Instrumenty

Instrumenty

finansowe

finansowe

ROBERT MERTON:

ROBERT MERTON:

Istotą teorii finansów jest analiza

Istotą teorii finansów jest analiza

zachowania się podmiotów przy

zachowania się podmiotów przy

alokacji i wykorzystaniu swoich

alokacji i wykorzystaniu swoich

zasobów, zarówno w przestrzeni

zasobów, zarówno w przestrzeni

jak i w czasie, w niepewnym

jak i w czasie, w niepewnym

otoczeniu

otoczeniu

Teoria rynku finansowego

Teoria rynku finansowego

(financial market theory)

(financial market theory)

Komponenty:

Komponenty:



Matematyka finansowa i ubezpieczeniowa

Matematyka finansowa i ubezpieczeniowa



Instrumenty finansowe

Instrumenty finansowe



Analiza ryzyka

Analiza ryzyka



Teoria inwestycji finansowych

Teoria inwestycji finansowych



Finanse behawioralne

Finanse behawioralne



Ekonometria finansowa

Ekonometria finansowa



Analiza finansowych szeregów czasowych

Analiza finansowych szeregów czasowych

Matematyka finansowa

Matematyka finansowa



Konstrukcja abstrakcyjnych modeli

Konstrukcja abstrakcyjnych modeli

modeli, posiadających interpretację

modeli, posiadających interpretację

na gruncie finansów

na gruncie finansów

Wycena instrumentów finansowych

Wycena instrumentów finansowych

Ustalenie sprawiedliwej wartości

Ustalenie sprawiedliwej wartości

(fair

(fair

value) instrumentu finansowego,

value) instrumentu finansowego,

która może być

która może być

ceną kupna i

ceną kupna i

sprzedaży

sprzedaży

instrumentu dla

instrumentu dla

uczestników rynku,

uczestników rynku,

dysponujących

dysponujących

pełną informacją

pełną informacją

, w warunkach

, w warunkach

rynku zrównoważonego

rynku zrównoważonego

bez

bez

możliwości arbitrażu

możliwości arbitrażu

Analiza ryzyka

Analiza ryzyka



Charakteryzacja źródeł ryzyka

Charakteryzacja źródeł ryzyka



Subiektywne ujęcie w analizie ryzyka

Subiektywne ujęcie w analizie ryzyka



Konstrukcja miar ryzyka, miar

Konstrukcja miar ryzyka, miar

wrażliwości

wrażliwości



Modele abstrakcyjne, modele

Modele abstrakcyjne, modele

empiryczne

empiryczne



Ewaluacja ryzyka

Ewaluacja ryzyka



Zarządzanie ryzykiem, strategie

Zarządzanie ryzykiem, strategie

osłonowe (hedgingowe)

osłonowe (hedgingowe)

Teoria inwestycji finansowych

Teoria inwestycji finansowych



Inwestycje w aktywa pozbawione

Inwestycje w aktywa pozbawione

ryzyka

ryzyka



Inwestycje w aktywa obarczone

Inwestycje w aktywa obarczone

ryzykiem

ryzykiem



akcje

akcje



instrumenty pochodne

instrumenty pochodne



Teorie portfelowe

Teorie portfelowe



Strategie zabezpieczające

Strategie zabezpieczające

Instrumenty

Instrumenty

finansowe

finansowe

(financial instruments)

(financial instruments)

Instrument finansowy - pewna

Instrument finansowy - pewna

forma pieniądza lub kontraktu

forma pieniądza lub kontraktu

między stronami, regulującego

między stronami, regulującego

wzajemne zobowiązania oraz

wzajemne zobowiązania oraz

płatności

płatności

Literatura

Literatura



Jajuga K., Jajuga T. „Inwestycje”

Jajuga K., Jajuga T. „Inwestycje”



Luenberger D.G. „Teoria inwestycji

Luenberger D.G. „Teoria inwestycji

finansowych”

finansowych”



Hull J. „Kontrakty terminowe i opcje”

Hull J. „Kontrakty terminowe i opcje”



Sopoćko A. „Instrumenty finansowe”

Sopoćko A. „Instrumenty finansowe”



Ferlak M. „Instrumenty pochodne.

