INST.KANALIZ. - urządzenia znajdujące się na terenie nieruchom. - w granicach linii regulacyjnej. SANIT i DESZCZ - odprowadzanie wód zużytych, ścieków i wód opadowych (grawitacyjnie).Ścieki te mogą być odprowadzane jedynie w stanie płynnym. Ścieki odprowadzane są do miejskiego układu kanalizacyjnego, lokalnej oczyszczalni lub zbiorników zamkniętych na terenie nieruchomości. Z przyborów ściekiinst.wewn.in.zewn.inst.komunalna oczyszczalniaodbiornik. RURY ŻELIWNE - bezciśnieniowe, więc rury i połączenia nie muszą mieć dużej wytrzym. Fabrycznie smołowane, łączenie kielichowe (uszczelnienie-sznur konopny-2/3 L, wypełnienie - zap.cem - 1/3L ) W rurach ciśnieniowych zamiast zap.cem. ołów (gdy narażone na drgania). Długość do 2 m R-Y KAMIONKOWE - kwasoodporne,łączone kielichowo - końcówka karbowana (2/3 zap.cem, 1/3 sznur kon. asfalt.) Dług. do 1,5 m. R-Y BETONOWE - do odprow.wód deszcz. Od wewnątrz izolow.bitumicznie. Łączenie kielich.(sznur,zap cem, opaska beton.;w gruntach nawodnion. uszczelka gumowa) R-Y AZBEST.-CEMENT. -nie montowane 15-20% cementu 25-80% azbestu, zalety: wytrzymują duże ciśnienie wew łatwe w obróbce, nie przewodzą ciepła ani prądu elektrycznego; wady: wrażliwe na uderzenia i zgniatania ulegają korozji na skutek wód gruntowych R-Y Z TW.SZT. (PCW, polietylen, polipropylen): gładkie, lekkie, szybki montaż, odporne na korozje i zarastanie osadami, mały wsp.przewodn.ciepln., tańsze.Łaczenie: * klejone (nierozłączne) lub rozłączne - kielichy (na obwodzie wyżłobienie z gwintowanym pierścieniem + bosy koniec), *zgrzewane, * na kołnierze, * ksztaltki gwintowane do laczenia z armatura. WADY : szybsze stazenie, mała odp.na dział.temp., stosowanie tulei, mała wytrzym. na rozciąg. R-Y STALOWE: stosowane do inst. wew i zew. ,np. blaszane, ołowiane. KANAŁY WENT. I SPAL.. - 1.WENT.(kuchnia, łazienka, ustęp, susz. pralnia, węzeł cieplny, pom. wodomierza, kl.schod. na naiw. kondyg.) przy went.grawit.w bud.niskich każdy przewód (14x14) musi być niezależny, ostatnia kondyg. rzewód 14x20 2.SPALINOWE -(rys) rury i kanały; fi zależy od wielkości odbiornika (80 do 150 mm), odcinek pionowy min. 22 cm, każdy podgrzew. gazowy wody oddzielny przewód, łączna długość rury spalinowej (spadek 5% do kanału spalinowego) max. 2 m, kanał na najw. kond. 14x20, pozost. 14x14, kanały spalin. powinny być posadowione w ścianach wew. między pomieszczeniami z PGW. PROWADZENIE KANALIZ. SANIT. *wszystkie trojniki, sa o kacie 45st., *w przypadku roznicy materialow laczonych rur(np. zeliwne z kamionkowymi) polaczenie min. 1m od lini regulac., *sred. przewodow kanal. sanit. pod powierzchnia terenu wynosza min. 0,15m, a pod posadzka przewody odprwadzajace mogą mieć 0,10m, * odl. miedzy studzienkami kanal. przy fi 150mm nie powinny być wieksze niż 35m a przy wiekszym fi przewodow nie wieksze niż 50m, * stos. studzienki kanaliz. rewizyjne (sluza do kontroli przewodow, czyszczenia, wykonane z kregow bet. o h=0,5m laczonych na pioro i wpust) o fi min 1m (wew) przy glebok. > od 1,5m fi=1,2m (rys), *przewody kanal. zew. kladziemy na glebok. zaleznej od glebok przemarz. dla danej strefy klimat.1 strefa hz=0,8m->(+0,2) hpmin=1m,[hz=1; 1,2; 1,4m) *na terenie po ktorym odbywa się ruch pojazdow drogowych i nie ma specjal. zabezpiecz. to glebokosc usadowienia przewod. min. 1,4m, *min. Spadki przewod. odplywowych i polaczen kanalizacji byt.-gosp. Lub ogolnosplawnej powinny wynosic w zaleznosci od srednicy; d=0,1m->min spadek 2%, d=0,15->1,5%, d=0,2->1%, d=0,25->0,8%, d=0,3->0,67%, h/d=0,5 -kanal. byt.- gospod.(rys) dla kanal. ogolnosplaw. h/d=0,7, *min. spadki przew. o pred. samooczyszczenia (0,7m/s): dla kanal. deszczow. d=0,15m -> min. spadek 0,8%, d=0,2->0,5, d=0,25->0,4, h/d=0,7, * najw. dopuszczalne spadki przewodow odplywowych i podlaczen nie powinny przekraczac: - dla rur żeliw. 