Od czasu zastosowania systemów adhezyj−

nych do połączenia materiałów odtwórczych
z twardymi tkankami zęba zasadność straciły spo−
soby preparowania ubytków próchnicowych sfor−
mułowane ponad 100 lat temu przez Blacka
[1–16]. Metody te sprowadzały się do nadania
schematycznego zarysu ubytkom uzależnionego
od umiejscowienia zmiany na podstawie danych
empiryczno−mechanicznych warunkujących reten−
cję nieadhezyjnego wypełnienia. Powodowały
nadmierną i zbyteczną utratę twardych tkanek zę−
ba. Już w 1916 r. Davies (cyt. wg 17) postulował,
że zwiększenie obwodu i powierzchni ubytku spo−
wodowane realizacją zasady „poszerzenie w celu
zapobiegania” (extension for prevention) zwiększa
ryzyko powstania próchnicy wtórnej. Zapropono−
wanie przez Simonsena w 1978 r. minimalnego
opracowania ubytku wypełnianego kompozytem
razem z zapobiegawczym uszczelnieniem bruzd

międzyguzkowych (preventive resin restoration –
polski odpowiednik „poszerzone lakowanie”) sta−
ło się początkiem rozwoju profilaktycznej odtwór−
czej stomatologii (prophylactic restorative denti−
stry), zamiast dotychczasowej stomatologii od−
twórczej (restorative dentistry). Kilka lat później
Elderton [6] zaproponował sposób preparacji
ubytków uzależniony od bezpośredniego dostępu
do ogniska próchnicowego, a Porte et al. [15] po−
stulowali zachowawczo−adhezyjne opracowanie
ubytków. Wprowadzenie cementów szklano−jono−
merowych i nowych instrumentów rotacyjnych
stworzyło możliwość zdefiniowania nowych tech−
nik opracowania i wypełniania ubytków (m.in.
preparacji tunelowej ubytków klasy II i szczelino−
wej policzkowo−językowej ubytków klasy III oraz
kanapkowej techniki wypełniania).

Nową klasyfikację ubytków sformułowali

Mount i Hume [19]. Uwzględnia ona trzy miejsca

U

RSZULA

K

ACZMAREK

Klasyfikacja ubytków oparta na miejscu występowania
i zaawansowaniu zmian próchnicowych

Cavities classification based on caries lesions localization and stages

Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej AM we Wrocławiu

Dent. Med. Probl. 2002, 39, 2, 251–257
ISSN 1644−387X

PRACE POGLĄDOWE

Streszczenie

Rozwój i zastosowanie systemów adhezyjnych w leczeniu odtwórczym spowodowało odrzucenie zasad preparacji
ubytków według Blacka. Na podstawie piśmiennictwa przedstawiono nową klasyfikację ubytków opracowaną
przez Lasfarguesa, Kaleka’ę i Louisa. Jest ona oparta na zasadach stomatologii adhezyjnej i nazwana koncepcją
umiejscowienia i zaawansowania zmiany. Klasyfikacja ta ułatwia stomatologom praktykom podejmowanie decy−
zji w wyborze właściwej, minimalnie inwazyjnej preparacji ubytku w danej sytuacji klinicznej (Dent. Med. Probl.
2002, 39, 2, 251–257).

Słowa kluczowe: klasyfikacja ubytków, stomatologia adhezyjna.

Abstract

The development and usage of adhesive systems in restorative dentistry have caused rejection the Black’s princi−
ples of cavities preparation. Basing on the literature in the paper the new cavities classification proposed by La−
sfargues, Kaleka and Louis is presented. It is based on the principles of adhesive dentistry and called the Sites/Sta−
ges Concept. The classification enables decision−making by the dentist practitioners to choose the proper minimal
cavity preparation in the given clinical condition (Dent. Med. Probl. 2002, 39, 2, 251–257).

Key words: cavities classification, adhesive dentistry.

na powierzchni zębów predysponowane do roz−
woju próchnicy z powodu zalegania płytki (zagłę−
bienia anatomiczne, powierzchnie styczne i rejony
przyszyjkowe) oraz cztery stadia zaawansowania
procesu próchnicowego. Nie uwzględniała jednak
rozpoznawanych początkowych uszkodzeń próch−
nicowych (caries incipiens), które kwalifikują się
do postępowania remineralizacyjnego (leczenie
nieinwazyjne). Klasyfikację tę zmodyfikowali La−
sfargues, Kaleka’ę i Louis [1], dodając do klasyfi−
kacji stadium próchnicy początkowej. Podział ten
oparty na zasadach stomatologii adhezyjnej jest
nazywany koncepcją miejsca występowania i sta−
dium zaawansowania zmiany próchnicowej –
Miejsce/Stadium (Sites−Stages – Si/Sta). Ma na
celu ułatwienie podejmowania najbardziej sku−
tecznych decyzji leczniczych w konkretnej sytua−
cji klinicznej.