Ferlak M. „Instrumenty pochodne.

Wprowadzenie”

Wprowadzenie”

Instrument finansowy

Instrument finansowy



Wartość instrumentu

Wartość instrumentu

finansowego

finansowego

wynika z

wynika z

obietnic

obietnic

jakie są zawarte między

jakie są zawarte między

umawiającymi się stronami

umawiającymi się stronami



(Instrumenty finansowe mają formę

(Instrumenty finansowe mają formę

umowy sporządzonej na papierze

umowy sporządzonej na papierze

lub są zapisami komputerowymi w

lub są zapisami komputerowymi w

odpowiednich bazach danych)

odpowiednich bazach danych)

Cele wprowadzenia

Cele wprowadzenia

instrumentów finansowych

instrumentów finansowych



łatwiejsze i sprawniejsze zarządzanie

łatwiejsze i sprawniejsze zarządzanie

finansami

finansami



możliwość stosowania strategii osłonowych

możliwość stosowania strategii osłonowych



sprawniejsze rozliczenia

sprawniejsze rozliczenia



pozbawienie transakcji charakteru

pozbawienie transakcji charakteru

gotówkowego

gotówkowego



możliwość spekulacji

możliwość spekulacji

Papier wartościowy

Papier wartościowy



Przykłady IF:

Przykłady IF:

bony skarbowe,

bony skarbowe,

obligacje, depozyty, renty, kredyty,

obligacje, depozyty, renty, kredyty,

kontrakty terminowe, opcje

kontrakty terminowe, opcje

.

.



Jeżeli dla danego IF istnieje rozwinięty

Jeżeli dla danego IF istnieje rozwinięty

rynek, na którym może być swobodnie

rynek, na którym może być swobodnie

wymieniany, to taki instrument staje

wymieniany, to taki instrument staje

się

się

papierem

papierem

wartościowym

wartościowym

(security)

(security)

I

I

nstrumenty o charakterze

nstrumenty o charakterze

wierzycielskim

wierzycielskim

/ instrumenty dłużne

/ instrumenty dłużne



depozyty bankowe

depozyty bankowe



bony skarbowe

bony skarbowe



obligacje

obligacje



renty finansowe

renty finansowe



kredyty hipoteczne

kredyty hipoteczne



listy zastawne

listy zastawne



weksle, czeki

weksle, czeki

Instrumenty o charakterze

Instrumenty o charakterze

własnościowym

własnościowym

(udziału w majątku)

(udziału w majątku)



akcje

akcje



prawa do akcji

prawa do akcji



certyfikaty inwestycyjne

certyfikaty inwestycyjne



świadectwa udziałowe

świadectwa udziałowe

Instrumenty pochodne

Instrumenty pochodne



kontrakty

kontrakty

forwards (towarowe)

forwards (towarowe)



kontrakty

kontrakty

forwards (na stopę

forwards (na stopę

procentową, na kurs waluty)

procentową, na kurs waluty)



kontrakty

kontrakty

futures (towarowe)

futures (towarowe)



kontrakty

kontrakty

futures (walutowe)

futures (walutowe)



kontrakty

kontrakty

futures (indeksowe)

futures (indeksowe)



kontrakty wymiany -

kontrakty wymiany -

swapy

swapy



kontrakty opcyjne

kontrakty opcyjne



warranty

warranty

I

I

nstrumenty o charakterze wierzycielskim /

nstrumenty o charakterze wierzycielskim /

depozyty bankowe

depozyty bankowe



Rachunek a vista

Rachunek a vista

(

(

DEMAND DEPOSIT

DEMAND DEPOSIT

)