40%->d<=0,15m, 25%->d>=0,2m, - dla rur kamion. beton. z tw. sztucz. : 15%->d<=0,15m, 10%->d=0,2, 8%->d>=0,25, *min. przykrycia przew. wew. bud.:0,3m dla rur zel., dla pozost. 0,5m, * przew. bieg. po scianach i podwiesz. do sufitu należy ocieplic, * odsadzke stos. w polowie wys. bud. (pow. 5 kondyg.) na pionie, w celu zmniejszenia energi kinet. sciekow (rys), * piony prowadz. od najnizszej do najwyz. kondyg. powinny być wyprowadzone ponad dach min 4m od okna i zakonczone wywiewka, która można zastapic zaworami napowietrznymi (zakonczenie przewodu wew budynku)(rys), *rure wywiewna lub zaw. napowietrzne powinien posiadac ostatni poziom pionu lub co najmniej co 5 pion kanalizacyjny, * przybory kanalizacyjne mogą mieć jedno podejscie lub zbiorowe. MONTAZ PIONOW I POZIOMOW KANAL. piony mogą być prowadz. po wierzchu sciany lub w jej wnece- nie można betonowac, mogą być prowadzone z innymi w szachtach., przewody należy ukl. przy scianach nosnych odl. przewodu od sciany powinna być taka, żeby kielichy stykaly się punktowo z wyprawiona powierzcnia scian i stropow, przejscia przez strop i sciane prowadzimy prostopadle. WODY OPADOWE jest to deszcz który spada na polac dachowa, w budynkach do 5 kondyg o dachu spadzistym wody opadowe trafiaja do rynien (fi 0,1-0,15m)- przewody otwarte pod polacia dachowa posiadaja spadek do pionu deszczowego mocowanego na zew do pow. budynku (rys), rozstaw pionow (dla bud do 5 kondyg) 10-25m,piony od strony ulicy odprowadzamy do kanal miejskiej, od str podworza mogą być odprow powierzchniowo, w bud pow 5 kondyg piony znajd. się wew budynku (bo spadek jest do srodka) pion taki posiada wlasna rewizje i nie może być laczony z innymi przewodami kanal sanit, stosujemy min 2 wpusty. ODPROWADZANIE WODY DESZCZOWEJ Z PODWORZY I DZIEDZINCOW wode pobieraja wpusty podworzowe (rys), można podniesc ich wytrzym przez kregi betonowe, czesc osadnikowa można wyjac i oczyscic( musi być polozona ponizej gleb przemarzania gruntu. PROBA SZCZELNOSCI I ODBIOR INST KANAL probe szczelnosci wykonuje się oddzielnie dla pionow i poziomow kanal. 1) piony sprawdza się na szczelnosc wraz z podejsciami kanal i z syfonami przez calkowite zalani ich woda lub przez spalenie papy lub siarki w najnizszej rewizji na pionie, rownoczesnie zatykajac wywiewke i sprawdzajac czy dym wydostake się z przyborow sanit 2) poziomy sprawdza się na szczelnosc montujac w najwyzszym punkcie sieci poziomej kolano skierowane ku gorze z przewodem o wysokosci 2m. Pozniej uszczelnia się wszystkie boczne wyloty rury pionowej do ktorej wlewamy wode, po 2h dolewamy ponownie wody aby uzupelnic poziom, jeżeli poziom wody nie obnizyl się w ciagu 10-15 min to siec uwazamy za szczelna. SYSTEMY KANALIZACYJNE-(rys) ich zadaniem jest odprowadzanie różnych ścieków z terenów zurbanizowanych; systemy te możemy podzielić na : zupełne(odprowadzające wszystkie odpady płynne i stałe) i niezupełne(płynne) ; 1)k. Ogólnospławna- w 1 kanale ulicznym prowadzimy ścieki przem., byt-gosp., sanit., wody opadowe; *pełna (odprowadza scieki sanit. i wody opadowe do oczyszczalni ścieków; kanały o dużych fi) *niepełna (stos. co jakiś czas na sieciach tzw. przelewy burzowe-obiekty odciążające) 2) k. Rozdzielcza- złożona z 2 równolegle pracujących sieci: k.sanit. i k.deszcz. ; 3)k. Półrozdzielcza - stanowi fazę przejściową miedzy poprzednimi systemami; dwa równolegle działające kanały; jednym płyną wszystkie ścieki, a po jego przepełnieniu nadmiar wód za pośrednictwem separatorów przejmuje siec odciążająca. PODZIAL SYS. KANAL. POD WZGLĘDEM WARUNKOW HYDRAUL. , grawit., cisnieniowe, mieszane, podcisnieniowe. ELEMENTY SKŁADOWE SYSTEMU KANALIZ -(rys) rodzaj mat.: dla kan. Ciśnieniowej -rury wytrzymujące duże ciśnienie; dla kan. grawitacyjnej- rury