Gospodarka odpadami
Józef Tischner ujmuje świat jako scenę ludzkiego dramatu. Więź pomiędzy człowiekiem a światem określa jako gospodarowanie. Pojęcie gospodarowania wynika więc z refleksji nad tą więzią. Gospodarowanie to przemiana jednego dobra w inne dobro. Gospodarowanie tworzy ludzki świat otoczenia. Celem gospodarowania jest tworzenie dobra, tworzenie wartości. Gospodarowanie jest nie tylko umiejętnością dobrania środków do celu, lecz przede wszystkim umiejętnością trafnego odkrywania hierarchii rzeczy, spraw, wartości. Dla człowieka być na ziemi to gospodarować. Jest on tutaj jako gospodarz, jako człowiek wolny rozumiejący naturę rzeczy w przeciwieństwie do człowieka swawolnego lub zniewolonego. Gospodarz przywiązuje się do swojego świata. W tym przywiązaniu kryje się także stosunek do drugiego człowieka oparty na wzajemności. Gospodarowanie jest przejawem wzajemności. Gospodarując jesteśmy razem, tworzymy siebie jako gospodarzy. Człowiek gospodarując porządkuje świat zgodnie ze swoimi intencjami, swymi zamiarami, tworzy ład przestrzeni.
Postęp techniczny i cywilizacyjny prowadzi do wzrostu produkcji i podaży towarów objawiając się dążeniem do coraz większej konsumpcji różnych dóbr materialnych, co wiąże się ze zużyciem tych dóbr a w konsekwencji z powstawaniem coraz większej ilości odpadów.
Śmietniska są tak stare, jak stare są siedziby ludzkie.
Odpady stanowią niezagospodarowaną część materii organicznej lub mineralnej, wytworzonej, przetworzonej i konsumowanej w całej działalności człowieka.
Radzenie sobie z coraz większymi ilościami śmieci jest poważnym problemem technicznym ze względu na ich urozmaicony skład. Najbardziej rozpowszechnionym sposobem usuwania śmieci to wywożenie ich na wysypisko.. Taki gigantyczny śmietnik nie tylko zajmuje miejsce w krajobrazie ale rodzi też nowe problemy techniczne. Na wysypisko nie powinny trafiać substancje toksyczne, chemicznie niebezpieczne, ani żadne inne stwarzające zagrożenie dla zdrowia człowieka i przyrody. Powinny zostać one unieszkodliwione w sposób właściwy dla każdej z nich. Tymczasem większość wysypisk w kraju, a Młynarskie nie odbiega od normy, budzi zgrozę różnorodnością śmieci.
Zwiedzanie wysypiska śmieci nie należy do przyjemności, ale chcąc być wiarygodną chciałam naocznie stwierdzić, co ludzie traktują jako śmieci. W widoku, który zmusza do refleksji i zastanawia, można zobaczyć wszystko: tekturę, papier, tworzywa sztuczne, folie i tekstylia, szkło, metale, gumy, gruz, chemikalia, zmiotki, żywność, odpady drewna z wiórami, listowie, części samochodowe i inne trudne do określenia substancje.
Obserwując penetrujących wysypisko ludzi, którzy pozyskują makulaturę, złom żelaza, złom metali kolorowych i inne przedmioty, wnioski nasuwają się same. Wcześniejsza segregacja śmieci na gruncie, czyli postawienie na to, co Unia Europejska postawiła już dawano jest nieuniknione. Traktuję to jako pewnik.
Podsumowując powyższe spostrzeżenia należałoby przyjąć jakieś metody, które zapobiegłyby powstaniu „ bomby ekologicznej”. Można wybrać dwie metody, metodę minimalną i metodę maksymalną.
Głównym czynnikiem, który będzie je rozgraniczał są zasoby finansowe mojej gminy.
Wariantem minimalnym jest opis sytuacji jaką sama zaobserwowałam i przedstawiłam. To rozwiązanie jest narzucone dzisiejszymi realiami ekonomicznymi i brakiem egzekwowania przepisów prawnych z Ustawy o ochronie środowiska poprzez samorząd.
Jednocześnie, na dzień dzisiejszy, nie wypracowano żadnych rozwiązań prawnych, które zainteresowałyby mieszkańców mojej gminy z prawami ochrony środowiska w temacie segregacji odpadów.
Badania państw europejskich, za poprawę stanu świadomości ekologicznej uznały iż edukacja ekologiczna obejmująca szereg ludzi od jak najmłodszych lat jest jak najbardziej uzasadniona. Większość nauczycieli w szkołach stwierdza, że nie ma kryteriów wiekowych w uświadamianiu podstawowych nawyków ekologicznych.
Reasumując powyższe spostrzeżenia proponuję wersję maksymalną i jedyną do przyjęcia w przyszłości dla środowiska w którym mieszkam i żyję.
Składowiska są, a także pozostaną w przyszłości nieodłącznym elementem zarządzania odpadami. Zmienia się aktualnie ich rola i miejsce. Składowiska staną się coraz częściej obiektami zlokalizowanymi dla całej drogi postępowania z odpadami, a nie jak dotychczas, a zwłaszcza w Polsce obiektami unieszkodliwiania, wprowadzania surowych odpadów do środowiska.