Miejsce 1 stanowią zmiany próchnicowe po−

wstające w zagłębieniach na powierzchni żującej zę−
bów bocznych oraz w otworze ślepym zębów prze−
dnich lub na powierzchniach policzkowych i pod−
niebiennych zębów trzonowych. Postępowanie tera−
peutyczne zależy od zaawansowania zmiany.

Miejsce/Stadium 1.0 (Si/Sta 1.0)

Rozpoznanie. Jest oparte na stwierdzeniu

zdemineralizowanego szkliwa na dnie lub/i wzdłuż
dołków i bruzd na powierzchni żującej oraz w doł−
kach na powierzchniach policzkowych i podnie−
biennych po osuszeniu strumieniem powietrza.
Nie ma widocznego ubytku szkliwa. Zdjęcie RTG
skrzydłowo−zgryzowe nie wykazuje przepuszczal−
ności na promieniowanie przy połączeniu szkliw−
no−zębinowym lub w obrębie zębiny.

Leczenie remineralizacyjne – nieinwazyjne.

Zastosowanie lakieru fluorkowego albo, gdy ząb
wyrznął się niedawno i można uzyskać suchość
pola operacyjnego – laku szczelinowego.

Miejsce/Stadium 1.1 (Si/Sta 1.1)

Rozpoznanie. Nieprzezierność lub podpo−

wierzchniowe przebarwienie obserwowane bez
uprzedniego osuszenia szkliwa z powodu wystę−
powania mikroubytku. Zdjęcie RTG skrzydłowo−
−zgryzowe ujawnia przepuszczalność na promie−
niowanie poza połączeniem szkliwno−zębinowym
nieprzekraczające 1/3 zewnętrznej części zębiny.

Sposób opracowania. Punktowy dostęp do

zmiany ograniczony do ogniska próchnicowego bez
usuwania zdrowego szkliwa w bruzdach sąsiadują−
cych ze zmianą. Opracowany ubytek ma kształt sfe−
roidalny z brzegami pod kątem prostym (nie musi
być ukośny). Zachowuje się niepodparte szkliwo.

Materiał wypełniający. Można zastosować

hybrydowy cement szklano−jonomerowy, kompo−
mer lub uniwersalny mikrohybrydowy kompozyt
z systemem łączącym szkliwno−zębinowym, a są−
siadujące z ubytkiem głębokie bruzdy należy zala−
kować.

Miejsce/Stadium 1.2 (Si/Sta 1.2)

Rozpoznanie. Odłamanie szkliwa lub/i nie−

przezierność albo podpowierzchniowe szare prze−
barwienie spowodowane występowaniem pod
szkliwem rozmiękłej zębiny. Na zdjęciu RTG
skrzydłowo−zgryzowym obserwuje się przepu−
szczalność na promieniowanie poza połączeniem
szkliwno−zębinowym obejmującą 1/3 zewnętrznej
części zębiny.

Sposób opracowania. Początkowo dostęp do

ogniska próchnicowego należy ograniczyć do roz−
miaru zmiany, a następnie objąć sąsiadujące bruz−
dy. Opracowany ubytek ma kształt sferoidalny
i różne poziomy dna zależnie od głębokości demi−
neralizacji zębiny. Szerokość ubytku na powierz−
chni żującej nie przekracza ¼ odległości między−
guzkowej w kierunku policzkowo−językowym. Na
obwodzie ubytku można zachować niepodparte
szkliwo (tworząc tunel w głąb zębiny), gdy nie ma
ekspozycji na obciążenie zgryzowe. Przy braku
obciążenia jest zalecane ukośne opracowanie brze−
gów ubytku.

Materiał wypełniający. Stosuje się bezpośre−

dnie wypełnienie kompozytem mikrohybrydo−
wym wprowadzanym warstwowo. W celu zapo−
biegawczym na obszary sąsiadujące z wypełnie−
niem można zastosować lakier fluorkowy lub an−
tybakteryjny (np. Cervitec).

