OCENA DZIAŁALNOŚCI I KONDYCJI FINANSOWEJ FIRMY
METODĄ WSKAŹNIKOWĄ
Wskaźniki finansowe są narzędziami interpretowania sprawozdań finansowych. Mogą on dać wgląd w dwa ważne obszary zarządzania: uzyskany zwrot z zainwestowanego kapitału i kondycję finansową firmy.
Metodę wskaźnikową wykorzystuje się dla potrzeb posiadaczy kapitału, czyli kredytodawców, inwestorów (np. akcjonariuszy) lub też dla kierownictwa firmy, jako źródło informacji o sytuacji przedsiębiorstwa.
Metoda wskaźnikowa pozwala określić sytuację firmy w dniu sporządzenia dokumentów finansowych firmy. Aby dokonać oceny, należy obliczone wartości wskaźników porównać ze średnimi dla branży, w której działa firma. Można porównywać je ze wskaźnikami osiąganymi przez bezpośrednich konkurentów przedsiębiorstwa, jeśli dane takie są dostępne.
Innym sposobem analizy, jest ocena trendów na przestrzeni co najmniej kilku lat. Im dłuższy okres analizy, tym cenniejszych dostarcza informacji.
Metoda wskaźnikowa jest szybką i efektywną metodą uzyskania wglądu w operacje i funkcjonowanie firmy. Nie jest jedna wolna od pewnych ograniczeń. Przede wszystkim bazuje wyłącznie na przeszłości nie uwzględniając przewidywanych warunków działania przedsiębiorstwa w przyszłości. Innym ograniczeniem jest fakt, że jakość analizy zależy od jakości informacji księgowych, na których jest oparta.
Dobry analityk rzadko oczekuje, że analiza wskaźników przyniesie mu pełną odpowiedź. Raczej liczy na to, że zdobędzie wskazówki co do tego, gdzie skoncentrować dalsze badania, które mogą wymagać rozmaitych technik kontrolnych, jak wizyty w firmie, wywiady z dostawcami i klientami, poszukiwania biblioteczne i zasięganie opinii u kredytodawców.
Zazwyczaj wyróżnia się cztery kategorie wskaźników:
płynności
zyskowności (rentowności)
zadłużenia
sprawności działania (aktywności)
Dla firm, których papiery wartościowe znajdują się w obrocie publicznym, dodatkowo oblicza się
wskaźniki rynku kapitałowego
WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI
Płynność finansowa przedsiębiorstwa jest mierzona jego zdolnością do natychmiastowego zgromadzenia gotówki ze wszystkich dostępnych źródeł, takich jak kredyt bankowy, sprzedaż zbędnych aktywów i innych operacji. Wskaźniki płynności mają węższy zakres. Pozwalają ocenić możliwości firmy do spłaty jej bieżących zobowiązań (czyli takich, których płatność wymagana jest w okresie jednego roku) w oparciu o posiadaną gotówkę i inne aktywa bieżące (inaczej - środki obrotowe). Do aktywów bieżących, czyli takich, które można szybko upłynnić, a więc zamienić na gotówkę, oprócz samej gotówki (w kasie, na koncie, w postaci czeków) zalicza się zazwyczaj krótkoterminowe lokaty i krótkoterminowe papiery wartościowe (obligacje), należności i zapasy. Możliwość szybkiej sprzedaży majątku trwałego lub uzyskania kredytu bankowego nie jest zatem brana pod uwagę przy obliczaniu wskaźników płynności.
Bardzo ważnym pojęciem, z punktu widzenia operacyjnego (bieżącego) zarządzania firmą, jest jej kapitał obrotowy (working capital). Zasadniczo nie jest to wskaźnik, choć jego analiza niesie z sobą bardzo istotne informacje.
Kapitał obrotowy = środki obrotowe - zobowiązania bieżące
Zazwyczaj zmiany kapitału obrotowego analizuje się w odniesieniu do wielkości sprzedaży. Kapitał obrotowy, zasadniczo powinien zmieniać się proporcjonalnie do przychodów z tytułu sprzedaży. Ponadto, najczęściej oblicza się następujące wskaźniki płynności:
wskaźnik bieżącej płynności (current ratio):
aktywa bieżące
____________________
zobowiązania bieżące
wskaźnik szybkiej płynności (quick ratio):
aktywa bieżące - zapasy
_____________________
zobowiązania bieżące
Zazwyczaj przyjmuje się, że im wyższe wartości wskaźników płynności, tym lepiej chroniona jest firma przed bieżącą niewypłacalnością. Należy jednak pamiętać, że wskaźniki te mogą zostać zniekształcone przez sezonowe wahania sprzedaży, gromadzenie nadmiernych zapasów (wskaźnik szybkiej płynności eliminuje wpływ zapasów) lub nieściąganie należności. Niektóre firmy charakteryzują się tym, że mają stały, przewidywalny wpływ i wypływ gotówki. Dla takich firm właściwe są niskie wartości wskaźników.
