznaje zmiany, które są odwracalne i zmiany , których odwrócić się nie da. Kiedy zegniemy tylko kartkę to możemy ponownie rozłożyć i będzie znowu w całości, kiedy jednak rozerwiemy ją na części to zmiany tej nie odwrócimy.
Segregujemy zwierzątka
Zadaniem dzieci jest segregowanie według określonych kategorii zgodnie z zasada stopniowania trudności. Dzieci otrzymują karty, na których namalowane są różne zwierzątka. 1 kategoria - segregują kotki, pieski, ptaszki, inne zwierzątka, 2 kategoria-segregują zwierzątka koło , których leżą zabawki, 3 kategoria- zwierzątka, które mają łatki.
Segregowanie guzików- na kartonikach jest narysowany kolor, ilość dziurek, wielkość guzika. Dzieci losują kartoniki i poszukują odpowiadające im guziki.
Gra- dzieci dobierają się w pary-otrzymują kostkę do gry i odpowiednią ilość patyczków, losują kostką ile patyczków mogą zabrać z puli. Wygrywa ta osoba, która zebrała największą ilość.
Gry z kostką można wykorzystać również przy tworzeniu ćwiczeń ruchowych, np.:
kiedy wyrzucimy jedno oczko osoba w szybkim czasie musi wykonać przysiad, kiedy dwa oczka złapie się za uszy, kiedy trzy podskoczy na prawej nodze, kiedy cztery na lewej nodze, kiedy pięć powie bęc , kiedy sześć powie co lubi najbardziej jeść.
Rytmy-nauczyciel pokazuje początek układy , np.: z kolorowych słomek lub kredek a zadaniem dzieci jest dokończenie tego układu.
Proponuje się również liczenie na palcach:
Operacja dodawanie- pokazuje dzieciom 5 palców , dodaję dwa. Razem mamy 7.
Teraz odejmujemy te dwa, które dodałam- ile mamy,(rozwijamy myślenie przyczynowo-skutkowe.)
Liczenie na palcach-To ważny etap w edukacji przejście ze świata konkretnego do umownego!
Kostka do gry- dzieci maja dwie kostki do gry i pokazują na palcach liczbę oczek z jednej kostki
a następnie z drugiej , dodają wszystkie palce.
Rozdzielanie obiektów-przed rozpoczęciem nauki w szkole dzieci muszą się nauczyć rozdzielać obiekty. Otrzymują kuleczki i dzielą je na 3 równe części. Mogą rozdzielić innym dzieciom po tyle samo obiektów.
Równoliczność zbiorów- dzieci dziurkaczem wykonują dziurki, następnie na kartce poniżej rysują tyle kołek ile wykonały dziurek. Dla sprawdzenia dzieci łączą dziurki z kółeczkami za pomocą kresek.
Tworzenie par- ułóż w pary określone kształty.
Liczenie rozsypanych obiektów
Orientowanie się w przestrzeni
Zabawa z kulą
Dziecko dostaje gazetę, z której ugniata kulę, następnie wykonuje polecenia: podrzuć kulę 3 razy lewą ręką, a potem 3 razy prawą ręką, przełóż ją z lewej ręki do prawej , połóż na głowie, pod prawa stopą, lewą, za sobą.
W orientacji przestrzennej dziecku pomaga nałożenie na lewą dłoń frotki(położona po stronie serca). Na początku serie ćwiczeń z woreczkiem- układanie go na zmianę po prawej/lewej stronie , na głowie, pod nogami, przed sobą, za sobą. Następnie z wykorzystaniem krzesełka , którego oparcie stanowi tył a siedzisko przód i w odniesieniu do krzesełka kładzenie woreczka, stawanie obok , za , wchodzenie pod krzesełko .
Następnie przy użyciu innych przedmiotów, które są ulokowane w przestrzeni, np.: szafka, szuflada-wymagają od dziecka czucia układu odniesienia. Następnie ćwiczenia pomagające w orientowaniu się na kartce papieru- brzeg kartki dolny/górny, lewa/prawa strona, rogi kartki.(rysowanie według polecenia na płaszczyznach kartki).Szlaczki/ graficzne dyktando-rysowanie pod dyktando nauczyciela od zaznaczonego punktu. Na koniec można bawić się w zabawę Gdzie schowałem zabawkę- nauczyciel podaje , w którą stronę ma iść dziecko aby odszukać schowaną zabawkę

---