GEOLOGIA - nauka zajmująca się badaniem zjawisk, procesów zachodzących w skorupie ziemskiej (od pow. Ziemi wgłąb); zbiór nauk geologicznych wysegregowanych w zakresie niezbędnym do rozpoczęcia przedsięwzięcia budowlanego (geologia fizyczna, mineralogia, hydrogeologia, geologia złożona, tektonika, petrologia) SKAŁA - zespół minerałów lub nagromadzenie szczątków roślin i zwierząt powstałe w skorupie ziemskiej w sposób naturalny, w określonych i charakterystycznych dla siebie warunkach ciśnienia. i temperatury. MINERAŁ - pierwiastek lub związek chemiczny powstały w naturalny sposób w skorupie ziemskiej MAGMA - stop o wysokiej temperaturze glinokrzemianów, powstały w naturalny sposób w skorupie ziemskiej. Utrzymywany w skorupie ziemskiej pod wpływem temperatury kilkunastu tys. 0C oraz wysokim ciśnieniem. SKAŁY: MAGMOWE (głębinowe (plutoniczne), wylewne (wulkaniczne), subwulkaniczne) OSADOWE (okruchowe (sypkie, lite), ilaste, chemiczne, organogeniczne) METAMORFICZNE
SKAŁY ANTROPOGENICZNE - do ich powstania przyczynił się człowiek (górnictwo - osady poflotacyjne, hałdy pogórnicze, gruz budowlany SKAŁY: kwaśne (nadmiar kwarcu (SiO2, widoczne gołym okiem) obojętne (kwarc widoczny pod mikroskopem) zasadowe (brak kwarcu)
NA WARTOŚĆ SKAŁ MAGMOWYCH DO CELÓW BUDOWLANYCH WPŁYWAJĄ:
OSADOWE - powstają z osadzania się substancji mineralnych bądź organicznych OKRUCHOWE (lite, zwięzłe) - powstają w wyniku niszczenia, wietrzenia wszystkich starszych skał, następnie zachodzi proces osadzania się na dnie. ILASTE - cechy okruchowych i chemicznych CHEMICZNE - powstają poprzez wytrącenie z roztworów wodnych (wapień, gips naturalny), struktury: skrytokrystaliczne, krystaliczne ORGANOGENICZNE - wapień koralowy, muszlowy, węgle, torfy
MINERAŁY KRZEMIONKI - tworzą twarde zwięzłe spoiwo w piaskowcach kwarcowych, stanowią lepiszcze w zlepieńcach i brekcjach
|
MINERAŁY ILASTE - mogą stanowić spoiwo w piaskowcach (samodzielnie); spoiwo kwarcowo ilaste lub ilasto-żelaziste MINERAŁY WĘGLANOWE - (kalcyt, dolomit, syderyt) - mogą stanowić spoiwo MINERAŁY SIARCZANOWE - (anhydryt, baryt) - znacznie rzadziej mogą stanowić spoiwo ZWIĄZKI ŻELAZA - mogą stanowić spoiwo samodzielnie (rzadko); stanowią mieszaninę spoiwa razem z minerałami ilastymi lub krzemionką
STRUKTURY SKAŁ OKRUCHOWYCH (PSEFITY): grubookruchowa (psefitowa) o>2mm (gruzy [rumosze skalne], żwiry (luźne skały) - sypkie scementowane - brekcja, zlepieńce) przeważa frakcja blokowa, kamienista, żwirowa średniookruchowa (psanitowa) o=2-0,05mm (piaski kwarcowe [80-90% ziaren kwarcu], arkozowe [ok. 20% skaleni], szarogłazowe [kwarc, skalenie, łyszczyki., ziarna obtoczonych skał], piaskowce arkozowe (arkozy), piaskowce szarogłazowe (szarogłazy) --- przeważa frakcja piaskowa drobnookruchowa (aleurytowa) o=0,05-0,002mm (muły, mułowce - zcementoewane; lessy - częściowo zcementowane) --- frakcja pyłowa pelitowa o<0,002mm SKŁAD SKAŁ OSADOWYCH (ziarna, okruchy mineralne (obtoczone, ostrokrawędziowe) + spoiwo + masa wypełniająca (piaszczysto-ilasta)
SKAŁ ILASTE - główne składników mineralne, to składniki autogeniczne: IŁY (minerały ilaste + niewielkie domieszki materiału okruchowego [łyszczyki, pył kwarcowy]), skała monomineralna, bez regularnej podzielności, gładka, śliska, różne barwy (szara, czarna, zielona, niebieska, czerwona, różnobarwne smugi). W połączeniu z wodą wykazuje dużą plastyczność. Osadza się najczęściej w dnach zbiorników wodnych. IŁOŁUPEK - nieregularne powierzchnie oddzielności ŁUPEK ILASTY- bardzo dobrze zaznaczona oddzielność międzywarstwowa, a także skośna, wtórna oddz. Pochodz. Tektonicznego KAOLINITY - [kaolinit, kwarc, jasne łyszczyki, illity]; barwa: szara, żółtawa, zielonkawa; rozsypuje się w ręku; powstają podczas wietrzenia skał zawierających znaczne ilości skaleni (granity, gnejsy, piaskowce arkozowe) GLINY KAOLINITOWE - (plastyczne, nieplastyczne); [kaolonit, illit, znaczne domieszki ziaren kwarcu] związana z działalnością lodowców; ma charakter różnoskładnikowy; biała, szara, żółtawa, czarna SKAŁY OKRUCHOWE: BREKCJA - składa się z okruchów skał lub kości zwierzęcych, o ostrych krawędziach, spoiwo krzemionkowe, wapienne lub żelaziste ZLEPIENIEC - zbudowana z obtoczonych okruchów skalnych, scementowanych spoiwem węglanowym, krzemionkowym lub ilastym PIASKOWIEC ARKOZOWY (ARKOZA) [ bogata w skalenie] szare, ®różowe lub czerwonawe; gruboziarnista, cementowane spoiwem wapiennym lub ilastym. Powst. W wyniku wietrzenia masywów granitoidów lub gnejsów PIASKOWIEC SZAROGŁAZOWY (SZAROGŁAZ) [kwarc, skalenie + okruchy skał wylewnych]; szara, szarozielona, czarna; zwięzła, masywna, powstaje w środowisku morskim
