Charakterystyka ogólna owadów

1. Są najliczniejszą grupą zwierząt. Żyją na lądzie, ale niektóre wtórnie przystosowały się do życia w wodach słodkich.

2. Ich ciało składa się z ograniczonej liczby segmentów (najwięcej 21), które grupują się w części ciała - GŁOWA (6 segmentów), TUŁÓW (3) i ODWŁOK (pozostałe segmenty - zwykle 10).

3. Na głowie dorosłego owada znajdują się oczy złożone , jedna para czułków i odnóża gębowe (jedna para żuwaczek i dwie pary szczęk), które wchodzą w skład aparatu gębowego.

4. Typ aparatu gębowego zależy od rodzaju pokarmu i sposobu jego pobierania.
- typ gryzący spotyka się u owadów drapieżnych oraz takich, które pobierają kęsy pokarmu stałego, np. u owadów bezskrzydłych , a także u larw i postaci dorosłych owadów skrzydlatych, np. u chrząszczy.
- Owady które odżywiają się sokami roślinnymi lub płynami ciała zwierząt posiadają narządy gębowe przystosowane do nakłuwania powłok ciała a następnie ssania płynów - typ kłująco - ssący.
- Czasem pokarm płynny jest bezpośrednio dostępny do wyssania, np. nektar kwiatów. Wystarczy wtedy tylko trąbka do ssania - typ ssący, np. motyl.
- Pszczoły, które wprawdzie żywią się nektarem, ale muszą również ugniatać wosk do budowy plastrów w ulu posiadają typ gryząco - liżący.
- Mucha natomiast posiada aparat gębowy typu liżącego.

5. Tułów owadów zaopatrzony jest w trzy pary członowanych odnóży krocznych. Często zmodyfikowanych w zależności od prowadzonego typu życia.
- owady wodne mają odnóża spłaszczone, często zaopatrzone w rząd włosków .
- niektóre owady drapieżne mają zmodyfikowaną pierwszą parę odnóży. Przypomina ona scyzoryki i dobrze służy do przytrzymywania ofiar (np. modliszka).
- Owady grzebiące pod ziemią mają kończyny skrócone, przystosowane do kopania (np. turkuć podjadek).
- Owady wykonujące skoki (np. pasikonik) mają odnóża silnie umięśnione.
- Odnóża mogą pełnić wiele innych, szczególnych funkcji, np. u pszczół służą do zbierania i przenoszenia pyłku, a wszy ludzkiej pełnią rolę czepną.

6. Na drugim i trzecim segmencie tułowia u owadów uskrzydlonych rozwijają się skrzydła (2 pary). Powstają one w rozwoju osobniczym jako fałdy powłoki ciała, do których wnika jama ciała, nerwy i tchawki tworzą charakterystyczny dla rodzaju owadów układ żyłek.
- skrzydła mogą różnić się wielkością, kształtem i ubarwieniem. Mogą być szczepione parami (np. osa), dla lepszej synchronizacji ruchu.
- U niektórych owadów (np. mucha, komar) druga para przekształca się w małe pałeczki - PRZEZMIANKI, pełniące funkcję zmysłu równowagi.
- U chrząszczy pierwsza para przekształca się w pokrywy.
- U pasożytniczych (wesz, pchła) skrzydła mogą zaniknąć.

7. Tułów owadów wypełniają głównie mięśnie poruszające skrzydłami, natomiast odwłok zawiera większość narządów wewnętrznych. Ponad to samce posiadają w odwłoku narząd kopulacyjny, a samice POKŁADEŁKO (rurkę do składania jaj). Oba te twory są przekształconymi odnóżami odwłokami.

8. U niektórych owadów (np. szerszeni) w odwłokami znajduje się żądło.

9. Układ pokarmowy - owady maja dobrze rozwinięte ślinowe, pełniące m. in. funkcję gruczołów trawiennych. U niektórych owadów produkują one wosk (np. u pszczół), jedwab (np. u jedwabników), substancje obniżające krzepliwość krwi (np. u komara). Ich wydzielina zwilża pokarm o konsystencji stałej. Układ ten podzielony jest na anatomiczne i funkcjonalnie zróżnicowane odcinki.

