SYSTEMOWE KOMBINACJE W POSTACI MODELI HIERARCHICZNYCH

Wychowanie na podstawie pedagogiki systemowej jest przemyślanym procesem wywierania wpływu odbywającym się pomiędzy sprawowaniem opieki a wolnością.

Wychowanie to system składający się z rożnych obszarów, w których cele, metody, środki, koncepcje człowieka, instytucje i organizacje, subiektywne cechy i obiektywne warunki w stosunku do siebie tak samo spełniają funkcje, jak przesłanki etyczne, kulturalne i społeczne.

PODSTAWY POJECIA SYSTEMU

• System - jako organiczna całość

• Element - jako cześć funkcjonalna

• Otoczenie - jako samodzielnie zmieniająca się nadrzędna suma systemu

• Struktura - jako konfiguracja części

• Funkcja - jako związek korzyści i celu

• Wymiana - jako związek interakcji i komunikacji

• Proces - jako siła rozwoju

• Sterowanie - i regulowanie jako komponenty władzy

• Sens - jako jednostka tworząca tożsamość

KOMBINACJE MODUŁÓW:

I II III IV V VI sześć systemowych

A A B B C C kombinacji w postaci

B C A C A B modeli hierarchicznych

C B C A B A

ABC: integracja ze społeczeństwem znajduje się na najwyższej pozycji ponad emancypacją i rozwojem osoby. Nauka i kształcenie są pierwszymi warunkami emancypacji. Tożsamość może rozwinąć się w momencie osiągnięcia dojrzałości.

ACB: dopasowanie do systemu osiągnięć, kultury i norm jest warunkiem rozwoju tożsamości. Dopiero po zakończonym procesie rozwoju tożsamości człowiek może swobodnie poruszać się w nowych kierunkach.

BAC: zagwarantowanie swobody działania dla rozwoju krytycznej świadomości jest warunkiem udanego dopasowania do struktur osiągnięć. Pierwszeństwo mają wizje kolektywu. Na nich opierają się osiągnięcia związane z dopasowaniem. Dopiero z tej kombinacji może ukształtować się tożsamość.

BCA: poprzez powiązanie z wizjami możliwy jest rozwój tożsamości. Osiągnięcia związane z dopasowaniem nie stanowią żadnego pedagogicznego wyzwania.

CAB: udany rozwój tożsamości musi znajdować się na pierwszym miejscu, aby działania dopasowania i asymilacji mogły być skuteczne. Dopiero dzięki takiej kolejności powstaje potencjał emancypacyjny.

CBA: wewnętrzna i zewnętrzna stabilność jednostki są warunkiem autonomii. Dopiero wtedy możliwa jest nauka w wolności.

MODUŁ SYSTEMOWY A (czyli ABC i ACB):

• Płaszczyzna normatywna - jako obszar docelowy oraz płaszczyzna wytycznych i celów.

CELE: - integracja ze strukturami osiągnięć w społeczeństwie

- rozwój i wspieranie poznawczych, instrumentalnych oraz afektywno - emocjonalnych zdolności i umiejętności

- poszerzanie kompetencji wiedzy i działania

- wyrównanie deficytów wiedzy

• wspieranie solidności życiowej i wydajności poprzez naukę

INTERES WYCHOWAWCZY: ludzie mniej wiedzący mają posiadać rozleglejszą wiedzę.

TREŚĆ: - kodeks kształcenia

- wiedza ogólna

- wiedza fachowa

- techniki kulturowe

• Płaszczyzna konstruktywistyczna - jako (subiektywna) płaszczyzna rozumienia i wyjaśniania.

MODEL MYSLENIA: - oddzielenie uczącego się podmiotu od przedmiotu nauki

- antycypacja procesu nauki poprzez zoperacjonalizowane cele i treści

- myślenie o warunkach umożliwiających naukę

- kształcenie jako kucie kariery zgodnie z powiedzeniem: „solidnego los wynagradza”.

KOCEPCJA CZLOWIEKA I SWIATA: - człowiek potrzebujący przez cale życie dopasowania, zdolny do nauki, który poprzez swą wykształconą świadomość może optymalnie wypełniać swoją obecną przestrzeń.

