Spis treści

Wstęp ………………………………………………………………………………….. 3

1. Metodologia ………………………………………………………………………. 5

1. Cel badań …………………………………………………………………………... 5

2. Hipotezy badawcze ………………………………………………………………... 5

3. Metodyka badań …………………………………………………………………… 5

2. Problem badawczy w świetle literatury ………………………………………… 7

1. Istota samorządu gminnego i jego znaczenie ……………………………………… 7

2. Organizacja i struktura samorządu gminnego w mieście Mrągowo ……………… 10

3. Statut i zadania samorządu gminnego ……………………………………………. 14

4. Źródła prawa finansowego samorządu terytorialnego ……………………………. 17

5. Nadzór nad działalnością gminną ……………………………………………….... 20

3. Gospodarka finansowa gminy ………………………………………………….. 24

1. Charakterystyka gminy Mrągowo ……………………………………………. …. 24

2. Budżet jako podstawa gospodarki finansowej gminy ……………………………. 26

1. Zasady konstrukcji budżetu gminy ………………………………………. 30

2. Procedura budżetowa ……………………………………………………... 31

3. Główne źródła dochodów ……………………………………………………….... 34

4. Analiza budżetu gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001 …………………….... 37

1. Dochody budżetu gminy Mrągowo ………………………………………………. 37

2. Wydatki budżetu gminy Mrągowo ……………………………………………….. 48

3. Inwestycje i zadania komunalne ………………………………………………….. 61

4. Wykonanie budżetu gminy w latach 1999 - 2001………………………………... 64

Podsumowanie ………………………………………………………………………. 77

Bibliografia ……………………………………………………………………………81

Spis rysunków ……………………………………………………………………….. 83

Spis tabel ……………………………………………………………………………... 84

Wstęp

Gmina jest podstawową formą organizacji lokalnego życia publicznego. Wykonuje w formach działań charakterystycznych dla państwa, korzystając z sankcji państwowej ustawowo sprecyzowany zakres zadań publicznych, należących uprzednio, na etapie „przed samorządowym”, do administracji rządowej. Zadania te wykonuje w imieniu własnym jak i na własną odpowiedzialność. Przede wszystkim gmina odpowiada za rozwiązywanie problemów, z którymi stykają się jej mieszkańcy, tzn. ma dbać, by lokalne drogi były równe, czyste, oświetlone i odśnieżone, woda w kranie smaczna, ścieki odprowadzone do oczyszczalni, a gminna zieleń kwitnąca. Buduje i utrzymuje żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, domy dla uboższych mieszkańców, biblioteki, baseny, niewielkie hale sportowe, domy kultury.

Prasa i telewizja także mają swój udział w informowaniu wspólnoty gminnej o rozwoju samorządu lokalnego oraz o tym, jakie środki są przekazywane przez władze centralne na realizację zadań własnych oraz zleconych

Dlatego też, obserwuje się, że każda gmina stara się, aby jej dochody w danym roku wzrastały. Jakikolwiek, więc przypływ pieniędzy lub innych środków do gminy jest szansą na to, by można było zwiększyć jej finanse na przykład poprzez pozyskiwanie środków pozabudżetowych. Okazuje się, iż pozyskiwanie takich środków przez gminę samorządową jest jedną z możliwości zwiększania dochodów własnych, które to w efekcie wpływają na jej wzrost gospodarczy i ekonomiczny.

Natłok zadań i niewystarczające subwencje powodują rezygnację gminy z inwestycji oraz ich zadłużenie w bankach. Co roku coraz głośniej słychać skargi samorządowców, na to, że państwo przyznaje coraz mniej środków na opiekę społeczną, dodatki mieszkaniowe, zasiłki czy oświetlenie ulic.

Pełna realizacja zaplanowanych przez gminę dochodów i jej wydatków, oraz efektywne i zarazem racjonalne rozporządzanie posiadanymi i przyznanymi dla samorządu środkami, jest niewątpliwie coraz trudniejsze. Bardzo zła sytuacja budżetu państwa przekłada się na finanse lokalnych jednostek. Z roku na rok, coraz częściej gminy posiłkują się pieniędzmi pochodzącymi z zewnętrznych źródeł - takich jak pożyczki, kredyty czy obligacje komunalne. Jeszcze kilka lat temu większość inwestycji w miastach czy gminach była finansowana pieniędzmi z corocznych wpływów budżetowych. Teraz miasta, szczególnie duże, muszą zaciągać kredyty lub emitować obligacje. Najistotniejszą przyczyną takiej sytuacji jest kryzys finansów publicznych, który w sposób „bolesny” oddziałuje na finanse samorządów, powodując, iż osiągane przez gminę dochody nie wystarczają na realizację wszystkich zaplanowanych w danym roku budżetowym zadań. Mało tego, z każdym rokiem uzależnienie jednostek samorządowych od państwa ulega zwiększeniu, a sytuacja finansowa staje się coraz trudniejsza. Brak systemu, który zapewniłby wpływy środków wystarczających na pokrycie wydatków lokalnych, zmusza gminy do częstszego dofinansowania się, np. pomocy społecznej z własnych środków, które mogłyby zostać przeznaczone na inwestycje.

Zdaniem samorządów przekazując do gmin coraz to nowe zadania i nie zapewniając na nie pieniędzy, rząd nie realizuje Konstytucji RP. Artykuł 167 ustawy zasadniczej stanowi, że „ jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań”.

Zakres pracy obejmuje, przedstawienie gminy miejskiej jako podstawowej jednostki samorządowej, realizującej potrzeby społeczności lokalnej, która rozwijała się przez minione dziesięciolecie i która w obecnej rzeczywistości ma możliwość decydowania o swoim systemie funkcjonowania w świetle aktualnie obowiązujących norm prawa. Normy te  decydują także o zasadach finansowania gminy tzn., jakie gmina może mieć dochody i na co je musi lub może wydatkować. Jednak, aby zwiększyć te dochody, musi się o to bardzo starać chociażby poprzez możliwości pozyskiwania środków pozabudżetowych od organizacji i fundacji w kraju jak i za granicą państwa polskiego.

Jeden z rozdziałów został, więc przeznaczony na analizę wykonania budżetu gminy Mrągowo na przestrzeni lat 1999 - 2001. W rozdziale tym chcę także ocenić realizację wykonania budżetów w stosunku do ich wcześniej przyjętych przez Radę Miejską projektów. Skupię się przede wszystkim na analizie określonych w ustawie o samorządzie gminnym zadań własnych gminy, będących po realizacji siłą napędową rozwoju gospodarczego gminy, oraz jej zadań zleconych. Zbadam ile i w jakich wysokościach przeznaczyło państwo subwencji i dotacji na określone zadania, a ile musiała dołożyć gmina - i czy w związku z tym gmina wykazała nadwyżkę, czy też deficyt. Wykażę także czy na przełomie lat 1999 - 2001 gmina efektywnie rozporządzała posiadanymi, przyznanymi środkami pieniężnymi oraz co wpłynęło na pogarszającą się sytuację finansową gminy Mrągowo.

1. METODOLOGIA

1.1. Cel badań

Celem pracy jest przybliżenie problematyki działalności gospodarczej jednostek samorządu gminnego, ale przewodnim celem badań jest, oparta na szczegółowej analizie budżetu gminy z lat 1999 - 2001, rzetelna ocena sytuacji finansowej samorządu gminnego miasta Mrągowo, a tym samym ocena systemu finansów lokalnych. Skupię się przede wszystkim na analizie określonych w ustawie o samorządzie gminnym zadań własnych gminy, będących po realizacji siłą napędową rozwoju gospodarczego gminy, oraz jej zadań zleconych.

1. Hipotezy badawcze

- wskazanie, że gmina efektywnie rozporządzała posiadanymi i przyznanymi z budżetu państwa oraz innych jednostek środkami pieniężnymi.

2. Metodyka badań

Drugi rozdział pracy poświęcony jest przybliżeniu samego pojęcia „ samorząd gminny”. Znajdą się tu informacje dotyczące:

• jego statutu, ustroju,

• zadań jakie powinien spełniać,

• władz, które nim kierują

• finansów, którymi zarządza

Wszystkie uzyskane informacje i definicje związane z pojęciem samorządu gminnego przedstawione są w świetle informacji uzyskanych ze źródła, jakim są ustawy:

- ustawa o samorządzie gminnym z dn. 8.III. 1990 r.,

- ustawa o finansach publicznych z dn. 26.XI. 1998 r.,

- ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa z dn. 24.VII. 1998 r.

W trzecim rozdziale przedstawiona zostanie ogólna charakterystyka gminy Mrągowo oraz procedura uchwalania budżetu tzn. od etapu tworzenia projektu budżetu, poprzez jego wykonanie do kontroli i uchwaleniu poprawek do zadań budżetowych w trakcie ich realizacji.

Podstawową i najważniejszą częścią, której poświęcone zostanie szczególnie dużo uwagi jest analiza budżetu gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001. Przedstawione zostaną środki pieniężne w postaci dochodów i wydatków budżetowych gminy Mrągowo w tychże latach; określony zostanie stopień i liczba wykonanych zadań komunalnych i inwestycji - tych, które udało się zrealizować w danym roku budżetowym - i te, które zostaną zrealizowane w terminie dłuższym i przy wyższych nakładach inwestycyjnych niż to zakładał uchwalony projekt budżetu gminy na dany rok.

W tym rozdziale zastosowana została zarówno metodą porównań, jak i analizą. Metodę porównań zastosuję przy ustaleniu i ocenie np. wpływu liczby i wielkości dochodów własnych na sytuację finansową gminy Mrągowo, porównaniu w poszczególnych latach planu budżetu z jego faktycznym wykonaniem itp.

Metoda analizy budżetu i źródeł jego finansowania posłuży do określenia:

• sposobu prowadzenia gospodarki finansowej w gminie Mrągowo,

• przyczyny dobrego (słabego ) rozwoju gminy,

• pozwoli ocenić jej możliwości rozwojowe oraz

• wpływu polityki prowadzonej przez władze samorządowe, a przede wszystkim zadań przez nią zrealizowanych na życie publiczne wspólnoty samorządowej, którą stanowią mieszkańcy miasta Mrągowo.

Podstawowymi materiałami, które posłużą do licznych porównań i analiz są sprawozdania otrzymane z Urzędu Miejskiego miasta Mrągowo dotyczące przede wszystkim:

• sprawozdania z wykonania budżetu wraz z licznymi wykazami i planami wykonania poszczególnych zadań,

• sprawozdania z przeprowadzonych lub rozpoczętych inwestycji.

Większa część pracy będzie jednak opierać się na metodzie monograficznej, która dzięki szczegółowej analizie danych liczbowych, jak również opisowych pozwoli na wnikliwą i usystematyzowaną analizę wykonywania budżetu gminy Mrągowo na przełomie lat 1999 -2001.

2. PROBLEM BADAWCZY W ŚWIETLE LITERATURY

2.1. Istota samorządu gminnego i jego znaczenie

Zgodnie z przepisami ustawy o samorządzie terytorialnym, która weszła w życie 8. III. 1990 r., ustrój administracji publicznej w Polsce jest od 27.V.1990 r. ustrojem dualistycznym, składającym się z administracji rządowej i samorządu terytorialnego.

„Uchwalenie tej ustawy było najprawdopodobniej jedną z najważniejszych zmian ustrojowych w Polsce. Restrukturyzacja samorządu terytorialnego zadecydowała o nowej pozycji gminy w państwie, gdyż przyczyniła się do wyłączenia gmin z hierarchicznego systemu organizacji władzy państwowej, wprowadziła ścisły rozdział środków publicznych pomiędzy budżet państwa i budżety gmin oraz spowodowała uwłaszczenie gmin tj. komunalizację majątku służącego realizacji ustawowych zadań gmin”.

Gmina jest głównym elementem samorządu terytorialnego i może mieć charakter:

• Miejski,

• Wiejski,

• Miejsko - wiejski

Rysunek 1. Podział gmin ze względu na ich charakter

GMINA

WIEJSKA MIEJSKA MIASTO I GMINA

Źródło: opracowanie własne

„Z mocy prawa ustanowionego przez ustawę o samorządzie gminnym, wspólnotę samorządową tworzą mieszkańcy gminy, a więc gminna wspólnota obejmuje z mocy samego prawa, mieszkańców gminy, osiadłych na terytorium gminy”. Gmina, jest zatem prawnie zorganizowanym, terytorialnym związkiem osób, określonym w ustawie jako wspólnota samorządowa.

Gmina jest podstawową formą organizacji lokalnego życia publicznego. Wykonuje ona, korzystając z sankcji państwowej, ustawowo sprecyzowany zakres zadań publicznych, należących uprzednio na etapie „przed samorządowym” do administracji rządowej. Zadania te wykonuje w imieniu własnym jak i na własną odpowiedzialność.

Władze gminy, szczególnie miejskiej na prawach powiatu (tzw. powiat grodzki), mają za zadanie utrzymywać komunikację miejską, domy pomocy społecznej, cmentarze, wysypiska śmieci, miejskie kąpieliska, a nawet schroniska dla bezdomnych psów i kotów.

Działalność gminy poddana jest nadzorowi administracji rządowej, a sam nadzór kontroli sądownictwa (przede wszystkim administracyjnego).

Samorząd gminny posiada osobowość prawną, tzn., że staje się nie tylko podmiotem prawa publicznego, ale i prawa prywatnego, a co za tym idzie, może posiadać własny majątek, samodzielnie nim rozporządzać, zarządzać, zaciągać zobowiązania itp.(przysługuje jej prawo własności i inne prawa majątkowe stanowiące mienie komunalne), a „jej samodzielność podlega ochronie sądowej”. Gmina, która ma własne grunty, może starać się o przyciągnięcie inwestorów, którzy wybudują na jej terenie fabrykę, magazyn lub supermarket. Bo każda inwestycja to miejsca pracy dla mieszkańców i podatki dla gminy.

Mieszkańcy gminy podejmują rozstrzygnięcia w glosowaniu powszechnym m.in. przez wybory i referendum, a także za pośrednictwem organów gminy ( rady gminy, wybranego przez radę zarządu).

Gmina jest jednostką, która prowadzi działalność gospodarczą, ale jest ona ograniczona do działalności gospodarczej ze sfery użyteczności publicznej, a tym samym nie prowadzi w zasadzie działalności zarobkowej, nastawionej na zysk. Jako podmiot prawa, gmina tworzona jest w drodze odpowiedniej procedury w formie przewidzianej prawem. Jest formą administracji zdecentralizowanej, tj. przy wykonywaniu zadań własnych podlega ona jedynie ustawom, a nie wytycznym i poleceniom służbowym jak to jest w przypadku organów administracji rządowej ogólnej i specjalnej, z którymi to gmina jest powiązana, ale w sposób zabezpieczający samodzielność ustrojową jej organów ( np. wojewodowie, urzędy skarbowe itp.).

Zgodnie z ustawą „tworzenie, znoszenie, łączenie i podział gmin, ustalanie ich granic i nazw oraz siedzib władz następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami”. Przy dokonywaniu tego typu procedur należy dążyć do tego, aby gmina obejmowała obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe zapewniające zdolność wykonywania zadań publicznych ( może obejmować jedną lub więcej miejscowości). Tak, więc utworzenie gminy nie jest sprawą dowolnych rozporządzeń rządowych. To odpowiednie organy rządowe muszą umiejętnie dostosować się do przemian dotyczących kształtowania się miast i wsi.

W ramach gminy lub miasta mającego status gminy mogą być tworzone jednostki pomocnicze: sołectwa -obejmujące z reguły jedną miejscowość lub wieś, ale i mogące obejmować większą liczbę miejscowości oraz dzielnice i osiedla. Jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto. Organem tworzącym te jednostki tworzy rada gminy w drodze uchwały po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy.

Przyznanie gminom samodzielności stworzyło szansę na wykorzystanie ludzkich możliwości i aktywności, ale nie pozbawiało i nie pozbawia odczuwania skutków kryzysu finansowego państwa.

Znaczenie samorządu gminnego

Samorząd gminny stanowi najprostszą i jedną z głównych form administracji decentralistycznej. Ma to wiele zalet, ale równocześnie może kryć wady.

Zalety:

• Wyzwalanie lokalnych inicjatyw,

• Zainteresowanie lokalnych społeczności zadaniami administracji publicznej,

• Ustalanie hierarchii potrzeb lokalnych,

• Podnoszenie kultury politycznej społeczeństwa,

• Daje rozeznanie w potrzebach i warunkach lokalnych, których nie znają organy na stopniu wyższym,

• Przewaga czynnika społecznego nad zawodowym,

• Może wprowadzać wszelkie obniżki podatków przynależnych gminom

Dla realizacji tych celów muszą wystąpić oprócz odpowiednich przesłanek prawnych (chronią od nadmiernej ingerencji organów administracji rządowej), czynniki ekonomiczne - głównie środki finansowe zapewniające realizację zadań własnych gminy.

Wady:

• Prowadzi do preferowania interesów lokalnych ponad interesy ogólne państwa,

2.2. Organizacja i struktura samorządu gminnego w mieście Mrągowo

Samorząd gminny działa poprzez:

• organy gminy;

- rada gminy,

- zarząd (wójt, burmistrz, prezydent miasta)

Rysunek 2. Struktura samorządu gminnego

GMINA

RADA GMINY ZARZAD GMINY

PRZEWODNICZĄCY PRZEWODNICZĄCY: wójt,

burmistrz, prezydent miasta

- SEKRETARZ GMINY

- SKARBNIK

Źródło: opracowanie własne

• urzędy gmin,

• jednostki organizacyjne gminy ( np. zakłady komunalne),

• komunalne osoby prawne ( np. spółki, przedsiębiorstwa),

• jednostki pomocnicze gminy ( np. sołectwa, dzielnice, osiedla),

• związki komunalne,

• stowarzyszenia gmin,

• wojewódzkie sejmiki samorządowe

Podstawowym organem gminy jest wybierana przez mieszkańców w głosowaniu powszechnym rada gminy (rada miejska). Jest ona „organem stanowiącym i kontrolnym w gminie”, przysługują jej podstawowe uprawnienia w sferze organizacji i działania gminy, np.:

- uchwalanie statutu gminy,

- stanowienie o kierunkach działania wójta,

- powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy ( na wniosek wójta),

- podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych i finansowych,

- uchwalanie budżetu, planów zagospodarowania przestrzennego, programów

gospodarczych,

- podejmowanie uchwał w sprawach tworzenia, likwidacji i reorganizacji

przedsiębiorstw, zakładów i innych jednostek organizacyjnych gminy.

W ramach kompetencji stanowiącej rada podejmuje uchwały, które mogą mieć różny charakter prawny. W ramach funkcji kontrolnej rada kontroluje nie tylko działalność zarządu, ale i „podporządkowanych mu jednostek”. Owe podporządkowane jednostki to: urząd gminy, jednostki typu zakładów samorządowych, przedsiębiorstwa lub spółki z udziałem kapitału samorządowego itp.

Ustawa o samorządzie gminnym normuje też tryb działania rady gminy. Czyni to w odniesieniu do pewnych tylko kwestii, gdyż organizację wewnętrzną oraz tryb pracy rady i jej organów określa statut gminy. Nie może być on jednak sprzeczny z ustawą.

Kadencja rady gminy( miejskiej) trwa 4 lata licząc od dnia wyboru. W skład rady wchodzą radni w liczbie:

• 15 w gminach do 20 000 mieszkańców,

• 21 w gminach do 50 000 mieszkańców,

• 23 w gminach do 100 000 mieszkańców,

• 25 w gminach do 200 000 mieszkańców i po 3 na każde dalsze rozpoczęte 100 000 mieszkańców, nie więcej jednak niż 45 radnych.

Rada wybiera ze swego grona przewodniczącego(nie może on łączyć funkcji szefa organu wykonawczego tj. wójta, burmistrza, czy prezydenta miasta i 1-3 wiceprzewodniczących oraz powołują stałe i doraźne komisje. Organami „wewnętrznymi” rady mogą być jej komisje. Racją ich powołania są względy racjonalizacji pracy stosunkowo licznego organu kolegialnego, jakim jest rada.

Jeśli siedziba rady gminy znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy, rada nosi nazwę rady miejskiej.

Organem wykonawczym gminy jest zarząd. Zarząd i jego poszczególni członkowie- są powoływani i odwoływani przez radę gminy. Zarząd składa się z 4 - 7 osób. Jeśli siedziba władz znajduje się w mieście na terytorium tej gminy wówczas organem wykonawczym jest burmistrz, a w miastach powyżej 100 000 mieszkańców prezydent miasta. To on reprezentuje gminę na zewnątrz.

Burmistrza wybiera rada miasta, a jego kadencja rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady miejskiej lub wyboru go przez radę miejską i upływa z dniem upływu kadencji rady miejskiej. Jest osobą, która kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz, a swoje zadania, do których należą:

• przygotowanie projektów uchwał rady gminy,

• określanie sposobu wykonywania uchwał,

• gospodarowanie mieniem komunalnym,

• wykonywanie budżetu oraz zatrudnianie,

• zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych,

• wymierza decyzje podatkowe.