WSKAŹNIKI ZYSKOWNOŚCI (rentowności)
Zyskowność jest podstawowym miernikiem oceny działalności kierownictwa firmy. Analitycy patrzą na zyski firmy z dwóch stron: po pierwsze, jako procent sprzedaży netto; po drugie, jako zwrot na kapitale zainwestowanym w przedsiębiorstwo.
zyskowność sprzedaży - marża zysku netto (net profit margin)
zysk netto
___________
sprzedaż netto
marża zysku operacyjnego ( operating profit margin)
zysk przed opodatkowaniem,
kosztami finansowymi zysk operacyjny i pozycjami nadzwyczajnymi
-------------------- = --------------------------------------
sprzedaż netto sprzedaż netto
marża zysku brutto ze sprzedaży (gross profit margin)
przychody ze _ koszty uzyskania
zysk brutto sprzedaży przychodu
------------------ = ----------------------------------------------
sprzedaż netto sprzedaż netto
wskaźnik zyskowności inwestycji (ROI) - zwrot na majątku, zwrot na inwestycjach
zysk netto
______________
całkowite aktywa
Wskaźnik ten mierzy, jak dobrze kierownictwo wykorzystuje wszystkie zasoby firmy. Koncentruje się on na sile aktywów do przynoszenia dochodów i nie zajmuje się sposobem finansowania aktywów.
wskaźnik zyskowności kapitału własnego (stopa zysku - ROE)
zysk netto
______________
kapitał własny
Wskaźnik ten jest chyba najczęściej podawaną wielkością w różnego rodzaju sprawozdaniach finansowych. Stanowi najważniejsze kryterium oceny działalności firmy prywatnej. Mierzy on zdolność firmy do pomnażania kapitału akcjonariuszy, czyli pozwala ocenić stopień wywiązywania się firmy ze swego najważniejszego obowiązku. Jeśli jest podany w procentach można go porównywać z oprocentowaniem wkładów oszczędnościowych i zwrotem z innych dostępnych inwestycji, ROE podaje bowiem zwrot z kapitału akcjonariuszy zainwestowanego w firmę.
WSKAŹNIKI ZADŁUŻENIA
Ta grupa wskaźników daje wgląd w zdolność firmy do spłaty zobowiązań długoterminowych.
Niektóre spośród nich porównują wielkość kapitału własnego akcjonariuszy lub zyski operacyjne z wielkością i kosztami (odsetki) funduszy dostarczonych przez kredytodawców. Wszystkie te wskaźniki mają na celu pokazanie, w jakim stopniu operacyjne przepływy gotówkowe i wartość aktywów chronią kredytodawców w przypadku, gdyby firma poniosła straty. Najczęściej stosowane są następujące wskaźniki zadłużenia:
wskaźnik zadłużenia (debt ratio)
całkowite zobowiązania
____________________
całkowite aktywa
relacja długu do kapitału (Debt-to-Equity ratio)
zadłużenie długoterminowe
______________________
kapitały własne
dźwignia finansowa (leverage ratio)
całkowite aktywa
________________
kapitały własne
wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem (times-interest-earned)
dochód przed płatnością odsetek i podatku
__________________________________
odsetki
Stosunek funduszy pożyczonych do funduszy własnych jest ważnym wskaźnikiem wypłacalności firmy. Kapitał z pożyczek i innych źródeł kredytowych jest dla firmy bardziej ryzykowny niż kapitał własny. Wymaga on spłacania stałych odsetków w określonych terminach. Jeśli spłaty się opóźniają, wierzyciele mogą podjąć starania prawne, które mogą doprowadzić do ogłoszenia firmy bankrutem. Kapitał własny jest mniej ryzykowny. Dywidendy są wypłacane w zależności od decyzji walnego zgromadzenia akcjonariuszy i w razie trudności firma nie jest zobowiązana do ich wypłacenia. Im firma ma więcej kapitału własnego w stosunku do całkowitego zadłużenia, tym bardziej jest prawdopodobne, że poradzi sobie w wypadku kryzysu. Z drugiej strony, nadmiar kapitału własnego w stosunku do kapitału pożyczonego nie jest objawem sprawnego zarządzania. Kapitał własny jest zwykle bardziej kosztowny niż kapitał obcy. Firma powinna zarabiać na pożyczonym kapitale. Dzieje się tak wówczas, gdy dochód odniesiony do kapitału własnego firmy (ROE), czyli zwrot na kapitale własnym jest wyższy niż oprocentowanie kredytu. W przeciwnym wypadku, prowadzenie działalności gospodarczej nie opłaca się. Korzystniej jest pieniądze trzymać na koncie bankowym lub pożyczać innym. Różnica między uzyskanym zwrotem na kapitale własnym a oprocentowaniem kredytu powiększa dochód przypadający na jedną akcję. Ten efekt nazywa się efektem dźwigni finansowej, a odpowiedni wskaźnik (wskaźnik dźwigni finansowej) mierzy wielkość „przełożenia”. Korzyści płynące z zastosowania dźwigni finansowej ilustruje poniższy przykład.
Przykład: EFEKT DŹWIGNI FINANSOWEJ.
