Temat: Zaprezentuj literackie obrazy relacji między ojcem a synem. Omów problem przy pomocy wybranych utworów z różnych epok.
I. Wstęp
W swojej prezentacji chciałbym omówić temat, który obecny jest w literaturze od wieków we wszystkich cywilizacjach świata, a mianowicie relacje Ojca z Synem. Te relacje są zależne, moim zdaniem, głównie od czasu, w którym żyli bohaterowie oraz rejonu świata. Ja skupie się na przedstawieniu ich przy pomocy takich dzieł jak: „Przypowieść o synu marnotrawnym” z Pisma Świętego, pierwszy tom powieści „Chłopi” Władysława Reymonta, „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego oraz „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej. Uważam, że do tego tematu pracy maturalnej są to najtrafniej dobrane dzieła.
Zacznę od przedstawienia, kim jest w polskim prawie ojciec. Jest to mężczyzna: który jest mężem matki dziecka urodzonego w małżeństwie lub przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia , który dziecko dobrowolnie uznał, którego ojcostwo zostało ustalone sądownie, który dziecko adoptował. Jak więc widzimy, z samego encyklopedycznego wyjaśnienia terminu ojcostwa, relacje pomiędzy synem a ojcem mogą być różne, najczęściej kiedy syn pochodzi z małżeństwa są to relacje dobre, ojciec uważa syna za swoją dumę, odzwierciedlenie swojej męskości, stara się go nauczyć wszystkiego, czego sam się nauczył lub co przekazał mu jego ojciec. Ojciec wspiera swoje dziecko, pomaga mu w kłopotach, przeprowadza „męskie rozmowy”. Podobnie sprawa wygląda, gdy dziecko jest dobrowolnie uznawane przez ojca, troszkę inaczej gdy jest adoptowane, ale też nie zawsze, natomiast najgorzej sprawa się ma w przypadku, kiedy to sąd nakaże ojcu uznanie syna, wtedy relacje są bardzo ograniczone, jeżeli ojciec z wiekiem nie zmieni swojego podejścia do dziecka lub wcale nie ma z nim kontaktu, takiemu chłopakowi później brakuje pewnych umiejętności, wzoru do naśladowania.
II. Przypowieść o synu marnotrawnym.
Pierwszym przedstawionym przeze mnie przykładem relacji ojca z synem w literaturze jest przypowieść o synu marnotrawnym. Opowiada o bogatym gospodarzu, który miał dwóch synów, lecz akcja skupia się głównie na losach jednego z nich-młodszego. Jest to syn marnotrawny, ponieważ poprosił ojca o przekazanie jego połowy majątku i udał się w podróż. Żył bardzo rozrzutnie, uczestniczy w licznych zabawach, pijaństwach. Gdy kończą mu się pieniądze, „przyjaciele” go opuszczają i niema za co żyć, podejmuje prace bardzo niegodziwą dla Żyda-wypas świń. Podczas tej pracy przemyślał swoją sytuację i podejmuje decyzję o powrocie do domu, pragnąc zostać służącym u swego ojca. Gdy wraca do domu jako nędzarz, bez grosza przy duszy, ojciec go przyjmuje z wielką radością i ulgą „Dlatego, że ten syn mój był umarły, a ożył, zaginął, a odnalazł się”. Syn wrócił do ojca, a on przyjął go bardzo ciepło i radośnie. Miłosierny ojciec przebaczający swym dzieciom ukazany jest jako Bóg Ojciec.
Ojciec stanowi sylwetkę miłosiernego i przebaczającego Boga, który nakazuje cieszyć się z nawróceń ludzi.
III. Przedwiośnie.
Kolejnym przykładem ukazującym relacje między ojcem a synem jest powieść Stefana Żeromskiego, w której Cezary Baryka, syn zamożnego obywatela Baku, Seweryna Baryki żyję spokojnie mając dom, kochających rodziców oraz zdobywa wykształcenie, ponieważ ojciec mu opłaca najlepszych korepetytorów-„… miał od najwcześniejszych lat najdroższe nauczycielki francuskiego, angielskiego, niemieckiego i polskiego języka”. Cezary był pilnym uczniem, podczas nauki domowej bardzo często wieczorami pomagał mu ojciec, przez co zdobywał uznanie w oczach syna i spędzali ze sobą dużo czasu.
Gdy Cezary został opuszczony przez ojca, ponieważ ten musiał iść na front wojenny, bardzo się zmienił, pomimo danej ojcu obietnicy, w ogóle nie słuchał swojej matki, wracał do domu bardzo późno, niewiadomo było gdzie przebywał, w szkole sprawiał wiele problemów wychowawczych. Chłopak bardzo tęsknił za ojcem z którym wcześniej spędzał tyle czasu, teraz się buntował, korzystał z wolności, której wcześniej niemiał. Po pewnym czasie tęsknota się zmniejszyła, chłopak zaczął dominować nad matką, to on rządził wszystkim. Cezarego zafascynowała bardzo rewolucja, uciekał ze szkoły, aby brać udział w mitingach i wydarzeniach rewolucyjnych w Baku. Później, gdy ojciec wrócił i jechali pociągiem do Polski sam nie wiedział czy ma się cieszyć czy nie, był rozdarty wewnętrznie, ponieważ dzieliły ich poglądy na temat tego, co się dzieje w ich otoczeniu, co potwierdza cytat- „Cezary był tu i tam, w Rosji i w Polsce, był z ojcem i przeciwko niemu. Szarpał się mocno ze sobą samym, nie mogąc dać sobie rady”. Cezarego męczyło bardzo że musiał słuchać ojca chociaż już nie był dzieckiem-„musiał po tysiąc razy ulegać, ponieważ był synem - a stary ojciec może rozkazywać i zakazywać, wreszcie pospolicie kaprysić z tej prostej racji, iż jest ojcem…”, nie mógł sam podejmować decyzji, lecz musiał ciągle się liczyć ze zdaniem ojca. Cezary stara się znosić w milczeniu swoją chęć buntu wobec ojca i być posłusznym synem z lat. Cezary ciągle kocha swojego ojca i go wspiera, chociaż już jest inaczej niż dawniej, dzieliło ich teraz bardzo wiele, to jednak wciąż łączył ich silny związek emocjonalny i byli w stanie zaakceptować siebie takimi jacy są, jakie zmiany się w ich poglądach dokonały. Niestety, Seweryn w trakcie podróży umiera, Cezary sam dociera do Polski, gdzie zaopiekował się nim Szymon Gajowiec.
