Choroby koni

Każdy zdrowy organizm posiada właściwą budowę i normalne dla niego funkcje różnych tkanek, narządów i ich zespołów. Przy czym funkcje te pozostają we wzajemnych stosunkach między sobą.
Normalne, fizjologiczne podlegają wprawdzie ilościowym i jakościowym wahaniom pod wpływem ciągłych podniet zewnętrznych i czynników wewnętrznych, lecz zmiany te, wskutek zdolności przystosowania się zdrowego organizmu, nie przekraczają pewnych granic, zarówno pod względem rozmiarów jak i czasu trwania.
Zdrowy stan organizmu charakteryzuje się właściwymi sobie subiektywnymi odczuciami, wyrażającymi się widocznymi obiektywnymi przejawami. Do takich obiektywnych objawów zdrowia zwierzęcia należą: rześki wygląd normalnie rozwiniętego zwierzęcia, dobry apetyt, prawidłowa działalność narządów ruchu, narządów wydzielania, narządów rozrodczych itp..
Jednakże, gdy siła zewnętrznych lub wewnętrznych podniet przewyższa określone, różne dla poszczególnych organizmów granice, to następuje zachwianie normalnych czynności narządów i współdziałania między nimi, inaczej mówiąc następuje choroba.
Pod wpływem czynnika wywołującego chorobę, podczas przebiegu jej, zachodzą w ustroju przeciwstawne wzajemnie oddziałujące na siebie procesy rozpadu i odbudowy. Przebieg i zejście choroby zależy od tego, który z tych procesów zacznie przeważać. Chorobie towarzyszą zwykle różne subiektywne odczucia chorego zwierzęcia oraz zewnętrzne objawy, a w ich liczbie również i obniżenie korzystnych gospodarczo cech zwierzęcia.
Na podstawie szeregu objawów, o których będzie mowa niżej, możemy chorobę rozpoznać a nadto odróżnić jeden rodzaj schorzenia od drugiego. Jednakże nie zawsze objawy choroby są wyraźnie zaznaczone, a więc nie zawsze możemy nakreślić wyraźną granicę między zdrowym i patologicznym stanem organizmu. W tych wypadkach, chcąc stwierdzić chorobę musimy się uciekać do specjalnych metod badania zwierzęcia.







CHOROBY NIEZAKAŹNE

1.USZKODZENIA MECHANICZNE
Zaliczamy do nich wszelkie stłuczenia spowodowane upadkiem lub uderzeniem tępym przedmiotem, kopnięciem oraz rany, zwichnięcia i złamania.
OBJAWY: Obrzęk, bolesność, podwyższona temperatura, widoczne zaczerwienienie oraz kulawizna; przy skaleczeniu wydobywanie się z rany krwi, ropy; przy złamaniu kości kończyn zwisanie jej na skórze lub mięśniach, nie podpieranie się na kończynie
ZAPOBIEGANIE: Należy usuwać w stajni i na podwórzu wszelkie wystające gwoździe, poprzybijać odstające blachy itp. Konie trzeba trzymać w obszernych stanowiskach, odgradzać je od siebie drążkami, owiniętymi powrósłami ze słomy.
LECZENIE: Przy stłuczeniach i zwichnięciach należy stosować zimne okłady z wody z octem, kwaśnej wody. W przypadku ran należy je wystrzyc czystymi nożyczkami nie dotykając rany, zmyć powierzchownie ranę przegotowaną wodą i umoczywszy czysty tamponik w jodynie, przyłożyć go do rany i mocno zabandażować.
Krwotoki: Często przy skaleczeniach powstają krwotoki tętnicze lub żylne. Przy krwotokach tętniczych (krew silnie wytryska) należy kończynę lub inną część ciała silnie podwiązać powyżej rany, a przy krwotokach żylnych (krew wypływa jednolicie i wolno) poniżej rany i następnie opatrzyć je.
Złamania kości kończyn zwierząt dużych przeważnie są nieuleczalne. Zwierzęta takie z reguły kieruje się na rzeź.
Krwiaki: Krwiakiem nazywamy wylew krwi z uszkodzonego naczynia pod skórą. Występuje on w postaci obrzęku różnej wielkości, zależnie od miejsca i ilości wylanej krwi.

2. ODPARZENIA I ODGNIECENIA OD UPRZEŻY.
Są to uszkodzenia skóry spowodowane uprzężą w miejscu jej przylegania do ciała zwierzęcia. Przyczyną jest uprząż niedopasowana, za ciasna lub za luźna, podarta, chropowata w miejscu styku ze skórą, niedbale założona. Czasem uszkodzenia skóry powoduje wadliwa budowa konia. Zaliczamy tu odgniecenia łokcia przez podkowę tzw. modzele łokciowe. Powstają one wtedy, gdy konie mają ciasne stanowiska i nie mogą położyć się swobodnie.
OBJAWY: Nastroszona sierść i obrzęk, podwyższona temperatura w miejscu schorzenia, otarcia skóry aż do krwi.
Odparzenia występują na karku, kłębie, grzbiecie, łopatkach, przedpiersiu, podpiersiu, pośladkach, pod ogonem.
ZAPOBIEGANIE: Dokładnie dopasować uprząż i często ją sprawdzać. PO zdjęciu uprzęży sprawdzić ręką w miejscu jej styku z ciałem czy nie wyczuwa się zgrubienia, obrzmienia czy bolesności. Przed założeniem uprzęży, konia dobrze oczyścić szczotką by nie pojawiły się odparzenia.
LECZENIE: Konia należy uwolnić z uprzęży i nie używać go do pracy do chwili ustąpienia objawów. Przy odparzeniach, gdy skóra nie uległa zranieniu trzeba nałożyć zimny kompres. W razie otarcia skóry aż do krwi zajodynować i posypać talkiem lub posmarować maścią. Przy obrzmieniach należy nałożyć czystą gazą, a na to czysty, wilgotny ręcznik.

