P O L I T E C H N I K A R A D O M S K A

im. Kazimierza Pułaskiego

w Radomiu

Wydział:

Ekonomiczny

Kierunek Studiów:

Ekonomia

Specjalność:

Zarządzanie

przedsiębiorstwem

Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa

na przykładzie Wytwórni Napojów Bezalkoholowych

Źródło - Pniewy Sp. z o.o.

Praca dyplomowa
Napisana w Zakładzie
Ekonomiki Przedsiębiorstwa
pod kierunkiem:

____________________________________________________________

_

RADOM 1998

Wstęp

I.

PODSTAWOWE SPRAWOZDANIA FINANSOWE JAKO

ŹRÓDŁO INFORMACJI DO ANALIZY FINANSOWEJ

6

1.1. ISTOTA, METODY I RODZAJE ANALIZY FINANSOWEJ

6

1.2. PODSTAWY PRAWNE SPORZĄDZANIA SPRAWOZDAŃ

8

1.3. BILANS

11

1.3.1.

BUDOWA BILANSU I JEGO CHARAKTERYSTYKA

11

1.3.2.

WST

Ę

PNA ANALIZA BILANSU

23

1.4. RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

26

1.4.1.

BUDOWA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT

26

1.4.2.

WST

Ę

PNA ANALIZA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT

31

1.5. ANALIZA RACHUNKU PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH

31

II.

ANALIZA WYNIKU FINANSOWEGO PRZEDSIĘBIORSTWA

33

2.1. ANALIZA CZYNNIKÓW WPŁYWAJĄCYCH NA POZIOM

WYNIKU FINANSOWEGO

34

2.2. ZASADY PODZIAŁU WYNIKU FINANSOWEGO W RÓŻNYCH

FORMACH PRZEDSIĘBIORSTW.

41

III.

ANALIZA WSKAŹNIKOWA SYTUACJI FINANSOWEJ

PRZEDSIĘBIORSTWA

44

3.1. ISTOTA ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ

44

3.2. ANALIZA PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA

44

3.3. ISTOTA I POMIAR SPRAWNOŚCI DZIAŁANIA

PRZEDSIĘBIORSTWA

46

3.4. ANALIZA WSPOMAGANIA FINANSOWEGO

48

3.5. BADANIE RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

49

3.6. ANALIZA WSKAŹNIKÓW RYNKU KAPITAŁOWEGO

51

IV.

ANALIZA I OCENA STANDINGU FINANSOWEGO WYTWÓRNI

NAPOJÓW BEZALKOHOLOWYCH ŹRÓDŁO

- PNIEWY

SP. Z O.O.

54

4.1. CHARAKTERYSTYKA SPÓŁKI

54

4.2. WSTĘPNA ANALIZA BILANSU PRZEDSIĘBIORSTWA

55

4.2.1.

STRUKTURA MAJ

Ą

TKU I KAPITAŁÓW

57

4.2.2.

STRUKTURA KAPITAŁOWO - MAJ

Ą

TKOWA

60

4.3. WSTĘPNA ANALIZA RACHUNKU WYNIKÓW

61

4.4. ZESTAWIENIE PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH SPÓŁKI

W LATACH

1995 - 1996

65

4.5. ANALIZA PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ

68

4.6. ANALIZA RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

70

4.7. OCENA SPRAWNOŚCI DZIAŁANIA PRZEDSIĘBIORSTWA

71

4.8. ANALIZA WSPOMAGANIA FINANSOWEGO

73

Wnioski

105

Bibliografia

113

Spis rysunków

109

Spis tabel

110

Spis wykresów

112

Wstęp

Przy dużej konkurencji na rynku niezbędne jest ciągłe dokonywanie

wyborów, która droga i jaka polityka firmy przyniesie jej największe korzyści.

Aby wybory te były trafne niezbędna jest umiejętność analizy sytuacji

finansowej przedsiębiorstwa. W pracy przedstawione zostały podstawowe źródła

i metody analizy. Na przykładzie Wytwórni Napojów Bezalkoholowych

Ź

ródło-Pniewy Sp. z o.o. starano się ukazać przydatność uzyskanych informacji

dla osób zarządzających firmą, wykorzystanie analizy finansowej dla

podejmowania racjonalnych decyzji.

Tezą niniejszej pracy jest sformułowanie, że dokładna i przeprowadzona

rzetelnie analiza sytuacji finansowej przedsiębiorstwa dostarcza

menedżerom niezbędnych informacji do podejmowania trafnych decyzji

dotyczących działalności firmy. Trzeba tu zwrócić uwagę, iż nie należy skupiać

się na sytuacji jednej tylko - interesującej nas firmy, ale trzeba analizować

sytuację w całej gałęzi, szczególnie zwracając uwagę na najpoważniejszych

konkurentów na rynku. Pogorszenie standingu finansowego przedsiębiorstwa

może spowodować realne zagrożenie, np. wykupienie przez silniejszego

konkurenta czy wyparcie z rynku. Sytuacja odwrotna daje szansę zdobycia

nowych rynków zbytu przez zaoferowanie kontrahentom lepszych warunków

przy zawieraniu umów.

Obiektem badań jest Wytwórnia Napojów Bezalkoholowych

"Źródło Pniewy" Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo działa od 1992 roku i zajmuje się

produkcją napojów bezalkoholowych.

Praca składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy z nich prezentuje

podstawowe sprawozdania finansowe tj. bilans, rachunek zysków i strat oraz

sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych. Omówiona jest ich budowa,

przydatność w analizie finansowej jak również podstawy prawne ich

sporządzania. Przedstawiono również metody analizy wstępnej sprawozdań

i problem uwzględnienia czasu w badaniach analitycznych.

Drugi rozdział obejmuje problematykę ustalania wyniku finansowego

przedsiębiorstwa i badania czynników wpływających na jego poziom. Omówiona

została analiza przyczynowa i czynnikowa, a także zasady podziału wyniku

finansowego w różnych formach przedsiębiorstw ze szczególnym

uwzględnieniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Trzeci rozdział dotyczy analizy wskaźnikowej przedsiębiorstwa.