Miejsce/Stadium 1.3 (Si/Sta 1.3)

Rozpoznanie. Występuje widoczny ubytek

szkliwa i podpowierzchniowe szare, nieprzezierne
przebarwienie na skutek bocznego szerzenia się
zmian próchnicowych w obrębie zębiny pod połą−
czeniem szkliwno−zębinowym. Na zdjęciu RTG
skrzydłowo−zgryzowym uwidacznia się przepu−
szczalność na promieniowanie, zlokalizowana
bocznie pod połączeniem szkliwno−zębinowym
i przekraczająca 1/3 zewnętrznej części zębiny.

Sposób opracowania. Dostęp do ubytku na

powierzchni żującej jest szeroki. Wymagane jest
wybiórcze usunięcie na obwodzie niepodpartego
szkliwa znajdującego się zwłaszcza na wewną−
trznym stoku podminowanych guzków. Wypre−
parowany ubytek jest głęboki, sięga zębiny
w pobliżu komory miazgi. Szerokość zarysu
ubytku może przekraczać ¼ odległości między−
guzkowej w kierunku policzkowo−językowym.

U. K

ACZMAREK

252

Szkliwo na szczytach guzków i krawędziach
brzeżnych należy zachować tak dalece, jak jest
to możliwe. Usunięcie całego guzka kwalifikuje
ubytek do następnego stadium, co jest zdetermi−
nowane wiekiem zęba i znacznym obciążeniem
zgryzowym.

Materiał wypełniający. Materiał powinien

charakteryzować się wysoką odpornością na ście−
ranie. Można zastosować dwojakie postępowanie
odtwórcze. W przypadku wolno postępujących
zmian – wypełnienie bezpośrednie wielowarstwo−
we z płynnym kompozytem jako pierwszą war−
stwą pokrywanym kompozytem o standardowej
lub zwiększonej gęstości (tzw. „kondensowal−
nym”), a przy ostrym przebiegu procesu próchni−
cowego – użycie bioaktywnego cementu szklano−
−jonomerowego pokrywanego kompozytem na tej
samej lub następnej wizycie.

Miejsce/Stadium 1.4 (Si/Sta 1.4)

Rozpoznanie. Duży ubytek szkliwa uwidacz−

niający przebarwioną próchnicową zębinę pokrytą
płytką bakteryjną i resztkami pożywienia. Więk−
sze jest niż w poprzednim stadium osłabienie
struktury zęba w kierunku policzkowo−języko−
wym. Zdjęcie RTG skrzydłowo−zgryzowe służy
do oceny zasięgu zmiany w odniesieniu do komo−
ry miazgi.

Sposób opracowania. Usunięcie próchnico−

wo zmienionej zębiny i osłabionych ścian pozosta−
wia pewne podcięcia. Są one eliminowane przez
zastosowanie półpłynnego kompozytu lub cemen−
tu szklano−jomerowego, co umożliwia oszczędze−
nie tkanek zęba i jednocześnie zapewnia podparcie
i stabilność wypełnień pośrednich – wkładów ko−
ronowych. Konieczna jest zbieżna preparacja
bocznych ścian (4–6

°

), zaokrąglenie wewnętrz−

nych kątów, łagodny („muszelkowy”) zarys ze−
wnętrzny, ścięcie brzegów ubytku pod kątem pro−
stym i przynajmniej 2−milimetrowa przestrzeń dla
materiału

Materiał wypełniający. Ubytek należy odbu−

dować wkładem kompozytowym lub ceramicz−
nym.

Lokalizacja 2 dotyczy zmian rozwijających się

na powierzchni stycznej. Jednakowe postępowa−
nie terapeutyczne stosuje się w zębach przednich
i bocznych, ale odmienności anatomiczne tych zę−
bów wymuszają charakterystyczny zarys ubytków.
Dlatego autorzy prezentowanej klasyfikacji [1]
podali osobno postępowanie lecznicze w obrębie
zębów przedtrzonowych i trzonowych oraz w za−
kresie zębów siecznych i kłów.

Zęby przedtrzonowe
i trzonowe

Miejsce/Stadium 2.0 (Si/Sta 2.0)

Rozpoznanie. Zmieniona prawidłowa prze−

zierność szkliwa (biała plama), którą dostrzega
się, gdy pozwalają na to warunki anatomiczne al−
bo za pomocą transiluminacji. Na zdjęciu RTG
skrzydłowo−zgryzowym jest widoczna płytka
przepuszczalność dla promieniowania w obrębie
szkliwa umiejscowiona nieco poniżej miejsca kon−
taktu stycznego. Gdy demineralizacja rozprze−
strzenia się do połączenia szkliwno−zębinowego,
to w zębinie można dostrzec niewielkie przeja−
śnienie, tzw. „halo”.