- człowiek wierzący w bezgraniczny pozytywny postęp

- świat jako najlepszy ze wszystkich możliwych

PODSTAWY TEORETYCZNE: - teorie naukowe, które uwzględniają antropogenne i socjokulturowe warunki oraz systemy transformacji, które znajdują dostęp do poznawczych, emocjonalnych, afektywnych i instrumentalnych kompetencji

- sterowanie procesami nauki z zewnątrz

- prezentacja treści nauczania

- zamiana treści nauki poprzez poznawcze planowanie

NAUKOWE SYSTEMY ODNIESIENIA: - antropologia

- psychologia nauki

- dydaktyka i metodyka

• Płaszczyzna medialna - jako płaszczyzna przekazu

METODYKA: - redukcja w manipulacji i represji w wychowaniu

Fazy:

• doświadczenie i krytyczna świadomość

• poznanie struktur społecznych

• realizacja możliwych zmian poprzez solidne akcje

METODY: - pedagogiczne rozmowy mające na celu tolerancję i otwartość

- obrazowe włączenie społecznych doświadczeń wychowawczych

- wypróbowanie otwartych form działania

ŚRODKI: - przygotowanie otwartości przezywania

- materiały i zabawy wspierające tolerancję i otwartość

TECHNIKI: - świadome uwrażliwienie na innych

- wytwarzanie konstruktywnego niepokoju

STYLE: - demokratyczne regulowanie relacji i współdecydowanie na wszystkich poziomach

- dyskursywne i odwracalne formy komunikacji

• Płaszczyzna pól - jako płaszczyzna kontekstu sytuacyjnego

KONTEKST PRAKTYCZNY: - relacja uczeń - nauczyciel

- sterowanie z zewnątrz poprzez oferty nauczania i materiały

KONCEPCJE PRAKTYCZNE: - konstrukcje i rewizje celów nauczania oparte na planach nauczania

- wirtualne oferty nauki

- działania integracyjne

KIERUNKI PRAKTYCZNE: - wychowanie elementarne

- pedagogika szkolna

- kształcenie młodzieży

- kształcenie dorosłych

- dokształcanie i dalsze kształcenie

- szkolenie

FORMY PRAKTYCZNE: - lekcja

- seminarium

- szkolenie

- wykład

- prelekcja

- dyskusja panelowa

- praca indywidualna i praca w grupach

POLA PRAKTYCZNE: - przedszkole

- szkoły

- uczelnie wyższe

- instytucje ogólnego kształcenia

PROBLEMY PRAKTYCZNE: problemy dotyczące koncepcji:

- właściwe znalezienie i analiza celu nauki

- pasująca zmiana indukcji i dedukcji w pośredniczeniu

problemy normalizacji i oceny:

- formalizm i ustalanie przez innych treści nauki

- ilościowa ocena osiągnięć i kontrola celu nauki

problemy realizacji:

- uwzględnianie indywidualności i świata życia uczących się

- niejednolitość grup

- obcowanie z konfliktami i oporem w grupach

- obudzenie motywacji do nauki i zainteresowanie się nią

- redukcja ustalania przez innych w przebiegu procesów pośredniczenia

- kierowanie i prowadzenie w napięciu pomiędzy zadaniem nauczania a potrzebą nauki

MODUŁ SYSTEMOWY B (czyli BAC i BCA):

• Płaszczyzna normatywna - jako obszar docelowy oraz płaszczyzna wytycznych i celów.

CELE: - pomoc wychowawcza prowadząca do samostanowienia i rozwoju krytycznej świadomości

- wychowanie do sensownego korzystania z wiadomości

- wychowanie do zgodnych postaw i dążenia do rozwiązań bez przemocy

- uwolnienie od niesprawiedliwych struktur panowania poprzez wychowanie do odwagi cywilnej

- stworzenie sprawiedliwych stosunków i relacji w procesie wychowania

- wychowanie do podmiotu własnych interesów

- rozwiązanie opieki wychowawczej

- wychowanie do dojrzałości i uwolnienia od samozawinionej niedojrzałości

- współdecydowanie przy wyborze treści i metod nauczania

INTERES WYCHOWAWCZY: ludzie niecieszący się wolnością mają stać się wolni.

TREŚĆ: - praktykowanie wolnych od panowania dyskursów w procesie wychowania

- konkretyzowanie pokojowo - pedagogicznych utopii społeczeństwa i wizji

- stworzenie równości szans, humanitarności, autonomii, sprawiedliwości w wychowaniu

- odejście od przemocy i pogardzenia ludźmi

- profilaktyka wychowawcza postaw i ruchów pogardzających ludźmi

• Płaszczyzna konstruktywistyczna - jako (subiektywna) płaszczyzna rozumienia i wyjaśniania.