Burmistrz wykonuje te zadania przy pomocy urzędu miasta. Od decyzji wydanej przez burmistrza lub organ, służy odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego.

Przy zarządzie gminy funkcjonują sekretarz gminy i skarbnik. Powoływani są oni przez radę gminy na wniosek przewodniczącego zarządu, ale nie są jego członkami, choć uczestniczą w jego pracach bez prawa głosowania.

Zadania sekretarza gminy:

• łącznik między radą gminy, a zarządem gminy,

• prowadzi sprawy gminy w imieniu przewodniczącego zarządu, ale tylko w zakresie

ustalonym przez zarząd.

Skarbnik:

• pełni zadanie głównego księgowego budżetu i ma obowiązek uczestnictwa

w pracach zarządu z prawem doradczym,

- ma prawo odmówienia kontrasygnaty na pisemne polecenie wójta lub burmistrza

w przypadku, gdyby wykonanie tego polecenia stanowiło przestępstwo albo

wykroczenie.

Urząd gminy - ma służyć pomocą zarządowi gminy. Nie należy z tego wnioskować, że urząd nie spełnia żadnych funkcji pomocniczych w stosunku do rady gminy i jej komisji, zwłaszcza rewizyjnej. Dzieje się tak jednak wyłącznie za pośrednictwem zarządu, ze względu na podporządkowanie organizacyjne urzędu temu organowi.

Jego zasady funkcjonowania i organizację określa regulamin organizacyjny uchwalony na wniosek zarządu przez radę gminy. Kierownikiem jest burmistrz (wójt) i to on wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego pracowników stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych ( nie może ich jednak zwolnić ani zatrudnić). Należy przyjąć, że statut urzędu jest konsekwencją samorządowego charakteru gminy. Urząd gminy składa się z kadry pracowników zawodowych. Ich status prawny reguluje ustawa z 22.03.1990 r. o pracownikach samorządowych wraz z przepisami wykonawczymi, stosownie do postanowień art.33 ust.6 ustawy o samorządzie gminnym.

Działalność organów gminnych jest jawna, a tryb ich pracy i organizację wewnętrzną określa statut.

Ustawa o samorządzie gminnym przewiduje, że gmina wykonuje zadania nie tylko przy pomocy organów i urzędów, ale także przez inne jednostki organizacyjne. Będą to głównie przedsiębiorstwa i zakłady w rozumieniu prawa administracyjnego.

Rysunek 3. Schemat organizacyjny Urzędu Miejskiego w Mrągowie

Źródło: opracowanie własne

2.3. Statut i zadania samorządu gminnego

O ustroju samorządu gminnego stanowi statut gminy. Uchwalenie statutu należy do wyłącznej właściwości rady gminy lub też rady miejskiej(w przypadku, gdy miejscowość gdzie jest siedziba rady znajduje się na terytorium gminy). Określa on także uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy.

To statut gminy określa organizację wewnętrzną oraz tryb pracy organów gminy, a zostaje ogłoszony w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Gmina Mrągowo ma statut miasta nadany w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

Zadania samorządu gminnego

Gmina realizuje zadania publiczne o charakterze lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Są to zadania własne gminy, albo zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Podział zadań gminy na własne i zlecone zależy od przyjętej przez państwo w danym okresie polityki społecznej, gospodarczej i administracyjnej, a więc o podziale zadań gminy decydują aktualne potrzeby i cele polityki państwa przyjęte przez ustawodawcę. Zadania publiczne gmina wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

• Zadania własne ( art. 7 ust. o samorządzie terytorialnym) związane są z zaspokojeniem zbiorowych potrzeb gminy, a koszty ich realizacji pokrywane są ze środków własnych gminy. W szczególności zadania te obejmują sprawy:

• ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska gminnych przyrody oraz gospodarki wodnej,

• wodociągów zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwienia odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

• gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

• lokalnego transportu zbiorowego,

• ochrony zdrowia,

• pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

• gminnego budownictwa mieszkaniowego,

• edukacji publicznej,

• kultury, w tym bibliotek gminnych innych placówek upowszechniania kultury,

• kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych urządzeń sportowych,

• targowisk i hal targowych,

• zieleni gminnej i zadrzewień,

• cmentarzy gminnych,

• porządku publicznego bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,

• utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

• polityki parorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,

• wspierania i upowszechniania idei samorządowej,

• promocji gminy,

• współpracy z organizacjami pozarządowymi,

• współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw

Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.

Przekazanie gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji.

• Zadania zlecone - to powierzone gminom zadania z zakresu administracji rządowej, które dotyczą podobnie jak zadania własne gminy różnych dziedzin działalności publicznej i mogą być wykonywane na podstawie porozumienia gminy z organami administracji rządowej. Zadania zlecone mają charakter zadań:

• zadań zleconych z mocy ustawy- to zadania z zakresu administracji rządowej do których należy:

• prowadzenie akt stanu cywilnego,

• prowadzenie ewidencji ludności, w tym także wystawianie dowodów osobistych,

• prowadzenie ewidencji działalności gospodarczej,

• wydawanie decyzji w sprawach wyłączenia gruntów z produkcji rolnej, w tym także nakładanie kar za samowolne dokonania wyłączenia gruntów spod produkcji,

• opracowywanie planów ewakuacji ludności oraz dokonywanie innych czynności z zakresu obrony cywilnej,

• prowadzenie spraw związanych z wykonywaniem powszechnego obowiązku obrony oraz współpraca z wojskiem, w szczególności w sprawach poboru,

• profilaktyka alkoholowa,

• zadań powierzonych do prowadzenia w drodze porozumienia;

• z innymi jednostkami samorządu terytorialnego ( powiatem), np.

- prowadzenie rejestracji pojazdów i wydawanie dowodów rejestracyjnych,

- wydawanie praw jazdy,

- prowadzenie ewidencji gruntów,

• z wojewodą, np.

- pośrednictwo w przyjmowaniu dokumentów o wydanie paszportu i odbiór

paszportu,

- opieka nad cmentarzami i grobami wojskowymi.

Zadania te powinny być finansowane ze środków przyznanych gminie specjalnie na realizację tychże zadań ( dotacje celowe). Przekazującym te środki jest odpowiedni organ administracji rządowej ( wojewodowie). Środki te, powinny być przekazywane w trybie umożliwiającym pełne i terminowe wykonanie zlecanych zadań. W przypadku niedotrzymania warunków dotyczących sposobu określania wysokości dotacji celowej oraz trybu ich przekazywania gminie przysługuje prawo dochodzenia należnego świadczenia w postępowaniu sądowym.

Plan z zakresu zadań zleconych nie podlega zatwierdzaniu przez radę. Podlega on akceptacji takim, jakim jest. Rada nie może też przenosić konkretnych dotacji na inne zadania. Zarząd odpowiada za prawidłowe wykonanie zadań przed tym organem, który przekazał dotację. Niewykorzystane środki podlegają zwrotowi.

Wykonanie i bezpośrednie finansowanie takich zadań ustawodawca zleca gminom głównie ze względu na to, że gminy są gęsto rozsiane na terenie całego kraju, a ich organy znajdują się blisko sytuacji będących przedmiotem regulacji np. wypłacanie miesięcznych zasiłków członkom rodzin uznawanych za jedynych żywicieli rodzin.

Dokładne ustalenie zadań własnych gminy i zadań zleconych, a także przyznanie związanych z realizacją tych zadań kompetencji zawierają ustawy regulujące poszczególne dziedziny działalności społecznej lub gospodarczej.

Wykaz wielu zadań własnych i zleconych oraz kompetencji gminy zawiera ustawa z 17.V.1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej. Podobnie inne ustawy ( np. o zakładach opieki zdrowotnej, o planowaniu przestrzennym, o systemie oświaty, o opiece społecznej) ustalają, które zadania są zadaniami gminy i które z nich mają charakter zadań własnych, a które są zadaniami zleconymi.

Zadania gmin są w zasadzie ustalone jednakowo dla ogółu gmin, jednak ich odmienny charakter uzasadnia zróżnicowanie zakresu zadań odnoszących się do różnych kategorii gmin, w szczególności przekazanie większej grupy zadań dużym miastom.

Spełnienie wszystkich zadań i oczekiwań związanych z potrzebami lokalnymi jest możliwe pod warunkiem zapewnienia pewnej autonomii finansowej władz samorządowych ( gminnych). Wyraża się to możliwością wyłącznego kształtowania wydatków budżetowych oraz możliwością pozostawiania wypracowanych nadwyżek budżetowych na następne lata i przeznaczenia ich na różne lokalne potrzeby.

2.4. Źródła prawa finansowego samorządu terytorialnego

Do głównych źródeł prawa finansowego samorządu terytorialnego, jakim jest gmina jest:

- konstytucja,

- ratyfikowane umowy międzynarodowe,

- ustawy.

• Konstytucja zawiera następujące regulacje dotyczące bezpośrednio gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego:

• jednostkom tym zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań (art. 167 ust. 2),

• dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa (art. 167. Ust. 2),

• źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określane w ustawie,

• zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych (art. 167 ust. 4),

• jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie (art. 168).

• Europejska Karta Samorządu Terytorialnego

• społeczności lokalne mają prawo w ramach narodowej polityki gospodarczej do posiadania własnych zasobów finansowych, niezbędnych do wykonywania uprawnień, i decydują samodzielnie do o przeznaczeniu tych zasobów,

• wysokość zasobów finansowych społeczności lokalnych powinna być dostosowana do zakresu uprawnień przyznanych przez Konstytucję lub przez ustawę,

• przynajmniej część zasobów finansowych społeczności lokalnej powinna pochodzić z opłat i podatków, których wysokość społeczności te mają prawo ustalać w zakresie ustalonym ustawą,

• systemy finansowe na których opierają się dochody pozostające w dyspozycji społeczności lokalnych, powinny być zróżnicowane i elastyczne,

• ochrona społeczności lokalnych finansowo słabszych wymaga zastosowania procedur wyrównawczych lub rozwiązań równoważnych mających na celu korygowanie skutków nierównego podziału potencjalnych źródeł dochodów, a także wydatków. Procedury te nie powinny ograniczać swobody podejmowania decyzji przez społeczności lokalne w zakresie ich uprawnień własnych,

• społeczności lokalne powinny być konsultowane w odpowiednim trybie, co do form przyznania im zasobów pochodzącym z redystrybucji dochodów,

• o ile jest to możliwe subwencje przyznane społecznościom lokalnym nie powinny być przeznaczane na finansowanie specyficznych projektów. Przyznanie subwencji nie może zagrażać podstawowej wolności społeczności lokalnej do swobodnego prowadzenia własnej polityki w zakresie przyznanych jej uprawnień,

• dla potrzeb finansowania nakładów inwestycyjnych społeczności lokalne powinny mieć dostęp do krajowego rynku kapitałowego, w granicach określonych prawem.

• Ustawa z dnia 26.11.1998 r. o finansach publicznych - obejmuje nowe regulacje m.in.:

• określenie pojęcia sektora samorządowego finansów publicznych,

• objęcie sektora samorządowego zasadami jawności i przejrzystości finansów publicznych,

• objęcie samorządowego długu publicznego regulacjami ustawowymi odnoszącymi się do państwowego długu publicznego i samorządowego długu publicznego,

• określenie ogólnych zasad zaciągania zobowiązań przez jednostki samorządu terytorialnego,

• wprowadzenie możliwości istnienia w jednostkach samorządu terytorialnego funduszy celowych,

• wprowadzenie wieloletnich programów inwestycyjnych,

• nowa klasyfikacja zadań jednostek samorządu terytorialnego i związanych z nimi wydatków budżetu,

• odstąpienie od zasady równowagi budżetu jednostek samorządu terytorialnego i wprowadzanie możliwości uchwalania budżetu z nadwyżką lub deficytem,

• wprowadzenie wymogu opracowywania informacji o stanie o stanie mienia komunalnego,

• wprowadzenie możliwości udzielania z budżetu jednostek samorządu terytorialnego dotacji podmiotom nie należącym do finansów publicznych, ale wyłącznie nie działającym w celu osiągnięcia zysku oraz wyłącznie na cele publiczne związane z realizacją zadań publicznych tej jednostki,

• możliwość wykorzystania w następnym roku budżetowym kwot wydatków, które nie wygasły z upływem roku budżetowego.

• Ustawa z dnia 26.11.1998 r. O dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000

Ustawa ta reguluje:

• źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego,

• zasady ustalania subwencji ogólnych dla tych jednostek,

• zasady i tryb przekazywania subwencji ogólnych,

• zasady i tryb udzielania dotacji celowych jednostek samorządu terytorialnego.

• Ustawa z dnia 07.10.1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych- dotyczy ona wykonywania przez izby:

• nadzoru i kontroli nad gospodarką finansową jednostek samorządu terytorialnego,

• funkcji opiniodawczej i informacyjno-szkoleniowej izb a także organizacji i zasad działania tych organów.

• Ustawa budżetowa

• Inne źródła prawa

Do pozostałych źródeł prawa finansowego jednostek samorządu terytorialnego należą:

• akty wykonawcze do wcześniej omówionych ustaw,

• akty prawa miejscowego regulujące samorządową gospodarkę finansową (budżetową) np. uchwały budżetu rad gminy, powiatów, sejmików województwa,

• rozporządzenia.

2.5. Nadzór nad działalnością gminną

Instytucja nadzoru nad działalnością gminy należy do najistotniejszych zagadnień określonych w ustawie o samorządzie gminnym. Z jednej strony, stanowi on prawnie przewidzianą ingerencję w zasadę samodzielności gminy, a z drugiej ma na celu zapewnienie przestrzegania prawa przez gminę i jej prawidłowe funkcjonowanie.

Nadzór nad gminą sprawowany jest przez Prezesa Rady Ministrów oraz wojewodę, a w zakresie zaś spraw budżetowych przez regionalną izbę obrachunkową. Kompetencje nadzorcze, choć w ograniczonym zakresie przysługują również Sejmowi.

Według ustawy o samorządzie gminnym przedmiotem nadzoru jest działalność gminna. Należy to rozumieć zarówno jako działalność polegającą na realizacji zadań własnych samorządu, jak również zadań zleconych. W zakresie zadań własnych nadzór ma się ograniczyć tylko do kryterium legalności, to znaczy zgodności działań z prawem. Przez prawo należy rozumieć tylko przepisy powszechnie obowiązujące. W przypadku zadań zleconych samorządowi, nadzór poszerzono o dalsze kryteria, a mianowicie kryteria celowości, gospodarności i rzetelności.

Nadzorowi poddane są organy gminy; tj. rada i zarząd gminy. W ramach nadzoru można wyróżnić środki kontroli, które mają dostarczać organowi nadzoru informacji o działaniu nadzorowanych organów oraz środki korygujące działalność niezgodną z prawem.

W ramach środków kontroli organy nadzorcze mają prawo żądania niezbędnych informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy oraz mogą dokonywać wizytacji administracji gminnej i uczestniczyć w posiedzeniach organu gminy. Ponadto przewodniczący zarządu ma obowiązek przedkładania wojewodzie uchwał rady w ciągu 7 dni od daty ich podjęcia. Uchwały budżetowe oraz uchwały w sprawie absolutorium dla zarządu oraz inne uchwały objęte zakresem nadzoru regionalnej izby obrachunkowej przedkładane są tej izbie również w ciągu 7 dni od daty ich podjęcia. Inną formą nadzoru może być obowiązek zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania przez inny organ. Obowiązek taki, może wynikać z ustawy o samorządzie gminnym lub z innych przepisów prawa. Zajęcie stanowiska przez właściwy organ powinno nastąpić w ciągu 14 dni od daty doręczenia rozstrzygnięcia lub jego projektu przez organ gminy. W przeciwnym razie organ gminy może uznać, że jego rozstrzygnięcie nie jest kwestionowane.

Jako środki korygujące działalność nielegalną organów gminy można wskazać instytucje orzekania o nieważności uchwał, wstrzymania ich wykonania, stwierdzenia innych naruszeń prawa, jak i zaskarżenia w określonych sytuacjach, uchwał do sądu administracyjnego.

Obowiązuje generalna zasada, że uchwały organów gminy sprzeczne z prawem są nieważne, a o nieważności tych uchwał w całości lub w części orzeka organ nadzoru. Może to jednak uczynić tylko w terminie 30 dni od daty doręczenia uchwały. Jeśli w tym terminie organ nadzoru nie zajmie stanowiska w tej kwestii, a uczyni to dopiero po upływie tego czasu, to wówczas organ nadzoru może tylko zaskarżyć uchwałę organu gminy do sądu administracyjnego. Wówczas, gdy naruszenie prawa przez uchwałę jest nieistotne, organ nadzoru nie stwierdza nieważności uchwały, lecz ogranicza się do stwierdzenia, iż uchwałę wydano z naruszeniem prawa.

Rozstrzygnięcie nadzorcze powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o dopuszczalności skargi do sądu administracyjnego. Właściwy organ gminy może wnieść skargę na rozstrzygnięcie nadzorcze w terminie 30 dni od daty doręczenia mu tegoż rozstrzygnięcia. Organ nadzoru wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały, może wstrzymać jej wykonanie. Jeśli stwierdzenie nieważności dotyczy uchwały budżetowej, to budżet w części objętej stwierdzeniem nieważności, nie może być wykonany do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd administracyjny. Wstrzymanie wykonania uchwały może też zarządzić sąd administracyjny, jeśli organ nadzoru zaskarżył uchwałę organu gminy do sądu z powodu upływu 30 dniowego terminu od daty doręczenia mu uchwały i nieskorzystania w tym terminie z kompetencji nadzorczych.

W sprawach zleconych gminie, wojewodowie w ramach swoich kompetencji nadzorczych mogą wstrzymać wykonanie uchwały organu gminy, oraz uchylić uchwałę takiego organu i wydać zarządzenie zastępcze. Wstrzymanie wykonania uchwały może nastąpić nie tylko z przyczyn nielegalności działania, ale także z powodu niecelowości, nierzetelności lub niegospodarności. Jednocześnie wojewoda przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia oraz wskazuje na zaistniałe uchybienia oraz termin załatwienia sprawy. Jeśli organ gminy nie uwzględni wskazówek wojewody, to wówczas wojewoda może uchylić uchwałę i wydać zarządzenie zastępcze. O podjęciu zarządzenia zastępczego wojewoda ma obowiązek powiadomić właściwego ministra.

Zarządzenie zastępcze wojewody wchodzi w życie w terminie 30 dni od daty jego wydania, z tym, że powiadomiony o zarządzeniu zastępczym minister może wydać inne rozstrzygnięcie, w tym też uwzględniające stanowisko organów gminy.

Bardziej drastycznym środkiem nadzoru jest zawieszenie organów gminy i ustanowienie zarządu komisarycznego. Można go stosować, gdy występują jednocześnie dwie przesłanki: przedłużający się brak skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych, oraz gdy brak ten nie rokuje nadziei na szybką poprawę. W takim przypadku Prezes Rady Ministrów może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do dwóch lat, nie dłużej jednak niż do wyboru zarządu przez rade kolejnej kadencji. Ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom gminy i wezwaniu ich do niezwłocznego przedłożenia programu naprawczego dla gminy.

Najbardziej drastycznym środkiem nadzoru jest rozwiązanie rady gminy lub rozwiązanie zarządu gminy. Rozwiązać radę gminy może tylko sejm z inicjatywy Prezesa Rady Ministrów, a rozwiązanie to pociąga za sobą z mocy prawa rozwiązanie wszystkich organów gminy. Może ono nastąpić tylko w przypadku powtarzającego się naruszenia przez radę gminy konstytucji lub ustaw. Po rozwiązaniu rady gminy następują wybory nowych organów gminy. Do czasu ich przeprowadzenia Prezes Rady Ministrów wyznacza osobę, która pełni funkcje rozwiązanych organów. W razie powtarzających się naruszeń konstytucji lub ustaw przez zarząd gminy, wojewoda wzywa radę gminy do zastosowania niezbędnych środków w celu wyeliminowania tych naruszeń. Jeśli to nie odnosi skutków, wówczas wojewoda występuje z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów o rozwiązanie zarządu gminy. Do czasu wyboru nowego zarządu funkcje tego organu pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.

Gmina korzystając ze swej pozycji ustrojowej dysponuje prawem ochrony swoich interesów w przypadku, gdy jej zdaniem rozstrzygnięcie nadzorcze lub zajęte stanowisko, bezpodstawnie ingeruje w działalność gminy. Ma ona wtedy prawo do zaskarżenia rozstrzygnięcia nadzorczego do Naczelnego Sądu Administracyjnego w trybie 30 dni od daty jego doręczenia. Podstawa wniesienia skargi jest wskazanie niezgodności powołanych działań z prawem. Do złożenia skargi uprawniona jest gmina, a podstawą wniesienia skargi jest uchwała organów gminy. z upływem terminu do wniesienia skargi bądź z datą jej oddalenia lub odrzucenia, rozstrzygnięcie nadzorcze staje się prawomocne.