3.KULAWIZNY
Właściwe rozpoznanie kulawizny u konia, szczególnie przy objawach bolesności w miejscach znajdujących się głęboko w mięśniach, natrafia często na duże trudności i wymaga dokładnej znajomości budowy ciała zwierzęcia. Natomiast kulawizny łatwo dające się rozpoznać, umiejscowione są na wierzchu i można tu zaliczyć: spleczenie stawu barkowego, zwichnięcie stawu łokciowego, zapalenie ścięgien i torebek ścięgnistych, zapalenie stawu pęcinowego i koronowego oraz kolana i stawu skokowego.
OBJAWY: Znaczny obrzęk ograniczający ruch, podwyższona temperatura i bolesność; przy ostrych stanach zapalnych występuje wysięk
LECZENIE: Początkowo należy stosować zimne okłady z wody, zwody kwaśnej lub z octem. Gdy bolesność i obrzęk nie ustępują zmieniamy okłady zimne na ciepłe pod ceratką.

4.CHOROBY KOPYT
Ochwat jest to zapalenie części mięsnych kopyta, najczęściej u obu przednich, czasem u wszystkich kończyn. Przyczyną ochwatu może być: ciężka praca lub długotrwałe stanie na twardym, nierównym podłożu; oziębienie spoconego konia; zepsuta lub bardzo bogata w białko karma; powikłania po zapaleniu płuc, zarazie piersiowej, po oźrebieniu się.
Jest to choroba bardzo niebezpieczna, często połączona z powikłaniami. Jeśli w przeciągu pierwszych 10 godzin nie zastosuje się właściwego leczenia, występuje obniżenie się kości kopytowej, co powoduje trwałe, nieuleczalne uwypuklenie się podeszwy.
OBJAWY: Koń zaczyna kuleć, wysuwa kończyny naprzód, stara się stąpać na piętach; koń drży, gorączkuje, poci się, ma silne pragnienie i niechęć do jedzenia.
ZAPOBIEGANIE: Trzeba pamiętać o wszystkich przyczynach ochwatu i nie dopuszczać do tego schorzenia.
LECZENIE: Wezwać lekarza weterynarii. Do czasu przybycia lekarza należy zluzować lub odjąć podkowy, stosować zimne okłady na kopyta. Konia umieścić na miękkiej, obfitej ściółce i zapewnić mu spokój.
Odgniecenie podeszwy. Występuje wtedy, gdy koń pracuje na twardej, nierównej drodze. Czasami przyczyną jest kamień wciśnięty między ramiona podkowy, nierówność podkowy, zbytnie wystruganie rogu podeszwy.
OBJAWY: Koń kuleje, kopyto przy dotyku jest gorące i bolące
ZAPOBIEGANIE: Ostrożnie i powoli jechać po złej drodze. Przekuwać konie tylko u wykwalifikowanych podkuwaczy.
LECZENIE: Stosować zimne okłady i w tym czasie nie używać konia do pracy. Jeśli podkowa jest nieodpowiednia, zmienić ją.
Nagwożdżenie. Jest to rana kłuta w okolicy podeszwy kopytowej wywołana kłującym przedmiotem np. gwoździem lub drutem.
ZAPOBIEGANIE: Ostrożnie jechać po drogach niedbale utrzymanych, zarzuconych żelastwem, kawałkami drutu itp.
LECZENIE: Wyjąć tkwiący przedmiot, wymyć podeszwę wodą, założyć do rany gazę i nakryć kawałkiem skóry. Ze względu na niebezpieczeństwo zakażenia tężcem należy zwrócić się do weterynarza w celu zastosowania surowicy przeciw tężcowej.
Gnicie strzałek. Na niektórych kopytach ostrokończastych i zwężonych znajduje się rowek strzałkowy, który często gnije. Strzałka jest wtedy rozmiękła o bardzo nieprzyjemnym zapachu. Jako wynik gnicia następuje zwężenie kopyt, wadliwe narastanie rogu, a często nawet kulawizna.
ZAPOBIEGANIE: Codzienna pielęgnacja kopyt, sucha ściółka, podłoga w stajni bez dziur, ze spadkiem, stałe usuwanie nawozu.
LECZENIE: Dokładnie wymyć kopyta twardą szczotką, usunąć strzępy strzałki wyciąć gnijący róg nożem kopytowym, następnie oczyścić gnijące miejsce spirytusem denaturowanym.
Zatrat. To uszkodzenie koronki kopyta po stronie wewnętrznej przez nastąpnięcie przez konia okutym kopytem drugiej kończyny.
OBJAWY: Widoczne skaleczenie, krwawienie, przy zaniedbaniu ropienie, kulawizna.
ZAPOBIEGANIE: Dać obszerne stanowisko w stajni.
LECZENIE: Umyć ranę ciepłą wodą, zajodynować, owinąć.
Ściganie się. Uderzenie w biegu podkową tylnego kopyta o przednią podkowę, piętkę lub nawet o ścięgna zginające kończyny przednie. Spowodowane wadliwą konia lub złym podkuciem, wadliwym chodem konia i osłabieniem.
OBJAWY: Podczas biegu konia słychać uderzenie podkowy o podkowę lub kopyto, widoczne ranki, stłuczenia, kulawizna bezpośrednio po uderzeniu, potykanie się.
ZAPOBIEGANIE: Przekuwać konie u dobrego podkuwacza.
LECZENIE: Usunąć przyczyny, przekuć konia. Tylna podkowa powinna być ścięta na przodzie, a podkowy przednie o krótkich ramionach.