MODEL MYŚLENIA: - wychowanie do krytycznej świadomości jest logicznym i koniecznym warunkiem demokratyzacji społeczeństwa

- rozsadek jest moralna instancja praktyki wychowania

- zmiany w społeczeństwie są warunkiem zmiany jednostki

- krytyka przełamuje zależność zasady, że byt określa świadomość

KONCEPCJA CZŁOWIEKA I ŚWIATA: - człowiek potrafiący powiedzieć „nie”

- oświecony człowiek ze zdolnością do krytyki ideologii

- człowiek aktywny politycznie

PODSTAWY TEORETYCZNE: - wychowanie polityczne

- dydaktyka skierowana na docelowe grupy i potrzeby

- model przykładowego uczenia się

NAUKOWE SYSTEMY ODNIESIENIA: - idealizm

- marksizm

- teoria krytyczna

- symboliczny interakcjonalizm

• Płaszczyzna medialna - jako płaszczyzna przekazu

METODYKA: - redukcja manipulacji i represji w wychowaniu

Fazy:

- doświadczenie i krytyczna świadomość osobistego położenia życiowego

- rozwój przeciwnej rzeczywistości, utopii i wizji

- realizacja możliwych zmian poprzez solidarne akcje

METODY: - pedagogiczne rozmowy mające na celu rekonstrukcję świata i położenia życiowego

- obrazowe włączenie historycznych i społecznych doświadczeń wychowawczych

- wypróbowanie alternatywnych form działania

ŚRODKI: - przygotowanie swobody przeżywania

- materiały i zabawy wspierające kreatywność

TECHNIKI: - świadomy brak wytycznych kierowania i przewodzenia

- wytwarzanie konstruktywnego niepokoju

STYLE: - demokratyczne regulowanie relacji i współdecydowanie na wszystkich poziomach

- dyskursywne i odwracalne formy komunikacji w relacji rodzice - dziecko

• Płaszczyzna pól - jako płaszczyzna kontekstu sytuacyjnego

KONTEKST PRAKTYCZNY: - pomoce wychowawcze w sytuacji zaskarżenia praw nierównego traktowania związanego z różnicą płci i migracją, przy zwalczaniu nierówności i zmniejszaniu wyobcowania społecznego

KONCEPCJE PRAKTYCZNE: - praca z dziećmi i młodzieżą mającą na celu prewencje związaną z przemocą

- akcje i kampanie antyrasistowskie

- akcje oświeceniowe

- działania przeciwdziałające analfabetyzmowi

KIERUNKI PRAKTYCZNE: - wychowanie pokojowe

- ekopedagogika

- pedagogika feministyczna

- kształcenie polityczne

FORMY PRAKTYCZNE: - otwarte formy pedagogiczne

- kręgi dyskusyjne

- samoorganizowane i samostanowiące grupy nauczania

- demonstracje

POLA PRAKTYCZNE: - grupy samopomocy

- centra z własnym zarządzaniem

- inicjatywy obywatelskie

- kolektywy autonomiczne

PROBLEMY PRAKTYCZNE: - postępowanie z chaosem w grupach

- praca wychowawcza z politycznymi niejednolitymi postawami i nastawieniami

- interwencje pedagogiczne w wypadku kryzysów i konfliktów

MODUŁ SYSTEMOWY C (czyli CAB i CBA):

• Płaszczyzna normatywna - jako obszar docelowy oraz płaszczyzna wytycznych i celów.

CELE: - rozwój osoby i osobowości z siebie samej

• wspieranie umiejętności odnajdywania siebie, samopotwierdzenia, autoprezentacji, dystansu do siebie, tolerancji różnic i zachowania społecznego

• uzdolnienie do pokonywania naturalnych kryzysów wzrostu

• pedagogiczne wspieranie i wzmocnienie już istniejących umiejętności

• pokonywanie wewnętrznych blokad, przymusów i lęków

• pomoc przy chorobach psychicznych, depresjach i fobiach

INTERES WYCHOWAWCZY: człowiek poprzez odnalezienie JA powinien stać się stabilny, odnaleźć swe szczęście, stać się zdrowym duchowo i silnym. Powinien samodzielnie radzić sobie w kryzysowych sytuacjach. Ludzie nieszczęśliwi mają stać się szczęśliwymi.

