Charakterystyka ogólna mięczaków
1. Ciało ich jest miękkie, pokryte śluzem. U większości można wyróżnić głowę, nogę i worek trzewiowy.
2. Głowa może być wyraźnie wyodrębniona. Mieści się w niej otwór gębowy oraz najważniejsze narządy zmysłów. Może też ulec całkowitej redukcji, np. małże.
3. Noga to mięsisty, nieparzysty narząd lokomotoryczny. U ślimaków służy do pełzania i pływania, a u małży do przemieszczania się, zagrzebywania w mule i piasku, do zakotwiczania się w podłożu. U głowonogów przekształca się w służące do ataku lub obrony ramiona oraz lejek, umożliwiające „odrzutowy” sposób poruszania się.
4. Worek trzewiowy to część ciała, w której znajduje się większość narządów wewnętrznych. Okrywa go fałd ściany ciała (zwany PŁASZCZEM). Przestrzeń między workiem a płaszczem tworzy JAMĘ PŁASZCZOWĄ, w której mieszczą się narządy wymiany gazowej oraz ujścia przewodu pokarmowego, układu wydalniczego i płciowego.
5. U większości z wydzieliny gruczołów płaszcza powstaje MUSZLA. Jej zewnętrzna warstwa zbudowana jest z białka - KONCHIOLINY, kolejne (porcelanowa i perłowa) z WĘGLANU WAPNIA. Muszla chroni ślimaki i małże przed czynnikami termicznymi oraz przed wyschnięciem. Jest miejscem przyczepu mięśni, pełni więc rolę szkieletu. U ślimaków lądowych zamykana jest krzepnącym śluzem, chroniącym przed suszą, zimnem i wrogiem. U niektórych ślimaków zamykana jest wapiennym wieczkiem. Są bardzo zróżnicowane pod względem liczby skrętów, wielkości i rzeźby powierzchni.
6. Układ pokarmowy - zbudowany jest z trzech odcinków. Jelita przedniego, środkowego, tylnego. Rozpoczyna się otworem gębowym prowadzącym do jamy gębowej i obszernej, umięśnionej gardzieli (brak u małży!). w gardzieli chitynowe szczęki i silnie umięśniony, ruchliwy język. Powierzchnia języka jest szorstka, pokryta kilkoma rzędami ostrych, chitynowych ząbków zwanych TARKĄ. Tarka i szczęki służą do odgryzania i rozdrabniania pokarmu. Do gardzieli uchodzą gruczoły ślinowe, których wydzielina zwilża pobrany pokarm i umożliwia wstępne trawienie. Dalej gardziel przechodzi w długi przełyk, za którym znajduje się szeroki żołądek o funkcjach mechanicznych i trawiennych. Do żołądka uchodzi wątroba - gruczoł trawienny o wielorakich funkcjach. Wydziela ona enzymy trawiące białko i węglowodany, magazynuje substancje odżywcze, w niej również odkładane są zapasy fosforanu wapnia wykorzystywane do budowy muszli. Za żołądkiem rozpoczyna się jelito tylne zakończone otworem odbytow!
ym otwierające się do jamy płaszczowej
7. Układ krwionośny typu otwartego - krew częściowo wlewa się do naczyń krwionośnych, częściowo do jamy ciała bezpośrednio omywając różne narządy. Głównym narządem tłoczącym krew jest SERCE zbudowane z komory i jednego lub dwóch przedsionków. Ruch krwi spowodowany jest skurczami silnie umięśnionej komory. U większości serce zlokalizowane jest po stronie grzbietowej worka trzewiowego.
8. U mięczaków wodnych narządem wymiany gazowej są silnie ukrwione skrzela, u lądowych odbywa się ona w unaczynionych ścianach jamy płaszczowej. Ze środowiskiem zewnętrznym kontaktują się one za pomocą OTWORU ODDECHOWEGO.
9. Układ wydalniczy tworzy nerka* (z reguły nieparzysta) i odchodzący od niej długi moczowód zakończony otworem wydalniczym. Tą drogą usuwane są zbędne produkty przemiany materii. U form lądowych w postaci kryształków kwasu moczowego, u wodnych amoniaku, mocznika. Ponad to nerka odgrywa podstawową rolę w utrzymywaniu właściwego ciśnienia osmotycznego w całym ciele.
10. Układ nerwowy - zbudowany jest z kilku par zwojów nerwowych (głowowych - mózgowych, nożnych, płaszczowych i trzewiowych, umieszczonych w odpowiednich częściach ciała i połączonych pniami nerwowymi. Głowonogi mają ten układ silnie rozwinięty, co wiąże się z brakiem głowy i osiadłym trybem życia.
11. Narządy zmysłów - są dobrze rozwinięte i bardzo różnorodnie zbudowane. Oczy o prostej budowie - ślimaki i małże, a o skomplikowanej budowie u głowonogów. Inne narządy występują w postaci brodawek węchowych, smakowych i dotykowych, skupionych wokół otworu gębowego, na czółkach, na krawędziach nogi i płaszcza. U wielu gatunków wewnątrz ciała, w pobliżu zwoju mózgowego rozmieszczone są narządy równowagi.
12. Rozmnażają się wyłącznie płciowo. Zapłodnienie poprzedzone jest kopulacją, w trakcie której łączy się osobniki męski i żeński, lub obojnacze.
13. W rozwoju dominuje rozwój prosty, natomiast w rozwoju złożonym u niektórych ślimaków i małży morskich występuje wolno pływająca larwa typu TROCHOFORY lub ŻEGLAREK (WELIGER).
14. Znaczenie w przyrodzie - ważna rola. Stanowią pokarm dla wielu zwierząt. Jako konsumenci stanowią ważne ogniwo w obiegu substancji organicznych w zbiornikach wodnych.
15. Znaczenie w życiu człowieka - dla celów konsumpcyjnych. Ślimaki i małże służą jako karma dla drobiu, świń także jako przynęta. W krajach nadmorskich używane na polach jako nawóz. W Azji wapnowanie gleby rozdrobnionymi muszlami. Piękne oryginalne muszle do wyrobu ozdób wielu przedmiotów użytkowych. Perły - małże morskie (perłopławy). Jako wskaźniki czystości wód, tzw. BIOINDYKATORY.
Data dodania: 2002-12-19
Autor pracy: belu