• Ostatnia droga św. Tomasza nadaje jego rozważaniom charakter teistyczny

• John Hick i bezdowodowe rozumne przeświadczenie teistyczne:

1. Wg pragmatyzmu: wątpienie również wymaga racji; jeśli wszystko funkcjonuje jak należy mamy prawo sądzić, że nasze postrzeżenia są prawdziwe (dopiero pewne anomalie mogą sprawić, ze zwątpimy - wtedy doświadczenie zawodzi w ocenie prawdziwości postrzeżeń)

2. Postrzeżenie zawsze posiada jakąś treść - nie docierają do nas tylko same dane zmyslowe (patrząc na telefon, wiemy, że widzimy telefon, a nie zbiór różnokolorowych plam); postrzeżenia zmyslowe od razu zakladają jakąś ich interpretację (niekoniecznie wlaściwą - np. z daleka możemy się mylić)

3. W tym kontekście czlowiek religijny postrzega coś jako dzialanie boże; doświadczenie rzeczywistości, w której istanieją cuda - również może być racjonalne, jeśli czlowiek nie ma racji, żeby wątpić (na tym polega bezdowodowe rozumne przeświadczenie teistyczne; i tak nie potrafilibyśmy udowodnić sceptykowi, że się myli)

• Zaklad Pascala przestaje być sensowny gdy nie zakladamy tylko dwóch opcji (chrześcijaństwo - ateizm), a dochodzą również inne wiary: islam, judaizm, buddyzm; podobnie rzecz się ma z nietscheańskim „Bóg umarl” - buddysta może nawet przyklasnąć takiemu stiwerdzeniu (wg zasady „Spotkasz Buddę - zabij go”); doświadczenie religijne jest wielorakie i niejednoznaczne

• Problem z oceną postrzeżeń czlowieka religijnego jest taki, że nie wiadomo na jakiej podstawie oceniać ich prawdziwość; w sytuacji dotyczącej postrzeżeń niereligijnych, np. gdy siedząc w sali każdy z nas zaczyna widzieć co innego, możemy przypuszać, że mamy halucynacje; jednak podobną sytuacją jest, gdyby ludzie różnych wiar mają inne doświadczenia religijne - w tej sytuacji sceptyk musi stwierdzić, że coś jest nie tak z ich postrzeganiem; potrzebna jest więc teoria wyjaśniająca dlaczego każdy widzi co innego (w przypadku halucyjnacji możemy tlumaczyć sytuację np. gazem wpuszczonym do sali); w ten sposób można też spróbowac wyjaśnić postrzeganie religijne, które może zależeć np. od wyposażenia kulturowego czlowieka konteplującego

• Pytanie o istnienie Boga to tylko jedno z wielu pytań

• Kocepcje (aspekty) rozumności:

1. zdolność logicznego myślenia; spójność argumentacji

2. zdolność tworzenia pojęć abstrakcyjnych

3. zdolność tworzenia obrazów świata, wychodząć poza tu i teraz (np. zwierzę postrzega świat w danym doświadczeniu; podobnie dziecko - gdy schowa się jego zabawkę, przestaje jej szukać; czlowiek rozumny może myśleć o przestrzeni szerszej niż ta w zasięgu jego wzroku; w ten sposób umiemy tworzyć pewną strukturę świata, jest to więc pewna zdolność poznawania rzeczywistości)

4. zdolność myślenia krytycznego, oceny

5. zdolność wykorzystywania informacji do osiągnięcia konkretnych celów

6. zdolność wyboru wlaściwych celów

7. zdolność odkrycia sensu egzystencji

• rozumność a religia:

• punkty 1, 2, 3, 5 i 7 są konieczne do konstruowania obrazu świata religijnego, w tych aspektach religia jest więc rozumna;

• w przypadku punktu 1: nie da się zbudować świata z calkowitym pominięciem logiki, religia odwoluje się zawsze do jakiejś argumentacji, ale nie zawsze logicznej;

• 1,2,3 - w tych przypadkach konieczne jest użycie rozumności nie możliwe do zdobycia przez zwierzęta; religia wymaga wykroczenia poza zwierzęcość

• 4: na tym zdarzającym się braku logiki może się oprzeć krytyka religii; wspólczesne spory w szczególności dotyczą porównywania zdobytej wiedzy z obrazem świata naukowego, innymi dziedzinami, które mają dobrze uzasadnione poglądy; w ten sposób nawet w fizyce możemy mieć sprzeczności lub wątpliwości (np. odkrycie teorii względności przez Einsteina - musial porównać teorie Newtona z równaniami Maxwella, z których jedna nie do końca odpowiadala drugiej; do Einsteina zakladano więc, że bląd leży w równaniach Maxwella; Einstein zalozyl odwrotnie)

• 5, 6: religia zaklada zależności między środkami a celami (choć nie każdy musi widzieć związek między nimi, lub może on po prostu nie istnieć), ale wszystko zależy do celu, który obierzemy; Pascal próbowal ocenić rozumność celów

• (4) Budda - „sprawdzajcie wszystko, co powiedzialem” (czy to co mowilem, prowadzi do wyzwolenia od cierpienia) - bardzo rozwinięty element krytyczny religii; „wszystko jest dukhą” - obraz świata

---