Postępowanie lecznicze. Celem jest zatrzy−

manie postępu demineralizacji i remineralizację
zmiany próchnicowej. Po uprzednim oczyszczeniu
i wypolerowaniu powierzchni zęba, na zmianę sto−
suje się lakier fluorkowy lub chlorheksydynowy.
Udziela się wskazówek dotyczących domowych
zabiegów higienicznych. Następnie kontroluje się
zmianę, która może ulec remineralizacji lub pro−
gresji. Gdy powiększa się rozmiar uszkodzenia,
świadczy to o przechodzeniu w kolejne stadium
wymagające leczenia interwencyjnego – opraco−
wania i wypełnienia ubytku.

Miejsce/Stadium 2.1 (Si/Sta 2.1)

Rozpoznanie. Nieprzezierność lub podpo−

wierzchniowe przebarwienie szkliwa powstałe
w następstwie mikroubytków. Taką zmianę wy−
krywa się jedynie wtedy, gdy warunki anatomicz−
ne umożliwiają bezpośrednią obserwację lub za
pomocą transiluminacji. Można podejrzewać obec−
ność zmiany, jeśli nitka dentystyczna zostaje po−
strzępiona lub przecięta przy przechodzeniu przez
przestrzeń międzyzębową. Na zdjęciu RTG skrzy−
dłowo−zgryzowym zauważa się przepuszczalność
dla promieniowania w obrębie szkliwa i poza po−
łączeniem szkliwno−zębinowym w 1/3 zewnętrz−
nej części zębiny.

Sposób opracowania. Preparowanie ubytku

powinno być bardzo oszczędne (ultrazachowaw−
cze) z zachowaniem krawędzi brzeżnych i szkliwa
kontaktującego się z zębem sąsiednim. Podczas ta−
kiej mikropreparacji zaleca się użycie powiększenia
(specjalnych okularów z lupą). Sposób preparacji
jest uwarunkowany dostępnością. Zmiana łatwo do−
stępna (np. z powodu tremy lub ubytku stycznego
na zębie sąsiednim) umożliwia bezpośredni, punk−
towy dostęp i wypreparowanie hemisferoidalnego
ubytku z pozostawieniem nawisających brzegów
szkliwa. Pewne warunki kliniczne i anatomiczne,

Klasyfikacja ubytków oparta na miejscu występowania i zaawansowaniu zmian próchnicowych

253

spowodowane m.in. małym polem kontaktu stycz−
nego, utratą kości wyrostka, również ułatwiają do−
stęp od powierzchni policzkowej lub językowej
i preparuje się szczelinowy ubytek na powierzchni
stycznej rozszerzający się w kierunku policzkowo−
językowym. Przy braku dostępu zaleca się okluzyj−
no−styczną preparację tunelową. Punktowy dostęp
do ubytku osiąga się przez preparację tunelu z usy−
tuowanego stycznie zagłębienia na powierzchni żu−
jącej. Przechodzi on skośnie w dół przez zębinę do
zmiany zlokalizowanej wewnątrz ściany szkliwa,
poniżej pola kontaktu stycznego z pozostawieniem
zewnętrznego zdemineralizowanego szkliwa (pre−
paracja wewnętrzna). Pozostawione szkliwo po−
winno ulec remineralizacji, gdy jest eksponowane
(od wewnątrz) na bioaktywny materiał wypełnie−
niowy. Szkliwo takie należy zachować zawsze, gdy
jest to tylko możliwe, ponieważ powstaje tunel „za−
mknięty” zamiast „otwartego”.

Materiał wypełniający. Małe ubytki wypeł−

nia się za pomocą wstrzykiwanego półpłynnego
materiału (kompozyt, kompomer, cement szklano−
−jonomerowy). Najbardziej zalecane są tzw. bioak−
tywne kompozyty.

Miejsce/Stadium 2.2 (Si/Sta 2.2)

Rozpoznanie.

Widoczny ubytek szkliwa

w obszarze kontaktu stycznego lub/i podpo−
wierzchniowa nieprzezierność albo szare przebar−
wienie pod krawędzią brzeżną szkliwa. Na zdjęciu
RTG skrzydłowo−zgryzowym obserwuje się prze−
puszczalność dla promieniowania sięgającą do 1/3
zewnętrznej zębiny.