)



Lokaty terminowe

Lokaty terminowe

(

(

TIME DEPOSIT

TIME DEPOSIT

ACCOUNT

ACCOUNT

)

)



Certyfikat depozytowy

Certyfikat depozytowy

(

(

CERTIFICATE

CERTIFICATE

OF DEPOSIT

OF DEPOSIT

) - jeżeli mogą być

) - jeżeli mogą być

wymieniane na rynku, mają

wymieniane na rynku, mają

charakter papierów wartościowych

charakter papierów wartościowych

I

I

nstrumenty o charakterze wierzycielskim

nstrumenty o charakterze wierzycielskim

Obligacja (treasury bond)

Obligacja (treasury bond)

–

papier

–

papier

wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest

wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest

dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec

dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec

niego do spełnienia określonego świadczenia.

niego do spełnienia określonego świadczenia.

Obligacje możemy podzielić ze względu na:

Obligacje możemy podzielić ze względu na:



Rodzaj emitenta

Rodzaj emitenta



Okres do wykupu

Okres do wykupu



Wartość nominalna i oprocentowanie obligacji

Wartość nominalna i oprocentowanie obligacji



Opcje dodatkowe

Opcje dodatkowe



Poziom ryzyka inwestycyjnego

Poziom ryzyka inwestycyjnego

Obligacje/ rodzaj emitenta

Obligacje/ rodzaj emitenta



Obligacje emitowane przez

Obligacje emitowane przez

Skarb Państwa,

Skarb Państwa,

korporacje

korporacje

(mogą być wtedy dopuszczane do obrotu

(mogą być wtedy dopuszczane do obrotu

giełdowego)

giełdowego)



Obligacje emitowane

Obligacje emitowane

gminy lub miasta

gminy lub miasta

(obligacje

(obligacje

komunalne lub obligacje municypalne).

komunalne lub obligacje municypalne).

Obligacje skarbowe to dłużne papiery wartościowe

Obligacje skarbowe to dłużne papiery wartościowe

emitowane przez Skarb Państwa

emitowane przez Skarb Państwa

, reprezentowany

, reprezentowany

przez Ministra Finansów. Skarb Państwa - emitent

przez Ministra Finansów. Skarb Państwa - emitent

obligacji - pożycza od nabywcy obligacji określoną

obligacji - pożycza od nabywcy obligacji określoną

sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić

sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić

obligacje) - w określonym czasie wraz z należnymi

obligacje) - w określonym czasie wraz z należnymi

odsetkami.

odsetkami.

Dlaczego warto kupować obligacje skarbowe?

Dlaczego warto kupować obligacje skarbowe?



pewność lokaty

pewność lokaty

w przypadku obligacji

w przypadku obligacji

skarbowych (o ile państwo jest wypłacalne)

skarbowych (o ile państwo jest wypłacalne)



możliwość

możliwość

wycofania się z inwestycji

wycofania się z inwestycji

w

w

dowolnym momencie (sprzedaż na giełdzie

dowolnym momencie (sprzedaż na giełdzie

bez utraty oprocentowania)

bez utraty oprocentowania)



możliwość stałego

możliwość stałego

śledzenia wartości

śledzenia wartości

swoich inwestycji

swoich inwestycji



możliwość

możliwość

uzyskiwania kredytów

uzyskiwania kredytów

pod

pod

zastaw obligacji

zastaw obligacji

Obligacje/ okres do wykupu

Obligacje/ okres do wykupu



Okres do wykupu

Okres do wykupu

to liczba lat, w których emitent

to liczba lat, w których emitent

zobowiązuje się wywiązywać z obowiązków, jakie

zobowiązuje się wywiązywać z obowiązków, jakie

nakłada na niego obligacja. Data wykupu oznacza

nakłada na niego obligacja. Data wykupu oznacza

termin, kiedy dług przestanie istnieć, gdyż

termin, kiedy dług przestanie istnieć, gdyż

emitent

emitent

wykupi obligację.

wykupi obligację.