5.CHOROBY PRZEWODU POKARMOWEGO
Zaburzenia żołądkowo- jelitowe, kolki, zapalenie żołądka i jelit. Spowodowane przez podawanie paszy zepsutej lub spleśniałej, bądź z szkodliwymi domieszkami ( piasek, szkło, gwoździe). Przeziębienie żołądka przez napojenie zimną wodą koni rozgrzanych.
OBJAWY: Brak apetytu, niepokój. Koń postękuje, zdradza silne bóle kurczowe, pokłada się. Występują wzdęcia, zaparcia lub biegunka, oddawany kał pokryty jest śluzem z domieszką krwi. Osłabienie, wzmożone pragnienie.
ZAPOBIEGANIE: 1.Konie poić przed karmieniem wodą odstałą, o temperaturze pokojowej 2. Nie poić koni zgrzanych i spoconych 3. Owies zadawać przesiany 4. Do ziarna dodawać sieczkę z dobrej słomy 5. Nie przekarmiać koni 6. Konie poić nie wcześniej niż w 2-3 godziny po nakarmieniu 7. Siano zadawać suche, nie spleśniałe i nie zatęchłe, po uprzednim przetrząśnięciu 8. Nie wprowadzać koni spoconych i zagrzanych do stajni, lecz oprowadzać je dopóki nie ostygną 9. Przy przejściu z karmienia paszą zeszłoroczną na świeżą, należy te karmy wymieszać ze sobą. 10. W razie zauważenia w kale koni robaków zwrócić się do weterynarza o odrobaczenie zwierzęcia 11. Przynajmniej raz w roku poddać konia przeglądowi zębów 12. Wkładać do żłobów sól bydlęcą w kawałkach do lizania lub stale dodawać do karmy 13. Wieczorem przed dniem wolnym od pracy oraz w sam dzień karmić konie mniej obficie i przejeżdżać lub oprowadzać przynajmniej 1-2 godziny
LECZENIE: Konia należy przegłodzić, stosując przez kilka dni karmę dietetyczną. Do karmy dodawać po dwie łyżki stołowe soli gorzkiej i po łyżeczce soli kuchennej. Poić wodą odstałą o temperaturze pokojowej. Przy lekkich zaburzeniach żołądkowych należy rozetrzeć boki konia wiechciami słomy skropionymi spirytusem denaturowanym z terpentyną i oprowadzić po stępie, a następnie przegłodzić. Przy poważniejszych zaburzeniach żołądkowo- jelitowych u koni, jak kolki, należy zwrócić się do lekarza. Szczególnie niebezpieczne są wzdęcia przy nie odchodzeniu wiatrów. Do czasu przybycia lekarza można stosować lewatywy z letniej wody mydlanej.

6. CHOROBY NARZĄDU ODDECHOWEGO
Do chorób tych zaliczamy schorzenia górnych dróg oddechowych jak jamy nosowej, gardła, krtani, tchawicy oraz oskrzeli i płuc. Przyczyną tych chorób są: przeziębienia, praca w terenie zapylonym, zachłyśnięcie się przy nieumiejętnym i nieostrożnym zadawaniu leków, drobnoustroje chorobotwórcze wywołujące choroby zaraźliwe jak: zołzy, zaraza piersiowa, grypa, nosacizna
Ropny nieżyt nosa Spowodowany zaziębieniem, złamaniem kości lub muszli nosowej, zołzy, nosacizny.
OBJAWY: Wypływ ropny z nosa, często cuchnący.
LECZENIE: Stosować inhalacje, trzymać konia w dni pogodne na dworze.
Zapalenie gardła ( angina ) pod wpływem zaziębienia, pył wapiennego, dymu, karmy drażniącej lub trującej.
OBJAWY: Częsty, suchy kaszel, brak apetytu na ziarno, a chęć na siano, trawę, marchew. Przy pojeniu woda wraca nosem. Oddech bywa charczący.
LECZENIE: Przewietrzać stajnię, w porze ciepłej trzymać konia na dworze. Podawać karmę pół płynną. Nacierać gardła terpentyną i stosować ciepłe, wilgotne, rozgrzewające okłady.
Nieżyt oskrzeli. Spowodowany przeziębieniem i nie odpowiednią pielęgnacją. Choroba trwa od kilku dni do kilku tygodni. Przy zaniedbaniu może wystąpić zapalenie płuc.
OBJAWY: Silny, głęboki, suchy kaszel, oddech przyspieszony, w czasie spoczynku śluzowy wypływ z nosa, brak apetytu, gorączka, błony śluzowe oczu i nosa zaczerwienione.
LECZENIE: Zwolnić konia od pracy, trzymać w przewietrzonej, ciepłej stajni, w dni pogodne na podwórzu, przykrywać konia kocem. Podawać łatwo strawną karmę i poić wodą o temperaturze pokojowej. W razie gorączki wołać weterynarza.
Zapalenie płuc. W razie zlekceważenia pierwszych objawów zapalenia płuc oraz braku właściwego leczenia następuje śmierć lub powikłania. Do najczęstszych powikłań należy wada serca i rozedma płuc. Wady te czynią konia zupełnie niezdatnym do pracy.
OBJAWY: Mocno przyspieszony oddech, koń szybko porusza bokami i nozdrzami, pojawia się rdzawy, wodnisty wyciek z nozdrzy, suchy kaszel, poty i wysoka gorączka, błony śluzowe oczu i nosa są silnie zaczerwienione.
LECZENIE: Przy pierwszych objawach okryć konia kocem, postawić w spokoju i natychmiast zwrócić się do weterynarza.
Rozedma płuc. Spowodowana trwałymi zmianami po przebytych nieżytach oskrzeli i zapaleniach płuc, wadami serca.
OBJAWY: Przyspieszony oddech przy najmniejszych wysiłkach. Na granicy żeber i chrząstek żebrowych tworzy się przy oddychaniu widoczna rynienka. Występuje kaszel i szybkie pocenie się, a niekiedy objawy duszenia się.
LECZENIE: Wyleczenie przeważnie nieosiągalne, ale przy interwencji weterynarza możliwa poprawa.
Dychawica świszcząca. Przyczyną choroby jest schorzenie nerwu i fałdu krtani w następstwie zapalenia lub urazu. Często występuje jako powikłanie po zarazie piersiowej.
OBJAWY: Świszczący wdech przy intensywnej pracy i szybkim biegu. Koń dusi się i szybko się męczy. Oczy są szeroko otwarte i wystraszone.
LECZENIE: Zabieg chirurgiczny zapewnia przeważnie wyleczenie lub znaczną poprawę.
Dychawice przejściowe. Zdarzają się przy karmieniu zapleśniałą, zakurzoną paszą, przy karmieniu wyłącznie paszą objętościową. Występują wskutek silnego wypełnienia żołądka i jelit i ucisku na przeponę i płuca. Po usunięciu jednak przyczyn, przy zmianie sposobu karmienia i odchudzeniu, dychawice po kilku tygodniach ustępują.
Aby zapobiec chorobą narządu oddechowego należy:
1. Trzymać konie w stajni suchej, ciepłej, widnej, dobrze przewietrzanej.
2. Stajnie utrzymywać w czystości.
3. Nie karmić koni paszą spleśniałą i zakurzoną, lecz przetrząsną ją, przewietrzyć i przesuszyć.
4. Nie poić koni zgrzanych zimną wodą.
5. W razie dłuższych postojów w okresie zimowym okrywać konie derkami.
6. Przy zadawaniu płynnych leków butelką pamiętać o niebezpieczeństwie zachłyśnięcia się koni.
7. Zwracać się do weterynarzy zaraz po zauważeniu pierwszych objawów chorobowych.

