Wawrzyn Nowak

WT II

Grupa B1

Cięcie, przecinanie, wycinanie

1. Wiadomości ogólne

Do ręcznego ścinania i przecinania metali służą przecinaki. Do wycinania rowków i zagłębień używa się wycinaków.

Przedmioty poddawane ścinaniu zamocowuje się w imadle, następnie przystawia się w odpowiednim miejscu narzędzie i uderzeniami młotka powoduje usuwanie nadmiaru materiału.

Wykonywać ścinanie można na poziomie szczęk imadła lub według rysek uprzednio wytrasowanych na przedmiocie.

W przypadku ścinania na poziomie szczęk imadła materiał jest uchwycony w imadle w taki sposób, że nad poziom szczęk wystaje jedynie warstwa materiału przeznaczona do ścięcia. Grubość tej warstwy nie powinna przekraczać 4 mm. Jeżeli konieczne jest zebranie z przedmiotu warstwy grubszej, ścinanie wykonuje się kilkakrotnie - za każdym razem zdejmując niezbyt grubą warstwę metalu wystającą ponad szczęki imadła. Po ścięciu pierwszej warstwy przedmiot należy wysunąć z imadła na grubość następnej warstwy. Czynność tę powtarza się aż do usunięcia całego nadmiaru materiału. Do ścinania szerokich płaszczyzn stosuje się najpierw wycinaki i następnie przecinaki. Pierwsze równoległe rowki nacina się wycinakiem, a przecinakiem - ścina powstałe występy. Po usunięciu występów powierzchnię przedmiotu wygładza się przez ścięcie jeszcze jednej bardzo cienkiej warstwy materiału lub pozostałe nierówności spiłowuje się pilnikiem. Niekiedy konieczne jest wycięcie rowków o skomplikowanym kształcie na płaszczyźnie lub powierzchniach wklęsłych. Przycinanie wykonuje się na kowadle lub płycie. Przedmiot umieszcza się na płaskiej powierzchni kowadła lub płyty, a przecinak, trzymany lewą ręką. ustawia się prostopadle do materiału.

Następnie przecina się materiał uderzeniami młotka. Przy przecinaniu zmienia się położenie przedmiotu na powierzchni podstawki i kowadła lub płyty).

Przerzynanie wykonuje się narzędziem wieloostrzowym, zwanym pilą (ręczną lub mechaniczną). Robocza część piły nosi nazwę brzeszczotu. Jest to cienka uzębiona stalowa taśma, którą zamocowuje się w oprawie. Do przerzynania materiałów twardych używa się brzeszczotów o uzębieniu drobnym. Brzeszczoty o uzębieniu grubym stosuje się do przerzynania metali miękkich i tworzyw sztucznych. Przy przerzynaniu ręcznym przedmiot mocuje się w imadle w taki sposób, aby część przeznaczona do odcięcia wystawała poza szczęki imadła. Przedmioty pełne, cięte piłką ręczną, powinny być zamocowane w imadle tak, aby miejsce przecięcia znajdowało się w pobliżu szczęk imadła. Dzięki temu unika się drgań przedmiotu podczas cięcia.

Zamocowanie rur bezpośrednio w szczękach imadła mogłoby spowodować zgniecenie przedmiotu. Z tego powodu rury cienkościenne należy zamocowywać w imadłach za pomocą drewnianych nakładek.

Materiały metalowe o dużych przekrojach tnie się na piłach mechanicznych. Zwykle jest stosowana piła ramowa. Brzeszczot piły jest umocowany w ramie, która wykonuje ruch prostoliniowo - zwrotny. Materiał przeznaczony do przecięcia jest mocowany w imadle przytwierdzonym do stołu maszyny.

Do cięcia blach używa się narzędzi dwuostrzowych - nożyc ręcznych, dźwigniowych oraz krążkowych lub gilotynowych.