3.GOSPODARKA FINANSOWA GMINY

3.1. Charakterystyka gminy Mrągowo

Gmina Mrągowo położona jest w północno - wschodniej części Warmii i Mazur, stanowiąc jeden z najbardziej urokliwych części województwa warmińsko - mazurskiego. Odległość do stolicy regionu - Olsztyna wynosi ok. 69 km.

Rysunek 4. Plan miasta Mrągowo

Źródło: http://www.mragowo.um.gov.pl/

Miasto Mrągowo obejmuje obszar 15 km2 i liczy ok. 23269 mieszkańców. Po reformie administracyjnej kraju w 1998 roku, gmina Mrągowo jest jednocześnie miastem na prawach powiatu. 48% jego powierzchni to obszar zurbanizowany. Użytki rolne stanowią 21,6%, obszary zalesione - 8,8%, zaś akweny wodne - 21,6%.Dominujące branże gospodarki to przemysł spożywczy (mleczarski), drzewny (meblarski), odzieżowy, turystyka. Brak jest dużych zakładów przemysłowych. Do największych zaliczyć można Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Warmia”, Okręgową Spółdzielnię Mleczarską, Mazur Direkt Sp. z o.o.. Walory krajoznawcze powodują, że właśnie z turystyką związane są plany rozwoju miasta.

Duża część inwestycji miejskich związana jest, już od kilku lat, z ochroną środowiska.

Zaliczyć do nich można, m.in.:

-   budowę oczyszczalni ścieków biologiczno-chemiczno-mechanicznej o wydajności

6000 m³/dobę - oddana do użytku w połowie 1995 r., wykorzystana w 67%,

-   budowę składowiska sanitarnego odpadów stałych - przekazane do użytku w 1995 r.,

- rekultywację starego wysypiska śmieci - 1996/97,

- budowę nowego głównego kolektora sanitarnego (ca 4 km) -1995 r.,

- przebudowę i modernizację głównej przepompowni ścieków - 1995/1996 r.,

- kanalizację ulic i zabudowań nad jeziorami,

-   rekultywację jeziora,

- budowę infrastruktury sanitarno-technicznej w dzielnicy przemysłowo -

mieszkaniowej,

-  realizację zdań w zakresie ochrony powietrza poprzez: budowę ciepłociągu miejskiego, zmianę technologii wypieku pieczywa w piekarniach z tradycyjnego na ekologiczne oraz budowę filtrów i urządzeń odpylających w kotłowniach, które muszą pozostać w eksploatacji lub przejście w nich na paliwo ekologiczne.

Czynnikiem sprzyjającym inwestowaniu w Mrągowie jest dotychczasowy rozwój infrastruktury technicznej oraz możliwości wypoczynkowe, przez co Mrągowo zostało zakwalifikowane do klasy A. Równie dobrze oceniona została aktywność marketingowa władz samorządowych (B). Do klasy D jakość rynku pracy, infrastrukturę otoczenia biznesu, skuteczność dotychczasowej transformacji ustrojowej (dotychczasowe inwestycje zagraniczne, postępy w prywatyzacji). Najniżej oceniono dostępność komunikacyjną, chłonność lokalnego rynku oraz klimat społeczny (stabilność lokalnej sceny politycznej i rozwój instytucji społeczeństwa obywatelskiego).

Z istniejących obiektów zabytkowych w Mrągowie na uwagę zasługują: zespół kościelny pw. św. Wojciecha z XIX w. (ul. Królewiecka), kościół ewangelicko-augsburski z XVIII w. (przy ul. Kościelnej), kościół prawosławny pw. Przemienienia Pańskiego (ul. Roosevelta), budynek ratusza miejskiego, dawna wartownia (pl. Kajki), spichlerz (ul. Roosevelta), cmentarze rzymskokatolicki i ewangelicki oraz zabytkowy zespół kamieniczek przy ulicach: Królewieckiej, Warszawskiej i Roosevelta. Dogodne połączenie Mrągowa z okolicznymi miejscowościami zachęca do zwiedzania zabytków okolicznych miast: w Sorkwitach pięknego pałacu w stylu angielskiego gotyku, sanktuarium oo. Jezuitów w Świętej Lipce z pięknym barokowym zespołem sakralnym, gotyckiego zamku biskupów warmińskich, kościołów i klasztoru katarzynek w Reszlu, dawnej kwatery Hitlera w Gierłoży i wielu innych.

3.2. Budżet jako podstawa gospodarki finansowej gminy

Gminy jako organy administracji publicznej zostały zobowiązane do wykonywania określonych zadań własnych oraz zleconych zadań administracji rządowej. W celu realizacji tych zadań, gminom przyznano osobowość prawną i sądową ochronę samodzielności działań, wyposażono je w odrębny majątek (mienie komunalne), przekazano im ustawowo gwarantowane źródła dochodów, a także prawo do wykonywania zadań publicznych w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, co z kolei nadało im prawo do samodzielnego stanowienia budżetu, jako podstawy gospodarki finansowej gminy.

Niezależność finansowa gminy jest najistotniejszym wyznacznikiem jej samodzielności i samorządności. To właśnie dzięki budżetowi, będącemu podstawą gospodarki finansowej gminy, może ona spełniać swoje podstawowe zadanie, jakim jest zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej.

Budżet gminy jest rocznym planem dochodów i wydatków gminy, uchwalonym w formie uchwały budżetowej oraz rocznym planem przychodów i rozchodów:

• zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i środków socjalnych,

• funduszy celowych jednostki samorządu terytorialnego.

Literatura ekonomiczna przedstawia dwie funkcje budżetu:

1. rozdzielcza - gromadzenie, podział i wydatkowanie zasobów pieniężnych ponoszonych przez państwo na sfinansowanie wydatków; polega na przejmowaniu na rzecz budżetu, część zasobów pieniężnych od podmiotów gospodarczych i ludności oraz na przydzielaniu określanych części tych zasobów innym jednostkom. W wyniku redystrybucji dochodów BP następuje przeniesienie części zasobów pomiędzy:

• różnymi działami gospodarki narodowej,

• różnymi regionami kraju,

• różnymi grupami ludności,

• różnymi państwami (pożyczki zagraniczne).

2. kontrolna - ściśle związana z funkcją rozdzielczą, gdyż proces gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych jest kontrolowany pod kątem oceny celowości, legalności i efektywności gospodarki budżetowej.

Budżet zawiera m.in. :

• plany przychodów i wydatków,

• wydatki budżetu w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji budżetowej,

• prognozowane dochody według ważniejszych źródeł i działów i klasyfikacji

budżetowej,

• źródła pokrycia deficytu lub przeznaczenia nadwyżki budżetu,

• wydatki związane z wieloletnimi programami inwestycyjnymi,

• upoważnienia zarządu do zaciągania długu oraz spłat zobowiązań,

• zakres i kwoty dotacji przedmiotowych,

Podstawowe składniki budżetu:

1. Dochody gminy

Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są środki publiczne pobierane bezpowrotnie przez te jednostki od osób fizycznych, osób prawnych i jednostek nie posiadających osobowości prawnej, a także środki otrzymywane z budżetu państwa w formie subwencji i dotacji na realizację określonych zadań.

Z punktu widzenia samodzielności dochody jednostek samorządowych możemy podzielić na własne, przyznawane ustawowo na czas nieokreślony i obce które nie mają stałego charakteru i nie pochodzą z własnej działalności jednostki. Dochody jednostek samorządu terytorialnego, zasady gromadzenia dochodów, tryb ustalania, przekazywania subwencji i dotacji z budżetu państwa określa ustawa. Ustawy dzielą dochody gmin na obligatoryjne i fakultatywne.

Do dochodów obligatoryjnych zaliczamy:

1. podatki:

• od nieruchomości, od środków transportowych i od posiadania psów - pobierane na podstawie ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych,

• rolny - pobierany na podstawie ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym ,

• leśny - pobierany na podstawie ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach,

• od spadków i darowizn,

• od działalności gospodarczej osób fizycznych, opłacane w formie karty podatkowej,

2. wpływy z opłat:

• skarbowej,

• eksploatacyjnej - w części określonej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. prawo geologiczne i górnicze,

• lokalnych - pobieranych na podstawie ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych ,

• innych, pobieranych na podstawie odrębnych ustaw,

3. udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa:

• 27,6% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, zamieszkałych na terenie gminy,

- 5% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, posiadających siedzibę na terenie gminy z wyjątkiem podmiotów posiadających wyodrębnione organizacyjnie zakłady położone w innej gminie niż gmina właściwa dla siedziby podatnika.

W takim przypadku dochody są przekazywane do budżetów gmin, na terenie których położone są te zakłady proporcjonalnie do liczby osób w nich zatrudnionych,

4. subwencja ogólna,

5. dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe gmin oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych gminy,

6. dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej zlecone gminie oraz inne zadania zlecone ustawami,

7. odsetki od środków finansowych gminy, gromadzonych na rachunkach bankowych,

8. dochody z majątku gminy.

Dochodami fakultatywnymi gmin są m.in.:

1. dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych, oraz zadań realizowanych przez gminę wspólnie z organami administracji rządowej lub innymi jednostkami samorządu terytorialnego,

2. dotacje z funduszy celowych,

3. darowizny, zapisy i spadki,

4. odsetki:

• od pożyczek udzielanych przez gminę,

• od nieterminowo regulowanych należności, stanowiących dochody gminy

Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 - 2001 przyznała gminom szeroki wachlarz dochodów. Główne pochodzą z podatków pobieranych przez urzędy skarbowe i przekazywane gminom. Gmina nie ma wpływu na ich wysokość ani na ściągalność. Nawet podatki wpływające bezpośrednio na rachunek gminy ( np. podatek rolny, od nieruchomości lub od środków transportu ) nie mogą być ustalane przez gminę w dowolnej wysokości. Minister Finansów w corocznych rozporządzeniach określa maksymalną wysokość tych podatków, a gmina może je przyjąć lub obniżyć.

b) Wydatki gminy

Do zadań własnych gminy należą wszystkie sprawy i zadania publiczne o znaczeniu lokalnym, zaspokajające zbiorowe potrzeby wspólnoty, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Są to m.in. sprawy:

1. komunalnego budownictwa mieszkaniowego,

2. pomocy społecznej, ośrodków i zakładów opiekuńczych,

3. oświaty,

4. lokalnego transportu zbiorowego,

5. gospodarki terenami i ochrony środowiska,

6. gminnych dróg oraz organizacji ruchu drogowego,

7. targowisk i hal targowych,

8. zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, wodociągów o zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymanie czystości i porządku,

9. kultury fizycznej - terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

10. zadrzewień i zieleni komunalnej,

11. porządku publicznego,

12. utrzymania obiektów administracyjnych oraz utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej,

13. kultury - bibliotek komunalnych i innych placówek upowszechniania kultury.

Katalog zadań gmin jest bardzo szeroki. Gmina jest prawnie zobowiązana do realizacji zadań przypisanych jej ustawami. Jednak przyznane dochody nie zawsze wystarczają na zaspokojenie wszystkich potrzeb mieszkańców. Władze gmin muszą wybierać kierunki rozwoju i sposób wydawania środków publicznych. Z tego względu działania organów gminy nie mogą w pełni usatysfakcjonować wszystkich mieszkańców. Często, aby móc realizować zadania, gminy są zmuszone zaciągać kredyty. Jednak jest to tylko częściowe rozwiązanie problemu. Zaciągnięte kredyty trzeba spłacać w okresie późniejszym, co spowoduje zmniejszenie przyszłych środków finansowych.

Udział poszczególnych pozycji w tworzeniu budżetu jest zmienny i wynika to z realizacji zadań własnych gminy.

3.2.1. Zasady konstrukcji budżetu gminy

Konstrukcja treści budżetu jest wyznaczona przez zespół zasad budżetowych, wśród których najważniejsze znaczenie mają zasady : jedności , jawności, uprzedniości, równowagi , szczegółowości.

• Zasada jedności - polega na tym, iż jednostka samorządu terytorialnego samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu, który jest ujęty w jednym akcie prawnym

• Zasada jawności - gospodarka finansowa jednostki samorządu terytorialnego jest jawna, na zarząd nałożony jest obowiązek informowania mieszkańców o założeniach projektu budżetu , kierunkach polityki społecznej i gospodarczej oraz źródłach gromadzenia zasobów pieniężnych i sposobie ich wykorzystania.

• Zasada uprzedniości - jednostka samorządowa ma obowiązek uchwalić budżet do końca roku budżetowego poprzedzającego rok budżetowy. Zasada ta nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego, gdyż zgodnie z art. 122 ustawy o finansach publicznych, uchwałę budżetową organ stanowiący uchwala przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach - nie później niż do 31 marca roku budżetowego.

• Zasada równowagi budżetowej - jednostki samorządu terytorialnego mają obowiązek podjęcia wszelkich czynności, które mają na celu doprowadzenie do zachowania równowagi budżetowej w każdym stadium prowadzenia gospodarki budżetowej. W budżecie samorządu wydatki nie mogą przekroczyć dochodów.

• Zasada szczegółowości - budżet musi być uchwalony i sporządzony ze szczególnym podziałem dochodów i wydatków budżetowych.

3.2.2. Procedura budżetowa

Procedura budżetowa to przewidziany prawem tryb opracowania, uchwalania i wykonania budżetu. Procedurę i zasady sporządzania budżetu oraz szczegółowość towarzyszących mu materiałów informacyjnych określa Rada Gminy. Decyduje ona o tym, czy ograniczy się tylko do materiałów informacyjnych, wymaganych przez obowiązujące przepisy, czy zobowiąże zarząd do opracowania innych materiałów. Dodatkowe materiały to informacje:

- o zadaniach inwestycyjnych, finansowych budżetu gminy,
- o sytuacji finansowej gminy,
- o przebiegu wykonania, realizacji budżetu.

1. Projekt budżetu i jego uchwalenie w gminie Mrągowo

Projekt budżetu sporządza Zarząd Gminy, uwzględniając wskazania Rady Gminy i zasady prawa budżetowego.

Wskazówki Rady Gminy mogą dotyczyć:

- utworzenia rezerw celowych na wydatki,

- opracowania projektu budżetu w kilku wariantach,

- postanowienia Rady Gminy o zaciągnięciu pożyczki lub kredytu.

Zarząd Gminy jest ponadto zobowiązany do opracowania informacji na temat stanu mienia komunalnego, którą wraz z projektem budżetu przedkłada Radzie Gminy do dnia 15 listopada roku, poprzedzającego rok budżetowy. Zarząd został również zobligowany do przesłania projektu budżetu do wiadomości Regionalnej Izbie Obrachunkowej, celem zaopiniowania.

Projekt budżetu gminy rozpatrywany jest przez radę gminy, a następnie przez nią uchwalany. Rada gminy jest zobowiązana uchwalić budżet do końca roku poprzedzającego rok budżetowy. Jeżeli to nie nastąpi, podstawą gospodarki finansowej gminy jest projekt budżetu przedłożony radzie gminy. Ustawa o samorządzie gminnym stanowi, że w razie nie uchwalenia budżetu przez radę gminy do 31 marca roku budżetowego ustala go dla gminy regionalna izba obrachunkowa. Budżet gminy jest publikowany. Wójt lub burmistrz ewentualnie prezydent miasta zobowiązany jest niezwłocznie ogłosić uchwałę budżetową przez jej rozplakatowanie w miejscach publicznych lub w inny sposób miejscowo przyjęty.

W projekcie budżetu, obok dochodów i wydatków powinny się znaleźć:

- nadwyżka budżetowa z lat ubiegłych
- przychody i rozchody związane z zaciągniętymi pożyczkami i kredytami
- przychody i rozchody związane z udzielonymi pożyczkami
- lokaty w bankach

Uchwałą budżetową jednostki samorządu terytorialnego nie wolno zmieniać innych uchwał. Uchwała budżetowa podobnie jak ustawa budżetowa jest szczególnym aktem normatywnym, ponieważ taki charakter maja jej treść, sposób tworzenia, obowiązywania i kontrolowania. Stąd też wymogi stawiane przez ustawę o finansach publicznych. Najważniejszym z nich jest enumeratywne wyliczenie tego, co powinna zawierać uchwała budżetowa.

2. Wykonanie oraz kontrola wykonania budżetu

Wykonanie budżetu gminy podlega kontroli rady gminy. Zarząd gminy opracowuje i przedkłada radzie gminy roczne sprawozdanie z wykonania budżetu gminy w układzie według działów, rozdziałów i paragrafów.

Rada gminy rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu gminy w terminie do dnia 30 kwietnia po roku sprawozdawczym i podejmuje decyzję w sprawie udzielenia bądź odmowie udzielenia absolutorium zarządowi gminy. Uchwałę w sprawie absolutorium rada gminy podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy. Rada gminy rozpoznaje sprawę odwołania zarządu z przyczyny nie udzielenia absolutorium na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od podjęcia uchwały w sprawie nie udzielenia zarządowi absolutorium. Po zapoznaniu się z opiniami gminnej komisji rewizyjnej oraz regionalnej izby obrachunkowej w sprawie uchwały rady gminy o nie udzieleniu absolutorium i po wysłuchaniu wyjaśnień zarządu rada gminy może odwołać zarząd większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

Zmiany dochodów i wydatków w budżecie mogą być dokonywane na zasadach i w zakresie określonych odpowiednimi przepisami ustawowymi. Organ stanowiący może upoważnić zarząd do dokonywania zmian w planie finansowym budżetu gminy z wyłączeniem możliwości przeniesień wydatków między działami.

Przyczyną zmian w budżecie może być:

1. zmiana kwoty dotacji celowej,

2. wykorzystanie środków z rezerwy celowej - nie można swobodnie wykorzystywać takiej rezerwy, lecz tylko zgodnie z celem założenia i jej nazwą;

3. zmiany wynikające ze zmian w wysokości subwencji.

Obsługę bankową gminy wykonuje bank wybrany przez organ stanowiący gminę w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych. Zasady wykonywania obsługi bankowej określa umowa zawarta między zarządem gminy a bankiem. Organ stanowiący może także upoważnić zarząd do lokowania środków w innych bankach - wówczas nie ma zastosowania ustawa o zamówieniach publicznych.

Kontrolę nad gospodarką finansową sektora finansów publicznych sprawują te organy, które uchwalają plany finansowe tego sektora. Zwykle czynią to nie bezpośrednio, lecz przez wyspecjalizowane organy. W gminach takimi wyspecjalizowanymi organami kontrolnymi są przede wszystkim komisje rewizyjne a także regionalne izby obrachunkowe.

Zadania RIO polegają na :

1. kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych gmin, związków międzygminnych, stowarzyszeń gmin i powiatów, sejmików samorządowych i innych komunalnych osób prawnych,

2. pełnieniu nadzoru nad działalnością komunalną w zakresie spraw budżetowych,

3. prowadzeniu działalności informacyjnej i szkoleniowej w zakresie spraw budżetowych.

Podstawowym instrumentem działalności RIO są kontrole. Celem tych kontroli jest stwierdzenie czy działalność finansowa samorządów jest prowadzona w sposób zgodny z prawem oraz czy dokumentacja finansowa jest zgodna ze stanem faktycznym. Tylko w odniesieniu do gospodarki środkami finansowymi przeznaczonymi na wykonanie zadań zleconych przez administrację rządową - RIO może również dokonywać kontroli pod względem celowości i gospodarności.

Inspektorzy RIO ds. kontroli mają prawo do zapewnienia im dostępu do wszelkich materiałów niezbędnych do wykonania ich zadań. Po kontroli sporządza się protokół i wystąpienia pokontrolne. Jednostka kontrolowana ma obowiązek zawiadomić RIO w ciągu 30 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego o jego wykonaniu bądź przyczynach jego niewykonania. Ponadto, RIO bada uchwały budżetowe - może je uznać w całości lub części, a jeżeli do dn. 31 marca jednostka samorządu gminy nie ustanowi budżetu to RIO ustala budżet dla tej jednostki w terminie do dnia 30 kwietnia.

RIO jest także zobowiązane do wydawania opinii o informacji jedn. samorządu gminy o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze i cały rok, rozpatrywania spraw dotyczących odmowy kontrasygnaty przez skarbnika i inne.

1. Główne źródła dochodów

Konstytucja w art. 167 zapewnia wszystkim jednostkom samorządu terytorialnego udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. Oznacza to, że zmiany w zakresie zadań i kompetencji gminy następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

Szczegółowe rodzaje źródeł dochodów gminy, zasady ustalania subwencji ogólnych dla gmin oraz tryb przekazywania dotacji celowych z budżetu państwa dla gminy reguluje ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Dochody budżetu gminy pochodzą przede wszystkim z czterech zasadniczych źródeł:

1. danin publicznych - tzn. podatków i opłat,

2. mienia komunalnego - np. z tytułu dzierżawy i sprzedaży mienia

komunalnego,

1. subwencji i dotacji przydzielonych z budżetu państwa,

2. ze zwrotnych źródeł przychodów - np. pożyczek, kredytów i emitowania

papierów wartościowych.