10. Otwór gębowy otoczony aparatem gębowym, przystosowanym do pobierania określonego rodzaju pokarmu, a również często do jego wstępnej obróbki. Pozostałe części układu to jama gębowa, przełyk, rozmaicie wykształcony żołądek, jelito z wypustkami powiększającymi powierzchnie wchłaniania oraz odbyt. Początek i koniec układu pokarmowego wysłany jest chitynowym oskórkiem.

11. Układ oddechowy - tworzą tchawki rozgałęziające się w całym ciele i oplatające wszystkie narządy. Przez wilgotne powierzchnie chitynowe, najczęściej tchawek, zachodzi wymiana gazowa. U wielu owadów powietrze jest aktywnie pompowane do tchawek dzięki skurczom mięśni odwłoka. Gęsta sieć tchawek oplata wszystkie narządy dzięki czemu wszystkie są dobrze natlenowane.

12. Dzięki temu, że układ oddechowy jest dobrze rozbudowany, układ krążenia jest prosty - serce ma postać rurki z segmentowanymi rozszczepieniami, zwanymi komorami i zastawkami. Krew jest pompowana przez zastawki ku przodowi ciała do aorty, a następnie wylewa się i krąży w jamach ciała.

13. Durzą część wnętrza ciała owadów wypełnia CIAŁO TŁUSZCZOWE, zbudowane z komórek, w których gromadzone są substancje odżywcze i gdzie mogą być składowane zbędne produkty przemiany materii.

14. Narządem wydalniczym są CEWKI MALPIGHIEGO, a produktem przemiany materii jest kwas moczowy, który odprowadzany jest do jelita.

15. Układ nerwowy - ma formę łańcuszka, składa się z dwóch zwojów nadprzełykowych, obrączki zwoju podprzełykowego , trzech zwojów tułowiowych, najwyżej 10 zwojów tułowiowych i ich połączeń. Większa część układu przebiega na stronie brzusznej. Owady maja liczne komórki zmysłowe. Najczęściej w czółkach odpowiadające za węch, dotyk i słuch. Maja też oczy złożone.

16. Owady przejawiają wiele złożonych zachowań instynktownych - opieka nad potomstwem czy życie społeczne.

17. Są zwierzętami rozdzielnopłciowymi, często z dobrze zaznaczonym dymorfizmem płciowym. U owadów społecznych często spotykamy się ze zjawiskiem partenogenezy, np. u pszczół samce trutnie rozwijają się z nie zapłodnionych jaj. W rozmnażaniu płciowym występuje zapłodnienie wewnętrzne, podczas kopulacji, w ogromnej większości, samica za pomocą pokładełka umieszcza zapłodnione jaja w miejscach odpowiednich dla rozwoju larw.

18. Znamy różne typy rozwoju larw. W nielicznych przypadkach rozwój przebiega bez przeobrażenia - z jaja wykluwa się larwa podobna do postaci dorosłej, lecz mniejsza, pozbawiona skrzydeł i niedojrzała płciowo. Larwa rośnie i linieje aż przekształci się w postać dorosłą, czyli IMAGO.
Pozostałe owady przechodzą rozwój z przeobrażeniem zupełnym - larwy całkowicie nie podobne do postaci dorosłej. Przeobrażają się następnie w nieruchomą POCZWARKĘ, która nie pobiera pokarmu. Wewnątrz przeobrażeniu ulegają kształt owada i jego narządy wewnętrzne aż do postaci dorosłej. Wtedy wydostaje się z kokonu jako dorosły owad.

19. Ich wielkie znaczenie wynika z tego, iż występują w wielkiej liczbie i w wielu siedliskach oraz z tego, że reprezentują bardzo różnorodne typy odżywiania - STONKA ZIEMNIACZANA, MSZYCE, BIEDRONKA.
Stanowią bardzo ważny pokarm dla innych zwierząt.

Data dodania: 2002-12-19

Autor pracy: belu

---