7.CHOROBY SERCA
Należy tu wymienić zapalenie worka osierdziowego, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie wsierdzia oraz chroniczne rozszerzenie mięśnia sercowego. Choroby te powstają w następstwie lub podczas takich chorób jak zaraza piersiowa, grypa, zapalenie płuc. Bardzo częstym powodem tych chorób i wad serca jest używanie chorego konia do pracy oraz nadmierna praca w ciężkim terenie.
OBJAWY: Koń szybko się męczy, oddech jest bardzo przyśpieszony, występuje duszność i pocenie się konia. Błona śluzowa oczu, nosa, jamy gębowej jest zasiniona, uderzenia serca bardzo szybkie i nieregularne. Występuje gorączka oraz obrzęki na podbrzuszu, puzdrze i kończynach.
ZAPOBIEGANIE:W razie zauważenia jakiejkolwiek dolegliwości zwolnić koni z pracy i zwrócić się do weterynarza. Lekkie, początkowe objawy zapalenia lub osłabienia serca dają się usunąć w ciągu krótkiego czasu. Natomiast zlekceważenie objawów może doprowadzić do śmierci zwierzęcia.
LECZENIE: Przy chorobach chronicznych jest bezskuteczne. W świeżych przypadkach i przy wczesnym podaniu leków można je opanować.

8.CHOROBY NARZĄDU MOCZOWEGO
Zatrzymanie moczu, które może być spowodowane: kamieniami na pęcherzu, zatkaniem cewki moczowej masą łojową, przy schorzeniach pęcherza i uszkodzeniu rdzenia kręgowego.
OBJAWY: Koń ustawia się do oddawania moczu jednak bez skutku. Występują przy tym bóle kolkowe i pocenie się. Koń zdradza niepokój. Zdarza się częściej u ogierów i wałachów z powodu budowy anatomicznej narządu.
ZAPOBIEGANIE: Nie przeszkadzać koniowi w oddawaniu moczu. Przy dłuższych wyjazdach robić, co kilka godzin krótkie postoje. Raz na tydzień myć puzdro koniom ciepłą wodą z mydłem.
LECZENIE: Należy rozcierać konia aż do chwili wywołania silnych potów, następnie przykryć kilkoma kocami i wprowadzić do stajni. Zwrócić się do weterynarza, aby zapobiec pęknięciu pęcherza.
Zapalenie nerek wywołane zaziębieniem, powikłaniami przy zołzach, zarazie piersiowej, grypie, mięśniochwacie.
OBJAWY: Koń nie ma apetytu, chodzi chwiejnie, często napina się do oddawania moczu. Wykazuje bolesność przy uciskaniu w okolicach nerek. Mocz wydala w małych ilościach o zabarwieniu krwawym lub kawowym. Występuje gorączka, zawroty, czasem objawy kolkowe.
ZAPOBIEGANIE: Zabezpieczyć konia przed przeziębieniem.
LECZENIE: Stosować dietę i ciepłe okłady rozgrzewające na lędźwie, poić wodą o temperaturze pokojowej. Możliwie jak najszybciej wezwać weterynarza.
Mięśniochwat ( krwawy mocz ) Występuje najczęściej u koni po jedno lub dwudniowym wypoczynku, po uprzednio ciężkiej pracy. Najczęściej zapadają konie ciężkie, dobrze odżywione, zapasione. Spowodowany przez złe warunki utrzymania w stajni (za gorąco, duszno ), karmienie obfitą, bogatą w białko, łatwo strawną paszą w okresach nie używania do pracy.
OBJAWY: Zwykle rano po otworzeniu stajni lub po wyprowadzeniu konia z niej widoczne utykanie zwierzęcia. Po chwili stan pogarsza się i koń upada a później z trudem powstaje lub nie wstaje z powrotem. Występują silne poty, dreszcze. Koń ma mięśnie lędźwi, zadu i ud deskowate i twarde. Mocz jest ciemny, kawowy lub krwawoczerwony, oddech znacznie przyśpieszony.
ZAPOBIEGANIE: Dobra wentylacja stajen. Konie używane do ciężkiej pracy przeprowadzać w dni wolne od niej, przez co najmniej pół godziny.
LECZENIE: Konia przewieźć do innego pomieszczenia ( stajni ) i położyć na obfitej ściółce. Rozetrzeć spirytusem denaturowanym i przykryć kocami. Próbować podnieść konia. Natychmiast wezwać weterynarza.