Obligacje z terminem spłaty:

Obligacje z terminem spłaty:



od 1-5 lat - nazywa się obligacjami

od 1-5 lat - nazywa się obligacjami

krótkoterminowymi

krótkoterminowymi

,

,



od 5-12 - nazywa się obligacjami

od 5-12 - nazywa się obligacjami

średnioterminowymi

średnioterminowymi

,

,



powyżej 12 lat - nazywa się obligacjami

powyżej 12 lat - nazywa się obligacjami

długoterminowymi

długoterminowymi

.

.

Obligacje/ wartość nominalna i

Obligacje/ wartość nominalna i

oprocentowanie

oprocentowanie

Obligacje można dzielić na

Obligacje można dzielić na

kuponowe

kuponowe

(coupon

(coupon

bonds

bonds

)

)

i

i

zerokuponowe

zerokuponowe

(zero-coupon bonds)

(zero-coupon bonds)

.

.

Obligacje zerokuponowe są zwykle emitowane

Obligacje zerokuponowe są zwykle emitowane

z dyskontem. Obligacje kuponowe wiążą się z

z dyskontem. Obligacje kuponowe wiążą się z

okresową płatnością kuponu, którego wysokość

okresową płatnością kuponu, którego wysokość

jest zwykle zależna od

jest zwykle zależna od

ratingu emitenta

ratingu emitenta

.

.

Oprocentowanie obligacji może być

Oprocentowanie obligacji może być

stałe

stałe

bądź

bądź

zmienne

zmienne

. Zwykle wysokość kuponu obligacji o

. Zwykle wysokość kuponu obligacji o

zmiennym oprocentowaniu przedstawiana jest

zmiennym oprocentowaniu przedstawiana jest

w formie "

w formie "

stopa bazowa + x%",

stopa bazowa + x%",

Możliwe jest

Możliwe jest

także oprocentowanie uzależnione od

także oprocentowanie uzależnione od

stopy

stopy

inflacji

inflacji

(takie obligacje emituje polski Skarb

(takie obligacje emituje polski Skarb

Państwa).

Państwa).

Obligacje

Obligacje

/ Opcje dodatkowe

/ Opcje dodatkowe



Wiele emisji obligacji zawiera klauzulę, która daje

Wiele emisji obligacji zawiera klauzulę, która daje

inwestorowi i/lub emitentowi prawo do podjęcia

inwestorowi i/lub emitentowi prawo do podjęcia

określonych działań. Najczęściej stosowana jest opcja

określonych działań. Najczęściej stosowana jest opcja

przedterminowego wykupu na żądanie emitenta

przedterminowego wykupu na żądanie emitenta

(call

(call

feature), która daje emitentowi prawo do

feature), która daje emitentowi prawo do

wcześniejszej spłaty całości lub części zobowiązań.

wcześniejszej spłaty całości lub części zobowiązań.



Obligacje zamienne (convertible bond)

Obligacje zamienne (convertible bond)

Obligacje

Obligacje

zamienne - rodzaj obligacji dające jej posiadaczowi

zamienne - rodzaj obligacji dające jej posiadaczowi

możliwość do zamiany ich na akcje firmy emitującej.

możliwość do zamiany ich na akcje firmy emitującej.



Obligacja wymienna (exchangable bonds)

Obligacja wymienna (exchangable bonds)

Obligacja

Obligacja

wymienna - papier wartościowy umożliwiający

wymienna - papier wartościowy umożliwiający

posiadaczowi obligacji ich wymianę na określoną

posiadaczowi obligacji ich wymianę na określoną

liczbę akcji zwykłych przedsiębiorstwa innego niż

liczbę akcji zwykłych przedsiębiorstwa innego niż

emitent.

emitent.