fi 0.2/0.6 m kamionkowe, bet, żelbet, tw.szt,; *przekroje: kołowy-dla stałych przepływów ; jajowy- dla k. Ogólnospławnej, dobrze pracuje przy zmiennych obc. ; dopiero dla wód opadowych kanał się wypełnia; gruszkowy- dla k. Deszcz.; mogą szybko odprowadzać duże ilości wody; prostokątny- przepusty drogowe, kolejowe. UZBROJENIE SIECI ULICZNEJ:1) WPUSTY ULICZNE-kraty uliczne ściekowe; projektowane przy krawężniku w odl. max 50 m od siebie;2A) STUDZENKI SPADOWE- służą do sprowadzania ścieków z kanału wyżej położonego do niższego; studzienki kaskadowe- przy małych fi; komory spadowe- przy znacznych przepływach lub dużych spadkach;2B) STUDZIENKI KANALIZACYJNE- rewizje; stanowią podstawowe uzbrojenie sieci kanaliz.; wyk. Z kręgów bet. , żelbet.; 1)z płytą: stos. na płytkich kanałach gł. do 3 m ;gdy fi=1.0m to gł. 1.5m , gdy fi=1,2m to gł. >1.5m; 2)z kręgiem przejściowym, gł. 3-6m; 3)z kominem złazowym gł. >6m;3) SYFONY KANALIZACYJNE-element sieci grawitacyjnej; służą do odprowadzania ścieków syfonem; ruch odbywa się za pomocą różnicy poziomów wlotu i wylotu; 4) PRZEPOMPOWNIE- służą do przetłoczenia ścieków do wyżej położonego kolektora; transportują ścieki z jednego systemu do drugiego; wyk. na oczyszczalniach ścieków lub też czasami w kanaliz. deszcz.; są to studnie opuszczane lub wykonywane w wykopie. PODEJŚCIA - pojedyncze (odprow.ścieków z 1 przyboru) lub zbiorcze; podłączone do pionu pod kątem 45o ; gdy dł.podejśc.do przyborów >= 2,5 m to na podejśc.montujemy rewizję lub trójnik z korkiem; im dłuższe podejście tym większa możliwość wyssania wody z syfonu REWIZJE - do czyszczenia przewodów kanaliz.; czyszczak znajduje się u dołu pionu (60 cm nad posadzką) , jest to odcinek przewodu z przykręconą klapką; w każdym budynku powinna znajdować się główna rewizja domowa 1 m od ściany budynku w studzience. Na długich ciągach poziomów rewizje w odl.do 15 m dla φ100-150 i do 25 m dla φ200-300.; gdy odl.między pionami podłączonymi do tego samego poziomu gwarantuje jego przeczyszczenie to nie stosujemy rewizji. SYFON: część wody zużytej przepływającej przez syfon pozostaje w jego wygięciu zamykając dopływ gazów przez przewód sanitarny do pomieszcz. (powinny być zainst. pod przyborem sanit., mogą być zeliwne, kamionkowe, mosiezne, z tw. sztucz.) 1) KOLANKOWY PIONOWY (rys) stos. dla rur odplywowych silnie zanieczyszczajacych 2) BUTELKOWY (rys) stos do sciek. sredniozanieczyszcz. WPUSTY PODŁOG.-(rys) kratki podłog.;stosow.w pom.gdzie może zebrać się woda (pralnia,kuchnia, itd...) żeliwne lub tw.szt.; wielkość wpustu określa jego rura odpływowa. MISKA USTEPOWA TALERZOWA z wylotem pionowym (rys) powinny być zaopatrzone w zbiorniki pluczace zapew. przeplyw 8l wody w ciagu 5 sek. SPLUCZKA posiada zawor plywakowy który zamyka doplyw wody jeżeli poziom jest max, zbiornik wody i urzadzenie do oprozniania go, posiada spluczke cisnieniowa która dziala pod cisn. wody wodociag. 10-12m slupa wody. PISUARY w miejsc.publ.fajansowe montow.65 cm nad posadzką, każdy pisuar indywid. syfon. WANNY - żeliwne lub tw.szt.,musi mieć przelew połączony z odpływem. UMYWALKI - pod umywalką syfon butelkowyZMYWAKI - do mycia prod.żywnośc, naczyń ZLEW - odprowadzanie silnie zanieczyszcz.wód; w dnie ma otworki;odpływu nie można zamknąc;syfon kolankowy; nie ma przelewu ZLEWOZMYWAK - 2 komory - zlew i zmywak. URZADZ. KANAL. SPEC. : 1)ODTŁUSZCZACZE (rys) - zatrzymuje większe ilości tłuszczy płynących ze ściekami; stosow.w kuchniach stołówek, bo tłuszcze mogą zapychać instal.l;indywidualne są instalowane na odpływie; w kom.gł. ścieki płyną wolno i ochładzają się, tłuszcze jako lżejsze od wody zbierają się u góry, zazwyczaj umieszcz. sa na zew. bud., czasem dla danego przyboru na podejsciu kanal. na odplyw stos tzw tluszczowniki indywidualne (30x30x30cm) z tw sztucz okresowo usuwamy z niego tluszcz. 