9.CHOROBY MÓZGU, RDZENIA I NERWÓW
Porażenie słoneczne, którego przyczynami są: przegrzanie i wytężona praca w upalne, duszne dni, ciasna i nie przewietrzana stajnia.
OBJAWY: Koń staje się silnie podniecony, niespokojny. Występuje zasinienie błon śluzowych oczu, nosa i jamy gębowej. Koń drży, chwieje się, źrenice są rozszerzone.
ZAPOBIEGANIE: Chronić głowę konia przed ostrym słońcem. Przy wytężonej pracy robić częste przerwy na odpoczynek. Trzymać konie w dobrze przewietrzonych, obszernych stajniach.
LECZENIE: Wprowadzić konia na miejsce zacienione, przewiewne, zdjąć uprząż. Stosować zimne okłady na tył czaszki. Prosić o pomoc weterynarza.
Wartogłowie wywołane podobnymi czynnikami, które powodują porażenie słoneczne. Powodem choroby jest nagromadzenie się płynu w komorach mózgu, który uciska je.
OBJAWY: Koń nie reaguje na zawołanie, opiera głowę o żłób a przy jedzeniu uchwyciwszy kęs nie gryzie go. Słaba lub brak reakcji na bodźce zewnętrzne.
LECZENIE: Używać konia do umiarkowanej pracy, karmić lekkostrawną karmą. Trzymać konia w obszernej, przewiewnej stajni.
Zapalenie rdzenia kręgowego będące wynikiem powikłań przy takich chorobach jak: zaraza piersiowa, zołzy lub mechaniczny uraz krzyża.
OBJAWY: Koń chodzi niepewnie, nie może się podnieść. Wykazuje bolesność przy uciskaniu w okolicach kręgów lędźwiowych i krzyża. Bezwiednie oddaje mocz lub też nie może oddać moczu i kału.
ZAPOBIEGANIE: Nie pozostawiać konia gorączkującego bez pomocy lekarza.
LECZENIE: Dać obfitą, suchą ściółkę, nacierać krzyż, okryć konia w dni chłodne. Wezwać lekarza weterynarii.
Porażenie nerwów spowodowane powikłaniami po chorobach zaraźliwych oraz uszkodzeniach mechanicznych.
OBJAWY: Osłabiona czynność pewnych części ciała, np. zwisanie ucha, dolnej wargi, przymknięcie powiek, niemożność połykania, skrzywienie ogona, pociąganie kończyną.
LECZENIE: Zwrócić się do weterynarza.

10. CHOROBY SKÓRNE
Gruda- zapalenie na tylnej stronie pęciny. Skóra w tych miejscach jest delikatna i wrażliwa na uszkodzenie, a ponieważ stale jest w ruchu i narażona na zanieczyszczenia, szybko się zaognia i trudno się goi.
OBJAWY: Koń kuleje, sierść w pęcinie jest zlepiona. Daje się zauważyć popękanie lub poprzecinanie skóry, która jest zaogniona.
ZAPOBIEGANIE: Codziennie po powrocie z pracy umyć koniowi kończyny i dokładnie obejrzeć czy nie ma żadnych zmian. Nie przeprowadzać konia przez miejsca pełne drutów, blach i innego żelastwa.
LECZENIE: Zwolnić konia od pracy, umyć kończyny ciepłą wodą z mydłem, przetrzeć spirytusem denaturowanym. Trzymać konia na suchej ściółce, codziennie robić opatrunki. Przy poważniejszych uszkodzeniach wezwać lekarza.
Wyprysk. Przyczyną jest brud, pasożyty, zaburzenia w trawieniu, zła i szkodliwa pasza. Występuje on najczęściej przy grzywie lub u nasady ogona.
OBJAWY: Nieznaczny świąd, występowanie drobnych pęcherzyków, które pękając tworzą wrzodziki. Wydzielina zlepia się i zasycha w strupki, sierść wypada.
LECZENIE: Wymyć miejsca dotknięte ciepłą wodą z mydłem i przetrzeć spirytusem denaturowanym.
Liszaje. Spowodowane przez pasożyty, grzybki i pleśnie.
OBJAWY: Sierść miejscami nastroszona a pod nią niewielkie, okrągłe plamy, które łączą się w większe. Występuje łupież, nieznaczny świąd. Koń chudnie.
LECZENIE: Umyć całego konia mydłem i ciepłą wodą. Miejsca dotknięte liszajem jodynować przez kilka dni.
Wszy. Wywołane przez złą pielęgnacje konia i utrzymywanie go w brudnej stajni.
OBJAWY: Początkowo objawem jest świąd i silne ocieranie się konia, aż do starcia sierści. Po przeszukaniu sierści, szczególnie u nasady ogona, na szyi, łopatkach znajdujemy wszy, a u nasady włosa niszczące gnidy.
ZAPOBIEGANIE: Codzienne czyszczenie koni, utrzymywanie w czystości uprzęży i stajni.
LECZENIE: Nacierać spirytusem sabadylowym.

11. CHOROBY OCZU.
Zapalenie spojówek. Przyczyną może być kurz, muchy, uszkodzenia i obce ciało.
OBJAWY: Wrażliwość na światło, łzawienie, obrzęk powiek i ropienia.
ZAPOBIEGANIE: Przemywać oczy wodą.
LECZENIE: Przemywać oczy roztworem kwasu bornego.
Zapalenie rogówki. Spowodowana podobnymi czynnikami, co zapalenie spojówek.
OBJAWY: Zmętnienie rogówki, łzawienie, obrzmienie powieki, wrażliwość na światło. Przy silnym zapaleniu ropa może wypływać na zewnątrz i tworzy się wrzód rogówki.
LECZENIE: Przemywanie kwasem bornym, zasypywanie miałkim cukrem. Gdy nie ma polepszenia zwrócić się do weterynarza.
Ślepota miesięczna. Dotyka przeważnie młode konie w wieku od 3 do 6 lat. Przyczyny są słabo znane.
OBJAWY: Koń staje się wrażliwy na światło i łzawi. Występuje zmętnienie rogówki i zapalenie całej gałki ocznej. Koń jest osowiały i nie ma apetytu. Po kilkunastu dniach następuje pozorne polepszenie, następnie jednak występuje nawrót choroby i koń ślepnie zupełnie.
LECZENIE: Zwolnić konia od pracy, stajnie przyciemnić, stosować zimne okłady na oko, zwrócić się do lekarza weterynarii.
Jasna ślepota. Wywołana silnym urazem w głowę podczas upadku i zaburzeniem w unerwieniu oczu.
OBJAWY: Na zewnątrz oko wygląda normalnie, koń jednak idzie niepewnie wchodząc na różne przedmioty stojące mu na drodze.
LECZENIE: Choroba jest nieuleczalna.


