Mariański „Religijność w perspektywie zsekularyzowanej Europy”

Społeczeństwo Polskie w latach 90tych - refleksyjne, porównujące się i niecierpliwe;

Zsekularyzowana Europa jako układ odniesienia dla Polski

Dawniej jeśli socjolog zajmował się pojęciem religii - nieuchronnie odwoływał się do teorii sekularyzacji; nowoczesność i religia są pojęciami przeciwstawnymi - pole konfliktowych napięć;

Wskaźniki modernizacji społecznej negatywnie oddziaływały na religie (zwłaszcza Kościoły) przyczyniały się do tłumienia tradycyjnych sposobów życia; W globalizującym świecie wszystkie społeczeństwa będą stawać się do siebie podobne;

Teoria sekularyzacji - obecnie jest przywoływana z pewnymi zastrzeżeniami - obecnie różne teorie przywołują trend resekulryzacji; Krytyce poddano liniowy i progresywny związek miedzy modernizacją i sekularyzacją; Obecnie dokonują się procesy nie tylko utraty znaczenia religii ale i transformacja jej form - utrata znaczenia tradycyjnych i zinstytucjonalizowanych form nie oznacza utraty wiary religijnej w ogóle - aktualnie trend believing without belonging;

Europa należy do najbardziej zsekularyzowanych regionów świata - procesy sekularyzacyjne od XIX w. Wyraźnie zaznacza się zróżnicowanie na sekularyzm życia publicznego i religijność w sferze życia prywatnego;

Silny proces indywidualizacji religijności - staje się rzeczywistością wewnętrzną jednostki, staje się sprawa subiektywnych przekonań;

Są tez wyraźne tendencje do powstawania nowych ruchów religijnych, niektóre z nich mają duży wpływ na ożywienie społeczne, polityczne i religijne;

Ożywienie religijne - ruchy sekularyzacyjne tracą na znaczeniu - pozostają znaczące dwa przypadki - wąska ale wpływowa warstwa inteligencji, oraz tereny europy zachodniej (dwie postawy: należę ale nie wierze oraz wierzę ale nie należę) ;

Pierwsza faza sekularyzacji - dotyczyła głównie uniezależniania życia społecznego i jego instytucji od wpływów religii i Kościołów (sekularyzacja obiektywna)

Druga faza (ponowoczesna) - dotyczy zmian samej religijności - demontażu samej religijności katolickiej, rozwoju form religijności pozakościelnych, poszukiwanie sacrum poza oficjalnymi strukturami Kościołów a nawet poza religią;

Wciąż trwa debata o sekularyzacji ale i mega trendzie - religia;

Aktualnie religijność jest wewnętrznie zróżnicowania, spluralizowana - religijność niewidzialna - sytuuje się raczej w prywatnej sferze życia, tylko ubocznie pojawia się w zobiektywizowanych symbolach i rytuałach; Najliczniejszą grupa w Europie jest grupa kompozytorów - komponujących religijność według własnej reżyserii;

Religia powoli wraca w przestrzeń życia publicznego - społeczeństwa obywatelskiego - stawianie pytań o fundamenty ludzkiej egzystencji - czyli podobnie ruchy prywatyzacyjne i reprywatyzacyjne;

Religijność w społeczeństwie polskim

1. Hipoteza rozpadu religijności kościelnej i Kościoła Ludowego

Zmiana systemu wartości - westernizacja. - eurosekularyzm obejmie wkrótce Polskę;

W wyniku procesów integrujących - uniknione (ale nacisk na postrzeganie wiary w kategoriach przelewu krwi);

Zwolennicy teorii konwergencji i imitacji - sam kościół jest w stanie zapasci, religijność Polaków była bardziej formą politycznego protestu niż przejawem żywotnych więzów z Bogiem;

W warunkach demokratyzującego się społeczeństwa kościół nie ma zbyt wielu szans; nie odnawia się duchowo co raczej broni swoich pozycji tradycyjnych;