2)ODBENZYNIACZE - zatrzymują płynącą ze ściekami benzynę, smary (myjnie, warsztaty); benzyna jako lżejsza od wody gromadzi się w górnej części komory, znajd się na zew bud i może być laczony z piaskownikami, okresowo benzyne trzeba usuwac i musi mieć went. 3)NEUTRALIZATORY - zatrz. kwasy, ługi i zasady (powinny być zobojetniane w neutralizat.) a) neutralizator sciekow kwasnych w komorze mamy złoże wapnia i groszku marmurowego przez które przeplywaja scieki, powinien być dobrze wentylowany, badamy pH na odplywie b) dezynfekcja sciekow scieki z oddzialow zakaznych, szpitali przed odprowadzeniem do kanal. ulicznej musza być zdezynfekowane (wapno chlorowane, chlor w stanie gaz.). OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW- są 3 rodzaje procesów oczyszczania : 1)mech. -usuwanie cząstek stałych(kraty o różnych sitach, osadnikach, odtłuszczaczach, filtrach) 2)chemiczne- dodawanie zw. Przyspieszających osadzanie, redukujących bakterie, zobojętniające określone zw. chem. ; 3)biologiczne- aktywność mikroorganizmów: w glebie(przez urządzenia chłonne). 4 etapy: a) sztuczny- złoża biologiczne, b) w komorze ścieki są napowietrzane i wprowadzany jest osad czynny- bakterie, c) fermentacja, d) dezynfekcja- chlorowanie. DO SIECI KANAL. ULICZNEJ NIE MOŻNA ODPROWADZAC: twardego osadu (piasek, zwir), stalych odpadow gosp. domowego (kości), stalych i plynnych produktow które na skutek swego skladu chem lub temp mogą uszkodzic przewody. WYS USTAW ARMATURY WODOCIAG. * do zlewow oraz batrie scienne do zlewozmyw. 0,25-0,35m nad przyborami liczac od gornej pow. przyboru do osi armatury (dla zlewu 0,75-0,95m nad podloga, dla zlewozm 1,05-1,25m nad podl.) , * baterie umyw 0,25-0,3m nad przyborem, czyli 1,0-1,10m od podlogi, * bat wannowe 0,10-0,15m nad gorna kraw wanny, czyli 0,70-0,75m nad podl, * pluczki ustep ok. 1,6 m nad podl, * doplyw do pralki 1m nad podl, * natrysk do bat ok. 1m, * sito natrysk. 1,6-1,7m nad podl, * bateria wannowa 1/5 dl wanny. INSTAL.WODOC.WODY ZIMNEJ - przewody, urządzenia i armatura służąca do doprowadzania wody; rury żeliwne, stalowe (gwintowane, kołnierzowe, spawane, lutowane), z tw.szt., ołowiane (nie do wody pitnej), miedziane, mosiężne, aluminiowe, szklane. INST.WODOCIAGOWE OBEJMUJA: inst.wody zimnej, CWU, inst.p.poż; INST WODOCIĄGOWA- zespół urządzeń technicznych znajdujących się w obrębie parceli lub obiektu mających na celu dostarczenie wody w odpowiedniej ilości o odpowiednim ciśnieniu; CECHY INST. WODOC.-1) wyk. I zaprojektowane poprawie np. prędkość przepływu;2)optymalne zaprojektowanie (oszczędne, sensowne) ;3) niezawodność w określonym czasie. PRZYLACZE WODOC. (rys) jest wlasnoscia dostawcy wody ZASADY PROWADZENIA PRZYŁĄCZA WODOCIĄGOWEGO *połączenie powinno być jak najkrótsze; *przył.wodociąg.powinno być prowadzone 1,5 m od innych przyłączy i 1,5 m od rogu bud. *należy prowadzić je prostopadle do ściany bud. I sposób wykonania przejścia przez ścianę bud.powinien uwzględniać osiadanie bud.*powinno być prowadzone na odp. głębok.w ziemi tak by uwzględnić przemarzanie gruntu; *min. φ 32 mm wykonane z rur stal.ocynk.zaizol.specj.taśmą impregnowaną; *wyposażone w zasuwę domową; WEW INST WODOC rozgalezienie przy pomocy trojnika, na terenie nieruchom może znajdowac się wlasne ujecie wody a scieki odplywaja do wlasnych szczelnych zbiornikow szamb, otwory od zbiornikow od nieczystosci cieklych powinny się znajdowac: 15m otworow budynku, 7,5m od sasiada, min 15m od ujecia wody pitnej, otwory od zbiornikow od nieczystosci stalych powinny się znajdowac: 10m od otworow budynku, 3m od linii reg. Wew inst wodociag zaczyna się za wodomierzem i sklada się z poziomow które rozprowadzaja wode do poszczegolnych pionow a nastepnie do armatury wodociag LOKALIZACJA