Prezentuje podstawowe obszary jej zastosowania, rodzaje wskaźników oraz

interpretację wyników pod kątem ich przydatności dla osób zarządzających

firmą. Przedstawiono zestaw wskaźników najczęściej stosowanych w wysoko

rozwiniętych krajach o gospodarce rynkowej, tj. wskaźniki płynności,

sprawności działania, wspomagania finansowego, rentowności, wskaźniki rynku

kapitałowego oraz stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa.

W rozdziale czwartym opierając się na rozważaniach trzech poprzednich

rozdziałów dokonano analizy finansowej Wytwórni Napojów Bezalkoholowych

Ź

ródło - Pniewy Sp. z o.o. Ponadto przedstawiono Spółkę, jej historię i rodzaj

prowadzonej działalności, a także zatrudnienie oraz dokonane inwestycje

z uwzględnieniem źródeł ich finansowania.

Pracę kończą wnioski będące syntezą głównych myśli zawartych

w niniejszych rozważaniach.

1.

I.

Podstawowe sprawozdania finansowe jako

ź

ródło informacji do analizy finansowej

1.

1.1.

Istota, metody i rodzaje analizy finansowej

Pojęcie analizy odnosi się do metody badania naukowego polegającego na

rozłożeniu badanego zjawiska na elementy składowe co pomaga w zrozumieniu

istoty badanych zjawisk.

Przez analizę rozumie się też opracowanie diagnostyczne (dokument) lub

czynności zmierzające do postawienia diagnozy gospodarczej. Wymaga ona

zastosowania odpowiednich metod badania i zasad oceny wypracowanych przez

analizę jako samodzielną dyscyplinę naukową

1[1]

.

Treścią analizy finansowej są wielkości ekonomiczne w wyrażeniu

pieniężnym, w tym stan majątkowo-kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólna

sytuacja finansowa przedsiębiorstwa

2[2]

.

W zależności od przyjętych kryteriów możemy wyróżnić wiele metod

analizy finansowej.

Biorąc pod uwagę tok analizy wyróżniamy:

−

analizę indukcyjną - polega ona na tym, że badanie rozpoczyna się od

zjawisk szczegółowych przechodząc do coraz bardziej ogólnych. Analizując

wykorzystanie podstawowych czynników produkcji w przedsiębiorstwie

ustala się ich wpływ na osiągane wyniki finansowe. Metoda ta nazywana jest

popularnie „od szczegółu do ogółu”. Ma zastosowanie głównie w analizach

1[1]

Analiza ekonomiczna przedsiębiorstw przemysłowych, praca zbiorowa pod red. E. Kurtysa, PWN,

Warszawa-Poznań 1988, s.9

2[2]

L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie PWE, Warszawa 1994, s.9

ś

rednio i krótkookresowych, odcinkowych lub problemowych, które nie

zawsze kończą się syntezą wyników dotyczącą działania całego

przedsiębiorstwa, a tylko jego części lub wybranego problemu. Do głównych

zalet tej metody należy zaliczyć fakt, że analityk nie zna ostatecznych

wyników swojej pracy, co zapewnia obiektywizm badań. Jest to metoda

zapewniająca

wszechstronność

i

wnikliwość

badań.

3[3]

−

analizę dedukcyjną, w której przechodzi się od zjawisk ogólnych do zjawisk

szczegółowych, od wyników do czynników które na nie wpłynęły. Najpierw

bada się wyniki finansowe przedsiębiorstwa, a później analizuje przyczyny,

które je ukształtowały. Przyjmuje się przy tym, że nie uwzględnia się

wszystkich czynników bez względu na kierunek i siłę ich oddziaływania,

a tylko te, które miały znaczący wpływ na osiągnięte wyniki. Metodę tą

stosuje się w analizach rocznych i wieloletnich.

4[4]

Przyjmując różny stopień pogłębienia badania wskaźników, wyodrębnia się:

3[3]

M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa

1995 r., s.19

4[4]

Ibidem, s.20

−

analizę porównawczą, polegającą na określeniu związków między

wskaźnikami ekonomicznymi,

−

analizę przyczynową, która jest pogłębionym etapem badania wskaźników

ekonomicznych, w których bada się wpływ i siłę oddziaływania określonych

czynników na odchylenia ujawnione w trakcie analizy porównawczej.

W analizie porównawczej wyróżnia się trzy kierunki badania wskaźników:

−

porównania ze wskaźnikami postulowanymi, polegają one na odniesieniu

osiągniętych wyników do założonego planu - pierwotnego lub

skorygowanego. Porównanie do planu pierwotnego to odniesienie danych

sprawozdawczych do wielkości ujętych w planie działania np. do

biznes-planu, zaś porównanie do planu skorygowanego polega na odniesieniu

danych sprawozdawczych do danych planu pierwotnego zwiększonego lub

zmniejszonego o czynnik lub czynniki mające wpływ na wielkość badanego

wskaźnika.

−

porównania w czasie pozwalają na ocenę rozmiarów i tempa zmian badanych

zjawisk ekonomicznych. Wskaźniki z wcześniejszych okresów w odniesieniu

do odpowiednich wskaźników bieżących dają obraz dynamiki badanego

zjawiska gospodarczego jak i tendencji jego rozwoju w przyszłości.

Wskaźniki z kolejnych okresów mogą być odnoszone do jednego okresu -

podstawowego, mówimy wtedy o zwykłym porównaniu w czasie, lub też do

okresu poprzedniego względem badanego, wtedy jest to porównanie

łańcuchowe.

−

porównania w przestrzeni, polegają na odniesieniu wskaźników z badanej

jednostki do odpowiadających im wskaźników innych podobnych jednostek

gospodarczych tej samej branży lub innych branż. W celu uniknięcia błędnych

ocen należy zwrócić uwagę na porównywalność danych czerpanych ze

sprawozdań różnych podmiotów i uwzględnić ten fakt przy pracach

analitycznych.

Analiza przyczynowa obejmuje określenie czynników oddziałujących na

objęty badaniem wskaźnik oraz obliczenie wielkości wpływu tych czynników na

odchylenia ukazane przez analizę porównawczą.