Rury tnie się za pomocą nożyc krążkowych wyposażonych w trzy rolki tnące. Dwie z nich, osadzone w korpusie przyrządu, nie są przesuwane. Trzecia rolka, umieszczona na dźwigni przyrządu, może być przybliżona lub oddalona od dwu poprzednich rolek za pomocą śruby. Dzięki temu przyrząd może służyć do cięcia rur o różnych średnicach.

Cięcie. Procesem pokrewnym procesom spawalniczym jest cięcie metali, polegające na wypalaniu lub wytapianiu w nich szczeliny.

Cięcie gazowe polega na spalaniu w strumieniu tlenu wydłuż linii cięcia metalu ogrzanego do odpowiedniej temperatury. Muszą być przy tym spełnione następujące warunki: metal przeznaczony do cięcia powinien w podwyższonej temperaturze łatwo tworzyć tlenki, a powstające produkty reakcji powinny bez trudu wypływać ze szczeliny, temperatura reakcji powinna być niższa od temperatury topnienia przecinanego materiału, temperatura topnienia powstałych tlenków powinna być niższa od temperatury topnienia metali. przewodnictwo cieplne metalu powinno być niewielkie ze względu na konieczność nagrzania go w określonym miejscu do wysokiej temperatury.

Z tych powodów nie wszystkie metale można ciąć metodą gazową. Jest ona stosowana do cięcia stali zawierającej niewielkie ilości węgla, np. do cięcia elementów kotłów, konstrukcji stalowych, taboru kolejowego, okrętów.

Do cięcia płaskowników i blachy stalowej o grubości do 3 mm służą dźwignicowe nożyce stalowe. Do cięcia prostoliniowego blachy stalowej o grubości do l mm stosuje się nożyce ręczne (proste), a do cięcia ręcznego blachy po krzywej lub do wycinania otworów - nożyce zakrzywione.

Rys. 1. Piłka ręczna do metali

Nożyce mają dwa noże, skośnie do siebie ustawione. Między noże wsuwa się blachę, która ma być przecięta wg rysy traserskiej. Ruch noży powoduje ich wgłębianie się w blachę i przecinanie stopniowe.

Do cięcia ręcznego cienkiej blachy stosuje się nożyce ręczne. Odróżniamy nożyce prawe i lewe, zależnie od położenia szczęki górnej. Nożycami prawymi nazywamy nożyce, w których szczęka górna znajduje się z prawej strony szczęki dolnej, a nożycami lewymi - nożyce, w których szczęka górna znajduje się z lewej strony szczęki dolnej. Nożyce należy tak dobierać do cięcia, żeby wytrasowana linia cięcia była widoczna podczas cięcia.

Rury tnie się za pomocą nożyc krążkowych wyposażonych w trzy rolki tnące. Dwie z nich, osadzone w korpusie przyrządu, nie są przesuwane. Trzecia rolka, umieszczona na dźwigni przyrządu, może być przybliżana lub oddalana od dwu poprzednich rolek za pomocą śruby. Dzięki temu przyrząd może służyć do cięcia rur o różnych średnicach. Przecinanie jest to odłączanie części materiału od całości. Przecinanie wykonuje się najczęściej na kowadle lub płycie z użyciem przecinaka, młotka i podkładki jako ochrony płatni kowadła. Przedmiot umieszcza się na płaskiej powierzchni kowadła lub płyty, a

Rys. 2. Prawidłowe trzymanie narzędzia - przecinaka

Rys. 3. Przecinaki: a) z krawędzią tnącą prostą, b) z krawędzią tnącą wypukłą

przecinaka, trzymany lewą ręką, ustawia się prostopadle do materiału. Następnie przecina się materiał uderzeniami młotka. Przy przecinaniu zmienia się położenie przedmiotu na powierzchni podstawki.