ZASUWY DOMOWEJ .zasuwe domow. lokalizujemy 1m przed linia regulacyjna od strony ulicy (aby była dostepna).Powinna przechodzic przez sciane bud. w otworze wiekszym o 10-15cm od srednicy przewodu. Otwor ten wypelnia się nastepnie obustronnie sznurem smolowanym i tlusta glina lub kitem asfaltowym. Wyjatek: jeżeli polaczenie przylacza wodoc. z przewodem ulicznym jest wykonane przez nawiercenie i przewod wodoc. jest polozony pod chodnikiem to zasuwę dom. wstawiamy zamiast kurka w komplecie nawiertniczym.Siec wew. zaczyna się poza wodomierzem,liczac od zaworu domowego glownego ze spustem. LOKALIZ POŁĄCZENIA DOMOWEGO powinna wychodzic w tym miejscu do granicy nieruchomosci skad można doprowadzic wode najkrotsza droga, powinny być ulozone na gleb zabezpiecz przed przemarzaniem (hz=0,8; 1; 1,2; 1,4 +0,4 = hpmin=1,2m) WODOMIERZ kazde przylacze wodoc. konczy się wodomierzem (np.wodom. studzienne,domowe,na ujeciach wody,na hydroforniach),po drodze do przylacza nie wolno nic dolaczyc, jest to możliwe dopiero za wodom. ..Dlugosc prostego odcinka wodoc. przed zestawem wodomierz. powinna być >=5 srednic przewodu,za zestawem 3 srednic. Lokalizacja wodom. Dom.:1)jeżeli odleglosc budynku od linii regulacyjnej jest <15m wodomierz montujemy w piwnicy w specjalnie wydzielonym pomieszczeniu (jeżeli bud.nie jest podpiwniczony to na parterze) *pom. wydzielone musi mieć jedna sciane zew. przez która przechodzi przylacze *pom. zamkniete i niedostepne dla osob niepowolanych *min.wysokosci=1,8m *suche o min.temp.4 C *oswietlone swiatlem elektrycznym *musi mieć kratke sciekowa ;Wodomierz montujemy 40-60cm nad podloga,nie dalej niż 1m od sciany zewnetrznej liczac po przewodzie 2)jeżeli budynek jest zlokalizowany dalej niż 15 m od linii regulacyjnej wodomierz musi znajdowac się w studzience wodomierzowej. TROJNIK-wykonuje się wtedy gdy srednica przylacza d>=0,5 D srednicy ( przewodu ulicznego)lub wieksza od 50mm (d>50mm)Wada:tego polaczenia jest to ze na czas jego wykonania należy zamknac doplyw wody. ARMATURA(patrz uzbrojenie sieci)-sluzy do prawidlowego korzystania,eksploatacji i regulacji sieci wodociagowej a) armatura czerpalna-zawory czerpalne i baterie czerpalne,płuczki ustepowe,automaty ustepowe(zawor czerpalny,zawor umywalkowy,bateria scienna,bateria wannowa scienna,spluczka ustepowa i zbiorniczkowa) b) armatura regulactyjna *zawor umywalkowy (stojacy) *zawor plywakowy-spluczka *zawor przelotowy odcinajacy prosty zwykly `-zawor przelotowy odcinajacy skosny zwykly (stosowane w instalacjach cieplej wody i CO) *zawor kulowy-nie daje zadnych oporow przy przeplywie (bezawaryjny) *zawor odcinajaco-regulacyjny (stosowany tam gdzie tradycyjnie stosowalo się zawory skosne w inst.CO) *regulacja reczna pokretlem-krzyza regulowana specjalnym kluczykiem c) armatura zabezpieczajaca *zawory zwrotne(przepuszczaja wode w jednym kierunku,stosowane w inst.wody zimnej po stronie tloczenia pomp (w inst.CO-na doplywie zimnej wody do podgrzewacza,aby nagrzana woda nie cofala się) *klapy zwrotne-duze srednice *zawory zwrotne -male srednice d) armatura zabezpieczajaca: *zawory bezpieczenstwa-zabezpieczaja inst.przed niepozadanym wzrostem cisnienia np.w inst.wody zimnej przy awaryjnym niepotrzebnym uruchomieniu się pompy ,w inst.CO gdy temp.wody podniesie się ponad przewidywalna) *odpowietrzniki w CO sluza do usuwania powietrza z inst.podczas napelnienia jej woda *separatory-sluza do stalego usuwania powietrza,które wydziela się podczas normalnej pracy CO *przerywacze-zabezpieczaja przed zasysaniem brudnej wody do inst.wody pitnej. UZBROJENIE SIECI WODOCIAGOWEJ(patrz armatura) 1)ZAPOROWE- reguluje przeplyw wody (zasuwy, zawory przelotowe, zawory zwrotne) 2)CZERPALNE- zawory czerpalne, hydranty, baterie wodociagowe 3)ZABEZPIECZAJACZE- zawory