Ad. a) Gmina nie ma wpływu na ich wysokość ani na ściągalność. Nawet podatki wpływające bezpośrednio na rachunek gminy ( np. podatek rolny, od nieruchomości lub od środków transportu) nie mogą być ustalane przez gminę w dowolnej wysokości. Minister Finansów w corocznych rozporządzeniach określa maksymalną wysokość tych podatków, a gmina może je przyjąć lub obniżyć.

Ad. b) W przypadku prawdopodobieństwa wystąpienia deficytu budżetowego, stanowią zabezpieczenie pozyskania dodatkowego źródło dochodów.

Ad. c) Środki finansowe z budżetu państwa przeznaczone na określone lub nieokreślony cel. Każda gmina otrzymuje z budżetu państwa subwencję ogólną, składającą się z trzech części: podstawowej, oświatowej, rekompensującej. Kwota przeznaczona na subwencję ogólną dla wszystkich gmin nie może być mniejsza niż 1 proc. planowanych w ustawie budżetowej dochodów budżetu państwa oraz kwot wpłat tych gmin, które są zobowiązane ją zasilić. Z budżetu państwa udzielane będą dotacje celowe na realizację zadań własnych gminy z zakresu: pomocy społecznej, wypłat dodatków mieszkaniowych, innych zadań. Mają one być przekazywane przez wojewodów. Ustawa nie określa ani ich wysokości, ani sposobu jej ustalenia.

Ad. d) Ustawa o finansach publicznych z dnia 26 listopada 1998r. nakłada na jednostki samorządu terytorialnego ograniczenia związane z wysokością zaciąganych zobowiązań.

Tabela 1. Różnice między dotacją a subwencją

RÓŻNICE	DOTACJA	SUBWENCJA
Cel przeznaczenia	środki publiczne przeznaczone na określony cel	cel nie jest określony, czasem ukierunkowany na konkretne zadania (np. subwencja oświatowa)
Wydatkowanie	muszą być wydatkowane zgodnie z przeznaczeniem	wydatkowanie wg. uznania, potrzeb podmiotu
Kontrola	podlega kontroli (zmiana przeznaczenia lub nieścisłości to kara, utrata prawa do dotacji na 3 lata)	nie ma kontroli
Okres zadysponowania	środki muszą być wydane w przeciągu 1 roku budżetowego	środki które nie zostały wydatkowane przechodzą na rok następny
Zakres autonomii finansowej	ograniczony zakres kompetencji w decydowaniu (ograniczona autonomia finansowa dotowanego podmiotu)	określony prawem, szerszy zakres autonomii finansowej

Źródło: opracowanie własne

Zgodnie z art. 114 tej ustawy: "łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budżetowego nie może przekroczyć 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym". Z kolei łączna kwota spłat rat kredytowych i pożyczek oraz potencjalnych spłat kwot z tytułu udzielonych przez samorząd poręczeń nie może być większa niż 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego. W ten sposób ustawodawca chciał zabezpieczyć samorządy przed możliwością utraty płynności finansowej.

Polskie prawo nie przewiduje możliwości bankructwa gminy, równocześnie nie dopuszcza dofinansowania samorządu z budżetu państwa czy też wykupu wierzytelności przez Skarb Państwa. Oznacza to, że władze gmin muszą prowadzić rozsądną i rzetelną politykę budżetową, gdyż w przeciwnym razie staną przed koniecznością samodzielnego rozwiązywania kryzysu finansowego.

4. ANALIZA BUDŻETU GMINY MRĄGOWO W LATACH 1999 -2001

O wymiernych efektach działania samorządu gminnego decydują ich finanse. Zasoby pieniężne gromadzone są przede wszystkim w budżetach samorządu gminnego.

4.1. Dochody budżetu gminy Mrągowo

Sprawozdanie z wykonania budżetu Miasta Mrągowo przedstawia plan dochodów i wydatków, wynikających z uchwał budżetowych, a także ich wykonanie.

a) Wykonanie planu

W dziale zatytułowanym „ dochody” sprawozdania z wykonania budżetu miasta Mrągowo, zestawiony jest plan i wykonanie dochodów za dany rok budżetowy. Wykonanie planu dochodów zobrazowane jest dodatkowo wskaźnikiem określającym stosunek dochodów zrealizowanych do dochodów wynikających z uchwał budżetowych, czyli tzw. stopą wykonania. Plan i wykonanie dochodów ( ogółem) przez gminę Mrągowo w latach 1999 - 2001 prezentuje tab. 2.

Tabela 2. Dochody budżetu gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001 (w zł.)

 

Analizowane lata	Plan	Wykonanie	% wykonania (4:3)	Dynamika ( %)
				nominalna	realna
1	3	4	5	6	7
1998	24 765 567	23 877 616	96,4	---------	--------
1999	24 401 015	24 514 779	100,5	102,7	95,4
2000	26 562 498	25 323 078	95,3	103,3	93,2
2001	29 311 750	28 204 010	96,2	111,4	105,9

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Zestawienie to wyraźnie ukazuje, iż realizacja planowanych dochodów w gminie Mrągowo w latach 2000 - 2001 przebiegała na podobnym poziomie ( dla 2000 r. -95,3 %, a dla 2001 roku- 96,2 %). Wyjątkiem jest rok 1999, kiedy to, wskaźnik wykonania planu dochodów budżetowych wyniósł 100,5 % -świadczyło to o przekroczeniu założonego planu realizacji dochodów o 0,5 %.

W 2001 roku, wskaźnik wykonania planu dochodów w gminie Mrągowo był zbliżony do wskaźnika wykonania planu w innych gminach miejskich w kraju, dla których stopa wykonania w tymże roku wyniosła 98%.

Bardziej wyrazisty obraz między dochodami budżetowymi zaplanowanymi w uchwałach budżetowych w latach 1999 - 2001 a ich rzeczywistą realizacją w tym okresie przedstawia poniższy rys.

Rysunek 5. Planowane a wykonane dochody w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001( mln zł)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z tab. 2

Wykres ten, w sposób bardziej dokładny ilustruje nam obraz wzrostu dochodów budżetowych w gminie miasto Mrągowo, a przede wszystkim ich szczególny wzrost w 2001 r. Przedstawia on także coroczne odchylenie wykonania dochodów w stosunku do przyjętego planu. Odchylenia te w badanym okresie stanowią niewielki procent, gdyż wahają się w granicach od 3,6 % do 4,7 %.

b) Dynamika i struktura dochodów

Wzrost dochodów budżetowych gminy miasta Mrągowo w latach 1999 - 2001, odznacza się tym samym wzrostem jej dochodów nominalnych.

Rysunek 6. Dynamika wzrostu dochodów budżetowych w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z tab. 2.

Na podstawie danych zawartych w tab. 2. można stwierdzić, iż dynamika wzrostu tych dochodów z każdym rokiem była coraz większa. W roku 1999 dochody wzrosły o 2, 7 %, a w roku 2001 o 11,4 %. Po uwzględnieniu wskaźnika inflacji realny wzrost w 2001 r. wyniósł 5,9 %. Był to jeden z wyższych wzrostów gminnych dochodów budżetowych zanotowanych w kraju w 2001 r., gdyż w tym roku dynamika wzrostu dochodów w poszczególnych typach gmin była na poziomie od 2% do 3,7%.

Strukturę uzyskanych przez gminę w latach 1999 - 2001 r. dochodów budżetowych i to jak się one w poszczególnych latach ukształtowały przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Struktura dochodów budżetowych uzyskanych przez gminę Mrągowo

w latach 1999-2001

Wyszczególnienie	1999			2000			2001
		plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %
Dochody własne	13 074 260	13 353 748	54,5	14 837 973	13 691 530	54,1	15 660 446	14 672 450	52
Subwencja ogólna	7 862 742	7 862 742	32,1	8 160 254	8 160 254	32,2	9 967 163	9 967 163	35,3
Dotacje celowe	3 464 013	3 298 289	13,5	3 564 271	3 471 294	13,7	3 684 141	3 564 397	12,6
DOCHODY OGÓŁEM	24 401 015	24 514 779	100	26 562 498	25 323 078	100	29 311 750	28 204 010	100

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Udział poszczególnych składników składających się na strukturę dochodów budżetowych uzyskanych przez gminę Mrągowo w sposób bardziej klarowny przedstawia rys. 7.

Rysunek 7. Udział głównych składników dochodów budżetowych w dochodach ogółem w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z tab. 3.

W latach 1999-2000 dochody własne gminy utrzymywały się na podobnym poziomie uzyskując w 1999 r. 54,5%, a w 2000 r. 54,1%. W roku 2001 w porównaniu z rokiem 2000 realne dochody własne uległy spadkowi o 2 %, otrzymana subwencja wzrosła o 3,1 %, a dotacje celowe były niższe o 1,1 %. Najwyższy udział dochodów własnych w dochodach ogółem osiągniętych przez gminę zanotowano w 1999 r., wyniósł on wtedy 54,4 %, a najniższy w roku 2001 ( 52,1 %). Główną przyczyną wzrostu (w 1999 r.) dochodów własnych były wpływy z podatków, które z każdym kolejnym rokiem ulegały spadkowi.

Podsumowując, w latach 1999 - 2001 w strukturze dochodów budżetu miasta największy udział miały dochody własne, które stanowiły ponad 50 % ogółu dochodów tj. 1999 r.- 13 328 068 zł ( 54,4%), 2000 r. - 13704346 zł (54,1%) i 2001 r.-14 672 450 zł (52,1%). Drugą znaczącą pozycją w dochodach była subwencja ogólna stanowiąca ponad 30 % ogółu dochodów tj. 1999 r.- 32,1%, 2000 r. - 32,2% i 2001 r.-35,3%, a otrzymane dotacje celowe kształtowały się na poziomie od 12,6 % (2001 r.) do 13,7 % ( 2000 r.).

Gmina miasta Mrągowo w wyniku spadku w roku 2001 udziału dochodów własnych (52%) w dochodach ogółem, znalazła się w odsetku gmin miejskich, które osiągnęły dochody własne niższe od średniej krajowej dla swojego typu gminy - wskaźnik ten dla gmin miejskich w tymże roku wyniósł 59,1 %.

Podstawowymi źródłami dochodów własnych gminy miasta Mrągowo w badanym okresie są:

- wpływy z podatków,

- wpływy z opłat,

- dochody z majątku gminy,

- wpływy z pozostałych dochodów własnych.

Ich wielkości i udział w dochodach własnych prezentuje poniższa tabela.

Tabela 4. Zestawienie składników dochodów własnych uzyskanych przez gminę Mrągowo w latach 1999 - 2001

Wyszczególnienie	1999			2000			2001
		plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %
Podatki	8 911 798	9 443 049	70,7	9 667 577	8 778 729	64,1	9 813 745	9 234 006	62,9
Opłaty	1 657 990	1 614 483	12,1	1 750 100	1 575 161	11,5	1 220 207	1 191 291	8,1
Dochody z majątku gminy	2 434 662	1 973 342	14,8	2 567 000	2 386 001	17,4	3 980 138	3 063 671	20,9
Pozostałe dochody	69 810	322 875	2,4	853 296	951 639	7,0	646 356	1 183 482	8,1
Dochody własne ogółem	13 074 260	13 353 749	100	14 837 973	13 691 530	100	15 660 446	14 672 450	100

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Podatki stanowią największą, bo ponad 60 %- wą grupę w dochodach własnych analizowanych budżetów gminy Mrągowo. Stanowiły one w 1999 r. -70,7%, 2000 r. - 64,1 %, 2001 r. - 62,9 % zrealizowanych dochodów własnych i odpowiednio 38,5 %, 35% i 32,7 % dochodów ogółem.

Drugą pod względem liczebności grupę w dochodach własnych budżetu stanowiły dochody z majątku gminy. W poszczególnych latach kształtowały się one następująco: 1999 r.- 14,8 %, 2000 r.- 17,4 % i w roku 2001 - 20,9 %. Ich wartość z każdym rokiem ulega zwiększeniu - co może świadczyć o trudnej sytuacji finansowej gminy (np. w wyniku niewypłacalności podatników, braku terminowego uiszczania opłat - to mogło stworzyć problem ze zrównoważeniem budżetu), która zmusiła ją do sprzedania posiadanego przez siebie mienia.

Bardziej przejrzysty obraz zmiany w latach 1999 - 2001, udziału poszczególnych składników własnych dochodów budżetowych gminy przedstawia rys. 8.

Rysunek 8. Struktura dochodów własnych gminy Mrągowo uzyskanych w latach 1999 - 2001

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Największym komponentem dochodów własnych są podatki ( 9 grup podatków). Ich rodzaje, a także udział każdego z nich w dochodach własnych przedstawia tab. 5

Tabela 5.Udział podatków w dochodach własnych budżetu gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

WYSZCZEGÓLNIENIE	1999			2000			2001
		plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %
1. Podatek dochodowy od osób fizycznych	4 989 968	4 955 453	37,1	4 872 787	4 320 645	31,6	4 673 915	4 199 639	28,6
2. Podatek dochodowy od osób prawnych	200 000	257 847	1,9	164 000	243 451	1,8	160 000	273 679	1,9
3. Podatek od nieruchomości	3 154 000	3 687 253	27,6	4 028 100	3 674 685	26,8	4 486 000	4 248 009	29,0
4. Podatek rolny	1 100	897	0,0	990	801	0,0	950	748	0,0
5. Podatek leśny	430	478	0,0	500	233	0,0	380	408	0,0
6. Podatek od środków transportowych	239 300	223 670	1,7	231 200	237 686	1,7	243 000	242 984	1,7
7. Wpływy z karty podatkowej	250 000	240 628	1,8	290 000	196 523	1,4	140 000	152 718	1,0
8. Podatek od spadków i darowizn	50 000	34 393	0,3	50 000	67 516	0,5	55 000	55 476	0,4
9. Podatek od posiadania psów	27 000	42 429	0,3	30 000	37 189	0,3	40 000	40 925	0,3
10. Podatek od czynności cywilnoprawnych	0	0	0,0	0	0	0,0	14 500	19 420	0,1
Podatki ogółem	8 911 798	9 443 048	70,7	9 667 577	8 778 729	64,1	9 813 745	9 234 006	62,9
Dochody własne ogółem	13 074 260	13 353 748	100,0	14 837 973	13 691 530	100,0	15 660 446	14 672 450	100,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Wśród tak dużego udziału podatków zrealizowanych w dochodach własnych, na szczególną uwagę zasługuje duży (choć z każdym rokiem zmniejszający się) udział podatku dochodowego od osób fizycznych stanowiący w 1999 r - 37,1%, w 2000 r. - 31,6 %, a w roku 2001 - 28,6 %.

Drugim wpływającym dość istotnie na wielkość dochodów własnych podatkiem, jest podatek od nieruchomości. Jego udział w podatkach ogółem z każdym kolejnym rokiem ulega zwiększeniu się, tzn. od 27,6 %- w roku 1999 do 29 % w 2001 r. Podatek dochodowy od osób prawnych przez te 3 poddane analizie lata kształtował się na poziomie 1,9 %. Pozostałe podatki stanowiły do 1,8 % sumy wszystkich podatków.

Dochody gminy Mrągowo z tytułu dotacji celowych kształtowały się na zbliżonym poziomie około 13 % dochodów ogółem ( tab. 6.). W 2001 r gmina osiągnęła dochody z tytułu dotacji celowych wyższe od średnich w jej typie, czyli gmin miejskich dla których wskaźnik ten wynosił 11 %.

Tabela 6. Udział dotacji celowych w dochodach ogółem budżetu gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

Wyszczególnienie	1999			2000			2001
		plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %
Dotacje celowe:
- na zadania własne gmin	1 213 911	1 061 420	4,3	1 057 152	967 802	3,8	815 441	698 488	2,5
- na zadania zlecone gminom	1 947 690	1 947 690	7,9	2 151 937	2 146 959	8,5	2 252 821	2 249 901	8,0
- na zadania powierzone (umowy, porozumienia)	165 312	152 136	0,6	89 027	89 035	0,4	104 866	104 995	0,4
- inne dotacje	137 100	137 043	0,6	266 155	267 498	1,1	511 013	511 013	1,8
Dotacje celowe ogółem	3 464 013	3 298 289	13,5	3 564 271	3 471 294	13,7	3 684 141	3 564 397	12,6
Dochody ogółem	24 401 015	24 514 779	100,0	26 562 498	25 323 078	100,0	29 311 750	28 204 010	100,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Wśród otrzymanych dotacji celowych największy udział miały dotacje celowe na zadania zlecone. W badanym okresie wyniosły one odpowiednio 7,9 % dochodów ogółem w 1999 r., 8,5 %- w 2000 r. i 8 % w 2001 roku. Dotacje na zadania własne wahały się w granicach 3-4 % (od 2,5 %- w 2001 r., do 3,8 %- w roku 2000), a dotacje celowe przekazane gminom na podstawie porozumień z organami administracji rządowej i z jednostkami samorządu terytorialnego oraz przekazane z funduszy celowych 0,4% (tab. 6.). Otrzymane przez gminy dotacje na własne zadania inwestycyjne stanowiły w 2001 r. zaledwie 2,1% wszystkich dochodów.

Udział subwencji ogólnej w dochodach gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001 uległ zwiększeniu z 32 % w latach 1999 i 2000 do 35 % w roku 2001, uzyskując tym samym dochody z tytułu subwencji ogólnej wyższe od średnich w kraju ( dla swojego typu gminy).

Tabela 7. Udział subwencji ogólnej w dochodach ogółem budżetu gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

Wyszczególnienie	1999			2000			2001
		plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %
Subwencja ogólna:
część oświatowa	6 984 183	6 984 183	28,5	7 101 447	7 101 447	28	8 963 729	8 963 729	31,8
część rekompensująca	686 525	686 525	2,8	815 112	815 112	3,2	977 628	977 628	3,5
część podstawowa	192 034	192 034	0,8	243 695	243 695	1	25 806	25 806	0,1
Subwencja ogółem	7 862 742	7 862 742	32,1	8 160 254	8 160 254	32,2	9 967 163	9 967 163	35,3
Dochody ogółem	24 401 015	24 514 779	100	26 562 498	25 323 078	100	29 311 750	28 204 010	100

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Coroczny wzrost subwencji przyznanej gminie Mrągowo przy jednoczesnym spadku roli podatków lokalnych i udziałów w podatkach budżetu państwa, świadczy o malejącej samodzielności finansowej samorządu mrągowskiego. Następstwem takiej sytuacji może być pozbawienie gminy Mrągowo, jak i innych gmin, będących w podobnej sytuacji możliwości swobodnego planowania i dysponowania budżetem.

c) Dochody gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca

Gmina miasta Mrągowo liczy około 23 tysiące mieszkańców i z każdym rokiem liczba ta ulega niewielkiemu wzrostowi.. Liczba mieszkańców w badanym okresie przedstawia się następująco:

Tabela 8. Liczba mieszkańców i dochód na jednego mieszkańca w gminie Mrągowo

w latach 1999 - 2001( w zł)

Stan na koniec roku	1999	2000	2001
Kobiety	11 657	11 719	11 790
Mężczyźni	11 072	11 104	11 130
Liczba mieszkańców	22 729	22 823	22 920
Dochody ogółem	24 514 779	25 323 078	28 204 010
Dochód na 1 mieszkańca	1078,6	1109,5	1230,5

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

W każdym kolejnym badanym roku średni poziom dochodów budżetowych gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca ulegał wzrostowi i wynosił odpowiednio w 1999 r. 1073,6 zł, w 2000 r. - 1109,5 zł ( wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 35,9 zł) i w 2001 r. - 1230,5 zł ( wzrost do 2000 r. o 121 zł), a to oznacza, że najwyższe dochody na mieszkańca osiągnęła gmina w roku 2001, natomiast najniższe wyniosły 1073,6 zł i wystąpiły w roku 1999. Mimo corocznego wzrostu, dochód ten nie osiągnął jednak poziomu, jaki osiągnęły w tymże roku gminy miejskie - średni poziom dochodów w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniósł 1277 zł .

Tabela 9. Poziom i dynamika dochodów ogółem zrealizowanych przez miasto Mrągowo w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 1999 - 2001 (w zł)

Analizowane lata	Dochód na jednego mieszkańca w zł	Różnice ( rok bież - poprzedni)	Dynamika ( rok poprzedni = 100 %)
						nominalna	realna
1999	1078,6	30,9	102,2	94,9
2000	1109,5	35,9	102,9	92,8
2001	1230,5	121,0	110,9	105,4

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Na przełomie lat 1999 - 2000, w gminie Mrągowo nastąpił realny spadek dochodów w przeliczeniu na jednego mieszkańca średnio o 5,1 % w 1999 r., a w 2000 r. o 7,2%. Realny wzrost dochodów nastąpił jedynie w roku 2001 r. o 5,4 % (tab. 9.). Mimo wzrostu, dochody zrealizowane przez gminę, osiągnęły niższy poziom dochodów od średnich w kraju, które wyniosły, np. w 2000 r. 1272 zł i były wyższe od osiągniętego w gminie Mrągowo o 46,5 zł., a w 2001 r 1371 r.- o 140,5 zł.