CHOROBY ZAKAŹNE

1. WĄGLIK.
Jest chorobą zakaźną o przebiegu ostrym, wywołaną przez laseczkę wąglika. Zaraźliwy również dla bydła, owiec, świń oraz człowieka. Źródłem zakażenia bywa skóra i innego rodzaju surowce, pochodzące ze zwierząt chorych na wąglik ( włosy, sierść, rogi, kości i inne ).Chorobę przenoszą też owady kłujące. Oprócz tego źródłami zakażenia mogą być zagrody, w których przebywały zwierzęta chore oraz ich zwłoki.
OBJAWY: Utrata apetytu, przygnębienie, nieduże wzdęcie, przyśpieszony oddech, gorączka, czasem rozwolnienie nawet z krwią. Na skórze mogą występować obrzęki.
ZAPOBIEGANIE: W razie wybuchu wąglika należy zniszczyć główne źródło zakażenia i odosobnić zwierzęta chore od zdrowych.. Pomieszczenia odkazić przed wprowadzeniem kolejnych, zdrowych zwierząt.
LECZENIE: Praktycznie wąglik jest nieuleczalny. Walka z chorobą opiera się na profilaktyce a więc szczepionkach ochronnych.

2.NOSACIZNA
Jest jedną z najgroźniejszych chorób zaraźliwych zwierząt jednokopytnych, wywołaną przez pałeczkę nosaciznową. Zarażenie następuje przez stykanie się z chorymi zwierzętami lub za pośrednictwem wody, karmy, żłobów, stajen, uprzęży, zniszczonych wydzielinami chorych. Człowiek po zetknięciu się w miejscu zranienia skóry z wydzielinami koni może się zarazić a skutkiem jego jest najczęściej śmierć.
OBJAWY: Nosacizna występuje u koni w formie nosowej, skórnej i płucnej. Przy formie nosowej następuje zwykle ropny, żółtawy wypływ z nozdrza, a na przegrodzie nosowej pojawiają się guzki i wrzodziki. Równocześnie gruczoł podszczękowy jest powiększony, twardy, jakby przyrośnięty do skóry i kości.
Przy skórnej formie choroby obrzmiewają naczynia i gruczołki limfatyczne przeważnie na kończynach, czasem na brzuchu lub szyi. Guzki te pękają tworząc wrzody, w których wydzieliny zawierają zarazki. Dotknięte schorzeniem kończyny grubieją a zwierzę grubieje.
Płucna forma choroby jest trudna do rozpoznania, ponieważ zmiany w płucach nie dają specyficznego obrazu.
ZAPOBIEGANIE: Nowo nabyte konie należy poddać badaniom, (malleinizacja), badania te należy powtarzać przynajmniej raz w roku. W przypadku wystąpienia objawów u jednego z osobników należy przyjąć, że całe stado jest chore.
LECZENIE: Choroba jest nieuleczalna

3. OTRĘT KONI
Jest to choroba zaraźliwa narządów płciowych koni i bydła rogatego. Zarażenie następuje w czasie pokrywania.
OBJAWY: Na śluzówce pochwy klaczy i na główce prącia u ogierów występują pęcherzyki wypełnione przezroczystym płynem, który później mętnieje. Po kilku dniach pęcherzyki te pękają tworząc wrzodziki. Te z kolei gojąc się zasychają w strupy a po ich odpadnięciu widoczne są białe plamki. Prócz tych objawów występuje obrzmienie sromu u klaczy a u ogiera napletka, ponad to swędzenie miejsc schorzałych i zwiększone napinanie się do oddawania moczu. Konie są niespokojne, trą się o twarde przedmioty i biją kończynami.
ZAPOBIEGANIE: Nie dopuszczać do stanowienia koni wykazujących jakiekolwiek zmiany na częściach rodnych. O chorobie należy donieść weterynarzowi.
LECZENIE: Przemywanie narządów rodnych roztworem kwasu bornego 2-3 razy dziennie.

4.WŚCIEKLIZNA
Jest to śmiertelna choroba zwierząt i ludzi. Wywołuje ją zarazek niewidzialny pod mikroskopem. Zakażenie następuje na skutek jego przeniknięcia do krwi przez ranę lub uszkodzenie naskórka, najczęściej podczas ukąszenia przez wściekłe zwierzę ( głównie psy ), ponieważ zarazek znajduje się w ślinie zwierzęcia zarażonego.
OBJAWY: Obserwuje się niepokój, rżenie, rzucanie się na inne zwierzęta, kąsanie się w miejsca pogryzione, zupełny brak apetytu, w końcu ogólne porażenie i śmierć.
ZAPOBIEGANIE: Zwierzęta pogryzione przez inne wściekłe lub podejrzane o wściekliznę szczepi się szczepionką, która zabezpiecz przed zachorowaniem, jeżeli będzie dość wcześnie zastosowana.
LECZENIE: Choroba nieuleczalna. Chore zwierzę należy odosobnić i zamknąć, aby nie miały dostępu do innych zwierząt i ludzi. Natychmiast zawiadomić lekarza weterynarii i uśpić zwierzę.

5.INFLUENCA KONI
Jest to nader zaraźliwa choroba koni występująca w postaci zapalenia płuc i opłucnej, wywołana przesączalnym wirusem. Konie zakażają się przez styczność we wspólnych stajniach, na targach, przez skarmianie zakażonej paszy.
OBJAWY: Koń przestaje jeść, smutnieje, oddech ma szybki, ciężki. Obserwuje się też silny obrzęk powiek i łzawienie oraz rdzawy wyciek z nozdrzy. Przy ciężkim przebiegu koń ginie w ciągu tygodnia, natomiast przy łagodnym stopniowo następuje polepszenie i koń wraca do zdrowia.
ZAPOBIEGANIE: Nowo wprowadzone zwierzęta należy poddać obserwacji czy nie ma żadnych objawów choroby. Chronić konie przed kontaktami z zakażonymi osobnikami.
LECZENIE: Konie chore należy oddzieli i utrzymywać w wietrzonej, niezbyt ciepłej stajni. Poić czystą odstałą wodą i karmić lekko strawną paszą zieloną. Po wyleczeniu nie używać konia do pracy, przez co najmniej 4 tygodnie ze względu na możliwość powikłań.