bezpieczenstwa, odpowietrzniki 4) POMIAROWE-wodomierze, monometry. ZAWORY I ZASUWY WODOCIAG- sluza do zamykania przeplywow wody i skonstruowane sa tak ze uniemozliwiaja raptowne zamkniecie i otwarcie duzych przeplywow wody. ZAWORY PRZELOTOWE zamyka odcinek przewodu, fi 15-50mm, laczy się z rurami na gwint, mogą być metalowe lub z tw szt ZAWORY PŁYWAKOWE stos przy spłuczkach, ZAWORY ZWROTNE : zawory dzialaja samoczynnie i stos gdy przeplyw wody powinien odbywac się w jednym kierunku, woda nie może plynac odwrotnie przez zawor zwrotny 1) grzybkowe poziome 2) grzyb. pionowe 3) klapowe. SIEĆI (UKŁADY) WEWNĘTRZNE WODOCIĄGOWE-(rys) zaczyna się za wodomierzem od zaworu domowego gł. ze spustem; składa się ona z rur rozdzielczych poziomych rozprowadzających wodę do poszczególnych pionów, które doprowadzają wodę na kondygnacje, tam rury rozdzielcze poziome rozprowadzają wodę do poszczególnych punktów czerpalnych; ROZDZIAŁY-sieć wod. wew. Może być zaopatrywana w wodę z 1.sieci poziomej dolnej lub górnej albo 2. z sieci pierścieniowej. *ROZDZIAŁ DOLNY- stos. prawie zawsze w sieciach jednostrefowych i urządzeniach hydroforowych; zapewnia dobre odpowietrzenie sieci; przepływ wody odbywa się od dołu ku górze w str najwyżej położonych zaworów czerpalnych; fi przewodów maleje zgodnie z kierunkiem przepływu wody; stos w bezpośrednim zaopatrzeniu w wodę sieci miejskiej, gdy ta wspomagana jest hydroforem. *ROZDZIAŁ GÓRNY- w sieciach wielostrefowych z urządzeniami zbiornikowymi górnymi otwartymi; w sieciach jednostrefowych, w których należy zapewnić możliwie stałe ciśnienie; ruch wody z góry do dołu-w tym kierunku zmieniamy fi. * SIEĆ PIERŚCIENIOWA- najbardziej korzystna; rozdział górny i dolny; pożądana przy wodociągowych sieciach ppoż. i wielostrefowych z urządzeniem hydroforowym. URZĄDZENIA ZBIORNIKOWE- są stos. zawsze tam gdzie występuje konieczność strefowego zaopatrywania w wodę. Mogą być otwarte(górne) lub zamknięte ciśnieniowe. 1)ZBIORNIKI OTWARTE-(rys)umieszczane w najwyższej części bud. Tak wysoko aby najbliżej położony punkt czerpalny był zaopatrywany w wodę pod niezbędnym ciśnieniem wylotowym; zw. wody jest pod ciśnieniem atmosferycznym a ruch odbywa się grawitacyjnie; zbiorniki powinny mieć taką pojemność aby podłączone do nich punkty czerpalne miały zapewnioną dostawę wody w okresie max. poboru wody; pojemność zależy od ilości punktów czerpalnych oraz od sposobu napełniania go wodą; zbiornik zaopatrzony jest w : przewód przelewowy zabezpieczający przed przepełnieniem oraz przewód spustowy z zaworem przelewowym umożliwiający opróżnienie zbiornika, i wodowskaz pływakowy lub ciśnieniowy, i odpowietrznik, zbiornik polaczony z atmosfera przez przewod odpowietrzajaco-napowietrzajacy z wkladka filtracyjna; musza być izolowane (aby nie zamarzly zima); jest to zbiornik zapasowo wyrownawczy Vc=Vu+Vm[m3], Vm=0,1Vu. 2)ZBIORNIKI ZAMKNIETE hydroforowe- (rys) usytuowane w podziemiach bud w połączeniu z zespołem pomp i silników el. tworzą urządzenia hydroforowe (ze zbiornikiem ciśnieniowym); zbiorniki wypełnione są wodą i powietrzem; działają na zasadzie ciśnienia wytwarzanego wewnątrz zbiornika przez wtłoczoną do niego wodę i sprężone powietrze; spr. powietrze utrzymuje w zbiorniku ciśnienie wystarczające do doprowadzenia wody do najwyżej położonego punktu czerpalnego; przerwy w pracach pomp potrzebne sa do ekonomicznej pracy, na ten czas zbiornik dopelnia wode;jest to zbiornik regulacyjny; ograniczony przez prace pomp których uzwojenie może się przepalic. ZBIORNIK POSREDNI (DOLNY) - stalowy, gromadzi zapas wody; gdy jest wypełniony zamyka zawór ale małe ilości wody nadal dopływają z sieci ulicznej, z niego pompa pobiera wodę. Stanowi ograniczenie poboru dużej ilości wody w jednostce czasu. Urządzenie hydroforowe posiada manometr. Na