Dochody własne gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca osiągnęły w 1999 r. kwotę 586,39 zł, a w latach 2000 - 2001 przekroczyły wartość 600 zł, przy czym w 2001roku były wyższe od zrealizowanych w roku poprzednim o 39,7 zł. W roku 2001 nastąpił niewielki wzrost dochodów własnych na mieszkańca we wszystkich typach gmin.

Tabela 10. Poziom i dynamika dochodów własnych gminy Mrągowo w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 1999 - 2001 (w zł)

Analizowane lata	Dochód na jednego mieszkańca	Różnice ( rok bież - poprzedni)	Dynamika
						nominalna	realna
1999	587,5	-------	-------	-------
2000	599,9	12,4	102,1	92,0
2001	640,2	40,3	106,7	101,2

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Realny wzrost dochodów własnych w przeliczeniu na jednego mieszkańca gmina Mrągowo osiągnęła w 2001 r. ( wzrost o 1,2 %). W pozostałych latach odnotowała jedynie ich spadki, które sięgały np. w 2000 r. ( w stosunku do roku 1999) 8 %.

Średnie wpływy gmin z tytułu dotacji celowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły w poszczególnych latach: 146,24 zł - 1999 r., 151,53 zł - 2000 r. i w 2001 r. - 155,51161 zł i były wyższe od osiągniętych w roku poprzednim o 14 zł, natomiast dotacje na inwestycje pozostały na niezmienionym poziomie.

Tabela 11. Poziom i dynamika dotacji celowych gminy Mrągowo w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 2000 i 2001

Analizowane lata	Dochód na jednego mieszkańca w zł		Dynamika ( rok poprzedni = 100 %)
						nominalna		realna
		ogółem	w tym na inwestycje	ogółem	w tym na inwestycje	ogółem	w tym na inwestycje
1999	146,24	20,7	-------	-------	-------	-------
2000	151,53	19,4	103,6	93,7	93,5	83,6
2001	155,51	21,4	102,6	110,3	97,1	104,8

 

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Dotacje celowe ogółem w przeliczeniu na jednego mieszkańca otrzymane przez gminę w 2000 r. były realnie o 6,5% niższe, a dotacje na inwestycje o 16,4% niższe niż w roku poprzednim. Najwyższe dochody z tytułu dotacji osiągnęła gmina w 2001 r. i wyniosła ona 155,5 zł (na jednego mieszkańca).

Dochody gminy z tytułu subwencji ogólnej w przeliczeniu na jednego mieszkańca były w 2001 r. o 77,32 zł wyższe od tych, które miały miejsce w 2000 roku. Realnie wzrosły o 16,1 %.

 

Tabela 12. Poziom i dynamika subwencji ogólnej gminy Mrągowo w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 2000 i 2001 (w zł)

Analizowane lata	Dochód na jednego mieszkańca w zł	Różnice ( rok bieżący - poprzedni)	Dynamika ( rok poprzedni = 100 %)
						nominalna	realna
1999	345,93	-------	-------	-------
2000	357,55	11,62	103,4	93,3
2001	434,87	77,32	121,6	116,1

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Najwyższe wpływy z tytułu subwencji ogólnej w przeliczeniu na jednego mieszkańca w wysokości 434,87 zł osiągnęła gmina Mrągowo w roku 2001 i były one niższe od średnich w kraju o 14 %, gdyż wartość średnia w 2001 r. wyniosła 497 zł.

4. Skutki obniżenia górnych stawek podatków oraz udzielonych ulg, odroczeń,

umorzeń i zwolnień

Gminy korzystają z ustawowych uprawnień do podejmowania uchwał w sprawie obniżenia górnych stawek podatkowych. W 1999 r. gmina osiągnęła z tego powodu niższe o 16,2 %, w 2000 r. o 17,9%, a w 2001 r. o 17,2 % dochody własne. Wydając decyzje w sprawie odroczeń, umorzeń, zwolnień oraz zaniechania poboru podatków gmina zrezygnowała w 1999 r. z 2,9 %, w 2000 r. z 3,8 % , a 2001 z 1,1 % dochodów własnych.

Tabela 13. Skutki obniżenia górnych stawek podatkowych, udzielonych ulg, odroczeń, umorzeń, zwolnień w gminie Miasta Mrągowo w latach 1999 -2001

Lata	Wyszczególnienie			Relacje skutków do dochodów własnych w %
		skutki łącznie w zł	obniżenie górnych stawek podatków	udzielone ulgi, itd.	Dochody własne	skutki łącznie	obniżenie górnych stawek podatków	udzielone ulgi, itd.
1999	2 545 946	2 157 415	388 531	13 328 068	19,1	16,2	2,9
2000	2 982 698	2 456 583	526 115	13 704 346	21,8	17,9	3,8
2001	2 671 445	2 516 622	154 823	14 672 450	18,2	17,2	1,1

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Zróżnicowanie, jakie wystąpiło przy obniżaniu górnych stawek podatkowych oraz udzielania ulg, odroczeń, umorzeń w latach 1999 - 2001, utrzymywało się na podobnym poziomie. Świadczy to o tym, że gmina bardzo ostrożnie podeszła do obniżania górnych stawek podatkowych oraz udzielania ulg, odroczeń, umorzeń, itp. Trzeba jednak przyznać, że wysokości udzielonych przez gminę obniżek górnych stawek podatkowych ( np. podatku: od nieruchomości, od spadków i darowizn oraz od posiadania psów itp.) oraz udzielania ulg, odroczeń, umorzeń, a tym samym rezygnacja z pewnej sumy dochodów własnych jest wysoka, np. w 2000 r. wynosi 17,9 %.

Przyczyną dokonanego przez gminę Miasta Mrągowo posunięcia jest zmuszenie podatników do terminowego regulowania należności z tytułu płatności podatków, głównie od nieruchomości.

4.2. Wydatki budżetu gminy Mrągowo

1. Wykonanie planu wydatków

W dziale zatytułowanym „ wydatki” sprawozdania z wykonania budżetu miasta Mrągowo zestawiony jest plan i wykonanie wydatków za dany rok budżetowy. Wykonanie planu wydatków zobrazowane jest dodatkowo wskaźnikiem określającym stosunek wydatków zrealizowanych do wydatków wynikających z uchwał budżetowych, czyli tzw. stopą wykonania. Plan i wykonanie wydatków ( ogółem) przez gminę Mrągowo w latach 1999 - 2001 prezentuje tab. 14.

Tabela 14. Wydatki budżetu gminy miasta Mrągowo w latach 1999 - 2001 (w. zł)

Analizowane lata	Plan	Wykonanie	% wykonania (4:3)	Dynamika
								nominalna	realna
1	3	4	5	6	7
1998	23 997345	23 546 117	98,1	---------	--------
1999	24 683 015	24 130 812	97,8	102,5	95,2
2000	27 322 888	26 856 399	98,3	111,3	101,2
2001	30 170 944	28 716 478	95,2	106,9	101,4

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Zestawienie to wyraźnie ukazuje, iż realizacja planowanych wydatków w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001 przebiegała na podobnym poziomie osiągając w 1999 r. 97,8 %, a w 2000 roku- 98,3 %). W roku 2001 realizacja planu wydatków wyniosła 95,2 % i była zbliżona do realizacji planu wydatków we wszystkich typach gmin w kraju.

Bardziej wyrazisty obraz między wydatkami budżetowymi zaplanowanymi w uchwałach budżetowych w latach 1999 - 2001 a ich rzeczywistą realizacją w tym okresie przedstawia poniższy rysunek.

Rysunek 9. Planowane a wykonane wydatki w gminie miasta Mrągowo

w latach 1999 - 2001 ( w mln zł)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z tab. 14

Wykres ten, opracowany na podstawie danych z tab. 14 ( str. 49) w sposób bardziej przejrzysty ilustruje obraz wzrostu wydatków budżetowych w gminie miasto Mrągowo, a przede wszystkim ich szczególny wzrost w 2001 r. Przestawia on także coroczne odchylenie wykonania wydatków w stosunku do przyjętego planu. Odchylenia te w badanym okresie stanowią niewielki procent, gdyż wahają się w granicach od 1,7 % do 4,8 %.

2. Dynamika i struktura wydatków

Z każdym kolejnym rokiem gmina odnotowuje wzrost wydatków budżetowych spowodowany przede wszystkim wzrostem wydatków bieżących.

Tabela 15. Poziom i dynamika wydatków gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001 ( w zł)

Rodzaj wydatków	1999			2000			2001			Dynamika wykonania (1999 = 100%)		Dynamika wykonania (2000 = 100%)
		plan	wykonanie	% wyk.	plan	wykonanie	% wyk.	plan	wykonanie	% wyk.	nomi nalna	realna	nomi nalna	realna
Wydatki ogółem, z tego:	24 683 015	24 130 812	97,8	27 322 888	26 856 399	98,3	30 170 944	28 716 478	95,2	111,3	101,2	106,9	101,4
- wydatki majątkowe	3 563 423	3 531 133	99,1	2 632 628	2 632 260	100	4 103 287	3 895 834	94,9	74,5	64,4	148,0	142,5
w tym wydatki na inwestycje	3 544 423	3 512 133	99,1	2 111 328	2 110 960	100	3 533 047	3 325 594	94,1	60,1	50	157,5	152,0
- wydatki bieżące	21 119 592	20 599 679	97,5	24 690 260	24 224 139	98,1	26 067 657	24 820 644	95,2	117,6	107,5	102,5	97,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Wydatki majątkowe gminy w roku 1999 i 2000 zostały wykonane w granicach 100 %, a w 2001 r. w 94,9 % - więc o 5,1 punktu procentowego mniej niż w 2000 r. ( tab.15) .

Realizacja planu wydatków bieżących w latach 1999 i 2000 kształtowała się na poziomie - odpowiednio 97,5 % i 98,1 %, była tym samym w 2000 r. o 2,9 punktu procentowego wyższa w porównaniu z rokiem 2001, kiedy to realizacja planowych wydatków bieżących wyniosła 95,2 %.

Rysunek 10. Poziom i dynamika wydatków majątkowych i wydatków bieżących gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001 ( w mln zł)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z tab. 15

Tempo wzrostu wydatków w 2001 r. wyniosło 6,9 % ( tab. 15) i było niższe niż w roku 2000 o 4,4 punktu procentowego. Jedynie w 1999 r. nastąpił spadek wydatków gminy (realnie) o 4,8 % w stosunku do zrealizowanych w 1998 r.

Tabela 16. Struktura wydatków ogółem gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001 (w %)

Rodzaj wydatków	1999			2000			2001
		plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %
Wydatki ogółem, z tego:	24 683 015	24 130 812	100,0	27 322 888	26 856 399	100,0	30 170 944	28 716 478	100,0
- wydatki majątkowe	3 563 423	3 531 133	14,6	2 632 628	2 632 260	9,8	4 103 287	3 895 834	13,6
w tym wydatki na inwestycje	3 544 423	3 512 133	14,6	2 111 328	2 110 960	7,9	3533047	3 325 594	11,6
- wydatki bieżące	21 119 592	20 599 679	85,4	24 690 260	24 224 139	90,2	26 067 657	24 820 644	86,4

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

W roku 2000 - w porównaniu z 1999 r. ( tab. 16), nastąpiły niekorzystne zmiany w strukturze wydatków budżetowych gmin. Udział wydatków związanych z funkcjonowaniem jednostek i wykonywaniem zadań bieżących w wydatkach ogółem wzrósł z 85,4 % do 90,2 %. Tym samym udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem gminy spadł z 14,6% do 9,8%, w tym inwestycyjnych z 14,6 % do 7,9%. Tego rodzaju struktura wydatków gminy po części przyczyniła się do zahamowania jej rozwoju. W roku 2000 gmina odnotowała wzrost wydatków w grupie wydatków przeznaczonych na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń - z 45,6 % do 49,5 % (tab. 17).

W porównaniu z 2000 r. w 2001 r. nastąpiły w strukturze wydatków budżetowych gminy korzystne zmiany. Udział wydatków związanych z funkcjonowaniem jednostek i wykonywaniem zadań bieżących w wydatkach ogółem spadł z 90,2 do 86,4%, czyli o 4,2 %. Tym samym udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem gminy wzrósł z 9,8% do 13,6% ( tab. 16).

 

Tabela 17. Struktura wydatków bieżących gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001 ( w %)

Wyszczególnienie	1999	2000	2001
Wydatki bieżące ogółem	100	100	100
- wynagrodzenia i pochodne	45,6	49,5	48,9
- dotacje	16,8	9,8	10,5
- obsługa długu	0,6	1,2	1,9
- pozostałe	37,0	39,5	38,7

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Prawie połowa wydatków bieżących gminy Mrągowo przeznaczona była na wypłatę wynagrodzeń i ich pochodnych. W badanym okresie wyniosły one odpowiednio: w 1999 r. - 45,6 %, w 2000 r. - 49,5 % i w roku 2001 - 48,9 %.

Wyższą dynamikę osiągnęły wydatki gmin w formie dotacji z budżetu przekazywanych własnym jednostkom organizacyjnym i podmiotom realizującym zadania gmin. Dotacje stanowiły w 1999 r. - 16,8 %, w 2000 r. - 9,8 a w 2001 r. 10,5% wydatków bieżących gminy. Dotacje dla jednostek nie zaliczanych do sektora finansów publicznych (m. in. dla stowarzyszeń, szkół niepublicznych, fundacji), stanowiły 1,2% wydatków bieżących gminy Mrągowo.

Wydatki gmin związane z obsługą długu wzrosły w 2000 r. o 200 % w stosunku do 1999 r. i stanowiły 1,2% wydatków bieżących gmin. W 2001 r. wydatki te wzrosły o 58,3 % w stosunku do roku 2000 i w tymże roku stanowiły 1,9 % ( tab.17). Wiąże się to m. in. z kosztami obsługi pożyczek i kredytów zaciągniętych na realizację wydatków znowelizowanej Karty Nauczyciela.

W wydatkach majątkowych przeważającą część stanowią wydatki inwestycyjne (99 % w 1999 r., 80 % w 2000 roku i 85,4 % w 2001 roku).

Wysoka realizacja w 2001 r. przez gminę Mrągowo planu w zakresie wydatków inwestycyjnych (94,9 %) przyczyniła się do wzrostu, aż o 57,5 % (realnie o 52 %) wielkości wydatków inwestycyjnych w stosunku do 2000 r. - (tab. 15).

Rysunek 11. Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z tab. 15

Podczas gdy w badanym okresie, udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem w większości gmin miejskich systematycznie malał, wydatki te w gminie Mrągowo w roku 2001 uległy zwiększeniu o 3,7 % ( w stosunku do 2000 r.) - tab. 16.

Wzrost udziału wydatków inwestycyjnych niewątpliwie wskazuje na polepszającą się sytuację finansową gminy.

 

3. Wydatki na zadania własne, zlecone i realizowane na podstawie porozumień

Wydatki na realizację zadań z zakresu administracji rządowej zleconych gminom wyniosły w badanym okresie w roku 1999 - 1 568 503 zł, w 2000 - 1 799 379 zł, a w 2001 r. - 1 925 721 zł i stanowiły odpowiednio od 6,5 do 6,8 % wydatków gminy.

Tabela 18. Wydatki na zadania własne i zlecone w budżecie gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

Rodzaj wydatków	1999		2000		2001
		wykonanie	udział w %	wykonanie	udział w %	wykonanie	udział w %
Wydatki ogółem, z tego:	24 130 812	100	26 856 399	100	28 716 478	100
wydatki na zadania własne	22 022 311	91,3	24 530 398	92,0	26 466 577	92,2
wydatki na zadania zlecone w tym	2 108 501	8,7	2 132 001	8,0	2 249 901	7,8
- z zakresu administracji rządowej	1 568 503	6,5	1 799 379	6,7	1 952 721	6,8

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Największą część wydatków, tj. od 91% w 1999 r. do 92,2% w 2001 r. gmina przeznaczała na realizację zadań własnych. Około 3% tych wydatków zrealizowano ze środków pochodzących z dotacji z budżetu państwa i z funduszy celowych. Nieco ponad 1% wydatków ogółem stanowiły wydatki na zadania realizowane na podstawie porozumień ( tab. 19).

Tabela 19. Wydatki gminy Mrągowo zrealizowane na podstawie porozumień w latach 1999 - 2001

Rodzaje wydatków	1999		2000		2001
		wykonanie	udział w %	wykonanie	udział w %	wykonanie	udział w %
Wydatki ogółem, z tego:	24 130 812	100	26 856 399	100	28 716 478	100
Wydatki zrealizowane na podstawie porozumień w tym:	265 439	1,1	322 277	1,2	402 031	1,4
- z organami administracji rządowej	41 409	15,6	48 019	14,9	61 511	15,3
- między jednostkami samorządu terytorialnego	224 030	84,4	274 258	85,1	340 520	84,7

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Wykonanie tych wydatków w latach 1999 - 2001 kształtowało się na zbliżonym poziomie, a realizacja ich w porozumieniu z odpowiednimi organami następująco:

- z organami administracji rządowej w kwocie od 41 409 zł w roku 1999, do 61 511 zł w roku 2001,

- między jednostkami samorządu terytorialnego w kwocie 224 030 zł - w 1999 roku, do 340 520 zł - w roku 2001.

d ) Wydatki w działach klasyfikacji budżetowej

Największą część wydatków budżetowych ogółem gminy przeznaczają na realizację zadań związanych z oświatą i wychowaniem oraz edukacyjną opieką wychowawczą, gospodarkę komunalną, na administrację publiczną, transport i łączność, a także opiekę społeczną.

Jak kształtował się udział poszczególnych działów wydatków w wydatkach ogółem budżetu gminy Mrągowo przedstawia tab. 20.

Tabela 20. Wydatki w działach klasyfikacji budżetowej gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

Wyszczególnienie	1999				2000				2001
		plan	wykonanie	% wyk.	udział w %	plan	wykonanie	% wyk.	udział w %	plan	wykonanie	% wyk.	udział w %
Rolnictwo i łowiectwo	0	0	0	0	0	0	0	0	44 520	40 325	90,6	0,1
Leśnictwo	0	0	0	0	0	0	0	0	24 590	22 833	92,9	0,1
Transport i łączność	570 466	530 368	93,0	2,2	732 239	717 998	98,1	2,7	1 420 195	1 381 995	97,3	4,8
Gospodarka komunalna, usługi komunalne i ochrona środowiska	4 032 363	3 896 304	96,6	16,1	2 449 988	2 322 314	94,8	8,6	3 065 067	2 764 730	90,2	9,6
Gospod. mieszkaniowa	826 920	770 800	93,2	3,2	1 753 652	1 672 728	95,4	6,2	1 734 838	1 338 856	77,2	4,7
Oświata i wychowanie	10 373 198	10 280 527	99,2	42,6	12 178 048	12 090 217	99,3	45,0	13 114 396	12 717 453	97,0	44,3
Kultura i sztuka	754 600	742 232	98,4	3,1	832 600	832 297	100,0	3,1	1 058 000	1 035 525	97,9	3,6
Ochrona zdrowia	264 894	199 639	75,4	0,8	542 537	533 498	98,3	2,0	650 452	626 035	96,2	2,2
Opieka społeczna	4 878 864	4 850 060	99,4	20,1	5 400 698	5 335 855	98,8	19,9	5 695 409	5 652 031	99,2	19,7
Kultura fizyczna i sport	304 090	301 491	99,1	1,2	350 000	336 793	96,2	1,3	197 000	196 254	99,6	0,7
Turystyka i wypoczynek	0	0	0,0	0,0	0	0	0,0	0,0	13 000	13 000	100	0,0
Administracja publiczna	2 433 555	2 346 870	96,4	9,7	2 774 343	2 737 871	98,7	10,2	2 666 153	2 515 544	94,4	8,8
Ogrody botaniczne i zoologiczne oraz naturalne obszary i obiekty chronionej przyrody	0	0	0	0,0	0	0	0	0,0	2 000	0	0	0,0
Podstawowe wydatki	24 438 950	23 918 291	94,5	99,1	27 014 105	26 579 571	97,7	99,0	29 685 620	28 304 581	94,4	98,6
Urzędy naczelnych organów władzy, kontroli i sądownictwa	2 450	2 450	100	0,0	19 624	19 624	100	0,1	38 524	38 524	100	0,1
Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa	0	0	0	0,0	0	0	0	0,0	208 700	196 571	94,2	0,7
Obsługa długu publicznego	0	0	0	0,0	0	0	0	0,0	238 100	174 626	73,3	0,6
Różne rozliczenia	16 865	0	0	0,0	8 376	7 481	89,3	0,0	0	2 176	0	0,0
Finanse	130 200	122 434	94	0,5	163 700	160 594	98,1	0,6	0	0	0	0,0
Różna działalność	94 550	87 636	92,7	0,4	117 083	89 129	76,1	0,3	0	0	0	0,0
Pozostałe wydatki	244 065	212 520	95,6	0,9	308 783	276 828	90,9	1,0	485 324	411 897	89,2	1,4
WYDATKI OGÓŁEM	24 683 015	24 130 811	95,0	100	27 322 888	26 856 399	94,3	100	30 170 944	28 716 478	91,8	100

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

W latach 1999 - 2001 największy udział w wydatkach budżetu gminy Mrągowo miały wydatki przeznaczone na oświatę i wychowanie, ich wysokość w tych latach wyniosła w 1999 r. - 10 280 527 zł, w 2000 r. - 12 090 217 zł i w 2001 r. - 12 717 453 zł stanowiąc odpowiednio 42,6 %, 45 % i 44,3 % udziału w wydatkach ogółem, po nich drugą grupę stanowią wydatki na opiekę społeczną, których udział w wydatkach ogółem stanowił w 1999 r. -20,1 %, w 2000 r. - 19,9 %, a w 2001 r. - 19,7 %.