Określenie zależności przyczynowo - skutkowych między zdarzeniami

ekonomicznymi pozwala wyodrębnić te czynniki, które mają wpływ na

kształtowanie się badanych wskaźników. Stopień oddziaływania poszczególnych

czynników określa się przede wszystkim za pomocą metod deterministycznych

zwanych także metodami izolacji, do których należą:

−

metoda kolejnych podstawień,

−

metoda różnic cząstkowych,

−

metoda podstawień krzyżowych ( kolejnych przybliżeń ),

−

metoda funkcyjna,

−

metoda proporcjonalnego podziału różnic cząstkowych.

5[5]

Założeniem omawianej metody jest to, że określone zjawiska

ekonomiczne mogą być zapisane w postaci sumy, różnicy, iloczynu lub ilorazu

kształtujących je czynników. Różnią się one między sobą precyzyjnością

uzyskiwanych wyników i sposobami eliminowania odchyleń.

2.

1.2.

Podstawy prawne sporz

ą

dzania

sprawozda

ń

Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwalił 29 września 1994 roku ustawę

o rachunkowości (Dz.U.Nr 121, poz 591). „Ustawa określa zasady

rachunkowości oraz tryb badania sprawozdań finansowych przez biegłych

5[5]

M. Walczak, Analiza finansowa w procesie sterowania przedsiębiorstwem Finans-Servis, Warszawa

1994, s. 44

rewidentów.”

6[6]

Jej celem jest stworzenie dogodnych warunków dla

dostarczania przez rachunkowość wiarygodnych i dokładnych informacji o stanie

przedsiębiorstwa jak również dostosowanie polskich zasad rachunkowości do

6[6]

Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz.U.Nr. 121, poz. 591) Art. 1

zasad obowiązujących w krajach wchodzących w skład Unii Europejskiej. Jest to

związane z naszymi staraniami wejścia do struktur Unii i podjętymi w związku

z tym zobowiązaniami zawartymi w artykułach 68-70 Układu Europejskiego

o Stowarzyszeniu Rzeczpospolitej Polskiej z Unią Europejską. Chodzi tu

o zasady ujęte w :

−

IV Dyrektywie nr 78/660/EWG z 25.07.1978 r. w sprawie rocznych

jednostkowych sprawozdań finansowych spółek,

−

VII Dyrektywie nr 83/349/EWG z 13.06.1983 r. w sprawie jednostkowych

i skonsolidowanych sprawozdań finansowych spółek,

−

Dyrektywie nr 86/635/EWG 8.12.1986 r. w sprawie jednostkowych

i skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków i innych instytucji

finansowych,

−

Dyrektywie nr 91/674/EWG z 19.12.1991 r. w sprawie jednostkowych

i skonsolidowanych

sprawozdań

finansowych

towarzystw

ubezpieczeniowych.

7[7]

Zgodnie z art. 45 ustawy o rachunkowości sprawozdanie finansowe

sporządza się na dzień bilansowy oraz na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych,

tzn. na dzień kończący rok obrotowy, na dzień zakończenia działalności, w tym

również sprzedaży i zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego,

oraz na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej, postawienia w stan

likwidacji lub upadłości - nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia tych

zdarzeń.

8[8]

Sprawozdanie finansowe składa się z :

1.

bilansu,

2.

rachunku zysków i strat,

3.

informacji dodatkowej.

7[7]

B. Lisiecka-Zając, Ogólna charakterystyka ustawy o rachunkowości Rachunkowość - Zeszyt specjalny

z 1994 r. s.35

8[8]

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. Nr 121, poz. 591) Art. 12, ust 2

Ponadto sprawozdanie finansowe obejmuje w niektórych przypadkach

również sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych. Dotyczy to jednostek

wymienionych w Art. 64 pkt 1 ustawy, których sprawozdania finansowe

podlegają badaniu i ogłaszaniu. Do rocznego sprawozdania finansowego dołącza

się sprawozdanie z działalności jednostki w roku obrotowym, jeżeli obowiązek

jego sporządzania wynika z ustawy lub odrębnych przepisów,

9[9]

na przykład

sprawozdanie z działalności sporządzają spółdzielnie - na mocy ustawy Prawo

spółdzielcze i spółki kapitałowe - na podstawie przepisów Kodeksu Handlowego.

Ustawa daje możliwość stosownie do potrzeb i wielkości jednostki

sporządzania bardziej szczegółowych sprawozdań finansowych niż określają

załączniki do ustawy, jak też uproszczonego, rachunku zysków i strat oraz

informacji dodatkowej. Przy czym w przypadku sprawozdań uproszczonych

ustawa jednoznacznie określa podmioty do tego uprawnione. Są nimi jednostki,

które w roku obrotowym za który sporządzane jest sprawozdanie nie osiągnęły

dwóch z trzech wielkości:

1.

ś

rednioroczne zatrudnienie - 50 osób,

2.

suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego - równowartość

w walucie polskiej 1.000.000 ECU,

3.

przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji

finansowych - równowartość w walucie polskiej 2.000.000 ECU

10[10]

W przypadku gdy informacje dotyczące poszczególnych pozycji bilansu oraz

rachunku zysków i strat nie wystąpiły w jednostce zarówno w roku obrotowym

jak i za rok poprzedzający rok obrotowy, to przy sporządzaniu bilansu oraz

rachunku zysków i strat pozycje te pomija się.

11[11]

9[9]

Ibidem, Art.45, ust. 4

10[10]

Ibidem, Art.50, ust. 2

11[11]

Ibidem, Art.50, ust. 1

Bilans oraz rachunek zysków i strat sporządza się w układzie

dynamicznym. Dla zapewnienia danych do analizy i oceny zmian w składnikach

majątku i finansujących je pasywach oraz przychodach i kosztach wykazuje się:

1.

w bilansie - równolegle do danych na koniec bieżącego roku

obrotowego - aktywa i pasywa na dzień zamknięcia ksiąg

rachunkowych poprzedniego roku obrotowego,

2.

w rachunku zysków i strat - równolegle do danych za bieżący rok

obrotowy - przychody i koszty oraz zyski i straty nadzwyczajne za

poprzedni rok obrotowy.

Jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie roku kalendarzowego

to można księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć

z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny.