kolektorze tłocznym montowane są niewielkie zbiorniki ciśnieniowe (~35 l). DZIAŁANIE URZĄDZENIA HYDROFOROWEGO- pompy tłoczą wodę z wyrównawczego zbiornika dolnego, studni lub sieci miejskiej do zbiornika ciśnieniowego sprężając znajdującego się w nim powietrze tak długo aż ciśnienie wzrośnie do ciśnienia max. ustalonego dla danego zbiornika; wyłącznik ciśnieniowy wyłącza dopływ energię el. i zatrzymuje silnik pompy, a woda znajdująca się pod ciśnieniem sprężonego powietrza może być pobierana do momentu aż ciśnienie spadnie do min. wartości, kiedy najbardziej niekorzystnie położony punkt będzie zaopatrywany w wodę (pompa włącza się ponownie); podczas pracy hydroforu część powietrza znajdującego się w zbiorniku rozpuszcza się w wodzie wskutek czego zmniejsza się ilość wody w zbiorniku. Aby uniemożliwić duże pobieranie wody w jedn.czasu stawia się pomiędzy przewod. ulicz. a pompami hydroforowymi wyrównawczy zbiornik pośredni (dolny) bo inaczej ciśnienie w sieci ulicznej spadnie poniżej wartości minimalnej. WEWNĘTRZNE WODOCIĄDI STREFOWE- strefowanie stos. gdy : ciśnienie w sieci miejskiej zawsze lub w pewnych okresach jest niewystarczające, wskutek czego najwyższe kondygnacje muszą być zaopatrywane w wodę dodatkowo (dwustrefowe)(rys); gdy z powodu znacznej wysokości bud. zaopatrzenie jednostrefowe wywołałoby zbyt duże ciśnienie w sieci wewnętrznej (wielostrefowe).rys. PRÓBA SZCZELNOŚCI (zaraz po wew. Wodociagach strefowych) Napełniamy instalację wodą jednocześnie odpowietrzając ją przez najwyższy punkt. Podwyższamy ciśnienie wody do wymaganego(0,2 MPa więcej niż ciśnienie statyczne w przykanaliku miejskiej sieci wodociągowej.)Wyniki są pozytywne, jeżeli ciśnienie w instalacji nie opadnie więcej 5% w ciągu 20 min.i nie wystąpią przecieki.Potem całą instalację płuczemy i chlorujemy przez 24h. Do odbioru końcowego potrzebne jest zaświadczenie SANEPIDU o jakości wody. SYSTEMY ZAOPATRZENIA W WODĘ-(rys) elementy: ujęcie wody, stacja uzdatniania, pompownia- tłoczy wodę przewodami tranzytowymi do miasta, siec przewodów magistralnych, sieć rozdzielcza, przyłącza, odbiorca. ZBIORNIK-magazynuje wodę w razie zwiększonego poboru. Nocą ujecie ma większą wydajność niż potrzebny pobór. RODZAJE WÓD: 1) woda gruntowa- ma stałe właściwości fiz-chem, znaczną zawartość zw. min., najbezpieczniejsza z punktu widzenia bakteriologicznego, lokalizacja ujęcia: a) poziome (sztolnie- służą do ujmowania wody z większych głębokości w gruntach skalistych, dreny -ciągi drenarskie, gdy woda zalega płytko do 8m) b) pionowe- studnie 2) woda powierzchniowa- bardziej zanieczyszczona, zmienność wł. fiz-chem.; ujęcia wody powierzchniowej: zbiorniki nat. i szt.(rzeki, jeziora, strumienie, morza...); lokalizacja ujęcia: w nurcie rzeki, tam gdzie jest największa V przepływu. UZDATNIANIE WODY- polega na doprowadzeniu jakości wody do znormalizowanej; procesy mech.: 1)cedzenie, 2)osadzanie- redukcja soli min i odżelazianie wód podziemnych, filtracja przez złoże filtracyjne wód powierzchniowych; 3)dezynfekcja(chlorowanie, ozonowanie, fluorowanie). POMPOWNIE-służą do utrzymywania ciśnienia wody; pompy pobierają wodę tłoczą ją na stacje uzdatniania. Następnie woda płynie do zbiorników, gdzie jest gromadzona i pompownia tłoczy wodę do odbiornika. ZBIORNIKI- magazynują wodę w celu: 1)wyrównania sezonowych wahań wydajności żródła zaopatrzenia przez zbiornik retencyjny; 2)wyrównania wahań w poborze wody w ciągu doby- zb. wyrównawczy ; 3) zb. początkowy, pośredni i końcowy; 4)przepływowy i bocznikowy; 5) terenowe i wieżowe. OGRZEWANIE CENTRALNE to takie ogrzewanie gdzie ciepło niezbędne do ogrzewania pom. Wytwarza się w jednym centralnym żródle ciepła najczęściej w kotłowni a następnie jest przekazywane przewodami za pośrednictwem czynnika grzejnego (woda para