6. NIEDOKRWISTOŚĆ ZAKAŹNA.
Jest to choroba zaraźliwa koni o przebiegu ostrym lub przewlekłym, spowodowana przez zarazek przesączalny. Znajduje się on we krwi, a także w kale i moczu koni chorych. Choroba polega na zmianach w składzie krwi, a w szczególności na znacznym zmniejszeniu się ilości czerwonych ciałek krwi.
OBJAWY: Przy ostrym przebiegu choroby występuje: gorączka, osłabienie, pocenie się, chwiejny chód, częściowe lub zupełne porażenie wargi, ucha, ogona, a niekiedy kończyn. Występuje także gwałtowne bicie serca, które nieraz można zauważyć po wstrząsach na zewnętrznej stronie klatki piersiowej. Choroby kończy się śmiercią po jednym, dwóch tygodniach, a niekiedy wcześniej.
Przy przewlekłym przebiegu choroby najważniejszym objawem choroby jest zmienna gorączka. Poza tym konie słabną, łatwo się męczą, mimo dobrego odżywiania. Uderzenia serca stają się nieregularne, śluzówki oczu, nosa i jamy gębowej są blade z odcieniem żółtawym.
ZAPOBIEGANIE: Nowo wprowadzone konie należy poddać długiej kwarantannie. I jeśli nie ma żadnych objawów można je użytkować.
LECZENIE: Jest rozmaite i wykonywane przez weterynarza. Konie chore należy odosobnić, stajnie odkazić, a nawóz usunąć.

7. ZOŁZY
To zaraźliwa choroba młodych koni w wieku 2-5 lat wywołana przez drobny ustrój zwany streptokokiem zołzowym. Chora występuje zazwyczaj w pojedynczych gospodarstwach, a źródłem zarażenia jest chore zwierzę. Zaraza przenosi się za pośrednictwem paszy i wody, do których dostały się ropne wydzieliny z jamy nosowej chorego zwierzęcia. Przenośnikami zarazy mogą być także wszelkie przedmioty stykające się ze zwierzęciem chorym.
OBJAWY: Kaszel, gorączka, posmutnienie, zmniejszony apetyt, przekrwienie śluzówek oczu i nosa oraz śluzowo ropny wypływ z nozdrzy. Gruczoły podszczękowe są obrzmiałe, bolesne, ropieją i pękają wraz ze skórą. Często dołącz się zapalenie gardła.
ZAPOBIEGANIE: Zwierzęta nowowprowadzone należy dokładnie obejrzeć i poddać obserwacji. Unikać kontaktu z obcymi końmi. W razie wystąpienia choroby osobnika chorego oddzielić od zdrowych..
LECZENIE: Zwolnić konia od pracy. Trzymać w czystej, dobrze wietrzonej stajni, a w ciepłej porze roku na dworze. Podawać pokarm lekko strawny i wodę o temperaturze pokojowej. W razie zauważenia trudności w oddychaniu bezzwłocznie wezwać weterynarza.

8. ZARAZA PIERSIOWA KONI.
Inaczej jest to zaraźliwe zapalenie płuc i opłucnej u koni wywołana przez nieznany dotąd zarazek. Choroba występuje od czasu do czasu w poszczególnych gospodarstwach. Źródłem zarazy jest chore zwierzę, mające bezpośrednią styczność z koniem zdrowym. W szerzeniu się choroby sprzyjają złe warunki wychowy.
OBJAWY: Podwyższona temperatura, posmutnienie, zmniejszenie apetytu i zaczerwienienie spojówek. Niekiedy w ciężkich przypadkach dołącza się zapalenie płuc i opłucnej pojawia się rdzawy wypływ z nozdrzy, bolesny kaszel i utrudniony oddech. Ponadto obserwujemy biegunkę, obrzęki podskórne, zgrubienie kończyn i schorzenie kopyt.
ZAPOBIEGANIE: Izolowanie od zwierząt chorych oraz kontrola zwierząt.
LECZENIE: Zwierzętom chorym należy zapewnić spokój, dobre warunki pielęgnacji i żywienia. Należy skontaktować się również z weterynarzem.

9. ZAKAŹNE ZAPALENIE MÓZGU I RDZENIA.
To choroba zakaźna wywołana przez przesączalny wirus, występująca u koni oraz zwierząt doświadczalnych.
OBJAWY: Na początku zauważamy posmutnienie, łatwe męczenie się w pracy, pocenie się, brak apetytu, podniesioną temperaturą ciała. Następnie przebieg choroby może wykazywać dwie formy: spokojną i gwałtowną.
Przy formie spokojnej poza wyżej wymienionymi objawami występuje także chwiejny chód, zatrzymanie lub częste oddawanie moczu, zażółcenie spojówek i błon śluzowych. Koń stoi z głową opuszczoną i opuszczonymi do połowy powiekami.
W przypadku formy gwałtownej zwierzę prze naprzód, zrywa uwiązania, i traci przytomność. Obserwujemy także napady drgawek, nieprzerwane ruch warg, szczęk i języka. Śmiertelność jest bardzo wysoka.
ZAPOBIEGANIE: Obserwacja zwierząt nowowprowadzonych i izolacja od zwierząt chorych. Dezynfekcja stajni, w których przebywały zarażone osobniki.
LECZENIE: Niezbędna jest pomoc weterynarza.

