DEKLINACJA III
Do deklinacji III należą rzeczowniki i przymiotniki trzech rodzajów (m, f, n), których Genetivus Singularis kończy się na: „-is”
Deklinacja ta dzieli się na 3 typy deklinacyjne:
Spółgłoskowy
Samogłoskowy
Mieszany
Różnice w odmianie:
RÓŻNICE: |
spółgłoskowy |
samogłoskowy |
Mieszany |
Abl. Sing. |
-e |
-i |
-e |
Gen. Plur. |
-um |
-ium |
-ium |
N. plur. (dla słów n.) |
-a |
-ia |
|
Wszystkie możliwe zakończenia deklinacji III (uwzględniając 3 jej typy):
N. |
∞ ∞ |
-es -a/ia |
||
G. |
-is |
-um/ium |
||
D. |
-i |
-ibus |
||
Acc. |
-em ∞ |
-es -a/ia |
||
Abl. |
-e/i |
-ibus |
||
V. |
∞ ∞ |
-es -a/ia |
||
Rodz. |
m, f |
n |
m, f |
N |
TYP SPÓŁGŁOSKOWY
Rzeczowniki i przymiotniki nierówno zgłoskowe wszystkich trzech rodzajów, których temat kończy się na jedną spółgłoskę:
np. N. homo
G. hominis
Wyjątki: rodzina z psem
MATER |
PATER |
FRATER |
CANIS |
SENEX |
VATES |
IUVENIS |
MATRIS |
PATRIS |
FRATRIS |
CANIS |
SENIS |
VATIS |
IUVENIS |
matka |
ojciec |
brat |
pies |
starzec |
wieszcz |
młodzieniec |
TYP SAMOGŁOSKOWY
Należą do niej rzeczowniki zakończone na: -e, -al, -ar
Wszystkie rzeczowniki są tylko rodzaju nijakiego
Nazwa pochodzi od dodawanej samogłoski „i”
Wlicza się także przymiotniki, które dzielone są na:
Jednozakończeniowe, kończące się na:
-s
-x i są rodzaju m, f, n
Dwuzakończeniowe, kończące się na:
-is (m, f)
-e (n)
Trzyzakończenowe, kończące się na:
-er (m)
-is (f)
-e (n)
TYP MIESZANY
Zalicza się rzeczowniki rodzaju męskiego i żeńskiego
Rzeczowniki równozgłoskowe zakończone zakończone w N. sing. na „-is”, „-es”
Rzeczowniki nierówno zgłoskowe, których temat kończy się na dwie lub więcej spółgłosek
STRONA BIERNA
-or 1. -mur
-ris 2. -mini
-tur 3. -ntur
W 3. Koniugacji podczas odmiany w każdej osobie jest dodawana spójka „i” a w 3 os. L. Mn. Spójka „u”
Bierne bezokoliczniki:
Dla koniugacji I, II, IV => t. praesentis + końcówka „ri”
Dla koniugacji III => t. praesentis + końcówka „i”
Tryb rozkazujący:
L. p. => temat praesentis + końcówka „Re”
L. Mn. => t. praesentis + końcówka „mini”
IMIESŁÓW CZASU TERAŹNIEJSZEGO STRONY CZYNNEJ
Jego odmiana zachodzi tylko w 3 deklinacji w typie mieszanym
Tworzenie:
Temat praesentis |
+ |
Końcówka -ns (Kon. I i II) |
|
|
Końcówka -uns (Kon. III i IV) |
„s” w odmianie zamienia się na „t”
SŁOWNICTWO:
Puella, ae - dziewczyna
Epistula, ae - list
Discipolus, i - uczeń
Liber, i - książka
Concordia, ae - zgoda
Parvus, a, um - mały
Res, i - rzecz
Discordia, ae - niezgoda
Maximus, a, um - największy
Bonus, a, um - dobry
Inimicus, i - nieprzyjaciel
Oppidum, i - miasto
Libenter - chętnie
3