wodna) do pom ogrzewanych. Takie o.c. może ogrzewać grupę bud , miasta. W zal od stos czynnika grzejnego są 3 podstawowe rodzaje ogrzań centr: 1. OGRZ. WODNE-czynnik grzejny to woda, krąży w przewodach od żródła ciepła (kotła) do urządzeń grzewczych (grzejników).Oddaje część swojego ciepła i wraca do kotła. Pierwsza grupa przewodów to przewody zasilające(piony i poziomy), druga - przewody powrotne. Zależnie od przyczyn powodujących ruch wody : A) ogrz. wodne grawit. W bud z własną kotłownią. Woda wracająca jest zimniejsza i cięższa i to ona wypiera z kotła wodę gorącą. Na tym obiegu suma strat przepływu wody musi być mniejsza od ciśnienia czynnego. W przeciwnym razie stos o. pompowe B) ogrz.wodne pompowe. W zal od temp i ciśnienia wody 1) ogrz. niskoprężne -max temp wody zasilającej 115*C, min ciśnienie 0.7 barów 2) ogrz. wysokoprężne-max. temp w. zasilającej 100*C 2. OGRZ. PAROWE - w ogrzewaniu parowym oddawanie ciepła przez parę wodną następuje przez skraplanie w urządzeniu grzewczym. Mogą one wracać grawitacyjnie do kotła parowego lub do zbiornika kondensatu(tu pompa przetłacza skropliny do kotła). 3. OGRZ. POWIETRZNE- ogrzewa się bezpośrednio w nagrzewnicach ogrzewanych wodą lub parą. Gdy ruch ciepłego powietrza w pompach wywołany jest jego nat. siłą unoszenia to ogrzewanie nazywamy grawitacyjnym. Stos. w bud jednorodzinnych, w dużych bud trzeba stos wentylatory.Temp.wewnątrz pomieszczeń: pokoje mieszkalne 20o,kuchnie indywidualne wyposażone w paleniska 16 o,łazienki 24 o,pokoje biurowe 20 o,hale pracy lekkiej 16 o,hale pracy ciężkiej 12 o INST GAZOWE I SIECI GAZOWE ; przyłącze gazowe do bud powinno być ze spadkiem min 4promili do przewodów ulicznych; gł. posadowienia: dla gazu ziemnego poniżej 0.6m; gazomierz-na klatkach schodowych(ost. kondygn. musi być odpowietrzana), montowany na wys 1.6, 1.8m nad posadzką.; umieszczany w skrzynce z wentylacją; nie można umieszczać w skrzynce z licznikiem elektrycznym; przy obliczaniu strata cisnienia nie powinna być mniejsza od normowej. ODBIÓR I PRÓBA SZCZELNOŚCI- przed próbą oczyszczamy inst gaz. z rdzy i innych zanieczyszczeń przez przepowietrzenie sprężonym powietrzem. Próbę wykonujemy przed pomalowaniem i zamontowaniu gazomierza. Nieszczelności połączeń powodujące spadek ciśnienia próbnego można wykryć poprzez powlekanie połączeń wodą mydlaną- w razie nieszczelności pojawią się pęcherzyki powietrza lub za pomocą urządzeń analizujących skład chemiczny powietrza. W czasie próby ciśnienie sprężonego pow w przewodach gazowych wynosi 50Mpa. Próbę uważa się za udaną jeżeli w ciągu 30 min. manometr rtęciowy nie wykaże spadku ciśnienia. Montuje się gazomierz, napełnia inst gazem i przekazuje inst administracji budynku. RODZAJE GAZU: a)węglowy: powstaje z odgazowywania węgla w wys.temp.bez dostępu powietrza,trujacy,lżejszy od powietrza, b)płynny (propanbutan) - z rafinacji ropy naftowej,nie zawiera CO,cięższy od powietrza,silnie wybuchowy c)ziemny (bezwonny) nie jest trujacy, dodawane sa subst zapachowe, nie zawiera tlenku wegla, z powietrzem tworzy mieszanke wybuchowa, lzejszy od powietrza, towarzyszy zlozom ropy naft. Odbiorniki gazu: przybory gazowe-nie odprowadza się spalin, paleniska - odprowadza się spaliny. Piony gazowe - gazów lżejszych od powietrza można prowadzić z pozostałą instalacją w budynku w tzw szachtach.Między przewodami musza być zachowane odpowiednie odległości. Szachty powinny być podzielone na odcinki na poziomie stropów każdej kondygnacji,a każdy odcinek musi być przewietrzany. Przewody gazowe: rury czarne bez szkliwu ,prowadzi się w stalowych obejmach po ścianach,rura 2cm od tynku,a w piwnicy 3cm. Gazociągi uliczne:a)wysokiego ciśnienia(pow.0,4MPa)-do dostaw,b)średniego ciśnienia(5kPa-0,4MPa)-sieć miejska,c)niskiego ciśnienia(do 5Kpa)-sieć miejska.