10. TĘŻĘC
Chorobę tę zalicz się do zakaźnych schorzeń przy rannych, ponieważ do zakażenia się nimi dochodzi przez rany i otarcia skóry lub błon śluzowych, gdy dostaną się do nich z ziemi zarodniki pałeczki tężca. Choroba ta jest także zaraźliwa dla innych zwierząt gospodarskich, a także dla człowieka.
OBJAWY: Widoczne są kurczowe drgawki mięśniowe, sztywny chód, zwłaszcza przy skrętach. Zwierze stoi z szeroko rozszerzonymi nogami, wyciągając w przód szyję i głowę. Źrenice są rozszerzone, usta kurczowo zaciśnięte, mięśnie napięte i stwardniałe. Zauważamy także wzmożoną pobudliwość zwierzęcia, zaburzenia w oddychaniu i krążeniu, które w dalszym etapie mogą spowodować śmierć.
ZAPOBIEGANIE: Zwierzęta należy chronić przed wszelkimi okaleczeniami. Pomieszczenia, podwórza należy utrzymywać w czystości. Chore zwierzę należy odosobnić i przenieść do czystego, obszernego pomieszczenia z czystą ściółką.
LECZENIE: Chorym podaje się miękką karmę z wodą o temperaturze pokojowej. Weterynarz jest niezbędny.

11. ZAKAŹNE RONIENIE U KLACZY.
Chorobę wywołuje specjalna pałeczka ronienia, rzadziej inne drobnoustroje chorobotwórcze. Źródłem szerzenia się choroby jest klacz, która przy poronieniu wydala zakażony płód, a następnie łożysko i wydzieliny dróg rodnych. Zakażenie może dojść także za pośrednictwem karmy i wody oraz nawozu, ściółki, sprzętu stajennego. W szerzeniu się choroby sprzyjają złe warunki w utrzymaniu.
OBJAWY: Nabrzmienie warg sromowych, powiększanie się wymion i brzucha, wypływy śluzowo krwawe i zmniejszenie apetytu. Pojawienie się popędu płciowego dwa miesiące po kryciu wzbudza podejrzenie o zachorowaniu klaczy.
ZAPOBIEGANIE: Prawidłowe żywienie paszami dobrymi pod względem jakości i wartości odżywczej, zawierającymi dostateczne ilości składników mineralnych i witamin. Dobre warunki wychowu klaczy źrebnych i racjonalne użytkowanie ich przy pracy.
LECZENIE: Weterynarz dokonuje odkażających przepłukiwań narządów płciowych.


CHOROBY PASOŻYTNICZE


1. ZARAZA STADNICZA KONI.
Występuje u ogierów i klaczy. Zarażenie następuje w czasie stanowienia. Zarazek występuje w krwi.
OBJAWY: U ogiera dotkniętego zarazą występują ograniczone obrzęki na puzdrze, worku mosznowym i na brzuchu. Prącie obrzmiewa i zwisa, występują na nim czerwone plamy, pęcherzyki i wrzody. U klaczy obrzmiewają wargi sromowe. Z pochwy wypływa wydzielina śluzowo żółta, a na jej błonie śluzowej stwierdza się czerwone plamy, pęcherzyki i wrzody. Tak u ogierów jak i u klaczy widoczny jest wzmożony popęd płciowy. Po pewnym czasie w następstwie zaburzeń systemu nerwowego następuje druga faza choroby, w czasie, której występuje schorzenie niektórych części ciała np. warg, nozdrzy, kończyn, ogona. W niektórych miejscach skóry pojawiają się obrzęki. Daje się zauważyć osłabienie z zadu, chwiejny chód, przestępowanie z nogi na nogę. Sierść traci połysk, konie słabną i chudną mimo dobrego karmienia. Choroba ma przebieg chroniczny, a nieraz utajony. Po upływie jednego dwóch lat najczęściej konie giną. Najwłaściwszym sposobem rozpoznania choroby jest badanie krwi.
ZAPOBIEGANIE: Dla zabezpieczenia się przed rozszerzeniem choroby obowiązują badania ogierów i klaczy przed ich stanowieniem.
LECZENIE: Przeprowadza się tylko za zezwoleniem Ministra Rolnictwa.


2. ŚWIERZB KONI.
Jest to zaraźliwa choroba skóry spowodowana przez pasożyty skórne. Zarażenie następuje bądź przez zetknięcie się z koniem chorym, bądź za pośrednictwem przedmiotów zanieczyszczonych świerzbowcami (uprząż, szczotki, wiadra).
OBJAWY: Początkowo świerzb objawia się bezustannym świądem, szczególnie w nocy, gdy koń się rozgrzewa. Koń ociera się o różne przedmioty i gryzie się. Zetknąwszy się z innym koniem zaczyna go lekko gryźć zębami w te miejsca, w których sam odczuwa swędzenie. W miejscach dotkniętych świerzbem zauważa się żółte strupki ze zlepioną sierścią. Sierść ta następnie wypada, powstają łyse miejsca. Konie dotknięte świerzbem mimo dobrego odżywiania chudną i szybko wyczerpują się.
LECZENIE: Początkowo świerzb jest łatwo uleczalny. W późniejszych etapach leczenie jest trudne i uciążliwe. Środków do leczenia jest wiele, każdy z nich jest dobry, gdy zostanie umiejętnie i wcześnie zastosowany. Niezbędnym warunkiem skutecznego leczenia jest kilkakrotne odkażanie stajni.

3. GLISTNICA KONI
Choroba wywołana przez obłe robaki glisty, pasożytujące w jelitach różnych zwierząt i ludzi.
OBJAWY: Wyraźnych objawów brak. Aby stwierdzić chorobę bada się pod mikroskopem obecność jaj w kale.
ZAPOBIEGANIE: Należy codziennie oczyszczać pomieszczenia z nawozu. Zakażony jajami nawóz wyjaławia się sposobem biotermicznym. Trzeba uważać, aby kał nie dostawał się do koryt oraz aby pasze i woda nie były zanieczyszczone odchodami. Wybiegi i podwórka należy utrzymywać w czystości.
LECZENIE: Powinien przeprowadzić je weterynarz za pomocą odpowiednich leków.



Wyżej wymienione choroby to tylko najczęściej spotykane wśród wielu innych, które prowadzą do znacznego osłabienia a nawet śmierci koni. Aby zapobiec nim trzeba pamiętać o codziennej pielęgnacji i zapewnieniu dogodnych warunków utrzymania.



Źródła:
1.Choroba i higiena zwierząt gospodarskich A. Ozierow
2. Zapobieganie chorobą koni Dr. St. Kejdana
3.Choroby zaraźliwe koni Praca zbiorowa

---