PODSTAWOWE SKŁADNIKI SKAŁ OSADOWYCH: autogeniczne (powstają w obrębie tworzenia się skał osadowych w czasie sedymentacji lub diagenezy [węglany, chlorki, siarczany]) alogeniczne (powstały poza środowiskiem tworzenia się skał osadowych); powstają podczas wietrzenia mechanicznego skał starszych lub są pochodzenia organicznego [kwarc, skalenie, łyszczyki, minerały ciężkie, fragmenty skał, części nieorganiczne organizmów żywych)
|
ŁUPKI OGNIOTRWAŁE [kaolinit, mało ziaren kwarcu] z pyłów wulkanicznych, nie rozpuszczają się BENTONITY [montmoryllonit, kaolinit, illit, nieco krystalicznego żelu krzemionkowego] uderzone młotkiem rozpadają się na okruchy ostrokrawędziste (czasami przełam muszlowy); cechy odbarwiające i pochłaniające; barwa: biała, żółtawa, brunatna; silnie pęcznieją w wodzie; tworzą gniazda wśród skał wapiennych i ilastych, produkt przeobrażenia szkliwa wulkanicznego zawartego w tufach, popiołach i tufitach IŁY WARWOWE (wstęgowane) - złożona z warstewek o grubości kilku mm, jasnych i ciemnych; stanowi osad lodowcowy; powstaje w jeziorzyskach, u brzegu ustępujących lodowców; ma charakter zastoiskowy, miękka, ładna GLINA MORENOWA [minerały ilaste, ziarna kwarcu, frakcja pyłowa, bloki skalne o różnej wielkości, domieszka CaCO3 - kalcyt] ŁUPKI ILASTO-MUŁKOWE [większa domieszka ziaren kwarcu + skalenie, łyszczyki]; twardsze niż łupki ilaste, zaznaczona oddzielność SKAŁY POCHODZENIA CHEMICZNEGO I ORGANICZNEGO Krzemionkowe alitowe węglanowe gipsowe i solne węglowcowe bituminy SÓL KAMIENNA (HALITYT) - powstała w wyniku wytrącania się halitu podczas odparowywania wody z mórz i słonych jezior. Często występuje wraz z gipsem, anhydrytem. GIPS - pochodzenia chemicznego; złożona z gipsu, domieszki anhydrytu, soli kamiennej, dolomitu, kalcytu, kwarcu, pirytu. WAPIEŃ [węglan wapnia (kalcyt) + aragonit, dolomit, kwarc, glaukonit, minerały ilaste], barwa: biała, żółtawa, szara, czerwonawa, różowa, zielonkawa, brunatna MARGIEL - [kalcyt, min. Ilaste, domieszka ziarn kwarcu]; jeżeli dużo ilastych, to upodobnia się do iłów, jeżeli kalcytu, to do wapieni; dużo kwarcu (margle piaszczyste) - lepsza wytrzymałość; barwa: szara, zielonkawa, biała, brunatna DOLOMIT - [dolomit + bituminy, kalcyt, minerały ilaste]; struktura ziarnista, zbita; powstaje w wyniku dolomityzacji - proces zachodzący pod wpływem wód bogatych w węglan magnezu. Kolor: bezbarwny, biały lub szarawy--- pierwotne (duża seria) - powstają przez wytrącanie się w procesach chemicznych przy udziale świata organicznego --- wtórne (dolomityzacja) Ca <-> Mg
WAPIENIE ORGANOGENICZNE: ZLEPY MUSZLOWE (MUSZLOWCE) - wapienne skorupy małżów, ślimaków, ramienionogów, otwornic; barwa biała, brunatna, żółtawa; powstaje jako osad w zbiór. płytkomorskich WAPIENIE RAFOWE - szkielety wapienne [ korale, mszywioły - kopalne rafy koralowe [kalcyt]); współczesne rafy koralowe - aragonit; barwa: białe, żółtawe; masywne, bez warstwowania KREDA - skalcytyzowane szczątki glonów, skorupki otwornic kalcytowych, szlam wapienny + igły gąbek krzemionkowych lub kalcytowych + kalcyt OPOKA [kalcyt + krzemionka z igieł gąbek (opal, chalcedon) + glaukonit, subst. ilasta); zwięzła i twarda, biała lub żółtawa MARTWICA WAPIENNA (trawrtyn, gejzeryt) skała porowata, biała, różowawa; bez wyraźnego warstwowania; powstaje przy źródłach i wodospadach. Tworzy struktury porowate lub gąbczaste z odciskami organów roślinnych (mchy, liście) NAWARY WAPIENNE - wokół gorących źródeł [aragonit] EWAPORATY WAPIENNE - powstają przez odparowanie rozpuszczalnika, tworzą się w podst. Złóż solnych STALAKTYTY, STALAGMITY - wapienie pogipsowe, kalcyt zastępuje gips
|