TREŚĆ: - struktura i wartość danej osoby

- umiejętności, zdolności i talenty utwierdzania siebie

- pedagogiczne kierowanie pozytywnym rozwojem osobowości

- pomoc dotycząca kwestii relacji w wypadku naturalnych kryzysów wzrostu

- pokonanie deficytów i zakłóceń osobowości poprzez wychowawcze wywieranie wpływu

- uwzględnienie w wychowaniu związków psychosomatycznych

• Płaszczyzna konstruktywistyczna - jako (subiektywna) płaszczyzna rozumienia i wyjaśniania.

MODEL MYŚLENIA: - podmiot żyje w jedności ze sobą samym i swoimi życzeniami, potrzebami, oczekiwaniami i interesami

- rozumienie powstaje dzięki generatywnym siłom JA

- w wychowaniu wymiar afektywny i emocjonalny ma priorytet

- procesy nauki są powiązane z wewnętrznym dojrzewaniem

- naturalne relacje są podstawa wszelkich form wpływu wychowawczego

KONCEPCJA CZŁOWIEKA I ŚWIATA: - zdrowy, pewny siebie, stabilny, zdolny do społecznego działania, potrafiący się wybić, umiejący zaufać, odważny o silnej woli człowiek, który głownie troszczy się o swoje psychosomatyczne szczęście, a nie o ideologię społeczeństwa

PODSTAWY TEORETYCZNE: - teoria wartości siebie i uznania

- terapeutyczne koncepcje wychowania

- teoria zachowania

- dynamika grupy

- systemowa teoria rodziny

- teorie interakcji i komunikacji

- terapie o naukowych podstawach

NAUKOWE SYSTEMY ODNIESIENIA: psychologie o rożnych naukowo - teoretycznych koncepcjach:

- behawioryzm

- psychoanaliza i psychologia głębi

- interakcjonizm

- teoria postaci

- psychologia kliniczna i medycyna

• Płaszczyzna medialna - jako płaszczyzna przekazu

METODYKA: - behawiorystyczne, psychoanalityczne i interakcjonistyczne metody mieszane

- odzwierciedlanie zachowania

- własne doświadczenia jako doświadczenia indywidualne i grupowe

• trening

METODY: - systematyczne uwrażliwianie i odwrażliwianie

• rekonstrukcja biograficzna

• gry interakcyjne

• gry z podziałem na role

• interakcja skupiona na tematach

• analiza transakcji

• praca kształtująca

• psychodrama

ŚRODKI: - bajki i historie

• materiały wspierające kreatywność

• muzyka

• malarstwo

• teatr

• taniec

TECHNIKI: - wzmacnianie zachowania i przyzwyczajeń przez pozytywny feed-back (sprzężenie zwrotne)

• ćwiczenia zachowania

• wolne skojarzenia

• prezentacja psychodramatyczna

• metody projekcyjne

• ćwiczenia relaksacyjne

STYLE: - rodzaje komunikacji

• rytuały bliskości i dystansu

• ojcowskie i matczyne tożsamości

• Płaszczyzna pól - jako płaszczyzna kontekstu sytuacyjnego

KONTEKST PRAKTYCZNY: - terapeutyczne działania w ramach ofert wychowania

- działania w czasie wolnym

KONCEPCJE PRAKTYCZNE: - akcje doświadczalne i zabawowe

- wyjazdy mające na celu zdobywanie przeżyć i przygód

KIERUNKI PRAKTYCZNE: - oferty z zakresu pedagogiki przeżyć i przygód

- pedagogiczne zabawy, akcje muzyczne, teatralne, taneczne, twórcze i dotyczące sztuki

FORMY PRAKTYCZNE: - koncepcje wychowawcze aktywujące umiejętności

- doradztwo indywidualne i grupowe

- praca grupowa

- towarzyszenie i opieka

POLA PRAKTYCZNE: - instytucje terapeutyczne

• psychosomatyczne centra rehabilitacji

• ośrodki poradnictwa wychowawczego

• instytucje pedagogiczne wolnego czasu

• domy opieki

• szkoły całodniowe

• ośrodki spotkań

• terapeutyczne wspólnoty mieszkaniowe

PROBLEMY PRAKTYCZNE: - kryzysy wzrostu

- problemy z uznaniem i utwierdzeniem siebie

- zachowania rzucające się w oczy

- piętnowanie

- izolacja

- traumatyczne przeżycia

---