Sposób opracowania. Dostęp do ubytku od

leżącego stycznie zagłębienia na powierzchni żują−
cej uzyskuje się po uprzednim wprowadzeniu klina
międzyzębowego. Jeśli to konieczne, rozszerza się
go następnie na krawędź brzeżną. Wypreparowany
ubytek styczno−okluzyjny uzyskuje kształt kropli
o zwężonej szerokości na powierzchni żującej, co
jest spowodowane częściowym zachowaniem kra−
wędzi brzeżnej. Gdy kształt ubytku zapewnia od−
powiednią wytrzymałość, to zachowuje się styczne
szkliwo kontaktujące się z sąsiednim zębem. Uko−
śny kształt szkliwa w obszarze przyszyjkowym za−
pewnia lepsze uszczelnienie brzeżne. Ponieważ
opracowanie brzegów ubytku tradycyjnymi instru−
mentami stanowi ryzyko uszkodzenia sąsiednich
zębów, zaleca się użycie specjalnych narzędzi
dźwiękowo−abrazyjnych (np. SonicPrep). Gdy
w zębie występują dwa oddzielne ubytki styczno−
−żujące, opracowuje się je oddzielnie i nie łączy
w ubytek mezjo−okluzyjno−dystalny.

Materiał wypełniający. Zaleca się bezpośre−

dnie wypełnienie kompozytem mikrohybrydo−
wym techniką warstwową.

Miejsce/Stadium 2.3 (Si/Sta 2.3)

Rozpoznanie. Szerokie szarawe przebarwie−

nie zęba powstałe na skutek szerzenia się procesu
próchnicowego w zębinie pod krawędzią brzeżną,
co zapowiada przyszłe jej odłamanie. Zdjęcie
RTG skrzydłowo−zgryzowe ujawnia rozprzestrze−
niającą się bocznie przepuszczalność dla promie−
niowania na całej stycznej wysokości zęba obej−
mującą wewnętrzną 1/3 część zębiny.

Sposób opracowania. Utrata powierzchni

stycznej warunkuje powstanie większego ubytku
w kształcie skrzyni. Powiększa się obwód ubytku
i szerokość w kierunku policzkowo−językowym,
co przy zwiększonej preparacji mezjo−okluzyjno−
−dystalnej powoduje oddzielenie guzków. Przy
stosowaniu wypełnienia bezpośredniego jest wy−
magane zachowanie maksymalnej ilości szkliwa
w obszarze przyszyjkowym i przy wystarczającej
grubości wykonuje się ukośne opracowanie w ce−
lu zapewnienia szczelności brzeżnej. W innym
przypadku brzeg ubytku powinien być opracowa−
ny pod kątem prostym. Odbudowa wkładem koro−
nowym wymaga zbieżnej preparacji ścian ubytku
oraz eliminacji podcięć materiałem półpłynnym.

Materiał wypełniający. Zaleca się wypełnie−

nie bezpośrednie metodą kanapkową (cement
szklano−jomerowy i kompozyt) lub tylko kompo−
zytem zakładanym warstwowo.

Miejsce/Stadium 2.4 (Si/Sta 2.4)

Rozpoznanie. Odłamanie krawędzi brzeżnej

i guzków. Na zdjęciu RTG skrzydłowo−zgryzo−
wym obserwuje się przepuszczalność na promie−
niowanie w bliskim sąsiedztwie komory miazgi.

Sposób opracowania. Opracowanie ubytku

do odbudowy wkładem koronowym jest zgodne
z zasadami dla ubytków na powierzchni żującej
(miejsce 1) z uwzględnieniem odmienności dla
ubytku stycznego (w celu stabilizacji wypełnienia
niemal płaskie przyszyjkowe dno i nieukośny
brzeg przyszyjkowy). Eliminacja podcięć za po−
mocą półpłynnego kompozytu lub cementu szkla−
no−jomerowego umożliwia zachowanie zdrowych
tkanek zęba.

Materiał wypełniający. Wkład koronowy

kompozytowy lub ceramiczny.

Zęby sieczne i kły

Opracowanie ubytków w tej grupie zębów jest

łatwiejsze, gdyż zmiany są bardziej dostępne i le−
piej widoczne. Wykonuje się zgodnie z ogólnymi
zasadami oszczędnej preparacji zależnie od zaa−
wansowania zmiany.