Rozróżnia się dwa zasadnicze rozwiązania składowiska odpadów:
Składowisko - reaktory biochemiczne, które produkują możliwe do przewidzenia i względem ilości i jakości oraz czasu trwania zanieczyszczenia w postaci ciekłej i gazowej
Składowisko - ostateczne magazyny, które przyjmują od początku eksploatacji odnawiające właściwości zbliżone do gruntów naturalnych. Składowane na nich główne pozostałości odpadów podlegają procesom zestalania, kompostowania.
Jakość i wielkość odpadów zależna jest od stopnia rozwoju i uprzemysłowienia. Z każdym rokiem zmienia się ilość i skład odpadów. Średnia ilość odpadów waha się w okolicach 300 kg na osobę czyli około 2 m3 w ciągu roku. Gwałtowny wzrost standardu życia odpowiada również gwałtownemu wzrostowi ilości odpadów. Ten wzrost niesie za sobą zapotrzebowanie na nowe miejsca składowania odpadów, a także poważnym staje się problem aby odpady zmniejszały swoją objętość i aby pozyskiwać zawarte w nich bogactwa.
W ostatnich latach w śmieciach wzrosła zawartość szkła, metali, tworzyw sztucznych. Śmieci są sprawdzane pod kątem właściwości kompostowych i paliwowych, badane są także pod względem zawartości w nich gazów, metali ciężkich, które uwolnione do środowiska w postaci toksycznych związków, mogą wyrządzać w nim duże szkody.
Badania nad śmieciami i odpadami pomagają w wyborze metod, które zapobiegałyby nadmiernemu gromadzeniu się śmieci. Analizy śmieci wskazują między innymi o ich wartości opałowej. Spalane odpady mieszane mogą stać się źródłem energii cieplnej dla okolicznych mieszkańców. Inną skuteczną metodą utylizacji odpadów jest ich kompostowanie.
Legalne i kontrolowane wysypisko śmieci może ograniczyć jego niewątpliwie szkodliwy wpływ na środowisko. W bardzo znacznym stopniu, dzięki budowie ujęć gazów, głownie siarkowodoru, można by zmniejszyć ich emisję do atmosfery, a wykorzystać do produkcji energii. Ale mimo, że dużo robi się w tym kierunku, wysypisko pozostaje tylko wielką górą śmieci. Ideałem byłoby, gdyby śmieci się dematerializowały, a krokiem w tym kierunku staje kompostowanie. Kompost jest świetnym nawozem. Co prawda zanieczyszczenia powodują, że nie może być stosowany do uprawy warzyw, ale z dobrym skutkiem wykorzystywany jest na szkółkach, sadach, trawnikach.
Inną metodą w zmniejszaniu ilości odpadów byłoby ich segregowanie, pod warunkiem, że wiadomo co zrobić z wyselekcjonowanymi śmieciami oraz że poszczególne surowce znajdą odbiorców. Na dzień dzisiejszy nie ma problemów z zagospodarowaniem żelaza, opakowań szklanych, czy papieru, jednak istnieje problem z opakowaniami plastikowymi, ale ten problem można by pokonać budując spalarnie. W wyniku spalania, we właściwych warunkach, uzyskane popiły, połączone z cementem mogą służyć do budowy i umocnień wysypisk lub być wykorzystane do budowy dróg.
Jeszcze bardziej idealnym rozwiązaniem byłoby odzyskanie jak największej ilości środków chemicznych w formie granulatu. Obecne technologie zapewniają utylizację, unieszkodliwienie substancji toksycznych, a nowo powstałe związki mogą być wykorzystane do innych celów.
Myślę, że redukcja objętościowa odpadów, którą można uzyskać przez spalenie nie jest w obecnym stanie rozwiązaniem optymalnym ze względu na bardzo wysokie stężenie dioksyn i innych bliżej nieokreślonych związków chemicznych, których oddziaływanie na środowisko trudno określić.
Techniczne najbardziej rozpracowywane na świecie metody utylizacji odpadów komunalnych to kompostowanie, które jest naturalnym procesem przebiegającym bez naszej woli w substancji organicznej zawieszonej w przyrodzie. Trudno przewidzieć, czy w przyszłość będzie należeć do kompostowni czy do spalarni, czy do odpowiednio przygotowanych wysypisk. Wiadomo jednak już dziś, że jedynym sposobem, który może zmniejszyć jest sortowanie śmieci, przy tym chodzi tutaj o ich żmudne, ręczne sortowanie.
Przy śmietniku powinny być pojedyncze pojemniki na żelazo, makulaturę, szkło, metale kolorowe, plastik itp. Można się obawiać, że u nas z naszymi tradycjami „zastaw się a postaw się” wiele osób będzie uważać, że sortowanie śmieci, chociażby własnych jest poniżej ich godności. Tym wszystkim warto zwrócić uwagę, że kraj, w którym takie właśnie sortowanie śmieci nie jest powszechne, nie jest najuboższym.
Bibliografia:
T. Unimski - „Ekologia, środowisko, przyroda” - WSiP W-wa 1995
F. Maciak - „Ochrona i rekultywacja środowiska” Wyd. SGGW W-wa 1996
Jeremi T. Królikowski, J.Rylke - „Społeczno - Kulturowe podstawy gospodarowania przestrzenią” Wyd. SGGW W-wa 2001