KLASYFIKACJA UBYTKÓW WG BLACK'A
Klasa I: Ubytki występujące w zagłębieniach anatomicznych wszystkich zębów: na powierzchniach żujących zębów trzonowych i przedtrzonowych, na powierzchniach podniebiennych górnych bocznych siekaczy (w miejscu otworu ślepego) i zębów trzonowych, na powierzchniach przedsionkowych dolnych zębów trzonowych. Cechą znamienną tych ubytków jest szybkie rozprzestrzenianie się próchnicy wzdłuż rowków.
Klasa II: Ubytki rozpoczynające się na powierzchniach stycznych zębów przedtrzonowych i trzonowych. Proces próchnicotwórczy drąży od powierzchni stycznej w głąb zębiny i prowadzi do podminowania szkliwa na powierzchni żującej.
Klasa III: Ubytki na powierzchniach stycznych siekaczy i kłów nie obejmujące brzegów siekaczy (z zachowanym kątem siecznym). Proces próchnico twórczy wykazuje zwykle tendencję do rozprzestrzeniania się w kierunku powierzchni policzkowej i podniebiennej.
Klasa IV: Ubytki próchnicowe na powierzchniach stycznych siekaczy i kłów obejmujące kąt sieczny. Ubytki są złożone, obejmują dwie powierzchnie.
Klasa V: Ubytki rozpoczynające się w 1/3 przydziąsłowej części powierzchni przedsionkowych lub językowych wszystkich zębów (nie dotyczy pow. stycznych)
Klasa VI*: Ubytki rozpoczynające się na brzegach siecznych zębów przednich i szczytach guzków zębów bocznych.
KLASYFIKACJA UBYTKÓW WG MOUNT'A i HUME'A
Podstawą segregacji ubytków jest lokalizacja i rozległość zmian chorobowych.
LOKALIZACJA:
Ubytki obejmujące zagłębienia anatomiczne (dołki, bruzdy, ubytki szkliwa) na powierzchniach żujących zębów bocznych i gładkich innych zębów, takich jak zgrubienie szkliwa w okolicy szyjki.
Ubytki wywodzące się z powierzchni stycznych wszystkich zębów leżące poniżej punktów stycznych z sąsiednimi zębami
Ubytki w przyszyjkowej 1/3 korony zębów i w odsłoniętych korzeniach w wyniku recesji dziąsła
ROZLEGŁOŚĆ ZMIAN CHOROBOWYCH
Plama próchnicowa, faza przedubytokwa choroby próchnicowej, możliwa remineralizacja
Ubytek mały, ledwie sięgający granicy szkliwa i zębiny, remineralizacja nie jest już możliwa i konieczne jest opracowanie i wypełnienie.
Ubytek średni, z niewielkim uszkodzeniem zębiny. Po opracowaniu brzegi i ściany ubytku stanowią mocne podparcie dla wypełnienia i są w stanie sprostać siłom żucia.
Ubytek duży - zmiany tak zaawansowane, że istnieje ryzyko odłamania brzegu siecznego lub guzka. W trakcie leczenia konieczne jest odpowiednie kształtowanie i wypełnienie ubytku zapobiegające uszkodzeniom podczas funkcji żucia.
Ubytek rozległy - poważne uszkodzenie struktur zęba, takie jak utrata guzka w zębie trzonowym lub brzegu siecznego w zębie przednim
Zestawienie dwóch parametrów - lokalizacji i rozległości daje klasyfikację ubytków próchnicowych:
Przykłady:
- ząb 36, klasa 1.1.: mały ubytek na powierzchni żującej, wskazane usunięcie ogniska próchnicowego, wypełnienie i u osób z podwyższonym ryzykiem próchnicy uszczelnienie bruzd.
- ząb 47, klasa 1.3.: duży ubytek na powierzchni żującej, podminowany procesem próchnicowym guzek, wymaga odpowiedniego ukształtowania i wypełnienia.
- ząb 25, klasa 2.4.: ubytek tkanek obejmujący powierzchnię styczną i brzeg sieczny zęba. Wskazana jest rekonstrukcja materiałem kompozycyjnym lub odbudowa protetyczna.
- ząb 25, klasa 2.1: mały ubytek na powierzchni stycznej, możliwe opracowanie oszczędzające twarde tkanki zęba, np. metodą tunelową.
Różnice między zębami mlecznymi a stałymi
Liczba: zębów mlecznych jest 20, a zębów stałych - 32
Barwa: zęby mleczne są niebiesko białe, a stałe - biało żółte
Szkliwo i zębina zębów mlecznych są słabiej zmineralizowane
- szybciej zachodzą w nich procesy próchnico twórcze
- szybciej się ścierają
Korony zębów mlecznych są niższe i szersze (beczkowate)
Zęby mleczne posiadają duże komory zębowe (duża ilość miazgi w stosunku do szkliwa i zębiny)
Na powierzchni policzkowej koron nad szyjkami zębów mlecznych obecne są
pogrubienia (listewki) szkliwne
Korzenie zębów mlecznych są węższe i dłuższe w stosunku do wysokości ich koron i szerzej rozstawione, by zrobić w ten sposób miejsce na zawiązek zęba stałego.
Korzenie zębów mlecznych ulegają fizjologicznej resorpcji
Bruzdy, zagłębienia na siekaczach mlecznych są ledwie widoczne
Bruzdy i guzki na powierzchniach żujących trzonowców mlecznych są słabo zaznaczone
Szkliwo: mniej zmineralizowane, średnio o połowę cieńsza jego warstwa w zębach mlecznych i mniej przezroczysta, więcej istoty międzypryzmatycznej, linii Retziusa, blaszek i pęczków szkliwnych. Pryzmaty szkliwa w okolicy szyjek zębów skierowane są ku brzegom siecznym i pow. Żującym (pionowo), a nie w kierunku dziąsła (poziomo) jak w zębach stałych, widoczna linia porodowa (neonatalna) odgraniczająca szkliwo zmineralizowane w życiu płodowym od zmineralizowanego szkliwa po urodzeniu (cecha ta obecna jest także u pierwszego trzonowca stałego, a w innych zębach stałych nie występuje).
Zębina: słabiej zmineralizowana i cieńsza mniej więcej o połowę niż w zębach stałych, więcej obszarów słabo zmineralizowanych w postaci licznych przestrzeni międzykulistych i warstwy ziarnistej Tomesa w okolicy szyjki zęba, szersze kanaliki zębinowe o mniej regularnym przebiegu.
Cement korzeniowy: cienki, jest to cement pierwotny, włóknisty. W zębach stałych od 1/3 wysokości szyjkowej ku wierzchołkowi korzenia nawarstwia się cement wtórny komórkowy.
GUZKI MLECZNYCH ZĘBÓW TRZONOWYCH
Pierwszy górny trzonowiec: 2 guzki (znacznie większy przedsionkowy)
Drugi górny trzonowiec: 4 guzki: 2 policzkowe i 2 podniebienne. Guzek policzkowy przyśrodkowy jest niekiedy podzielony na dwie części (ząb ma wtedy 5 guzków)
Pierwszy trzonowiec dolny: 4, 5 guzków (guzki językowe lepiej rozwinięte). Guzki przedsionkowe są niższe i szersze, a językowe są większe
Drugi trzonowiec dolny: 5 guzków