U. K

ACZMAREK

254

Postępowanie nieinwazyjne skierowane na re−

mineralizację zmiany za pomocą lakierów fluor−
kowych lub/i antybakteryjnych jest zalecane
w stadium 0. W stadium 1 przeprowadza się mini−
malnie inwazyjną preparację tunelową z zachowa−
niem stycznej krawędzi szkliwa. W stadium 2 pre−
paruje się ubytek styczny zachowujący szkliwo na
powierzchni policzkowej lub językowej, a w sta−
dium 3 – ubytek styczny policzkowo−językowy
zachowujący brzeg sieczny. W stadium 4 opraco−
wany ubytek styczny policzkowo−językowy obej−
muje brzeg sieczny.

Materiał wypełniający. Ubytki zakwalifiko−

wane jako stadium 1 i 2 są małe i na ogół niedo−
strzegalne od powierzchni wargowej. Mogą być
wypełnione zarówno półpłynnym kompozytem,
kompomerem, jak i cementem szklano−jonomero−
wym. Bardziej zaawansowane zmiany (stadium 3
i 4) wymagają ze względów estetycznych i mecha−
nicznych wypełnienia kompozytem. Zaleca się
wykonanie ukośnych brzegów szkliwa (o zróżni−
cowanej szerokości zależnie od ilości utraconych
tkanek zęba) w celu uzyskania optymalnej retencji
adhezyjnej i niedostrzegalnego przejścia między
kompozytem a zębem.

Umiejscowienie 3 dotyczy zmian próchnico−

wych rozwijających się na powierzchni korony
lub/i korzenia w obszarze przyszyjkowym wszyst−
kich zębów. W ich rozpoznawaniu nie są przydat−
ne zdjęcia RTG. Do tej grupy zmian nie zalicza się
przyszyjkowych ubytków niepróchnicowych.

Miejsce/Stadium 3.0 (Si/Sta 3.0)

Rozpoznanie. Nie stwierdza się utraty twar−

dych tkanek zęba, ale po osuszeniu jest widoczna
nieprzezierna biała albo ciemna plama w przyszyj−
kowej części korony lub korzeniu zęba.

Postępowanie lecznicze. Należy zatrzymać

rozwój zmiany przez remineralizację. Po oczysz−
czeniu i wypolerowaniu powierzchni na zmianę
nakłada się lakier fluorkowy lub chlorheksydyno−
wy oraz poucza się pacjenta, jak należy przepro−
wadzać w domu zabiegi higieniczne.

Miejsce/Stadium 3.1 (Si/Sta 3.1)

Rozpoznanie. W obszarze przyszyjkowym

szkliwa na powierzchni policzkowej lub języko−
wej występują mikroubytki razem z nieprzezro−
czystością i przebarwieniem powierzchni. Zmiany
dostrzegalne są bez uprzedniego osuszania, ogra−
niczone do szkliwa i nie przekraczają połączenia
szkliwno−zębinowego.

Sposób opracowania. Opracowuje się punk−

towo, z zachowaniem zdemineralizowanego szkli−
wa sąsiadującego na obwodzie z uszkodzeniem.

Gdy wypełnia się cementem szklano−jonomero−
wym, opracowuje się płytki ubytek z brzegami
pod kątem prostym, jeśli stosuje się kompozyt, na−
leży opracować brzegi ukośnie.

Materiał wypełniający. Można zastosować

hybrydowy cement szklano−jonomerowy, kompo−
mer lub uniwersalny mikrohybrydowy kompozyt
z systemem adhezyjnym szkliwno−zębinowym,
a przy wysokim ryzyku próchnicy wtórnej mate−
riał bioaktywny.

Miejsce/Stadium 3.2 (Si/Sta 3.2)

Rozpoznanie. Występowanie ubytku szkliwa

w obszarze przyszyjkowym. Zmiany sięgają do
połączenia szkliwno−cementowego.

Sposób opracowania. Ubytek dosyć rozle−

gły z brzegiem w kierunku okluzyjnym zlokali−
zowanym, a przyszyjkowym w zębinie korzenio−
wej. Brzeg przyszyjkowy opracowuje się pod ką−
tem prostym i można wykonać bruzdę retencyjną
w zębinie. Brzeg okluzyjny opracowuje się uko−
śnie wtedy, gdy materiałem odtwórczym jest
kompozyt.

Materiał wypełniający. Można zastosować

modyfikowany żywicą cement szklano−jonomero−
wy, kompomer lub uniwersalny kompozyt mikro−
hybrydowy z systemem adhezyjnym szkliwno−zę−
binowym, a przy wysokim ryzyku próchnicy wtór−
nej – uwalniający jony bioaktywny materiał.