12[12]

Osobą odpowiedzialną za sporządzenie rocznego sprawozdania

finansowego jest kierownik jednostki. Zapewnia on jego sporządzenie nie

później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia bilansowego i przedstawia

właściwym organom, zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa,

postanowieniami statutu lub umowy.

13[13]

Sporządzone sprawozdanie finansowe

podpisuje - z podaniem daty podpisu - osoba, której powierzono prowadzenie

ksiąg rachunkowych np. główny księgowy lub przedstawiciel firmy prowadzącej

usługowo księgi rachunkowe na zlecenie jednostki oraz kierownik jednostki.

Jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy sprawozdanie podpisują wszyscy

członkowie tego organu np. członkowie zarządu spółdzielni lub spółki. Odmowa

podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego do sprawozdania

finansowego.

14[14]

Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega zatwierdzeniu przez

organ zatwierdzający, nie później niż sześć miesięcy od dnia bilansowego.

15[15]

12[12]

Ibidem, Art.3, ust. 8

13[13]

Ibidem, Art.52, ust. 1

14[14]

Ibidem, Art.52, ust. 2

15[15]

Ibidem, Art.53, ust. 1

Organem zatwierdzającym sprawozdanie finansowe - w zależności od formy

prawnej jednostki - jest:

1.

w przedsiębiorstwach państwowych - rada pracownicza, a w przypadku

braku rady pracowniczej - organ założycielski,

2.

w spółdzielniach - walne zgromadzenie (Art. 38 § 1, pkt 2 ustawy -

Prawo spółdzielcze),

3.

w spółkach akcyjnych - walne zgromadzenie akcjonariuszy (Art. 388

Kodeksu Handlowego),

4.

w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością - zgromadzenie

wspólników (Art. 221 Kodeksu Handlowego),

5.

w innych jednostkach nie wymienionych w punktach 1,2,3 i 4 - organ

określony w statucie jednostki lub uprawniony do zatwierdzenia na

mocy przepisów dotyczących danej jednostki..

16[16]

Jeżeli po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego jednostka

otrzymała informacje o zdarzeniach mających istotny wpływ na treść jeszcze nie

zatwierdzonego sprawozdania finansowego, to powinna ona to sprawozdanie

odpowiednio zmienić, dokonując jednocześnie odpowiednich zapisów

w księgach rachunkowych roku obrotowego, którego sprawozdanie finansowe

dotyczy, oraz powiadomić o tym biegłego rewidenta, który sprawozdanie to bada

lub badał. Jeżeli jednostka otrzymała takie informacje po zatwierdzeniu

sprawozdania, to ujmuje je odpowiednio w księgach rachunkowych roku

obrotowego w którym je otrzymała.

17[17]

Przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego przez uprawniony do

tego organ zgodnie z Art. 64 ustawy o rachunkowości podlega ono badaniu.

Dotyczy to skonsolidowanych sprawozdań grup kapitałowych oraz rocznych

sprawozdań kontynuujących działalność:

16[16]

B. Izydorczyk, T. Żyznowski: Sprawozdanie finansowe jednostek gospodarczych za 1996 r., DIFIN

Warszawa 1996, s. 25

17[17]

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, op. cit., Art.54, ust. 1- 2

1.

banków oraz ubezpieczycieli,

2.

jednostek działających na podstawie przepisów prawa o publicznym

obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych,

3.

spółek akcyjnych,

4.

pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za

który sporządzono sprawozdanie finansowe, osiągnęły lub przekroczyły

granice dwóch z trzech następujących wielkości:

−

ś

rednioroczne zatrudnienie - 50 osób,

−

suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego - równowartość

w walucie polskiej 1.000.000 ECU,

−

przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji

finansowych za rok obrotowy - równowartość w walucie polskiej

3.000.000 ECU.

Obowiązek ten dotyczy także łącznych sprawozdań finansowych jednostek, w

skład których wchodzą zakłady (oddziały) prowadzone według zasad pełnego

wewnętrznego rozrachunku gospodarczego, tzn. samobilansujące.

18[18]

Kierownik ww. jednostek składa w sądzie lub innym organie prowadzącym

rejestr lub ewidencję działalności gospodarczej danej jednostki roczne

sprawozdanie finansowe, opinię biegłego rewidenta, odpis uchwały bądź

postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu sprawozdania

finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty, a w przypadku spółek

z ograniczoną odpowiedzialnością, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych,

spółek akcyjnych oraz spółdzielni - także sprawozdanie z działalności

jednostki - w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego,

nie później jednak niż 9 miesięcy od dnia bilansowego. W tym też terminie

kierownik jednostki składa do ogłoszenia w Monitorze Polskim B bilans,

rachunek zysków i strat oraz sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych

18[18]

Ibidem, Art.64, ust. 1- 2

wraz z opinią biegłego rewidenta oraz odpisem uchwały, bądź decyzji

zatwierdzających sprawozdanie finansowe i podział zysku bądź pokrycie

straty.

19[19]

3.

1.3.

Bilans

1.

1.3.1.

Budowa bilansu i jego charakterystyka

„Bilans księgowy jest podstawowym sprawozdaniem finansowym

informującym o sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa. Przedstawia on w sposób

usystematyzowany majątek (środki gospodarcze) przedsiębiorstwa na dany dzień

w ujęciu wartościowym oraz źródła jego finansowania.”

20[20]

Majątek

przedsiębiorstwa określany jest mianem aktywów. Poszczególne pozycje łączone

są w grupy o zbliżonej treści ekonomiczno-finansowej i zestawiane według

kryterium płynności tj. możliwości zbycia na rynku poszczególnych składników

majątku. Źródła finansowania natomiast określa się jako pasywa i są one

zestawiane według kryterium wymagalności. Ponieważ aktywa i pasywa dotyczą

tych samych środków gospodarczych równanie:

AKTYWA = PASYWA

zawsze jest prawdziwe.

19[19]

Ibidem, Art. 69, ust. 1 - 2

Art. 70, ust. 1 - 2

20[20]

E.Terebucha: Rachunkowość nie jest trudna. PWE Warszawa 1985 r. s.45 za Analiza Ekonomiczno -

Finansowa Przedsiębiorstwa praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza SGH Warszawa 1995r.

