Trafność wewnętrzna
Plan E trafny wewnętrznie, to taki plan, który pozwala wyeliminować alternatywne - do ujętych w hipotezie badawczej - wyjaśnienia wariancji zmiennej Y
Owe alternatywne wyjaśnienia zmienności Y związane są z czynnikami odnoszącymi się do sposobu organizacji, przebiegu samego badania eksperymentalnego, niespecyficznymi zachowaniami się osób badanych w sytuacji badania eksperymentalnego oraz wpływem czynników z otoczenia fizycznego i społecznego sytuacji badawczej
Warunki od których zależy trafność wewnętrzna planu E:
(1) Plan E powinien być adekwatny do hipotezy (i tak, na przykład, plany „0-1” nie są adekwatne do testowania hipotez zakładających zależność krzywoliniową zmiennej Y od zmiennej X)
(2) Badacz powinien kontrolować wszystkie czynniki mogące mieć - poza zmienną X - wpływ na zachowanie się (także to niespecyficzne) osób badanych w trakcie badania eksperymentalnego
(3) Badacz powinien efektywnie manipulować zmienną X czyli powinien stworzyć takie warunki badania, które zapewnią maksymalizację wariancji zmiennej Y wyjaśnionej oddziaływaniem na tę zmienną postępowania eksperymentalnego X (efekty jego wpływu na Y można będzie oddzielić od „szumu” pochodzącego z pozostałych źródeł).
Trafność zewnętrzna
Trafność zewnętrzna planu E związana jest z pytaniem o zakres wniosków, które badacz sformułował na podstawie wyników uzyskanych z zakończonego badania. Dotyczy ona zakresu generalizacji (uogólniania) tych wniosków.
Warunki od których zależy trafność zewnętrzna planu E:
(1) Badacz powinien wiedzieć, czy uzyskane wyniki mogą być podstawą do formułowania uogólnień na całą populację, czy też mogą być jedynie potraktowane jako podstawa do sporządzenia psychologicznego portretu osób z przebadanych grup - eksperymentalnej i kontrolnej
(2) Problem trafności zewnętrznej, to także problem reprezentatywności warunków w których przeprowadzono badanie. Inaczej mówiąc, jest to problem typowości warunków badania dla warunków pozaeksperymentalnych na które będą uogólniane wyniki przeprowadzonego badania eksperymentalnej.
(3) Trafność zewnętrzna wyraża się też w następującym pytaniu: czy uzyskiwane przez badacza wartości zmiennych zoperacjonalizowanych nie zniekształcają rzeczywistych wartości zmiennych przysługujących osobom z populacji, które nie będą - w warunkach „życiowych” - przed wprowadzaniem określonego postępowania, wzorowanego na postępowaniu eksperymentalnym, poddawane pretestom
(4) Z trafnością zewnętrzną związany jest też problem czasu w którym badacz przeprowadził badanie.
© Jerzy Brzeziński, Wykłady z metodologii ... Wykład 4