Trzecią grupę stanowiła gospodarka komunalna z ochroną środowiska oraz administracja publiczna, które przez te 3 badane lata kształtowały się na podobnym poziomie ( tab. 20).

Kolejnymi grupami wydatków, w których każdy udział w wydatkach ogółem wahał się od 2,2 do 6,2 % były gospodarka mieszkaniowa oraz transport i łączność.

Pozostałe wydatki stanowiły maksymalnie do 2% wydatków ogółem.

Rysunek 12. Udział poszczególnych wydatków wg klasyfikacji budżetowej w wydatkach ogółem w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Od 1996 roku, kiedy zadania oświatowe są w całości realizowane przez gminy, wydatki na oświatę stały się główną pozycją wydatków z budżetu gminy. W latach 1999-2001 wysokość tych wydatków wzrosła z 10 280 527 zł do 12 717 453 zł stanowiąc 42,6-44,3% wydatków gminy.

Subwencja oświatowa przez okres trzech badanych lat w równym stopniu pokrywała wydatki gminy na oświatę - stanowiąc odpowiednio: 28 % w latach 1999 - 2000 i 31,8 % w roku 2001 wydatków na oświatę. W latach 1999 - 2001 na realizację zadań związanych z oświatą gmina wydała 35.088.197, a otrzymała subwencję w wysokości 23.049.359 zł. Ze środków własnych dołożono więc do edukacji w ciągu 3 lat 12.038.838 zł. Gdyby środki państwowe na oświatę zabezpieczały potrzeby w pełnej wysokości, gmina mogłaby tę kwotę przeznaczyć na inwestycje

Wydatki na pomoc społeczną w budżecie gminy zajmują drugą pozycję tuż po wydatkach na oświatę. W latach 1999 - 2001 na zadania z zakresu pomocy społecznej gmina wydała 15.837.946 zł, tj. o 50 % więcej niż w poprzedniej kadencji samorządu.

Na wypłaty dodatków mieszkaniowych gmina przeznaczyła 6.551.640 zł.
Inne wydatki na świadczenia pomocy społecznej:

1. Zasiłki celowe ( opał, żywność, przybory szkolne, itp.) - 1.790.578 zł

2. Renta socjalna - 1.730.014 zł

3. Zasiłki okresowe - 1.640.053 zł

4. Zasiłki stałe - 705.894 zł

5. Zasiłki stałe wyrównawcze - 623.256 zł

6. Usługi opiekuńcze - 617.437 zł

7. Posiłki w tym obiady dla dzieci w szkołach podstawowych, gimnazjach- 464.177 zł

8. Zasiłki okresowe, gwarantowane- 183.515 zł

9. Ochrona macierzyństwa - 204.461 zł

10. Specjalistyczne usługi opiekuńcze - 133.912 zł

11. Zasiłki rodzinne - 59.515 zł

12. Pomoc dla kombatantów - 41.343 zł

13. Odzież - 43.371 zł

14. Dodatki do zasiłków stałych, wyrównawczych - 55.366 zł

Ogółem pomocą socjalną w latach 1999 - 2001 objętych było 5.143 rodzin, to jest 13.713 osób. Wzrost wydatków na pomoc społeczną związana jest z pogłębiającą się biedą w gminie. Przyczyną zaistnienia takiej sytuacji był i jest ulegający z każdym rokiem wzrost na jej obszarze( podobnie i w całym kraju) stopy bezrobocia.

W strukturze wydatków inwestycyjnych gminy ogółem największe środki angażowane były na zadania realizowane w transporcie i łączności (od 19,2 % w roku 1999 do 24,6 % w roku 2000 wydatków na inwestycje), na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska (w granicach 45 - 52 %), oświatę i wychowanie (od 11,5 do 14,2 %), administrację publiczną (6,7 - w 1999 r do 9,4 w 200 r.%) oraz na gospodarkę mieszkaniową (w latach 1999 i 2001 ponad 9%, a w 2000 roku zaledwie 0,7 % wydatków inwestycyjnych).

Tabela 21. Wydatki inwestycyjne w działach klasyfikacji budżetowej gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

Wyszczególnienie	1999			2000			2001
		plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %
1. Rolnictwo i łowiectwo	0	0	0	0	0	0	21 198	19 953	0,6
2. Leśnictwo	0	0	0	0	0	0	0	0	0
3. Transport i łączność	675 427	674 755	19,2	519 239	519 239	24,6	713 676	671 760	20,2
4. Gospodarka komunalna,usługi komunalne i ochrona środowiska	1 603 863	1 598 632	45,5	1 105 261	1 105 261	52,4	1 586 338	1 493 169	44,9
5. Gospodarka mieszkaniowa	325 961	320 157	9,1	15 000	15 000	0,7	342 706	322 578	9,7
6. Oświata i wychowanie	465 038	456 882	13,0	242 963	242 963	11,5	501 693	472 227	14,2
7. Kultura i sztuka	0	0	0,0	0	0	0	0	0	0
8. Ochrona zdrowia	33 256	33 125	0,9	10 000	9 974	0,5	31 797	29 930	0,9
9. Opieka spoleczna	23 756	22 634	0,6	20 200	19 858	0,9	74 194	69 836	2,1
10. Kultura fizyczna i sport	83 657	82 361	2,3	0	0	0	81 260	76 488	2,3
11. Turystyka i wypoczynek	89 675	88 909	2,5	0	0	0	197 851	186 231	5,6
12. Administracja publiczna	243 790	234 678	6,7	198 665	198 665	9,4	307 375	289 322	8,7
Wydatki inwestycyjne ogółem	3 544 423	3 512 133	14,6	2 111 328	2 110 960	7,9	3 533 047	3 325 544	11,6
WYDATKI OGÓŁEM	24 683 015	24 130 812	100	27 322 888	26 856 399	100	30 170 944	28 716 478	100

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

e) Wydatki gmin w przeliczeniu na jednego mieszkańca

W każdym kolejnym badanym roku średni poziom wydatków budżetowych gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca ulegał wzrostowi i wynosił odpowiednio w 1999 r. 1061,7 zł, w 2000 r. - 1176,7 zł ( wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 115 zł) i w 2001 r. - 1252,9 zł ( wzrost do 2000 r. o 76,2 zł)- tab. 22.

Tabela 22. Wydatki ogółem gminy Mrągowo w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 1999 - 2001

Wyszczególnienie	1999	2000	2001
Liczba mieszkańców	22 729	22 823	22 920
Wydatki ogółem	24 130 812	26 856 399	28 716 478
Wydatki na 1 mieszkańca w zł	1061,68	1176,73	1252,90

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Mimo corocznego wzrostu, wydatki ogółem na jednego mieszkańca nie osiągnęły jednak poziomu, jaki osiągnęły gminy miejskie w 2001 roku - średni poziom wydatków w przeliczeniu na jednego mieszkańca w tymże roku wyniósł 1307 zł i był wyższy od osiągniętego w gminie Mrągowo o 165,1 zł.

Tabela 23. Poziom i dynamika wydatków ogółem zrealizowanych przez miasto Mrągowo w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 1999 - 2001 (w zł)

Analizowane lata	Wydatki na jednego mieszkańca	Różnice ( rok bież - poprzedni)	Dynamika
						nominalna	realna
1999	1061,7	21,2	102,0	94,7
2000	1176,7	115	110,8	100,7
2001	1252,9	76,2	106,5	101,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Na przełomie lat 1999 - 2001, w gminie Mrągowo nastąpił realny wzrost wydatków w przeliczeniu na jednego mieszkańca średnio o 0,7 w 1999 r. a w 2001 r. o 1 punkt procentowy.

Najwyższe wydatki na mieszkańca osiągnęła gmina w roku 2001 i wyniosły one 1252,9 zł, natomiast najniższe wyniosły 1061,7 zł i wystąpiły w roku 1999 (tab. 23).  

Wydatki bieżące stanowiły podstawową część wydatków i osiągnęły w badanym okresie wysokość od 906,3 zł w 1999 r. do 1082,9 zł w 2001 r. w przeliczeniu na jednego mieszkańca i wzrosły tym samym w stosunku do 1999 r. o 176,6 zł.

Tabela 24. Wydatki bieżące, wydatki na wynagrodzenia i pochodne orasz wydatki inwestycyjne

w przeliczeniu na jednego mieszkańca zrealizowanych w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001

lata	liczba mieszkańców	Wydatki bieżące		Wydatki na wynagrodzenia i pochodne		Wydatki inwestycyjne
				ogółem	na 1 mieszkańca	ogółem	na 1 mieszkańca	ogółem	na 1 mieszkańca
1999	22 729	20 599 679	906,3	9 393 454	413,3	3 512 133	154,5
2000	22 823	24 224 139	1061,4	11 990 949	525,4	2 110 960	92,5
2001	22 920	24 820 644	1082,9	12 137 295	529,6	3 325 594	145,1

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Wydatki na wynagrodzenia i pochodne w przeliczeniu na jednego mieszkańca wzrosły w 2001 r. w stosunku do 1999 r. ( 413,3 zł) o 116,3 zł i wyniosły 529,6 zł. Wydatki gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca związane z realizacją zadań inwestycyjnych, wyniosły średnio w badanym okresie 130,7 zł i zmalały w roku 2000 w stosunku do roku 1999 o 62 zł , natomiast w 2001 r. (w stosunku do 2000 r.) wzrosły o 52,6 zł.

Gmina Mrągowo należała w badanym okresie do odsetka gmin miejskich, które na wydatki inwestycyjne w przeliczeniu na jednego mieszkańca przeznaczyły mniej środków niż wyniosła średnia w kraju ( np. w roku 2001 dla gmin miejskich - 208 zł). Największe wydatki inwestycyjne w przeliczeniu na jednego mieszkańca gmina zrealizowała w 1999 roku i wyniosły one 154,5 zł.

1. Inwestycje i zadania komunalne

Inwestycje realizowane przez samorząd gminny są najskuteczniejszą formą przeciwdziałania bezrobociu na szczeblu lokalnym. W mrągowskiej rzeczywistości inwestycje przyczyniają się do rozwoju miasta, jego infrastruktury technicznej, ochrony środowiska, turystyki, a jednocześnie dają zatrudnienie pracownikom mrągowskich firm. Inwestycje są bez wątpienia siłą napędową rozwoju gospodarczego.

Tabela 25. Wykaz inwestycji zrealizowanych przez gminę Mrągowo na przełomie lat 1999- 2001

L.p.	nazwa zadania	Wydatki ogółem	Środki własne	Budżet państwa	pożyczki	inne
			1999
1.	Modernizacja dróg i placów na oś. Grunwaldzkim	398 968	198 968	200 000	------	------
2.	Modernizacja ulicy Grunwaldzkiej	698 875	698 875	------	------	------
3.	Przebudowa mostów na plaży miejskiej(Jaszczurcza Góra)	1 283 769	1 283 769	------	------	------
4.	Przebudowa i modernizacja promenady nad jeziorwem Czos	1 012 789	1 012 789	------	------	------
5.	Rurociąg tłoczny do oczysszczania ścieków	44 508	44 508	------	------	------
6.	Infrastruktura techniczna osiedla Zatorze	2 180 071	1 019 539	502 000	650 000 (NFOŚ i GW)	8 532 (PU P )
7.	Modernizacja dróg i placów na oś. Grunwaldzkim	551 176	242 800	------	------	308 376 (MEC Sp. Zo.o.)
8.	Modernizacja ulicy Grunwaldzkiej	16 714	16 714	------	------	------
9.	Przebudowa mostów na plaży miejskiej(Jaszczurcza Góra)	530	530	------	------	------
10.	Budynek mieszkalny 25 - rodzinny pomieszczeń Środowiskowego Domu Samopomocy	159 673	159 673	------	------	------
11.	Budowa oświetlenia ulicznego ul. 8 Maja	38 157	38 157	------	------	------
			2000
1.	Budowa chodnika między ul. Wojska Polskiego a ul. Łąkową	9 950	9 950	------	------	------
2.	Dofinansowanie przebudowy i modernizacji promenady od ul. Wyspiańskiego do Placu Jana Pawła II	1 034 775	1 034 775	------	------	------
3.	Dofinansowanie wykonania zatok autobusowych przy ul. Olsztyńskiej	105 930	55 115	------	------	50 814 (GDDP w Olsztynie)
4.	Dofinansowanie przebudowy skrzyżowań ul. Brzozowa - Mrongowiusza, ul. Okulickiego - Królewiecka	23 738	23 738	------	------	------
5.	Infrastruktura techniczna oś. Zatorze	1 071 000	571 000	------	500 000 (NFOŚiGW)	------
6.	Dozbrojenie terenów na oś. Nikutowo z modernizacją układu komunikacyjnego	1 123 432	1 043 432	------	------	80 000 ( dotacja Wojewody)
7.	Uciepłowienie miasta-etap IV	363 589	106 250	------	------	257339 (MEC)
8.	Budowa kanalizacji sanitarnej ul. Sołtyska	12 086	12 086	------	------	------
9.	Strategia rozwoju miasta	21 538	21 538	------	------	------
10.	Przebudowa pomostów na plaży ul. Nadbrzeżna	73 786	73 786	------	------	------
11.	Budowa kotłowni lokalnej opalanej gazem- oś. Nikutowo	49 500	49 500	------	------	------
12.	Budowa magistrali wodnej przy ul. Kruczej	5 500	5 500	------	------	------
13.	Modernizacja boisk szkolnych	615 000	465 000	------	------	150 000 (UKW i T)
14.	Samorządowy program na rzecz osób niepełnosprawnych	189 604	125 940	------	------	63 664 ( PEFRON)
			2001
1.	Dofinansowanie przebudowy skrzyżowań ul. Okulickiego - Królewiecka - Wolności	1 184 671	201 233	------	------	983 438 (GDDP w Olsztynie)
2.	Dofinansowanie przebudowy skrzyżowań ul. Brzozowe - Mrongowiusza	1 550 000	200 000	1 300 000	------	50 000 (śr budżet. powiatu)
3.	Dofinansowanie przebudowy i modernizacji promenady od ul. Wyspiańskiego do Placu Jana Pawła II	1 124 238	1 124 238	------	------	------
4.	Budowa parkingu przy ul. Żeromskiego	132 287	132 287	------	------	------
5.	Modernizacja boisk szkolnych	705 681	555 681	------	------	150 000 (UKW i T)
6.	Monitoring wizyjny ulic miasta Mrągowa	13 420	13 420	------	------	------
7.	Infrastruktura techniczna oś. Zatorze - etap II	1 083 218	583 218	------	500 000 (NFOŚiGW)	------
8.	Budowa sieci kanalizacji deszczowej ul. Piaskowa	247 528	96 250	------	------	151 278 Starostwo Powiatowe
9.	Infrastruktura techniczna oś. Ptasie	106 334	106 334	------	------	------
10.	Uciepłowienie miasta - etap V	244 183	100 037	------	------	144 145 (MEC)
11.	Dozbrojenie terenów oś. Nikutowo z modernizacją układu komunikacyjną	1 161 662	991 662	------	------	170 000 ( dotacja Wojewody)
12.	Budowa oświetlenia od ul. Rynkowej do Szkoły Podstawowej Nr 4	24 618	24 618	------	------	------
13.	Budowa oświetlenia przy ul. Mrongowiusza	25 626	25 626	------	------	------

Żródło: opracowanie własne na podstawie wykazów z wykonania inwestycji gminy Mrągowo

Wykonanie przez gminę Mrągowo na przełomie lat 1999 - 2001 wyżej wymienionych inwestycji, było możliwe przez wykorzystanie w miażdżącej większości środków własnych gminy. Udział w finansowaniu inwestycji ze środków budżetu państwa i zaciągniętych kredytów miał znikomy udział .Gmina w celu zrealizowania wielu rozpoczętych już inwestycji i porycia swoich zobowiązań zdecydowała się na sprzedaż swojego majątku, zwiększając tym samym dochód z majątku gminy z 8 do 10,9 % dochodów własnych. Podobną tendencję można zaobserwować w większości polskich gmin. Świadczy to, o malejącej samodzielności finansowej samorządów. Następstwem takiej sytuacji może być stopniowe pozbawianie samorządu możliwości swobodnego planowania i dysponowania budżetem, gdyż po sprzedaży posiadanego majątku, gmina nie będzie miała już czym naprawiać „dziury budżetowej” finansować inwestycji.

Poziom inwestycji finansowanych z budżetu gminy w latach 1999-2001 stanowił kolejno 14,6%, 7,9% oraz 11,6% wszystkich wydatków z budżetu gminy, co w porównaniu z wieloma innymi gminami o podobnym charakterze, jest wielkością niewielką, ale niewątpliwie wskazuje na polepszającą się sytuację finansową gminy. Mimo to taki odsetek ogółu wydatków przeznaczanych na inwestycje świadczy o stosunkowo mało perspektywicznym charakterze budżetu gminy (w literaturze przedmiotu panuje pogląd, iż dopiero uzyskanie udziału nakładów na inwestycje rzędu 20-30% sumy wydatków gminy wskazuje na prorozwojowy charakter gminy i zachowanie odpowiedniej proporcji w stosunku do innych wydatków budżetowych). W obecnej, niepewnej sytuacji finansowej samorządów, obok problemów z finansowaniem realizacji zadań bieżących, szczególnie wielu problemów dostarcza wieloletnie planowanie inwestycji.

Z wykonanych latach 1999 - 2001 inwestycji wynika przede wszystkim, iż głównym kierunkiem rozwoju gminy i jej plany przyszłościowe skierowane są na turystykę.

Wykonane inwestycje w zakresie turystyki:

1. Budowa infrastruktury turystycznej ukierunkowanej na aktywizację turysty

i wydłużenie oraz wzbogacenie oferty turystycznej:

- przebudowa pomostów na jeziorze Czos,

- budowa boisk i terenów rekreacyjnych dla dzieci,

- przebudowa promenady nad jeziorem Czos,

- urządzenie ciągów pieszych, dróg rowerowych i traktów konnych.

2. Budowa kompleksu rekreacyjno-sportowego dla mieszkańców i turystów:

- basenu kąpielowego,

- hali sportowej z siłownią.

3. Urządzenie i uruchomienie oferty zimowej dla turystów:

- wyciągu narciarskiego,

- drogi do biegów narciarskich,

- sport bojerowy (na bazie Szkoły Mistrzostwa Sportowego).

4. Przygotowanie i sprzedaż terenów pod zabudowę pensjonatową i rekreacyjną.

5. Urządzenie pola namiotowego.

W zakresie rozwoju przedsiębiorczości:

1. Kontynuowanie inwestycji infrastrukturalnych pod tereny przeznaczone na działalność przemysłową (budowa kanalizacji, sieci energetycznej i gazowej oraz dróg), 2. Przygotowanie działek pod zabudowę drobno-przemysłową,

3. Poszukiwanie inwestorów, głównie zagranicznych, do współpracy i kooperacji z drobnymi przedsiębiorcami.

1. Wykonanie budżetu gminy Miasta Mrągowa w latach 1999 - 2001

Obejmująca lata budżetowe 1999 - 2001 analiza szczegółowych sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo wykazała, iż każdy badany rok charakteryzował się brakiem równowagi dochodów i wydatków.

Tabela 26. Wyniki budżetów gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

Wyszczególnienie	1999		2000		2001
		plan	wykonanie	plan	wykonanie	plan	wykonanie
Wynik budżetu (+/-)	-282 000	383 967	-760 390	-1 533 321	-859 194	-512 468
nadwyżka (+)/ deficyt (-)	-------	665 967	-------	-772 931	-------	346 726

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

W 1999 roku, budżet wykazał niewielką nadwyżkę wynoszącą 383 967 zł i stanowiącą 1,6 % dochodów gminy, a w roku 2001 zamknął się natomiast małym niedoborem wynoszącym 512 468 zł (tj. 1,8 % dochodów gminy). Największym niedoborem cechował się jednak budżet w 2000 roku, kiedy to niedobór dochodów do wydatków, wyniósł 1 533 321 zł, tj. 6,05 % dochodów gminy ( tab. 26).