FIRMA „U” - bez długu
Bilans:
Aktywa bieżące |
50 |
Zobowiązania |
0 |
Środki trwałe |
50 |
Kapitał własny |
100 |
Razem Aktywa |
100 |
Razem Pasywa |
100 |
Rachunek wyników:
Przychód ze sprzedaży |
100 |
Koszty działalności gospodarczej |
(70) |
Zysk operacyjny |
30 |
Odsetki |
0 |
Zysk przed opodatkowaniem |
30 |
Podatek dochodowy |
(15) |
Zysk netto |
15 |
15
ROE= ------- = 15%
100
FIRMA „L” - zadłużona
Bilans:
Aktywa bieżące |
50 |
Zobowiązania |
50 |
Środki trwałe |
50 |
Kapitał własny |
50 |
Razem Aktywa |
100 |
Razem Pasywa |
100 |
Rachunek wyników:
Przychód ze sprzedaży |
100 |
Koszty działalności gospodarczej |
(70) |
Zysk operacyjny |
30 |
Odsetki |
(7.5) |
Zysk przed opodatkowaniem |
22.5 |
Podatek dochodowy |
(11.25) |
Zysk netto |
11.25 |
|
|
11.5
ROE= ------- = 22.5%
50
Firma „L” osiągnęła zysk netto niższy od firmy „U” w liczbach bezwzględnych, lecz wyższy zysk w przeliczeniu na jednostkę (złotówkę) zainwestowanego przez akcjonariuszy kapitału. Mając możliwość wyboru, inwestor zainwestuje dalsze środki w firmie „L”.
WSKAŹNIKI SPRAWNOŚCI DZIAŁANIA
Sytuacja finansowa firmy w dużym stopniu zależy od tego, jak zarządza się kapitałem obrotowym firmy, a więc jak szybko ściąga się należności i reguluje zobowiązania, jak duże zapasy są przeciętnie gromadzone w firmie. Mierzą to niektóre wskaźniki z tej grupy.
wskaźnik rotacji zapasów (obrót zapasami - inventory turnover)
koszt własny towarów sprzedanych
_____________________________
średni stan zapasów
przeciętny okres spływu należności (average collection period)
średni stan należności
____________________
roczna sprzedaż / 360
przeciętny okres regulowania zobowiązań (average payment period)
średni stan zobowiązań bieżących
_________________________________
koszt własny towarów sprzedanych / 360
Podstawowa zasada zarządzania finansami przedsiębiorstwa nakazuje ściągać należności możliwie szybko i regulować zobowiązania możliwie późno. Taka taktyka zaleca korzystać z kredytu kupieckiego udzielanego firmie przez jej dostawców lecz jednocześnie kredytować własnych klientów w możliwie najmniejszym stopniu.
Niektóre wskaźniki analizują sposób zarządzania majątkiem trwałym lub całościowo -aktywami. Należy do nich:
wskaźnik obrotu całkowitymi aktywami (total asset turnover)
sprzedaż
______________
całkowite aktywa
Wskaźnik ten informuje, jak efektywnie kierownictwo firmy wykorzystuje inwestycje w aktywa w celu zwiększenia sprzedaży. Wysokie tempo obrotu wskazuje na efektywne gospodarowanie.
REGUŁA DUPONT-ANALIZA ZYSKOWNOŚCI KAPITAŁU WŁASNEGO
Metoda ta zawdzięcza swą nazwę amerykańskiej firmie Du Pont, w której została opracowana i zastosowana po raz pierwszy. Metoda polega na rozbiciu wskaźnika zyskowności kapitału własnego, a więc najważniejszego spośród wskaźników, na trzy inne wskaźniki zawierające bliższe informacje o różnych sferach działalności przedsiębiorstwa.
całkowite
zysk netto zysk netto sprzedaż aktywa
------------------ = --------------- x --------------- x -------------- , czyli
kapitał sprzedaż całkowite kapitał
własny aktywa własny
zyskowność 1
kapitału = zyskowność x -------------------------- x dźwignia
własnego sprzedaży rotacja całkowitych finansowa
aktywów
Jak widać, zyskowność kapitału własnego została rozbita na iloczyn trzech wskaźników, z których pierwszy analizuje przede wszystkim sprawność funkcji marketingowej (cena, wielkość sprzedaży), drugi bada sprawność wykorzystania majątku firmy (za którą odpowiedzialny jest głównie dział produkcji, a trzeci - „przełożenie” finansowe firmy, a więc zakres działania służb finansowych. Analiza tych trzech wskaźników pozwala wstępnie określić sytuację w każdym z tych obszarów i znaleźć najsłabsze ogniwo w firmie.
WSKAŹNIKI RYNKU KAPITAŁOWEGO
Do tej grupy należy seria wskaźników odnoszących wartość rynkową akcji do dochodów firmy i płaconej dywidendy. Stosowane są one do oceny papierów wartościowych przedsiębiorstwa. Najpowszechniej stosowanym wskaźnikiem tej grupy jest
wskaźnik cena-dochód (P/E)
cena rynkowa 1 akcji
__________________
zysk netto przypadający
na 1 akcjonariusza