Klasyfikacja bakterii i mechanizmy

patogenezy bakteryjnej

Drobnoustroje

• Wirusy

Virales

• Bakterie

Procaryota

• Grzyby
• Pierwotniaki

Eucaryota

Stałe elementy komórki bakteryjnej

• Ściana komórkowa
• Błona cytoplazmatyczna
• Cytoplazma
• Nukleoid
• Rybosomy

Niestałe elementy komórki bakteryjnej

• Fimbrie (adhezyjne i płciowe)
• Rzęski
• Otoczka
• Glikokaliks
• Przetrwalniki
• Substancje zapasowe
• Plazmidy

Klasyfikacja bakterii

• Cechy fenotypowe:
- morfologia
- cechy biochemiczne
- cechy antygenowe
- skład chemiczny
• Cechy genotypowe

Struktura zewnętrzna bakterii G+ i G -

różnice

Struktura

G - dodatnie

G - ujemne

Ściana komórkowa

Gruba

Cienka

LPS (lipopolisacharyd) = endotoksyna

+

+

Błona zewnętrzna

-

+

Lipidy

0 – 2%

10 – 20%

Peptydoglikan

Dużo

Mało

Kwas tejchojowy

+

-

Formy bakterii bez ściany komórkowej

• Protoplasty
• Sferoplasty
• Formy L
• Mykoplazmy

Opis morfologii komórki bakteryjnej

Barwienie
Kształt
Układ
przestrzenny
Dodatkowe
elementy

Klasyfikacja Bergey’a

• Gromada
• Klasa
• Rząd
• Rodzina
• Rodzaj
• Gatunek (species)
• Szczep (odmiany / serotypy / biotypy / genotypy)

Nazewnictwo bakterii - przykłady

• Rodzina: Enterobacteriaceae
• Rodzaj: Escherichia
• Gatunek: Escherichia coli

• Rodzina: Micrococaceae
• Rodzaj: Staphylococcus
• Gatunek: S. aureus; S.epidermidis i inne

Procaryota – wybrane klasy

• Bakterie typowe
• Mykoplazmy
• Chlamydie, riketsje

Zakażenie bakteryjne

Choroba wywołana przez bakterie. W

zakażeniu bakterie wnikają do organizmu

ludzkiego, w obrębie którego namnażają się i

wywołują reakcję obronną. Obraz kliniczny

choroby zależy od rodzaju patogenu i od stanu

odporności immunologicznej człowieka.

Relacje bakteria - człowiek

• Bakterie chorobotwórcze
• Bakterie względnie chorobotwórcze /

niechorobotwórcze / flora fizjologiczna /
oportunistyczne

• Nosicielstwo

Rodzaje zakażeń bakteryjnych i kryteria podziału

Przebieg

• Objawowe
• Bezobjawowe
• Utajone
• Poronne
• Miejscowe
• Uogólnione
• Narządu / układu

Miejsce nabycia

• Szpitalne
• Pozaszptalne

Sposób wniknięcia/

patogen

• Egzogenne
• Endogenne
• Nadkażenie
• Reinfekcja
• Oportunistyczne
• Mieszane

O wystąpieniu zakażenia decydują:

• Stan odporności człowieka
• Czynniki ryzyka
• Zjadliwość bakterii (wirulencja):
- inwazyjność
- toksyczność
- szybkość rozmnażania się

Mechanizmy zjadliwości bakteryjnej

• Przyleganie
• Enzymy degradujące
• Produkty przemian metabolicznych
• Toksyny (egzotoksyny lub endotoksyny)
• Białka cytotoksyczne
• Otoczka
• Superantygeny
• Wzrost wewnątrzkomórkowy
• Biofilm

Rola niestałych elementów bakterii

podczas zakażenia

• Fimbrie (adhezja)
• Otoczka (właściwości antyfagocytarne)
• Glikokaliks (adhezja)
• Plazmidy (pośrednio)

Wrota zakażeń - przykłady

• Błona śluzowa górnych dróg oddechowych
• Przewód pokarmowy (jama ustna)
• Układ moczowo – płciowy (cewka moczowa,

pochwa)

• Uszkodzona skóra (uraz, ugryzienie)
• Spojówki

Egzotoksyny

• Wydalane przez żywe

bakterie, głównie G+

• Silne jady (małe dawki)
• Działają swoiście
• Są białkami
• Ciepłochwiejne (wyjątki)
• Długi czas inkubacji
• Brak działania po podaniu

doustnym (wyjątki!)

• Jako anatoksyny w

szczepionkach

Endotoksyny

• Wydalane po rozpadzie

komórki G-

• Słabe jady (duże dawki)
• Brak swoistości działania
• Ciepłostałe
• Krótki czas inkubacji (kilka

godzin)

• Brak możliwości

wykorzystania w
szczepionkach

Etapy działania endotoksyn

Degradacja komórki bakteryjnej –

uwolnienie endotoksyny

Indukcja produkcji cytokin przez makrofagi

Uwolnienie do krwi cytokin z makrofagów

(IL – 1, TNF –afa)

Dotarcie cytokin do mózgu i stymulacja

podwzgórza do produkcji prostaglandyn

Objawy

Endotoksyny - efekty

• Gorączka
• Aktywacja układu immunologicznego
(m.in. układu dopełniacza)
• DIC – zespół rozsianego wykrzepiania

wewnątrznaczyniowego

• Hipotensja
• Wstrząs endotoksyczny

Superantygeny

•Enterotoksyny Staphylococcus aureus

•Toksyna wstrząsu toksycznego Staphylococcus aureus

•Toksyny erytrogenna Streptococcus pyogenes

•Białko M Streptococcus pyogenes

•Egzotoksyna A u Pseudomonas aeruginosae