Miejsce/Stadium 3.3 (Si/Sta 3.3)

Rozpoznanie. Rozległy ubytek odsłaniający

próchnicowo zmienioną zębinę. Zmiana nie szerzy
się stycznie.

Sposób opracowania. Z powodu szerokiego

dostępu powstaje atypowy ubytek o zróżnicowa−
nej wielkości. Brzegi ubytku opracowuje w taki
sam sposób jak w poprzednim stadium.

Materiał wypełniający. Hybrydowy cement

szklano−jomerowy jest materiałem z wyboru, ale
w celu uzyskania dobrej estetyki stosuje się tech−
nikę kanapkową.

Miejsce/Stadium 3.4 (Si/Sta 3.4)

Rozpoznanie. Bardzo rozległy ubytek wokół

szyjki zęba odsłaniający zmienioną zębinę; wystę−
puje ryzyko złamania korony zęba.

Sposób opracowania. Preparacja powoduje

powstanie dużego ubytku rozszerzającego się
w kierunku brzegu siecznego i przyszyjkowym,
miejscami głębokiego i znajdującego się bardzo
blisko komory miazgi. Ze względu na oszczęd−
ność tkanek zęba wszystkie brzegi należy opraco−
wać pod kątem prostym.

Klasyfikacja ubytków oparta na miejscu występowania i zaawansowaniu zmian próchnicowych

255

Materiał wypełniający. Materiałem z wyboru

jest hybrydowy cement szklano−jonomerowy zasto−
sowany sam lub razem z półpłynnym kompozytem.

Zmodyfikowana przez Lasfarguesa, Kaleka’ę

i Louisa klasyfikacja ubytków Mounta i Hu−
me’a jest oparta na trzech zasadach: oszczędzania
twardych tkanek zęba, adhezji i biointegracji [1].
Zachowanie maksymalnej ilości zdrowych tkanek
zęba będących „substratem” połączenia adhezyj−
nego przyczynia się do trwałości rekonstruowane−
go zęba. Nowe sposoby uzyskania dostępu do
ogniska próchnicowego (preparacja tunelowa za−
mknięta i otwarta), zachowanie obwodowego
szkliwa niepodpartego zębiną w miejscach niena−
rażonych na obciążenie zgryzowe oraz częściowo
zdemineralizowanej zębiny na dnie ubytku w po−
bliżu komory w celu ochrony miazgi przed bezpo−
średnim urazem operacyjnym są podstawą mini−
malnie inwazyjnego leczenia zachowawczego.
Zasady te nie w pełni dotyczą opracowania ubyt−
ków pod wypełnienia pośrednie – wkłady korono−
we, gdyż niezbędna jest utrata zdrowych tkanek w
celu uzyskania zbieżności ścian ubytku i zacho−
wania właściwego stosunku wypełnienia do tka−
nek zęba. Zastosowanie systemów adhezyjnych
zapewnia w środowisku jamy ustnej stosunkowo
silne i trwałe połączenie materiału odtwórczego

ze szkliwem i zębiną. Zapewnia wzrost wytrzy−
małości kompleksu ząb/wypełnienie kompozyto−
we przez mikroretencję (efekt mechaniczny) oraz
dobre uszczelnienie brzeżne chroniące miazgę
przed mikroprzeciekiem na styku ząb/wypełnie−
nie dzięki nieprzepuszczalności dla płynów i bak−
terii przeciętej powierzchni zębiny (efekt biolo−
giczny). Określenie biointegracja oznacza bio−
kompatybilność, funkcję, estetykę i zapobieganie
próchnicy wtórnej. Wprowadzone w ostatnich la−
tach bioaktywne materiały odtwórcze mogą kon−
trolować rozwój próchnicy wtórnej przez uwal−
nianie jonów.

Leczenie nieinwazyjne lub minimalnie inwa−

zyjne początkowych lub powierzchownych zmian
próchnicowych zapobiega utracie twardych tka−
nek zęba, która występuje przy tradycyjnym inwa−
zyjnym postępowaniu terapeutycznym.. Oszczęd−
ne opracowanie istniejących już ubytków umożli−
wia zachowanie przez dłuższy okres większej ilo−
ści twardych tkanek zęba potrzebnych do wiązania
adhezyjnego. Stosowanie w praktyce stomatolo−
gicznej powstałej, na podstawie doświadczeń kli−
nicznych, koncepcji leczenia próchnicy opartej na
umiejscowieniu i zaawansowaniu zmiany (Si−
te/Stadium Concept) powinno doprowadzić do ob−
niżenia częstości występowania najbardziej zaa−
wansowanego stadium próchnicy.