Rysunek13. Porównanie poziomu dochodów i wydatków z budżetu gminy Mrągowo ( w zł)

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Na przełomie lat 1999 - 2001 wykonanie budżetu przedstawiało się następująco:
Na 1999 rok zaplanowany był niedobór na poziomie 282 tys. zł. Na końcu roku ostatecznie wypracowano jednak nadwyżkę w wysokości 383 967 zł. Było to spowodowane przede wszystkim niższymi od zaplanowanych wydatkami, które odnotowano m.in. w takich działach jak: transport (wydatki bieżące na drogi publiczne), gospodarka komunalna (m. in. wydatki bieżące na oczyszczanie miasta oraz zieleń), a przede wszystkim różne rozliczenia (rezerwy). Na 2000 r. zaplanowano natomiast niedobór na poziomie 760 390 zł, który z końcem roku uległ zwiększeniu o 772 931 zł i wynosząc 1533 321 zł. Było to spowodowane niższymi od zaplanowanych dochodami, które wystąpiły przede wszystkim z tytułu wpływów z podatków i opłat lokalnych, zarówno od osób fizycznych, jak i prawnych oraz udziałów gminy w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. Niższe dochody odnotowano także w takich działach jak: gospodarka mieszkaniowa czy ochrona zdrowia. Z kolei niższe od przewidywanych wydatki miały miejsce w gospodarce mieszkaniowej (95,4 % planu), ochronie zdrowia oraz gospodarce komunalnej (m.in. spłata odsetek, utrzymanie zieleni oraz oświetlenie dróg, ulic i placów - 94,8 %).

Na 2001 r. w budżecie gminy zaplanowany był niedobór na poziomie 859 194 zł. Na koniec roku niedobór był niższy o 346 726 zł i wyniósł 512 468 zł. Zarówno zrealizowane dochody jak i wydatki były niższe od zaplanowanych o 3,8 % ( dochody) i 4,8 % ( wydatki). Niższe dochody wystąpiły przede wszystkim z tytułu wpływów z podatków lokalnych, zarówno od osób fizycznych, jak i prawnych, z udziałów gminy w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. Niższe od przewidywanych wydatki miały natomiast miejsce w transporcie( 97,3 % planu), administracji publicznej (94,4 % planu), gospodarce mieszkaniowej ( 77,2 %planu), ochronę zdrowia oraz gospodarkę komunalną - 89,2 % planu (m.in. spłata odsetek, utrzymanie zieleni oraz oświetlenie dróg, ulic i placów).

Prowadzenie przez gminę gospodarki finansowej w sposób oszczędny i racjonalny (czego brakowało w 2000 roku) pozwoliło w 2001 roku na znaczne zbliżenie się do punktu utrzymania przez gminę równowagi budżetowej. Jedynie rok 2000 w budżecie gminy zamknął się rekordowym deficytem budżetowym wynoszącym 6,05 % dochodów gminy.

Dynamika dochodów i wydatków, czyli ich procentowa zmiana w stosunku do poprzedniego roku została przedstawiona w tab. 27.

Tabela 27. Dynamika dochodów i wydatków gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

Analizowane lata	Plan	Wykonanie	% wykonania (4:3)	Dynamika
								nominalna	realna
1	3	4	5	6	7
DOCHODY BUDŻETOWE
1998	24 765 567	23 877 616	96,4	---------	--------
1999	24 401 015	24 514 779	100,5	102,7	95,4
2000	26 562 498	25 323 078	95,3	103,3	93,2
2001	29 311 750	28 204 010	96,2	111,4	105,9
WYDATKI BUDŻETOWE
1998	24 800 690	24 349 462	98,1	---------	--------
1999	24 683 015	24 130 812	97,8	102,5	95,2
2000	27 322 888	26 856 399	98,3	111,3	101,2
2001	30 170 944	28 716 478	95,2	106,9	101,4

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Rys. 14 i rys. 15 ( str. 69) w sposób bardziej przejrzysty prezentują kształtowanie się poziomu i dynamiki dochodów oraz wydatków gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001. Dane na wykresie zostały przedstawione w dwóch wersjach. Pierwsza z nich przedstawia zmiany dochodów i wydatków w ujęciu nominalnym, druga natomiast w ujęciu realnym, czyli po uwzględnieniu stopy inflacji, dzięki czemu można obiektywnie stwierdzić, czy dochody i wydatki w poszczególnych latach były faktycznie (realnie) wyższe, czy też niższe niż w poprzednich latach.

Rysunek 14. Porównanie dynamiki dochodów i wydatków budżetowych gminy ( nominalnie) w latach 1999 - 2001 ( rok poprzedni = 100)

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Rysunek 15. Porównanie dynamiki dochodów i wydatków budżetowych gminy - realnie w latach 1999 - 2001 ( rok poprzedni = 100)

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Najgorszym rokiem pod względem wysokości uzyskanych przez gminę dochodów i zrealizowanych wydatków ( w porównaniu z rokiem 2000 i 2001) był rok 1999 - wtedy to zarówno dochody, jak i wydatki budżetowe były realnie najniższe.

Generalnie, w 2000 r. realne wydatki budżetu gminy zwiększyły się o 6 %, a dochody uległy spadkowi (o 2,2 %). Znacznego wzrostu doznały jednak dochody w 2001 r. - realnie o 11,8% - za sprawą np. uzyskanego przez gminę rozliczenia z inwestycji ( transport i łączność), zwiększenia stawki za świadczenia wychowawczo- dydaktyczne i opiekuńcze i opiekuńcze w przedszkolach.

Poziom i zmiany poszczególnych dochodów budżetu gminy na przestrzeni trzech poddanych analizie lat przedstawia poniższa tab. 28.

Tabela 28.Udział poszczególnych dochodów budżetowych w dochodach ogółem w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001

Wyszczególnienie	1999		2000		2001
		kwota w zł	udział w %	kwota w zł	udział w %	kwota w zł	udział w %
podatki i opłaty lokalne	11 057 532	45,1	10 353 890	40,9	10 425 297	37,0
dochody z majątku	1 973 342	8,0	2 386 001	9,4	3 063 671	10,9
pozostałe dochody	322 874	1,3	951 639	3,8	1 183 482	4,2
subwencje	7 862 742	32,1	8 160 254	32,2	9 967 163	35,3
dotacje	3 298 289	13,5	3 471 294	13,7	3 564 397	12,6
dochody ogółem	24 514 779	100,0	25 323 078	100,0	28 204 010	100,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Zdecydowanie największy udział w dochodach gminy miały podatki i opłaty lokalne; udział ten miał tendencję spadkową - z 45,1 % w 1999 roku do 37% w 2001 roku. Na drugim miejscu znalazła się subwencja ulegająca z każdym rokiem stopniowemu wzrostowi - z 32, 1 % w 1999 r. do 35,3 % w roku 2001. W 2001 r. około 89,9 % wszystkich subwencji stanowiła subwencja oświatowa. Kolejne pozycje stanowią dotacje kształtujące się na poziomie 12,6 % (2001 r.) - 13,7 %( 2000 r.). Pozostała część składników dochodowych budżetu gminy stanowi już tylko kilka procent dochodów - są to: pozostałe dochody (1,3 -4,2%) i dochody z majątku gminy (8-10,9 %).

Rysunek 16.Poziom i zmiany głównych składników dochodów gminy Mrągowo na przełomie lat 1999 - 2001

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

W analizowanych latach struktura dochodów budżetowych gminy uległa niekorzystnym zmianom - spadła rola podatków lokalnych i udziałów w podatkach budżetu Państwa, a wzrosło znaczenie subwencji. Gmina w celu zrealizowania wielu rozpoczętych już inwestycji i porycia swoich zobowiązań zdecydowała się na sprzedaż swojego majątku ( wzrost z 8 do 10,9 %). Podobną tendencję można zaobserwować w większości polskich gmin. Świadczy to, o malejącej samodzielności finansowej samorządów. Następstwem takiej sytuacji jest pozbawienie samorządów możliwości swobodnego planowania i dysponowania budżetem.

Na dochody własne gminy składają się dochody z następujących grup:
- podatki i opłaty lokalne,
- dochody z majątku gminy,
- udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu Państwa,
- inne dochody.

Tabela 29. Dochody ogółem a dochody własne gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

rok	dochody ogółem	dochody własne		podatki i opłaty lokalne
				wykonanie w zł	udział w %	wykonanie w zł	udział w %
1 999	24 514 779	13 353 748	54,5	11 057 532	45,1
2 000	25 323 078	13 691 530	54,1	10 353 890	40,9
2 001	28 204 010	14 672 450	52,0	10 425 297	37,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Z powyższych danych wynika, że udział dochodów własnych w latach 1999 - 2001 stanowił 52-54,5% łącznych dochodów budżetowych gminy. Niestety, w latach 1999-2001 udział ten wykazywał tendencję malejącą. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego przyjęta w 1998 r., miała zgodnie z pierwotnymi założeniami funkcjonować tylko w latach 1999-2000, jednak mimo to funkcjonuje nadal. Wydłużenie obowiązywania tej ustawy jest wygodne z punktu widzenia administracji centralnej. Oznacza jednak blokowanie procesu decentralizacji finansów publicznych, mimo dokonanej decentralizacji zadań. Dług publiczny jest stopniowo przerzucany na samorządy, a to prowadzi do deprecjacji idei samorządności.

W latach 1999 - 2001, razem ze stopniowym spadkiem udziału dochodów własnych w dochodach gminy spadł także udział podatków i opłat lokalnych. Podczas gdy łączne dochody gminy w analizowanym okresie wzrosły o 15 %, to podatki i opłaty lokalne - stale ulegały spadkowi. Częstą przyczyną wysokich różnic pomiędzy zaplanowanymi a realizowanymi dochodami z tytułu podatków, były zawyżone plany ustalone przez Urzędy Skarbowe i Ministerstwo Finansów, przyjmowane do projektów budżetu. Jednak podstawową przyczyną spadku udziału podatków i opłat w dochodach własnych było udzielenie przez gminę ulg, odroczeń, umorzeń, zwolnień, zaniechań poboru podatków. I tak np.:

W 1999 roku:

• wprowadzona uchwałą Rady Miejskiej ulga zwalniająca nowopowstałe podmioty gospodarcze z podatku od nieruchomości spowodowała zmniejszenie wpływu do budżetu miasta na kwotę 209 100 zł.

• W wyniku umorzenia podatku decyzją Burmistrza Miasta do budżetu miasta nie wpłynęło:

- z tytułu podatku od nieruchomości - 24 449 zł,

- z tytułu podatku od posiadania psa - 941 zł,

- z tytułu podatku od spadku i darowizn - 7 019 zł,

- z tytułu odsetek od zaległości podatkowych - 10 395 zł.

W 2000 roku:

• w wyniku udzielonych przez gminę ulg, odroczeń, umorzeń, zwolnień, zaniechania poboru dochody zostały zmniejszone z tytułu:

- z tytułu podatku o nieruchomości o 244 007 zł,

- z tytułu podatku od spadków i darowizn o 6 898 zł,

- z tytułu podatku od posiadania psów o 615 zł

- z tytułu odsetek od zaległości podatkowych o 271 720 zł.

• wpływy z opłaty targowej i miejscowej nie zrealizowane w pełni z powodu wystąpienia w sezonie letnim niekorzystnych warunków pogodowych, co wpłynęło negatywnie na ilość odwiedzających gminę turystów- tym samym przyczyniło się do spadku liczby handlujących.

W 2001 roku:

• brak realizacji planu z tytułu podatku od nieruchomości ze względu na pogorszenie się sytuacji finansowej firm( brak płatności podatku w terminie). Wobec części firm wszczęto postępowanie egzekucyjne, a części przesunięto termin płatności.

• wpływy z opłaty targowej nie zrealizowane w pełni z powodu spadku liczby handlujących.

Tabela 30. Udział poszczególnych podatków i opłat lokalnych w dochodach własnych budżetu gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

Wyszczególnienie	1999			2000			2001
		plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %
1.Podatek dochodowy od osób fizycznych	4 989 968	4 955 453	37,1	4 872 787	4 320 645	31,6	4 673 915	4 199 639	28,6
2.Podatek dochodowy od osób prawnych	200 000	257 847	1,9	164 000	243 451	1,8	160 000	273 679	1,9
3.Podatek od nieruchomości	3 154 000	3 687 253	27,6	4 028 100	3 674 685	26,8	4 486 000	4 248 009	29,0
4.Podatek rolny	1 100	897	0,0	990	801	0,0	950	748	0,0
5.Podatek leśny	430	478	0,0	500	233	0,0	380	408	0,0
6.Podatek od środków transportowych	239 300	223 670	1,7	231 200	237 686	1,7	243 000	242 984	1,7
7.Wpływy z karty podatkowej	250 000	240 628	1,8	290 000	196 523	1,4	140 000	152 718	1,0
8.Podatek od spadków i darowizn	50 000	34 393	0,3	50 000	67 516	0,5	55 000	55 476	0,4
9.Podatek od posiadania psów	27 000	42 429	0,3	30 000	37 189	0,3	40 000	40 925	0,3
6.Podatek od czynności cywilnoprawnych	0	0	0,0	0	0	0,0	14 500	19 420	0,1
Podatki ogółem	8 911 798	9 443 048	70,7	9 667 577	8 778 729	64,1	9 813 745	9 234 006	62,9
1. Opłata skarbowa	760 000	687 084	5,1	800 000	722 502	5,3	250 607	313 679	2,1
2. Opłata targowa i miejscowa	460 990	474 135	3,6	470 600	442 547	3,2	509600	449 355	3,1
3. Opłata administracyjna	0	0	0,0	0	0	0,0	20 000	21 785	0,1
4.Opłaty za zarząd, użytkowanie	240 000	246 589	1,8	210 000	138 984	1,0	150 000	122 895	0,8
5.Opłata za zezwolenia na sprzedaż alkoholu	197 000	206 675	1,5	269 500	271 128	2,0	290 000	283 577	1,9
Opłaty ogółem	1 657 990	1 614 483	12,1	1 750 100	1 575 161	11,5	1 220 207	1 191 291	8,1
DOCHODY WŁASNE OGÓŁEM	13 074 260	13 353 748	100,0	14 837 973	13 691 530	100,0	15 660 446	14 672 450	100,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

W grupie podatków i opłat lokalnych zdecydowanie dominowały dochody z tytułu podatku od nieruchomości. W badanych 3 latach ich udział wzrósł z 27,6 % do 29 %. Jeszcze w 1997 roku podatek od środków transportu stanowił 11 % dochodów gminy w ramach podatków i opłat lokalnych. Na skutek zmiany przepisów, podatek ten ma od 1998 roku mniejsze znaczenie (1,7 % w 2001 roku); pojawiła się natomiast subwencja drogowa, rekompensująca utracone dochody.

Udział dochodów z opłaty skarbowej w ramach omawianej grupy dochodów w latach 1999-2001 pozostawał na poziomie około 5,1 - 5,3%, natomiast w 2001 r. spadł do 2,1% z powodu wprowadzenia podatku od czynności cywilno-prawnych, umniejszającego opłatę skarbową.

Rysunek 17. Struktura podatków i opłat lokalnych w dochodach budżetu gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Od 1999 roku udział podatków stanowiących dochód budżetu Państwa w dochodach ogółem systematycznie spadał. W 2001 roku jego udział w dochodach budżetu gminy wyniósł 16 %. Prawie w całości jest to udział w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Dotacje i środki pozabudżetowe na zadania bieżące stanowiły 11,5-14,7% dochodów gminy. Ogromną większość wśród nich stanowią zadania zlecone (około 86%), przede wszystkim w zakresie pomocy społecznej.

Tabela 31. Udział podatków stanowiących dochód budżetu państwa w dochodach ogółem w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001.

rok	dochody ogółem	udziały w podatkach budżetu państwa	udział w %
1999	24 514 779	5 213 300	21
2000	25 323 078	4 564 096	18
2001	28 204 010	4 473 318	16

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Malejący z każdym rokiem udział gminy w podatkach budżetu państwa, wpływał negatywnie na stabilizację dochodów gminy. To natomiast, wiązało się z ciągłym brakiem środków na realizację zaplanowanych w budżecie zadań i zmuszało gminę do zaciągania kredytów.

Wydatki na gospodarkę komunalną, ochronę środowiska i administrację publiczną w badanym okresie stanowiły 8,6 - 16,1% wydatków budżetowych gminy. W ujęciu kwotowym największe wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska miały miejsce w 1999 r. - 3 896 304 zł, a na administrację w 2000 r. - około 2738 tys. zł. Wydatki transportowe (utrzymanie dróg i inwestycje drogowe) wahały się od 2,2% w 1999 r. do 4,8 % w 2001 r.

W latach 1999 - 2001 udział wydatków na ochronę zdrowia w wydatkach ogółem uległ zwiększeniu z 0,8 do 2,2 %, a na opiekę społeczną od 19,7 do 20,1 % i były to wydatki w wysokości od 4 850 060 zł ( 1999 r.) do 5 652 031 zł (2001r.) rocznie. W ramach omawianej grupy 90-96% wydatków jest związanych z opieką społeczną.
Poziom wydatków na kulturę mieścił się w przedziale 742,2 tys.- 1,036 mln zł i stanowił 3,1-3,6% wszystkich wydatków gminy.

Nakłady na kulturę fizyczną i sport są znacznie niższe. W 1999 roku wyniosły one 301,5 tys. zł, w 2000 roku wzrosły zaledwie do 336,8 tys. zł, by w roku 2001 spaść do 196,3 tys. zł (0,7% budżetu gminy).

Najważniejszą pozycją w wydatkach z budżetu gminy jest fundusz płac z pochodnymi. Jego poziom w latach 1999-2001 wzrósł z 3,1 mln zł do 4,9 mln zł i oznaczało to początkowo zwiększenie udziału z 45,6% do 48,9%(w roku 2000 w stosunku do roku 1999), a następnie jego zmniejszenie z 49,5 % do 48,9 % (w 2001 r.).

Rysunek 18. Struktura wydatków gminy wg kategorii w wydatkach ogółem gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Od 9,8 % do 14,6 % wydatków stanowią zakupy materiałów i wyposażenia wraz z pozostałymi wydatkami rzeczowymi. Na zakupy usług remontowych wydatkowano od 1, 45 mln zł w 1999 r. (6,0% łącznych wydatków budżetowych) do 2 ,41 mln. zł w 2001 r. (8,4% wydatków).

Najwyższe wydatki inwestycyjne w gminie Mrągowo były w 1999 r. - 3,51 mln zł (14,6% budżetu gminy), zaś najniższe w 2000 r. - 2,1 mln zł (zaledwie 7,9% wydatków z budżetu gminy). W 2001 roku wydatki inwestycyjne wzrosły (w stosunku do roku 2000) o 3,7 punktu procentowego, i wyniosły 11,6 %.

Tabela 32. Struktura przychodów i rozchodów w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001

Wyszczególnienie	1999			2000			2001
		plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %	plan	wykonanie	udział w %
Przychody w tym:	1005 000	1 875 708	100	1 272 390	2 045 321	100	1 992 694	1 645 968	100
- kredyty i pożyczki	650 000	650 000	34,7	700 000	700 000	34,2	1 322 694	749 590	45,5
- nadwyżka z lat ubiegłych	--------	--------	--------	227 348	227 348	11,1	--------	--------	--------
- obligacje samorządowe	--------	--------	--------	--------	--------	--------	--------	--------	--------
- inne źródła w tym:	35000	1 225 708	65,3	345 042	1 117 973	54,7	670 000	896 378	54,5
środki na pokrycie deficytu	282 000	282 000	15,0	--------	--------	--------	670 000	512 468	31,1
Rozchody w tym:	368 000	368 000	100	512 000	512 000	100	1 133 500	1 133 500	100
- spłaty kredytów i pożyczek	368 000	368 000	100	512 000	512 000	100	1 133 500	1 133 500	100
- pożyczki udzielone	--------	--------	--------	--------	--------	--------	--------	--------	--------
- lokaty w bankach	--------	--------	--------	--------	--------	--------	--------	--------	--------
- wykup obligacji samorząd.	--------	--------	--------	--------	--------	--------	--------	--------	--------

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu gminy Mrągowo

Struktura przychodów pokazuje, iż dominującym źródłem przychodów w gminie były wolne środki (kwoty, które pozostały z niewykorzystanych do końca roku kredytów i pożyczek ), stanowiące w badanym okresie odpowiednio 65,3 %, 54,7 % i 54,5 %. Gmina chcąc realizować swoje zadania musiała bardzo często korzystać z zewnętrznych źródeł finansowania, jakim są kredyty i pożyczki. W latach 1999 - 2001 oscylowały one na poziomie 34,7 % (1999 r.) do 45,5 % ( w 2001 r.) przychodów ogółem. W roku 2001 w stosunku do roku 1999 przychody z tytułu kredytów i pożyczek wzrosły o 10,8 punktu procentowego. Jedynie w 2000 r. dodatkowym źródłem sfinansowania deficytu budżetowego była nadwyżka z 1999 r. Gmina mimo dużego deficytu w latach 2000 - 2001, nie zdecydowała się na emisję obligacji samorządowych.

Podsumowanie

Podstawowym celem każdej gminy jest podejmowanie przedsięwzięć i działań mających na celu zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty gminy na miarę możliwości finansowych budżetu gminy. Jednakże, pełna realizacja zaplanowanych przez gminę dochodów i jej wydatków, oraz efektywne i zarazem racjonalne rozporządzanie posiadanymi i przyznanymi dla samorządu środkami, jest niewątpliwie coraz trudniejsze.