Poszczególne pozycje aktywów i pasywów mogą być ujmowane według

dwóch wariantów.

W pierwszym aktywa uszeregowane są począwszy od elementów

stanowiących majątek trwały - czyli najmniej płynnych, do najbardziej płynnych

ś

rodków pieniężnych, pasywa zaś począwszy od kapitałów własnych na

rezerwach kończąc.

W drugim wariancie kolejność jest odwrotna. W przypadku aktywów

najpierw podaje się składniki o największej płynności by zakończyć na najmniej

płynnych elementach majątku. Pasywa natomiast od najwcześniej wymagalnych

do tych w przypadku których czas odpływu gotówki jest najdłuższy.

W większości krajów europejskich stosuje się pierwszy wariant uszeregowania

pozycji aktywów i pasywów, drugi zaś stosuje się w Stanach Zjednoczonych.

Rysunek 1:Ogólny schemat bilansu obowiązującego w Polsce

B I L A N S

Składniki rzeczowe

Kapitały własne

Majątek trwały

Wartości niematerialne

i prawne

Ź

ródła własne

Wynik finansowy netto

Składniki finansowe

Rezerwy

Zapasy

Należności

Długoterminowe

Majątek obrotowy

Ś

rodki pieniężne

Ź

ródła obce

Krótkoterminowe

papiery wartościowe

Krótkoterminowe

SUMA AKTYWÓW

SUMA PASYWÓW

Rys.1 Uproszczony schemat bilansu

Ź

ródło: Opracowano na podstawie M.Sierpińska, T. Jachna „Ocena przedsiębiorstwa według

standardów światowych”, PWN, Warszawa 1995 r., s.43

Aktywa przedsiębiorstwa dzieli się na dwie podstawowe grupy:

A. Majątek trwały,

B. Majątek obrotowy.

Majątek trwały charakteryzuje się tym, że jest na trwałe wyłączony

z obrotu i przeznaczony do długotrwałego użytkowania. Większość jego

elementów uczestniczy w wielu powtarzających się procesach gospodarczych

zużywając się stopniowo.

21[21]

Dzieli się na cztery grupy:

I.

Wartości niematerialne i prawne,

II.

Rzeczowy majątek trwały,

III. Finansowy majątek trwały,

IV. Należności długoterminowe.

Do wartości niematerialnych i prawnych zaliczamy:

21[21]

J.Bućko, J.Filipowicz, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. II, WSI Radom 1995r. s. 8

−

koszty organizacji poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu

spółki akcyjnej,

−

koszty prac rozwojowych,

−

wartość firmy,

−

inne wartości niematerialne i prawne,

−

zaliczki na poczet wartości niematerialnych i prawnych

Koszty organizacji przedsiębiorstwa to wydatki związane z rozpoczęciem

działalności firmy. Dotyczy to przede wszystkim kosztów związanych

z utworzeniem spółki akcyjnej, lub znacznego powiększenia jej rozmiarów.

Zaliczyć do nich można np. koszty studiów rynku, rekrutacji załogi, pierwszej

reklamy, opłaty notarialne, skarbowe i sądowe..

Koszty prac rozwojowych, to koszty prowadzonych przez

przedsiębiorstwo na własne potrzeby prac rozwojowych zakończonych wynikiem

pozytywnym, poprzedzających podjęcie produkcji, czyli wykorzystanie wyników

badań lub w inny sposób uzyskanej wiedzy do produkcji nowych lub

ulepszonych produktów.

Wartość firmy „stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki

lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością rynkową składników

majątkowych jednostki lub zorganizowanej jej części.”

22[22]

Wartość ta zawiera

między innymi wartość wykwalifikowanej załogi, posiadanych tajemnic

produkcyjnych, zespołów badawczo - rozwojowych czy renomę zdobytą na

rynku.

Inne wartości niematerialne to nabyte prawa takie jak:

−

„prawo wieczystego użytkowania gruntu, zakupione lub uzyskane jako wkład

rzeczowy, a także nadwyżka pierwszej opłaty za wieczyste użytkowanie nad

roczną opłatą z tego tytułu,

22[22]

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.33, ust. 4

−

spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, zapłacona za kilka lat z góry

cena najmu lokali lub wniesiona w postaci aportu skapitalizowana

równowartość najmu lub dzierżawy postawionych do dyspozycji jednostki

ś

rodków, a także prawa uzyskane za środki wydatkowane na wspólną

inwestycję,

−

prawa do projektów wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów

zdobniczych, modeli licencji, użytkowania praw autorskich, tajnych formuł

i procesów produkcyjnych, użytkowania praw do filmów

kinematograficznych, taśm filmowych lub magnetofonowych dla telewizji

i radia,

−

prawa do wykorzystania odpowiednio udokumentowanych doświadczeń

przemysłowych, handlowych lub naukowych (know-how),

−

koncesje, w tym również na dopuszczenie samochodu do międzynarodowego

transportu drogowego,

−

programy komputerowe.”

23[23]

Do rzeczowych składników majątku trwałego zalicza się:

−

grunty własne,

−

budynki i budowle, przy czym do budynków zalicza się np. hale fabryczne,

budynki biurowe, stołówki, hotele pracownicze, do budowli zaś ogrodzenie

i oświetlenie terenu, utwardzone drogi i place, bocznice kolejowe, wodociągi,

oczyszczalnie ścieków itp.

−

urządzenia techniczne i maszyny,

−

ś

rodki transportu,

−

pozostałe środki trwałe.Za środki trwałe uznaje się, stanowiące własność lub

współwłasność jednostki nieruchomości (grunty, budynki, w tym także będące

23[23]

Z.Fedak Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego Rachunkowość, Zeszyt

specjalny z 1994 r. s.61

odrębną własnością lokale, budowle i inwestycje w obcych obiektach),

maszyny i urządzenia, środki transportu oraz inne kompletne i zdatne do

użytku w momencie przyjęcia do używania przedmioty oraz inwentarz żywy

o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, przeznaczone na

własne potrzeby jednostki, lub do oddania w używanie na podstawie umowy

najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Do środków

trwałych jednostki zalicza się również obce środki trwałe używane przez nią

na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym

charakterze, jeżeli z innych przepisów wynika prawo dokonywania od nich

odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) przez korzystającą z tych

ś

rodków jednostkę.