2. Hipoteza niezmiennej religijności w zmieniającym się społeczeństwie

Kościół przesuwa akcenty swojej działalności i modyfikuje swoje funkcje; Akcent na wzgledna stabilnośc religii w szybko zmieniającym się społeczeństwie; Jose Casanova dostrzega w rozwoju religijności dwie możliwości albo postępującą sekularyzację (dyferencjacja społeczna, erozja przekonań i praktyk, albo prywatyzacja) albo opóźnienie tego procesu dzięki zjawiskom reprywatyzacji religii;

Grabowska - brak jest wyraźnego procesu laicyzacji; raczej w strone prywatyzacji ale ogólne wskaźniki są wysokie; Raczej ze względu na silne tradycje narodowe Kościół ma wysoką pozycję;

3. Hipoteza rewitalizacji religii

Procesy rewitalizacji religijności zachodzą powoli - nie tylko dzięki działalności Kościoła Katolickiego - też poprzez ugrupowania świeckie stawiające sobie za cel udoskonalenie moralne swoich członków; W dziadzienie świadomości pogłębia się postmaterialistyczna rewolucja. Nie chodzi tylko o sekty ale też o masowy udział w religijnych uroczystościach szczególnie młodzieży (Sztompka);

4.Hipoteza wielokierunkowych zmian w religijności

Silne są tendencje sekularyzacyjne i te związane z indywidualizacją moralną i religijną, też przeciwstawne sekularyzacyjne;

Efektem tych oddziaływań jest fakt, że w świadomości młodych Polaków współistnieją niejednokrotnie stare i nowe wartości;

Przemiany w Kościele są i będą wielokierunkowe;

Religijność w społeczeństwie polskim - główne tendencje przemian

Pytanie jest wciąż otwarte - spodziewano się po latach wymuszonej sekularyzacji i ateizacji w społeczeństwie polskim po roku 1989 nastąpi ożywienie religijne; były pewne oznaki tej zmiany, ale rwaz z inwazją kulturową europy zachodniej nadciąga nieuchronnie kryzys religijny w formie spontanicznej sekularyzacji - szczególnie widoczny w młodym pokoleniu;

Jednak nie można mówić o masowych exodusie młodych z Kościoła - ale uwidacznia się dysharominijność rozwoju religijności w Polsce:

- wskaźnik autodeklaracji wiary - 90%

- ateizm nie jest w modzie, za to modne są krytyczne postawy wobec Kościoła (eklezjalny ateizm)

- przechodzenie od wizji Boga osobowego do nieosobowego

- zmniejszanie się liczby praktykujących

- milcząca apostazja (wykluczenie Boga z codziennego życia)

- pluralizm światopoglądowy - kształtowanie się postaw selektywnych (największej dewaluacji ulegają dogmaty odnoszące się spraw eschatologicznych (wiara w życie pozagrobowe itp.)

- pozytywne: religijność dziedziczona przeradza się w religijność z wyboru - ale zindywidualizowana wiara, bez spójności;

- rozziew pomiędzy deklaracjami proreligijnymi a postawami moralnymi - w kryzysie są normy związane z nierozerwalnością małżeństwa, z czystością przedmałżeńską i regulacją poczęć; => słabnie rygoryzm związany z seksualnością (przesunięcie w stronę decyzji indywidualnego sumienia);

- dochodzi do napięć miedzy indywidualną wolnością a oficjalnymi zobowiązaniami normatywnymi co może w przyszłości sprzyjać kształtowaniu się pozakościelnej religijnej morlanosci; raczej niechęć do szukania powszechnych zasad etycznych niż kształtowanie się autonomii moralnej; indywidualne sumienie staje się absolutną instancją normotwórczą;

Religijność Polska w perspektywie europejskiej - misja czy przystosowanie

Przemianach polskiej religijności można mówić w dwóch paradygmatach -transformacji (odchodzenie od starego systemu) integracji (z EU)

Problem przystosowania się polskiej religijności do europejskiej wiąże się z:

- relatywizm religijny - Polacy wydają się być dość tolerancyjni, przynajmniej w sferze deklaratywnej; ale badania wskazują, ze świadomość religijna Polaków zmierza do relatywizacji roszczeń Kościoła Katolickiego do absolutnej słuszności”

- brak jest inicjatyw misyjnych wśród Polskich Katolików stąd raczej - przystosowanie, a nie misyjność; ale może to być też scenariusz świadectwa własnej wiary w zsekularyzowanej europie;

---