Z każdym rokiem uzależnienie jednostek samorządowych od państwa ulega zwiększeniu. Przyczyną takiej sytuacji jest brak stworzenia systemu, który zapewniłby wpływy środków wystarczających na pokrycie wydatków lokalnych.

Władze i społeczność gminy Mrągowo wie, że by pobudzić rozwój na swoich terenach, nie wystarczą makroekonomiczne reformy rynkowe, czy nakłady finansowe, lecz przede wszystkim właściwe gospodarowanie dochodami i wydatkami budżetowymi na poziomie lokalnym. Zwiększające się z każdym rokiem uzależnienie jednostek gminnych od decyzji państwa ogranicza samodzielność finansową gminy i wpływa na wynik wykonania budżetu. Mimo racjonalnego gospodarowania, sytuacja finansowa gminy Mrągowo w badanym okresie ulegała stopniowemu pogorszeniu, czego dowodem jest wykonanie budżetu gminy w latach 1999 - 2001.

Oceniając realizację budżetu gminy Miasta Mrągowo, przypadającą na lata 1999 - 2001, należy stwierdzić, iż prowadzenie gospodarki finansowej przez władze samorządowe odbywało się w sposób oszczędny i racjonalny. Pozwoliło to gminie, po uzyskaniu przez nią w 2000 roku rekordowego deficytu ( 1,5 mln zł),stanowiącego 6,05 % dochodów gminy, na znaczne zbliżenie się w 2001 roku do punktu utrzymania przez gminę równowagi budżetowej. Zmniejszenie kwoty deficytu oprócz zaciągnięcia kredytów i pożyczek, spowodowane było wykonaniem niższych od zaplanowanych wydatków budżetowych,. Spadek wykonania tychże wydatków odnotowano przede wszystkim w takich działach jak: transport(wydatki bieżące na drogi publiczne), gospodarka komunalna (m. in. wydatki bieżące na oczyszczanie miasta , spłata odsetek, oświetlenie dróg, ulic, placów oraz zieleń) oraz w gospodarce mieszkaniowej.

Wzrost bezrobocia oraz złe wyniki w działalności gospodarczej także w gminie Mrągowo, spowodowały zmniejszenie dochodów przekazywanych gminie przez Urzędy Skarbowe oraz udziałów w podatkach budżetu Państwa, stanowiących jedno z najważniejszych źródeł pozyskania przez gminę dochodów własnych, a wzrosło znaczenie subwencji. . Również zła sytuacja w rolnictwie i wynikające z tego zubożenie społeczeństwa wpłynęły na znaczące zmniejszenie dochodów własnych gminy - w tym podatków, pomimo nasilenia działań windykacyjnych.

Częstą przyczyną wysokich różnic pomiędzy zaplanowanymi a realizowanymi dochodami z tytułu podatków, były zawyżone plany ustalone przez Urzędy Skarbowe i Ministerstwo Finansów, przyjmowane do projektów budżetu. Jednak podstawową przyczyną spadku udziału podatków i opłat w dochodach własnych było udzielenie przez gminę ulg, odroczeń, umorzeń, zwolnień, zaniechań poboru podatków.

Gmina w celu zrealizowania wielu rozpoczętych już inwestycji i pokrycia swoich zobowiązań zdecydowała się na sprzedaż swojego majątku, zwiększając tym samym dochód z majątku gminy z 8 do 10,9 % dochodów własnych. Podobną tendencję można zaobserwować w większości polskich gmin. Świadczy to, o malejącej samodzielności finansowej samorządów. Po sprzedaży posiadanego majątku, gmina nie będzie miała już czym naprawiać „dziury budżetowej” i finansować inwestycji, a zanotowany coroczny wzrost subwencji przyznanej gminie Mrągowo, przy jednoczesnym spadku roli podatków i opłat lokalnych a także spadek udziałów w podatkach budżetu państwa, może pozbawić gminę Mrągowo, podobnie jak i inne gminy będące w podobnej sytuacji, możliwości swobodnego planowania i dysponowania budżetem.

Mniejsze wpływy w dochodach spowodowały, że gmina realizowała pierwszoplanowe wydatki bieżące gminy a w drugiej kolejności wydatki inwestycyjne.

Z każdym rokiem rosły potrzeby wspólnoty gminnej, a malały lub utrzymywały się na stałym poziomie państwowe środki finansowe ( dotacje, subwencje) przyznawane na pomoc dla realizacji podstawowych zadań gminy. To spowodowało konieczność przeznaczania przez gminę znacznej kwoty dochodów własnych na realizację zadań związanych z oświatą, ochroną zdrowia i opieką społeczną.

Pomoc społeczna odgrywa ważną rolę dla znacznej części społeczeństwa Mrągowa. Kierowana jest do osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Pozwala im przetrwać najtrudniejsze okresy, przezwyciężyć występujące kłopoty. Pomocą były i nadal są objęte osoby i rodziny wymagające pomocy z powodu ubóstwa, bezdomności czy też ochrony macierzyństwa. Znaczna część mieszkańców wymaga pomocy z powodu zwiększającego się z roku na rok bezrobocia. Również pomocy wymagają osoby niepełnosprawne. Sprostanie zadaniom z zakresu pomocy społecznej wymaga nakładu coraz większej kwoty środków finansowych.. Wydatki na pomoc społeczną w budżecie gminy zajmują drugą pozycję tuż po wydatkach na oświatę. W latach 1999 - 2001 na zadania z zakresu pomocy społecznej gmina wydała 15.837.946 zł, tj. o 50 % więcej niż w poprzedniej kadencji samorządu. Ogółem pomocą socjalną w latach 1999 - 2001 objętych było 5.143 rodzin, to jest 13.713 osób.

Mimo poniesienia przez gminę wysokich kosztów związanych z koniecznością realizacji wydatków bieżących, to jednak rozpoczęte procedury przetargowe, podpisane umowy z wykonawcami oraz rozpoczęte i kontynuowane prace inwestycyjne obligowały gminę do ich zakończenia. I choć zmniejszono niektóre zadania inwestycyjne to brak środków finansowych spowodował daleko posunięte oszczędności i powstanie zobowiązań gminy.

Gmina chcąc realizować swoje zadania musiała bardzo często korzystać z zewnętrznych źródeł finansowania, jakim są kredyty i pożyczki. W roku 2001 w stosunku do roku 1999 przychody z tytułu kredytów i pożyczek wzrosły o 10,8 punktu procentowego. Jedynie w 2000 roku dodatkowym źródłem sfinansowania deficytu budżetowego była nadwyżka z 1999 r. Gmina mimo dużego deficytu w latach 2000 - 2001nie zdecydowała się na emisję obligacji samorządowych.

W przyjętym Uchwałą Rady Miejskiej budżetach zakres finansowy wszystkich zadań dostosowano do planowanych w latach 1999 - 2001 dochodów. Zarząd miał świadomość, że z uwagi na brak środków wiele zadań zgłaszanych przez lokalną społeczność nie mogło być zrealizowanych w 2001 roku. Podjęto jednak działania, aby pozyskać środki pozabudżetowe i w ten sposób zapewnić częściową ich realizację. Zwiększenie budżetu było możliwe dzięki intensyfikacji działań w kierunku pozyskania dodatkowych źródeł finansowania inwestycji gminnych poprzez złożenie projektów i wniosków. Jednak zdobycie funduszy zewnętrznych było utrudnione ze względu na wdrażanie reform ustrojowych Te środki, które pozyskano przeznaczono na poprawę infrastruktury technicznej gminy oraz inwestycje oświatowe. Podsumowując realizację budżetu gminy należy dodać, że na realizację zadań zleconych gmina nie otrzymał wszystkich środków, pomimo uzyskania pisemnego potwierdzenia ich przyznania. Mniejsze, niż zakładano środki otrzymano na zadania, które dotyczyły obowiązku wypłaty dodatków mieszkaniowych, a także na zadania z zakresu administracji rządowej.

Przyjęte przez gminę Miasto Mrągowo zadania realizowane były zgodnie z uchwałami Rady Miejskiej. Nie naruszono przepisów o dyscyplinie budżetowej, a deficyt budżetowy , który w 2001roku uległ znacznemu spadkowi ( z 1,5 mln zł do 512 tys. zł )może sprawiać jedynie satysfakcję. Niestety problemy budżetu państwa i zapowiedziane przez rząd cięcia wydatków sprawiły, że samorząd w badanym okresie nie otrzymał całości obiecanych pieniędzy, a poprawki przyjęte do ustawy budżetowej powiększyły jedynie deficyt państwa.

Gmina Mrągowo podobnie, jak i inne gminy oczekują nowego systemu finansowego wraz z przyznaniem na niego środków, ponieważ pragną realizować więcej zadań na rzecz wspólnot lokalnych, natomiast administracja rządowa nie zgadza się oddawać więcej kompetencji, ponieważ wie, że wymagałoby to daleko idących zmian w sektorze finansów publicznych.

BIBLIOGRAFIA

1. Borodo A. 1997. Samorząd terytorialny. System prawno - finansowy, PWN,. Warszawa,

2. Nykiel W. 2000. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000, Mat. Szk. RAP, zeszyt 9, Warszawa,

3. Wójcik S. 1999. Samorząd terytorialny w Polsce. PWN, Warszawa,

4. Byjoch K. 2000. Samorząd terytorialny po reformie ustrojowej państwa, PWN, Warszawa,

5. Markowski T. 1999.Zarządzanie rozwojem miast, PWN, Warszawa,

6. Szczepański K. 1999. Finanse publiczne ; dochody i budżet samorządów, Innowacja, Poznań,

7. Lioński Z. 2001. Samorząd terytorialny w RP, wyd. III, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa,

8. Brzeziński B. 1998. Zarys prawa finansów publicznych wyd. III - TNOIK Toruń

9. Kalisiak M., Paluch W.2000. Działalność gospodarcza gminy i powiatu, ZCO, Zielona Góra

10. Agopszowicz A., Gilewska Z., 1999.Ustawa o gminnym samorządzie terytorialnym. Komentarz, Wydanie II, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa

Strony internetowe:

1. http://www.mragowo.um.org.pl/

2. http://www.rzeczpospolita.pl/

3. http://www.bazagmin.pl/

4. http://www.rio.gov.pl/

WYKAZ AKTÓW NORMATYWNYCH

1. Ustawa z dnia 17.V.1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych

w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji

rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw,

2. Ustawa z dnia 8. III. 1990 r. o samorządzie terytorialnym,

3. Ustawa z dnia 10.V.1990 r. - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie

terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych

4. Ustawa z dnia 15.IX.2000 r. o referendum lokalnym,

5. Ustawa z dnia 20.XII.1996 r. o gospodarce komunalnej,

6. Ustawa z dnia 26.XI.1998 r. o finansach publicznych,

7. Ustawa z dnia 26.XI.1998 r. o dochodach jednostek samorząduterytorialnego

8. Ustawa z dnia 7.X.1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych,

9. Ustawa z dnia 12.I1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych

10. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej.

11. Sprawozdanie z wykonania budżetu Miasta Mrągowa za rok 1999

12. Sprawozdanie z wykonania budżetu Miasta Mrągowa za rok 2000

13. Sprawozdanie z wykonania budżetu Miasta Mrągowa za rok 2001

Czasopisma:

1. Gazeta Mrągowska 15.X.2002 r.” Miasto Mrągowo w III kadencji funkcjonowania samorządu w latach 1998 - 2002” Nr 13,

2. Rzeczpospolita. 8.V.2001r. „Zapłacą samorządy gminne”,

3. Rzeczpospolita.14.VII.2001 r.„Inwestycje odkładane na później” Myczkowska A

4. Rzeczpospolita 25.I.2000 r. „Ubezwłasnowolnienie samorządów” Surażaska W.

5. Rzeczpospolita 15.I.2001 r. „Miasta rozwijają się na kredyt” Zielazna J.

6. Rzeczpospolita 3.XII.1999 r. „Subwencja za utracone dochody” Trusewicz Iwona

7. Rzeczpospolita 19.IX.2001r. „Ministerstwo tnie dotacje” Myczkowska A

Spis rysunków

Rysunek 1. Podział gmin ze względu na ich charakter

Rysunek 2. Struktura samorządu gminnego

Rysunek 3. Schemat organizacyjny Urzędu Miejskiego w Mrągowie

Rysunek 4. Plan miasta Mrągowo

Rysunek 5. Planowane a wykonane dochody w gminie w latach 1999 - 2001

Rysunek 6. Dynamika wzrostu dochodów budżetowych w gminie miasta Mrągowo

w latach 1999 - 2001

Rysunek 7. Udział głównych składników dochodów budżetowych w dochodach

ogółem w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001

Rysunek 8. Struktura dochodów własnych gminy Mrągowo uzyskanych w latach

1999 - 2001

Rysunek 9. Planowane a wykonane wydatki w gminie Mrągowo w latach 1999-2001

Rysunek 10. Poziom i dynamika wydatków majątkowych i wydatków bieżących

gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

Rysunek 11. Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem w gminie

Mrągowo w latach 1999 - 2001

Rysunek 12. Udział poszczególnych wydatków wg klasyfikacji budżetowej

w wydatkach ogółem w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001

Rysunek 13. Porównanie poziomu dochodów i wydatków z budżetu gminy Mrągowo

w latach 1999 - 2001

Rysunek 14. Porównanie dynamiki dochodów i wydatków budżetowych gminy

( nominalnie) w latach 1999 - 2001

Rysunek 15. Porównanie dynamiki dochodów i wydatków budżetowych gminy

- realnie w latach 1999 - 2001

Rysunek 16. Poziom i zmiany głównych składników dochodów gminy Mrągowo na

przełomie lat 1999 - 2001

Rysunek 17. Struktura podatków i opłat lokalnych w dochodach budżetu gminy

Mrągowo w latach 1999 - 2001

Rysunek 18. Struktura wydatków gminy wg kategorii w wydatkach ogółem gminy

Mrągowo w latach 1999 - 2001

Spis tabel

Tabela 1. Różnice między dotacją a subwencją.

Tabela 2. Dochody budżetu gminy miasta Mrągowo w latach 1999 - 2001.

Tabela 3. Struktura dochodów budżetowych uzyskanych przez gminę Mrągowo

w latach 1999-2001.

Tabela 4. Zestawienie składników dochodów własnych uzyskanych przez gminę

Mrągowo w latach 1999 - 2001

Tabela 5. Udział podatków w dochodach własnych budżetu gminy Mrągowo

w latach 1999 - 2001.

Tabela 6. Udział dotacji celowych w dochodach ogółem budżetu gminy Mrągowo

w latach 1999 - 2001.

Tabela 7. Udział subwencji ogólnej w dochodach ogółem budżetu gminy Mrągowo

w latach 1999 - 2001.

Tabela 8. Liczba mieszkańców i dochód na jednego mieszkańca w gminie Mrągowo

w latach 1999 - 2001.

Tabela 9. Poziom i dynamika dochodów ogółem zrealizowanych przez miasto

Mrągowo w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 1999 -2001

Tabela 10. Poziom i dynamika dochodów własnych gminy Mrągowo w przeliczeniu

na jednego mieszkańca w latach 1999 - 2001.

Tabela 11. Poziom i dynamika dotacji celowych gminy Mrągowo w przeliczeniu na

jednego mieszkańca w latach 2000 i 2001.

Tabela 12. Poziom i dynamika subwencji ogólnej gminy Mrągowo w przeliczeniu

na jednego mieszkańca w latach 2000 i 2001.

Tabela 13. Skutki obniżenia górnych stawek podatkowych, udzielonych ulg,

odroczeń, umorzeń, zwolnień w gminie Mrągowo w latach 1999 -2001.

Tabela 14. Wydatki budżetu gminy miasta Mrągowo w latach 1999 - 2001.

Tabela 15. Poziom i dynamika wydatków gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001.

Tabela 16. Struktura wydatków ogółem gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001.

Tabela 17. Struktura wydatków bieżących gminy Mrągowo w latach1999 - 2001.

Tabela 18. Wydatki na zadania własne i zlecone w budżecie gminy Mrągowo

w latach 1999 - 2001

Tabela 19. Wydatki gminy Mrągowo zrealizowane na podstawie porozumień

w latach 1999 - 2001

Tabela 20. Wydatki w działach klasyfikacji budżetowej gminy Mrągowo w latach

1999 - 2001

Tabela 21. Wydatki inwestycyjne w działach klasyfikacji budżetowej gminy

Mrągowo w latach 1999 - 2001.

Tabela 22. Wydatki ogółem gminy Mrągowo w przeliczeniu na jednego

mieszkańca w latach 1999 - 2001.

Tabela 23. Poziom i dynamika wydatków ogółem zrealizowanych przez miasto

Mrągowo w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 1999 - 2001.

Tabela 24. Wydatki bieżące, wydatki na wynagrodzenia i pochodne oraz wydatki

inwestycyjne w przeliczeniu na jednego mieszkańca zrealizowanych

w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001.

Tabela 25. Wykaz zrealizowanych inwestycji przez gminę Mrągowo na przełomie

lat 1999- 2001.

Tabela 26. Wyniki budżetów gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001.

Tabela 27. Dynamika dochodów i wydatków gminy w latach 1999 - 2001

Tabela 28. Udział poszczególnych dochodów budżetowych w dochodach ogółem

w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001.

Tabela 29. Dochody ogółem a dochody własne gminy w latach 1999 - 2001

Tabela 30. Udział poszczególnych podatków i opłat lokalnych w dochodach

własnych budżetu gminy Mrągowo w latach 1999 - 2001

Tabela 31. Udział podatków stanowiących dochód budżetu państwa w dochodach

ogółem w gminie Mrągowo w latach 1999 - 2001.

Tabela 32. Struktura przychodów i rozchodów w gminie Mrągowo w latach

1999 - 2001.

Borodo A. 1997, Samorząd terytorialny. System prawno - finansowy. PWN, Warszawa.

Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku art. 1, pkt 1 i 2

Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku. art.2, ust. 1

Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku, art.2, ust. 3

Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku., art.4, ust. 1

Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku, art.15, ust. 1

Dz. U. z 1991 r. Nr 9 poz. 31 z późn. zm.

Dz. U. z 1993 r Nr 94 poz. 431 z późn. zm.

Dz. U. z 1993 r Nr 101 poz. 444 z późn. zm.

Dz. U. z 1994 r. Nr 27 poz. 96 z późn. zm

Dz. U. z 1991 r. Nr 9 poz. 31 z późn. zm.

Dz.U. z 1998 r. Nr 155 poz. 1014 z późn. zm.

Ustawa o finansach publicznych, art. 134

Dz. U. Nr 85, poz. 428

Dane ze sprawozdań dokonanych przez RIO w 2001 r.

Wg sprawozdań RIO z 2001 roku najwyższy realny wzrost dochodów budżetowych zanotowano w województwie śląskim i wyniósł on 8,1 %

Dane ze sprawozdań dokonanych przez RIO w 2001 r.

Dane ze sprawozdań dokonanych przez RIO w 2001 r.

Dane ze sprawozdań dokonanych przez RIO w roku 2001

Dane ze sprawozdań dokonanych przez RIO w 2001 r.

Dane ze sprawozdań dokonanych przez RIO w 2001 r.

Dane ze sprawozdań dokonanych przez RIO w 2001 r.

Dane ze sprawozdań dokonanych przez RIO w roku 2001

Dane ze sprawozdań dokonanych przez RIO w 2001 r.

Dane ze sprawozdań dokonanych przez RIO w 2001 r.

Dane ze sprawozdań dokonanych przez RIO w 2001 r.

Ministerstwo Finansów wyjaśnia, iż plan dochodów od osób prawnych, osób fizycznych i jednostek nie posiadających osobowości prawnej jest tylko szacunkiem i nie jest obligatoryjny

4

Referat Oświaty, OKS Kultury, Sportu i

Turystyki

ZARZĄD

MIASTA

Referat Gospodarki komunalnej i GKM mieszkaniowej mieszkaniowej.

PRZEWODNICZĄCY

RADY MIEJSKIEJ

SEKRETARZ

MIASTA

SKARBNIK

MIASTA

Referat Geodezji i

Gospodarki Gruntami GGG

ZASTĘPCA

BURMISTRZA

RADA

MIEJSKA

BURMISTRZ

Straż SM

Miejska

Obsługa Prawna

Rady Miejskiej

Referat Planowania PIB Przestrz., Inwest. i

Budownictwa

Stanow. ds. Promocji i PRM Rozwoju Miasta

Stanowisko ds.Spraw OC Obrony Cywilnej

ZASTEPCA SKARBNIKA

FN Referat Finansowy

Og Referat

Organizacyjny

SO Referat Spraw

Obywatelskich

USC Urząd Stanu

Cywilnego

Stanowisko ds.

OZM Obsługi Zarządu

Miasta

Wieloosob. Stanowisko OP ds. Obsługi Prawnej

Stanowisko ds. działalności DG gospodarczej

Stanowisko ds.

ORM Obsługi Rady

Miejskiej

---