Obligacje / poziom ryzyka

Obligacje / poziom ryzyka

inwestycyjnego

inwestycyjnego



Poziom ryzyka inwestycyjnego mierzony jest jakością

Poziom ryzyka inwestycyjnego mierzony jest jakością

kredytową (rating)

kredytową (rating)



Rating

Rating

- niezależna ocena ryzyka kredytowego dokonywana

- niezależna ocena ryzyka kredytowego dokonywana

przez wyspecjalizowane agencje ratingowe takie jak

przez wyspecjalizowane agencje ratingowe takie jak

Moody's,

Moody's,

Standard&Poor's oraz Fitch Ratings

Standard&Poor's oraz Fitch Ratings

w stosunku do podmiotu

w stosunku do podmiotu

zaciągającego dług.

zaciągającego dług.



Rating oznacza

Rating oznacza

jakość dłużnych papierów wartościowych pod

jakość dłużnych papierów wartościowych pod

kątem wiarygodności finansowej emitenta oraz warunków

kątem wiarygodności finansowej emitenta oraz warunków

panujących na rynku.

panujących na rynku.



Badaniu wiarygodności finansowej podlegają emisje obligacji,

Badaniu wiarygodności finansowej podlegają emisje obligacji,

krótkoterminowe papiery dłużne, podmioty zaciągające

krótkoterminowe papiery dłużne, podmioty zaciągające

zobowiązania na rynku finansowym oraz rządy państw.

zobowiązania na rynku finansowym oraz rządy państw.

Bony skarbowe

Bony skarbowe

Bony skarbowe (treasury bills) –

Bony skarbowe (treasury bills) –



krótkoterminowe papiery na okaziciela

krótkoterminowe papiery na okaziciela



emitowane przez Skarb Państwa

emitowane przez Skarb Państwa



terminy wykupu: 13, 26 i 52 tygodnie

terminy wykupu: 13, 26 i 52 tygodnie



sprzedaż na przetargach

sprzedaż na przetargach



nominał jednego bonu wynosi 10 000 zł

nominał jednego bonu wynosi 10 000 zł



nabywcy bonów - firmy krajowe i zagraniczne,

nabywcy bonów - firmy krajowe i zagraniczne,

instytucje finansowe

instytucje finansowe

Bony skarbowe

Bony skarbowe

Bony skarbowe są sprzedawane

Bony skarbowe są sprzedawane

z dyskontem

z dyskontem

, czyli

, czyli

poniżej wartości nominalnej, gdyż są

poniżej wartości nominalnej, gdyż są

nieoprocentowane.

nieoprocentowane.

Pełną kwotę

Pełną kwotę

nominalną

nominalną

otrzymuje się w momencie wykupu

otrzymuje się w momencie wykupu

bonu

bonu

skarbowego.

skarbowego.

Ceny bonów są odzwierciedleniem

Ceny bonów są odzwierciedleniem

przewidywanego

przewidywanego

przez rynek pieniężny poziomu inflacji

przez rynek pieniężny poziomu inflacji

, dlatego

, dlatego

mogą być one miarodajnym odniesieniem dla

mogą być one miarodajnym odniesieniem dla

określania oprocentowania

określania oprocentowania

innych

innych

instrumentów

instrumentów

finansowych, np. obligacji.

finansowych, np. obligacji.

Renty finansowe

Renty finansowe



Renta finansowa

Renta finansowa

jest umową, na mocy

jest umową, na mocy

której jej posiadacz otrzymuje okresowe

której jej posiadacz otrzymuje okresowe

świadczenie pieniężne, zgodnie z

świadczenie pieniężne, zgodnie z

przyjętym harmonogramem

przyjętym harmonogramem



RF – na ogół – nie są papierami

RF – na ogół – nie są papierami

wartościowymi

wartościowymi

, ze względu na brak

, ze względu na brak

możliwości wymiany na rynku

możliwości wymiany na rynku



RF mogą być traktowane jak

RF mogą być traktowane jak

instrumenty

instrumenty

przynoszące stały dochód

przynoszące stały dochód

np. obligacje

np. obligacje

Kredyty

Kredyty hipoteczne

(mortgages)