24[24]

Jeżeli wartość początkowa ww. składników majątku

nie przekracza 2.500 zł - mogą one nie być zaliczane do środków trwałych.

25

[25]

Do rzeczowego majątku trwałego oprócz środków trwałych zalicza się

również:

−

inwestycje rozpoczęte, „rozumie się przez to ogół poniesionych kosztów

pozostających w bezpośrednim związku z nie zakończoną jeszcze: budową,

montażem, lub przekazaniem do używania nowego lub ulepszeniem już

istniejącego środka trwałego”

26[26]

24[24]

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, op. cit. Art.3, ust. 11

25[25]

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków

trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz. U. Nr 6, poz. 35 z późn. zmianami)

26[26]

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.3, ust. 12

−

zaliczki na poczet inwestycji.

Na finansowy majątek trwały składają się:

−

udziały i akcje,

−

papiery wartościowe,

−

udzielone pożyczki długoterminowe,

−

inne składniki finansowego majątku trwałego.

Akcje i udziały w obcych podmiotach gospodarczych dają inwestorowi

prawo własności odpowiedniej części majątku, a tym samym możliwość

uczestniczenia w zarządzaniu nim. Wpływ inwestora na podejmowane decyzje

zależy od wielkości posiadanych udziałów w stosunku do kapitału zakładowego

biorcy kapitału.

Papiery wartościowe to akcje, obligacje obce, długoterminowe weksle

obce, bony, listy zastawne itp.

Należności długoterminowe powstają w wyniku sprzedaży odbiorcom

produktów i towarów na kredyt z terminem zapłaty dłuższym niż jeden rok.

Majątek obrotowy obejmuje składniki majątkowe, które nie są na stałe

zaangażowane w działalność przedsiębiorstwa. Uczestniczą one w cyklicznie

powtarzających się operacjach gospodarczych o okresach nie przekraczających

jednego roku. Zaliczamy do niego:

1.

zapasy, na które składają się:

−

materiały,

−

półprodukty i produkty w toku,

−

produkty gotowe,

−

towary,

−

zaliczki na poczet dostaw,

2.

należności i roszczenia:

−

należności z tytułu dostaw i usług,

−

należności z tytułu podatków, dotacji i ubezpieczeń społecznych,

−

należności wewnątrzzakładowe,

−

pozostałe należności,

−

należności dochodzone na drodze sądowej,

3.

papiery wartościowe przeznaczone do obrotu:

−

udziały lub akcje własne do zbycia,

−

inne papiery wartościowe,

4.

ś

rodki pieniężne.

−

ś

rodki pieniężne w kasie,

−

ś

rodki pieniężne w banku,

−

inne środki pieniężne.

Materiały są nabywane przez przedsiębiorstwo w celu ich zużycia

w procesie gospodarczym i najczęściej zużywają się w jednym cyklu

produkcyjnym. Zaliczamy do nich materiały podstawowe, pomocnicze,

półfabrykaty obcej produkcji, opakowania, paliwo, części zamienne i odpady.

27[27]

Półprodukty i produkty w toku to nie gotowe jeszcze produkty

i półfabrykaty przeznaczone do dalszej obróbki, a także usługi i wykonywane

roboty przed ich ukończeniem.

Produkty gotowe to efekty produkcji przedsiębiorstwa takie jak: wyroby

gotowe, wykonane usługi, projekty itp.

Towary to rzeczowe składniki majątku obrotowego, nabyte w celu dalszej

sprzedaży bez zmiany ich postaci naturalnej.

28[28]

Należności i roszczenia to kwoty pieniężne należne jednostce od innych

podmiotów. Powstają one głównie w wyniku sprzedaży produktów, towarów lub

27[27]

J.Bućko, J.Filipowicz, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa ..., op. cit., s. 14

28[28]

Ibidem, s.15

usług z odroczonym terminem płatności lub w przypadku nie uregulowania

należności przez odbiorców. Zalicza się do nich także należności od różnych

instytucji, organizacji, pracowników itp.

Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu o terminie wykupu krótszym

niż jeden rok obejmują: obligacje obce, akcje obce i skupione własne akcje.

Specyficzną pozycją majątku przedsiębiorstwa są rozliczenia

międzyokresowe.

Rozliczenia międzyokresowe czynne to koszty poniesione w okresie

sprawozdawczym, które rozliczane będą w późniejszym okresie np. koszty

większych remontów lub koszty zakupu materiałów.

Rysunek 2: Schemat aktywów przedsiębiorstwa.

Ź

ródło: Opracowano na podstawie „Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa”,

praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., SGH Warszawa 1995, s.21

Wszystkie składniki majątku muszą mieć odpowiednie źródła

finansowania. Określają one kto i na jakich warunkach wyposażył

przedsiębiorstwo w środki gospodarcze.

Pasywa - źródła finansowania majątku - dzieli się na dwie podstawowe grupy:

−

kapitał (fundusz) własny

−

kapitał (fundusz) obcy

W rachunkowości przez kapitały określa się własne źródła finansowania

składników majątku w spółkach prawa handlowego i jednostkach gospodarczych

prowadzonych przez osoby fizyczne we własnym imieniu i na własne ryzyko.

Nazwą fundusze natomiast określa się źródła finansowania składników majątku,

dla podkreślenia, że stanowią one własność skarbu państwa

(w przedsiębiorstwach państwowych) lub własność grupową (w spółdzielniach).

W zależności od formy prawnej jednostek gospodarczych wyróżniamy

różne kapitały (fundusze) własne. Przedstawia je tabela 1.

Tabela 1: Fundusze własne w poszczególnych formach prawnych

przedsiębiorstw.

w spółkach akcyjnych

kapitał akcyjny

kapitał zapasowy

kapitał rezerwowy

w spółkach z ograniczoną

odpowiedzialności

kapitał zakładowy - określony umową spółki,

zawartą w formie aktu notarialnego utworzony w

wysokości nie mniejszej od wymaganej art. 159§2

Kodeksu handlowego.

kapitał zapasowy - tworzony nie obligatoryjnie.