U. K

ACZMAREK

256

Piśmiennictwo

[1] L

ASFARGUES

J.−J., K

ALEKA

R., L

OUIS

J. J.: A new system of minimally invasive preparations; the Si/Sta concept.

In: Adhesion the silent revolution in dentistry. Eds:. Roulet J. F., Degrange M. Quintessence Publishing Co Inc.
2000, 107–152.

[2] A

NDERSON

M. H.: Changing paradigms in caries management. Curr. Opin. Dent. 1992, 2, 157–162.

[3] A

NDERSON

M. H., B

ALES

D. J., O

MNELL

K. A.: Modern management of dental caries; the cutting edge is not the

dental bur. JADA 1993, 124, 37–44.

[4] E

DELSTEIN

B. L.: The medical management of dental caries. JADA 1994, 125, 31–39.

[5] E

ICKHOLTZ

P., P

LOCH

T., L

ENHAR

M.: Progression of dental demineralization with and without modified tunnel re−

storations in vitro. Oper. Dent. 1997, 22, 222–228.

[6] E

LDERTON

R. J.: New approaches to cavity designs with special reference to the Class II lesion. Br. Dent. J. 1984,

157, 421–427.

[7] E

LDERTON

R. J.: Principles of decision−making to achieve oral health. In: Professional prevention in dentistry. Ad−

vances in Dentistry. Williams & Wilkins, 1994, 1, 1–27.

[8] H

UGO

B.: Neue Präparations− und Restaurations Methoden zur defektbezogenen Versorgung approximaler Karies

(I). Quintessenz 1996, 47, 911–923.

[9] H

UGO

B., S

TASSINAKIS

A., H

OTZ

P., K

LAIBER

B.: Die Entwicklung einer neunen Preparations−methode zur defekt−

bezogenen Erstversorgung Approximaler Karioser Defekte. Dtsch. Zahnärztl. Z. 1996, 51, 1–7.

[10] H

UNT

P. R.: A modified Class II cavity preparation for glass−ionomer restorative material. Quintes. Int. 1984, 10,

1011–1018.

[11] L

USSI

A., G

YGAX

M., H

OTZ

P.: Die Mini−Preparation approximaler Kavitaten. Schweiz. Monatsschr. Zahnmed.

1987, 92, 186–205.

[12] L

UTZ

F., K

REJCI

I., B

ESK

M.: Konservierende Zahnheilkunden Restaurationen für wen? Schweiz. Monatsschr. Za−

hnmed. 1988, 93, 19–33.

[13] M

OUNT

G. J: An atlas of glass−ionomer cements. A clinician’s guide. D.C. Decker Inc. Martin Dunitz 1990.

[14] N

ORBO

H., L

EIRSKAR

J., F

EHR VON DER

R. R.: Saucer−shaped cavity preparations for posterior approximal resin

composite restorations: observations up to 10 years. Quintes. Int. 1988, 29, 5–12.

[15] P

ORTE

A., L

UTZ

F., L

UND

M., S

CHWARTZ

M., C

OCHRAN

M.: Cavity designs for composite resins. Oper. Dent. 1994,

9, 50–58.

Klasyfikacja ubytków oparta na miejscu występowania i zaawansowaniu zmian próchnicowych

257

[16] W

ELK

D. A., L

ASWELL

H. R.: Rationale for design cavity preparations in light of current knowledge and techno−

logy. Dent. Clin. North Am. 1976, 20, 231–243.

[17] W

ILSON

H. J., M

C

L

EAN

J. W., B

ROWN

D.: Dental materials and their clinical applications. BDJ 1988.

[18] S

IMONSEN

R. J.: Preventive resin restorations (I). Quintes. Int. 1978, 9, 69–76.

[19] M

OUNT

G. J., H

UME

W. R.: A revised classification of carious lesions by site ands size. Quintes. Int. 1997, 28,

301–303.

Adres do korespondencji:

Urszula Kaczmarek
Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej AM
ul. Kuźnicza 43/45
50−138 Wrocław
tel.: [phone]−48−34, fax: (071) 344−29−81

Praca wpłynęła do Redakcji: 12.04.2002 r.
Po recenzji: 27.05.2002 r.
Zaakceptowano do druku: 27.05.2002 r.

Received: 12.04.2002
Revised: 27.05.2002
Accepted: 27.05.2002