IV. Chłopi.
Ciekawe relację między ojcem a synem pokazuje nam Władysław Reymont w swoim dziele „Chłopi”. Głównym bohaterem książki jest Maciej Boryna, który jest bardzo poważany we wsi Lipce, uważany był za wzór gospodarza, który dba o swój dorobek i rodzinę. Posiadane gospodarstwo to nie tylko możliwość utrzymania siebie i rodziny, ale decyduje ono również o pozycji zajmowanej w społeczności wiejskiej, w której żyje. Maciej traktuje swoje gospodarstwo i pracę na roli bardzo poważnie, nie mógłby robić nic innego. Boryna cechuje się tym, że niezwykle zawzięcie potrafi walczyć o swoje, jest bardzo pracowity i zna podstawy ekonomii, jest pierwszym gospodarzem we wsi, ponieważ posiada 32 morgi ziemi. Boryna, aby postawić na swoim, potrafi bardzo brutalnie przeciwstawiać się swojej rodzinie, także synowi Antkowi.
Relacje pomiędzy ojcem a synem w domu Borynów są dalekie od idealnych, można wyczytać z lektury mnóstwo odczuć nacechowanych negatywnie w stosunku so siebie ze strony obu bohaterów i ciągle się zaogniają, zwłaszcza przez grzeszną miłość Antka do Jagny, trzeciej żony Macieja. Boryna jest idealnym gospodarzem, ale jako ojciec nie zdaje swojego „egzaminu z miłości” do syna, który nigdy od niego nie usłyszał nic dobrego, żadnej pochwały, zawsze ganiony i karcony. Doprowadza to do ostrego konfliktu - bojki ojca z synem, a w konsekwencji do wyprowadzenia Antka wraz z rodziną z domu.
V. Nad Niemnem.
Kolejną lekturą, na przykładzie której omówię relacje między ojcem a synem jest „Nad Niemnem” E. Orzeszkowej. Powieść Elizy Orzeszkowej przenosi nas w czasy, w których rodzina była najważniejszą komórką społeczną, a relacje między ojcem a synem ukazane zostały w kontekście sporu pokoleniowego. Benedykt, po nieudanym powstaniu styczniowym jest ogarnięty niechęcią do wszelakich zmian, najważniejszym jego celem jest utrzymanie swoich ziem w Korczynie, o co zabiega każdego dnia dopilnowywując wszystkiego. Jest zapracowany, lecz kocha swojego syna Witolda. Syn Benedykta z kolei jest reprezentantem młodego pokolenia, ma mnóstwo chęci do działania i pomysłów, co podpiera wiedzą zdobytą na uczelniach. Nie jest w stanie zrozumieć, dlaczego ojciec tak się boi jakichkolwiek zmian ale mimo to jest posłuszny ojcu i darzy go szacunkiem. Docenia pracę Benedykta, o którym mówi- „Biedny, kochany ojciec!”. Witold ma typowo pozytywistyczne poglądy dotyczące gospodarstwa i stosunku do chłopów, jest on wyznawcą pozytywistycznej pracy u podstaw. Młody Korczyński uważa że chłopów należy uczyć i kształtować odpowiednio, a nie bić i karcić, za to że czegoś niewiedzą. Natomiast ojciec nie przyjmuje tego do wiadomości, ciągle uważa, że to on ma rację. Oboje starają się dojść do porozumienia w spornych tematach, w końcu im się to udaje. Benedykt zrozumiał że trzeba iść w świecie na przód a nie tkwić w jednym miejscu cały czas, dlatego zaakceptował racje swojego syna i go starał się rozumieć a nie tylko wymuszać na nim posłuszeństwo.
VI. Zakończenie.
Temat relacje między ojcem a synem w polskiej literaturze jest bardzo popularny, wielu autorów je szczegółowo ukazuje w swoich książkach w prze różny sposób, począwszy od tych idealnych, wręcz wzorcowych, gdzie ojciec i syn się rozumieją, kochają, słuchają, poprzez te, w których rodzic i syn różnią się poglądami, planami działania, muszą sobie wzajemnie wybaczać, starać się zrozumieć, a skończywszy na tych, które ukazują, że ojciec i syn są do siebie bardzo wrogo nastawieni, starając się wręcz zerwać łączącą ich od siebie zależność ponieważ nie cierpią wzajemnie swoich charakterów, motywów postępowania czy poglądów drugiej strony.