Do przecinania na zimno stosuje się narzędzia zwane przecinakami ślusarskimi. Przecinak składa się z części roboczej, czyli ostrza klinowego, skosu i chwytu zakończonego łbem. Stal narzędziową na przecinaki stosuje się w postaci prętów o przekroju poprzecznym prostokątnym z zaokrąglonymi krawędziami mniejszych boków prostokąta. Odpowiednia konstrukcja, prawidłowe ustawienie przecinaka przy pracy, celne uderzenia w wypukłość łba sprawiają, że przecinak pracuje prawidłowo i zużywa się na całej długości krawędzi tnącej. Przecinaka z krawędzią tnącą prostą używa się do ścinania płaskownika i do przecinania prostoliniowego, a przecinaka z krawędzią wypukłą - do przecinania blachy po łuku.

Obecnie nie stosuje się obróbki powierzchni przecinakami, gdyż jest ona za mało dokładna i za kosztowna. Taniej, łatwiej i dokładniej obróbkę powierzchni płaskich przeprowadza się na strugarkach poprzecznych lub na frezarkach. Wycinanie stosuje się gdy na powierzchni przedmiotu są potrzebne rowki lub wgłębienia, np. rowki smarowe na panwiach i prowadnicach.

Rys. 4. Wycinaki: a) prosty, b) wygięty, c) czterokrawędziowy do wycinania szczelin

Wycinanie z blachy elementów o różnych zarysach odbywa się w następujący sposób. Blachę z natrasowanym uprzednio zarysem kładziemy na płycie stalowej i przykładając przecinak w odległości około 2 mm od wytrasowanej linii uderzamy młotkiem. Po przesunięciu przecinaka nieco dalej, ponownie uderzamy młotkiem itd. Po wykonaniu nacięcia całego zarysu obracamy blachę na drugą stronę i, ustawiając przecinak wzdłuż widocznych śladów nacięć z pierwszej strony, wycinamy z blachy element wytrasowany. Przedmiot wycięty jest następnie opiłowywany pilnikiem wg wytrasowanego rysunku. W ten sposób można wycinać np. ramiona macek, wzorniki o zarysach krzywych itp.

2. BHP przy cięciu, przecinaniu i wycinaniu

Przy cięciu nożycami bezpieczeństwo pracy zapewni przede wszystkim praca uważna i zgodna z zasadami cięcia. Nożyce ręczne należy tak trzymać, żeby otwieranie ich było łatwe. a przy zamykaniu nie następowało przycinanie ręki ramiona dźwigni. Nożyce ręczne powinny być utrzymane w czystości, żeby nie rdzewiały, bo wtedy praca będzie cięższa, a tym samym mniej bezpieczna niż praca nożycami utrzymanymi w pełnej sprawności technicznej. Nieszczęśliwe wypadki podczas operacji przecinania zdarzają się z powodu pracy niewłaściwymi narzędziami. Młotek źle osadzony na trzonku może się na skutek zamachu zsunąć z trzonka i uderzyć sąsiedniego robotnika. Od łba narzędzia rozklepanego od uderzeń mogą się oderwać kawałki siali i ranić robotnika lub sąsiada. Nie zauważone pęknięcia narzędzia mogą spowodować odpadnięcie jego części i zranić sąsiednich robotników.

Przystępując do pracy należy sprawdzić:

1) Czy młotek nie jest pęknięty, czy jest dobrze osadzony na trzonku oraz czy trzonek nie jest uszkodzony.

2) Przecinak i wycinak powinny być ostre, bez szczerb i wykruszeń krawędzi tnącej, a ich łby prawidłowo zakończone.

3) Przy cięciu materiału kruchego (np. żeliwa) należy stosować ekrany z gęstej siatki

stalowej, chroniącej od wiórów odpryskujących od materiału.

4) W czasie ostrzenia narzędzi na szlifierce należy używać okularów ochronnych z nie tłukącego się szkła, jeżeli szlifierka nie ma wmontowanego odpowiedniego ekranu.

5) Ściernica szlifierki powinna być zabezpieczona mocną osłoną

6) Do pracy młotkiem pneumatycznym należy używać rękawic ochronnych.

7) W początkowym okresie nauki .należy używać tarcz zakładanych na przecinak, chroniących rękę od uderzeń.

1

Oprawka

---