NBP a władze państwowe:
Relacje między NBP a Ministrem Finansów.
Relacje między NBP a Sejmem.
Narodowy Bank Polski bierze udział w planowaniu makroekonomicznym, i to
w różnych rolach. Jest przede wszystkim autorem założeń polityki pieniężnej, o czym
była mowa wyżej. Założenia te mają kapitalne znaczenie dla planowania budżetowego.
Dla tego należy żałować, że prawo nie obowiązuje NBP do wcześniejszego przedkładania
założeń polityki pieniężnej do wiadomości Ministra Finansów i Rady Ministrów, którym te
założenia byłyby bardzo przydatne na etapie tworzenia projektu ustawy budżetowej. W Sejmie są one również potrzebne, lecz co najwyżej dla skonfrontowania podobieństw i różnic w projektowaniu pewnych wielkości makroekonomicznych (np. produkt krajowego brutto, poziomu inflacji, wielkości zadłużenia publicznego itp.) przez NBP i rząd.
W planowaniu budżetowym NBP pełni również rolę opiniodawczą, ponieważ sporządza opinie do projektu ustawy budżetowej i jest to główna rola NBP w ramach współdziałania z
Ministrem Finansów opracowywaniu planów finansowych państwa. Sejm, który uchwala budżet państwa, musi zdecydować o stopniu wiarygodności i wykorzystania w pracach budżetowych opinii NBP, a zwłaszcza tego, co wynika z przedłożonych Sejmowi założeń polityki pieniężnej. Praktyka polska pokazuje, że NBP jest wymagającym i na ogół obiektywnym „recenzentem” rządowego projektu ustawy budżetowej, większości wnoszonych przezeń uwag i sugestii oraz stawianych prognoz znajduje, bowiem następnie potwierdzenie w toku realizacji budżetu państwa.
Prezes NBP może uczestniczyć w posiedzeniach Sejmu. Zgodnie z ukształtowaną praktyką może być również zapraszany do udziału w zebraniach komisji sejmowych m.in. w celu udzielenia wyjaśnienia i przedstawienia stanowiska NBP w sprawach będących przedmiotem zainteresowania NBP.
Nie można zapominać również i o tym, że praktyka zna także i przypadki bezpardonowej walki NBP z rządem, w której obydwie strony starały się udowodnić wyższość swoich racji kosztem nawet interesu ogólnego (np. spory H. Gronkiewilcz - Waltz z G. Kołodko)
Ustawa o NBP słusznie zobowiązuje NBP do współdziałania z innymi organami w kształtowaniu realizacji polityki gospodarczej państwa, lecz jeszcze słuszniej zastrzega, że nie może ono naruszać realizacji założeń polityki pieniężnej. Trzeba też chcieć dostrzec pewne uwarunkowania, które towarzyszom działaniom rządu i Sejmu oraz działaniom NBP jako centralnego banku państwowego. Organy państwowe muszą z natury rzeczy podejmować decyzji polityczne i społeczne w sprawach ekonomicznych, ponieważ inaczej zawiodą oczekiwania wyborców i stracą władze. Natomiast NBP może i musi działać inaczej, ponieważ nie jest odpowiedzialny za realizację polityki gospodarczej rządu. Powinnością NBP jest natomiast dostarczenie spoełeczństwu obiektywnych argumentów ekonomicznych uzasadadniajacych lub nie uzasadniających politykę gospodarczą rządu.
Działalność NBP w obszarze gospodarki dewizowej obejmuje współdziałanie z organami państwowymi (Minister Finansów Rada Ministrów), ponieważ inaczej nie można przeprowadzić granicy podziału kompetencji. Działalność NBP ma jednak bardziej wykonawczy charakter w stosunku do kompetencji decyzyjnych (stanowiących) rząd lub Sejmu. Natomiast władztwo NBP w zakresie udzielania indywidualnych zezwoleń dewizowych oraz wykonywania kontroli dewizowej zapewnia NBP możliwość oddziaływania na gospodarkę dewizową w państwie.
Tytułem przykładu można wskazać na wątpliwe znaczenie postanowienia dotyczącego obowiązku Rady Polityki Pieniężnej składania Sejmowi sprawozdania z wykonywania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy po zakończeniu roku budżetowego.
Z takiego ujęcia sprawy może wynikać sugestia, że założenia polityki pieniężnej mają charakter dyrektywny, skoro trzeba złożyć sprawozdanie z ich wykonania, Jeśli zaś przypatrzymy się treści założeń polityki pieniężnej, to sprawozdanie z ich wykonania musiałoby w dużej mierze sprowadzać się także do tłumaczenia (jeśli było by to konieczne w świetle danych faktycznych) z przewidywań (prognoz) lub informacji (chyba ich wiarygodności) itp. Tego oczywiście można również wymagać, ale powstaje pytanie po co ?
W praktyce parlamentarnej sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej jest traktowanie równie lekceważąco jak same założenia, przez co wysiłek Rady Polityki Pieniężnej jest lekceważony nie tylko przez rząd, lecz także przez parlament. Nie jest to dobra praktyka i należy od niej odstąpić. Być może nastąpi to dopiero wówczas, gdy ustawodawca zechce poświęcić znaczenie więcej uwagi unormowaniu instytucji założeń polityki pieniężnej.
Szczególnie ścisła współpraca NBP z Rządem jest wymagana w dziedzinie polityki walutowej. Ustawa stanowi bowiem, że NBP realizuje politykę walutową określaną przez Radę Ministrów porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej - dotyczy to w szczególności ustalania kursu złotego w stosunku do walut obcych.
Art. 227 - Konstytucja rozdział X „Finanse publiczne”
Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo do emisji pieniądza oraz ustalanie i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.
Organami NBP są: Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.
Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat.
Prezes NBP nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością urzędu.
W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jest jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów na okres 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat.
Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi ówcześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.
Organizacje i zasady działania NBP oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.
Ogólnie czym jest Rada Polityki Pieniężnej.
Rada Polityki Pieniężnej (RPP) - organ Narodowego Banku Polskiego. Zadaniem RPP jest coroczne ustalanie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.
Zadania Rady
Podstawowym celem Rady Polityki Pieniężnej jest dbanie o stabilność polskiego pieniądza - Rada dbać ma o stabilną, niską inflację. Stara się, by była ona jak najbardziej zbliżona do 2,5 procent, przy czym dopuszcza odchylenia o plus/minus jeden punkt procentowy.
Jeśli nie koliduje to z celem inflacyjnym, Rada dba też o wzrost gospodarczy.
Coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej i przedkładanie ich do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej
Składanie Sejmowi sprawozdania z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego
Ustalanie wysokości stóp procentowych NBP
Ustalanie zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków
Określanie górnej granicy zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych
Zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdania z działalności NBP
Przyjmowanie rocznego sprawozdania finansowego NBP
Ustalanie zasad operacji otwartego rynku