Obowiązek jego tworzenia z odpisów z zysku netto

mają tylko spółki z o.o. z udziałem kapitału

zagranicznego.

w spółdzielniach

fundusz udziałowy

fundusz zasobowy

w przedsiębiorstwach

fundusz założycielski

państwowych

fundusz przedsiębiorstwa

w firmach prowadzonych

przez osoby fizyczne na

własny rachunek i na

własne ryzyko, spółkach

jawnych, cywilnych i

komandytowych

kapitał własny tworzony do wysokości wkładu

wniesionego przez właściciela lub wspólników.

Ź

ródło: Opracowano na podstawie ustaw: o przedsiębiorstwie, prawo

spółdzielcze oraz rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej - Kodeks

Handlowy.

W zamian za wnoszone do spółki akcyjnej wkłady wspólnicy otrzymują akcje.

Akcja jest dokumentem (papierem wartościowym) wyrażającym wniesiony do

spółki wkład i legitymującym właściciela jako członka spółki. Kapitał

zasadniczy w spółce akcyjnej składa się z kapitału akcyjnego, który jest równy

wartości nominalnej wyemitowanych akcji oraz z kapitału zapasowego. Spółka

ma obowiązek tworzenia kapitału zapasowego na pokrycie strat bilansowych

i przeznacza na ten cel 8 % rocznego zysku netto, dopóki kapitał ten nie osiągnie

1/3 części kapitału akcyjnego.

29[29]

Kapitał zapasowy jest powiększany o

nadwyżki uzyskane z tytułu sprzedaży akcji po cenie wyższej od wartości

nominalnej, a także o dopłaty uiszczane przez akcjonariuszy w zamian za

przyznanie ich akcjom szczególnych uprawnień, jeśli te dopłaty nie będą użyte

na wyrównanie nadzwyczajnych odpisów lub strat.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością kapitał zakładowy stanowi

równowartość wniesionych przez wspólników zgodnie z umową spółki wkładów

pieniężnych i aportów. Ma on charakter stabilny ponieważ udziały nie mogą być

zwracane wspólnikowi podczas trwania umowy spółki. Zmniejszenia kapitału

29[29]

Kodeks Handlowy, art. 427 § 1-3

udziałowego mogą mieć miejsce tylko w zakresie przewidzianym w kodeksie

handlowym i wymagają uchwał zgromadzenia wspólników lub możliwość taka

musi być przewidziana w umowie spółki.

Zmniejszenie kapitału zakładowego może nastąpić na skutek:

•

pokrycia z kapitału udziałowego straty netto przewyższającej kapitał

zapasowy i rezerwowy,

•

zwrotu dopłat do udziału,

•

przekształcenia kapitału udziałowego w kapitał akcyjny,

•

obniżenie udziału w drodze zmiany umowy spółki.

Fundusz udziałowy i fundusz zasobowy odzwierciedlają majątek

spółdzielni oraz zmiany w nim zachodzące.

Fundusz udziałowy pochodzi z wpłat udziałów członkowskich, odpisów

na udziału członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej lub innych źródeł.

Fundusz zasobowy powstaje z wpłat przez członków wpisowego, części

nadwyżki bilansowej lub innych źródeł.

30[30]

Majątek spółdzielni jest własnością jej członków.

31[31]

Walne

zgromadzenie decyduje o podziale wyniku finansowego z którego co najmniej

5% nadwyżki przeznacza się na zwiększenie funduszu zasobowego, jeśli fundusz

ten nie osiąga wysokości wniesionych udziałów obowiązkowych.

32[32]

Przedsiębiorstwa państwowe tworzą:

•

naczelne oraz centralne organy administracji państwowej,

•

Narodowy Bank Polski i banki państwowe.

33[33]

30[30]

Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z późn. zm.) art. 78

31[31]

Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z późn. zm.) art. 3

32[32]

Ibidem, art. 76

33[33]

Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tj. Dz.U. z 1991r. Nr 18,

poz.80) z późn. zm. art. 7

Organ założycielski wyposaża przedsiębiorstwo w środki niezbędne do

prowadzenia działalności określonej w akcie prawnym o jego utworzeniu.

34[34]

Ś

rodki te stanowią fundusz założycielski. Zwiększenie funduszu

założycielskiego następuje na skutek otrzymania dotacji z budżetu państwa na

finansowanie rozwoju, zwiększenia wartości składników majątkowych, na skutek

aktualizacji ich wyceny w części odnoszącej się do funduszu założycielskiego

lub umorzenia kredytów bankowych sfinansowanych przez budżet państwa.

Ponadto fundusz ten powiększany jest przez nieodpłatne przyjęcie środków

trwałych na podstawie prawomocnych decyzji administracyjnych.

Fundusz

przedsiębiorstwa

stanowi

równowartość

mienia

wygospodarowanego przez samo przedsiębiorstwo w toku jego działalności.

Zwiększany jest on przez:

•

zysk zatrzymany,

•

amortyzację,

•

ustawowe przeszacowanie środków trwałych,

•

nieodpłatne przyjęcie środków trwałych na podstawie prawomocnych decyzji

administracyjnych,

Ustawa o rachunkowości w sposób ogólny przedstawia poszczególne

kapitały własne przedsiębiorstw.

Kapitał zakładowy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, kapitał

akcyjny spółek akcyjnych oraz fundusz udziałowy spółdzielni wykazywany jest

w bilansie w wysokości określonej w umowie lub statucie i wpisanej w rejestrze

handlowym. Dotyczy to także sytuacji w której część tego kapitału (funduszu)

nie została opłacona.

Te zadeklarowane lecz nie wniesione jeszcze wkłady ujmowane są jako

„należne lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego” ze

34[34]

Ibidem, art. 46

znakiem minus przez co zmniejszają kapitał (fundusz) podstawowy

zadeklarowany, wykazany w poprzedniej pozycji bilansu.