(mortgages)



Przyszły

Przyszły

właściciel

właściciel

nieruchomości

nieruchomości

sprzedaje

sprzedaje

hipotekę

hipotekę

swego domu aby

swego domu aby

uzyskać gotówkę

uzyskać gotówkę

niezbędną do nabycia nieruchomości,

niezbędną do nabycia nieruchomości,

zobowiązując się do dokonywania

zobowiązując się do dokonywania

okresowych

okresowych

płatności

płatności

na rzecz posiadacza hipoteki

na rzecz posiadacza hipoteki



Sytuacja przyszłego właściciela

Sytuacja przyszłego właściciela

nieruchomości zaciągającego KH przypomina

nieruchomości zaciągającego KH przypomina

pozycję

pozycję

emitenta obligacji

emitenta obligacji

(przyjmuje pewną

(przyjmuje pewną

kwotę, później wypłaca regularnie kupony i

kwotę, później wypłaca regularnie kupony i

na koniec – nominał – o ile spłata końcowa

na koniec – nominał – o ile spłata końcowa

jest większa od poprzednich)

jest większa od poprzednich)

Kredyty hipoteczne

Kredyty hipoteczne

(mortgages)

(mortgages)



Kredyty hipoteczne nie są papierami

Kredyty hipoteczne nie są papierami

wartościowymi, jednakże

wartościowymi, jednakże

hipoteki są

hipoteki są

łączone w pakiety

łączone w pakiety

, pod które

, pod które

instytucje finansowe emitują nowe

instytucje finansowe emitują nowe

instrumenty, tzw.

instrumenty, tzw.

instrumenty

instrumenty

zabezpieczone hipoteką

zabezpieczone hipoteką

(mortgage-

(mortgage-

backed securities)

backed securities)

Zagadnienia matematyki finansowej użyteczne

Zagadnienia matematyki finansowej użyteczne

w opisie instrumentów dłużnych

w opisie instrumentów dłużnych



Wartość obecna przyszłych

Wartość obecna przyszłych

przepływów pieniężnych (PV – present

przepływów pieniężnych (PV – present

value)

value)



Wartość przyszła regularnych płatności

Wartość przyszła regularnych płatności

(FV – future value)

(FV – future value)



Pojęcia związane ze stopą zwrotu

Pojęcia związane ze stopą zwrotu



Mierniki efektywności inwestycji

Mierniki efektywności inwestycji

finansowych (NPV, IRR, ERR)

finansowych (NPV, IRR, ERR)



Wartość obecna renty

Wartość obecna renty



Równanie bankierów

Równanie bankierów

Zagadnienia dotyczące bonów i obligacji

Zagadnienia dotyczące bonów i obligacji



Wycena bonów skarbowych

Wycena bonów skarbowych



Stopa rentowności bonu skarbowego

Stopa rentowności bonu skarbowego



Wycena obligacji

Wycena obligacji



Stopa dochodu z obligacji (YTM –

Stopa dochodu z obligacji (YTM –

Yield To Maturity)

Yield To Maturity)



Wypukłość obligacji (wpływ stopy

Wypukłość obligacji (wpływ stopy

dochodu na cenę obligacji)

dochodu na cenę obligacji)



Pomiar ryzyka stopy procentowej

Pomiar ryzyka stopy procentowej

(

(

duration – średni czas trwania

duration – średni czas trwania

)

)

Rentowność obligacji o terminie wykupu
październik 2020, od 15 VI do 28 IX

Rentowność obligacji o terminie wykupu
luty 2013

Wycena obligacji

Duracja - średni czas trwania
inwestycji

Duracja - średni czas trwania
inwestycji

Krzywe rentowności
Wypukłość obligacji