„Kapitał (fundusz) zapasowy” to kapitały (fundusze) o charakterze

zasobowym (zapasowym). Są one tworzone na podstawie przepisów

odnoszących się do określonych jednostek gospodarczych takich jak Kodeks

handlowy, ustawa - Prawo spółdzielcze, ustawa o gospodarce finansowej

przedsiębiorstw państwowych.

„Kapitał (fundusz) rezerwowy z aktualizacji wyceny” tworzony jest na

podstawie art. 31 ust. 5 ustawy o rachunkowości z aktualizacji wyceny środków

trwałych w wielkości stanowiącej różnicę wartości netto środków trwałych,

powstałą na skutek aktualizacji wyceny.

Pozostałe kapitały rezerwowe nie kwalifikujące się do wymienionych

wcześniej pozycji bilansu ujmuje się jako „pozostałe kapitały (fundusze)

rezerwowe”.

„Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych” - występuje jako

zysk lub strata. Zysk występuje wówczas jeżeli na dzień bilansowy nie został on

podzielony. Podział ten, w przypadku osób prawnych zobowiązanych do badania

rocznego sprawozdania finansowego, może nastąpić dopiero po wyrażeniu opinii

przez biegłego rewidenta. Strata - ujęta ze znakiem minus - występuje wówczas

gdy nie została pokryta odpowiednim kapitałem (funduszem). Jest nim kapitał

(fundusz) zapasowy lub inny o podobnym charakterze.

„Wynik finansowy netto roku obrotowego” zawiera zysk netto (po

opodatkowaniu podatkiem dochodowym) osiągnięty w bieżącym roku

obrotowym, pozostający w dyspozycji jednostki, lub stratę stanowiącą wynik

finansowy netto.

W pozycji „rezerwy na podatek dochodowy od osób prawnych lub

osób fizycznych” ujęta jest rezerwa utworzona na koniec roku obrotowego na

przejściową różnicę spowodowaną odmiennością momentu uznania przychodu

za osiągnięty lub kosztu za poniesiony w myśl ustawy i przepisów

podatkowych.

35[35]

„Pozostałe rezerwy” tworzone są na pokrycie pewnych lub prawdopodobnych

strat z operacji gospodarczych.

36[36]

„Zobowiązania długoterminowe” to wszystkie zobowiązania, których

okres spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż rok.

37[37]

:

—

długoterminowe pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe,

—

długoterminowe kredyty bankowe,

—

pozostałe zobowiązania długoterminowe.

Na zobowiązania krótkoterminowe składają się kwoty należne od

jednostki jej kontrahentom, których okres spłaty na dzień bilansowy jest nie

dłuższy niż rok,

38[38]

a w szczególności:

—

pożyczki, obligacje i papiery wartościowe,

—

kredyty bankowe,

—

zaliczki otrzymane na poczet dostaw,

—

zobowiązania z tytułu dostaw i usług,

—

zobowiązania wekslowe,

—

zobowiązania z tytułu podatków , ceł, ubezpieczeń społecznych,

—

zobowiązania z tytułu wynagrodzeń,

—

zobowiązania wewnątrzzakładowe oraz pozostałe zob. krótkoterminowe.

39[39]

Fundusze specjalne odzwierciedlają stan zakładowego funduszu świadczeń

socjalnych

40[40]

, tworzonego na podstawie ustawy z dnia 04.03.1994r.

o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

41[41]

35[35]

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.37, ust. 3

36[36]

Ibidem, Art.37 ust. 1 pkt 4

37[37]

Ibidem, Art.3 ust. 1 pkt 19

38[38]

Ibidem, Art.3 ust. 1 pkt 18

39[39]

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Załącznik nr 1

40[40]

B. Izydorczyk, T. Żyznowski: Sprawozdanie finansowe jednostek ..., op. cit. s. 93

41[41]

Dz.U. z 1994r. Nr 43 poz.163, Nr 80 poz.368, Nr 90 poz.419 oraz z 1996r. Nr 34 poz. 148

Rysunek 3: Schemat pasywów przedsiębiorstwa

Ź

ródło: Opracowano na podstawie „Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa”

praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., op. cit. Warszawa 1995, s.25

2. 1.3.2.

Wstępna analiza bilansu

Bilans przedstawia sytuację finansową przedsiębiorstwa. Aby dokonać jej oceny

należy zbadać relacje pomiędzy poszczególnymi elementami majątku

przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania.

Wstępna analiza bilansu przedsiębiorstwa obejmuje badanie:

—

struktury majątkowej na podstawie wskaźników struktury aktywów,

—

struktury kapitałowej, poprzez ustalenie wskaźników struktury pasywów,

—

struktury kapitałowo majątkowej.

42[42]

42[42]

M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.51

Może być przeprowadzona w ujęciu statycznym i dynamicznym. W ujęciu

statycznym bada się stan zjawiska w pewnym określonym momencie. W ujęciu

dynamicznym bada się zmiany zachodzące w ciągu pewnego okresu np. kilku lat.

Pozwala to określić dynamikę zjawisk i kierunki zachodzących zmian.

Przy wstępnej analizie bilansu stosuje się dwa rodzaje wskaźników:

—

wskaźniki dynamiki, wskazujące kierunek i stopień zmian poszczególnych

elementów bilansu, w porównaniu do ich poziomu w bilansach

wcześniejszych,

—

wskaźniki struktury, wskazujące udział poszczególnych pozycji majątku

i źródeł ich finansowania w ogólnych ich wielkościach.

Zastosowanie wymienionych wskaźników musi zostać poprzedzone

ustaleniem stopnia szczegółowości analizy, który określi wymagany poziom

agregacji danych bilansowych stanowiących podstawę obliczeń.

Struktura majątkowa informuje o sposobie zaangażowania kapitału

przedsiębiorstwa. Do jej badania stosuje się wskaźniki wyposażenia

przedsiębiorstwa w określone środki gospodarcze. Formuły tych wskaźników

zaprezentowano w tabeli nr 2.

Tabela 2: Wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki gospodarcze.

Ź

ródło: M.Sierpińska, T. Jachna, „Ocena przedsiębiorstwa według standardów

ś

wiatowych.”, op.cit. s.52

Najistotniejszymi z wymienionych są wskaźniki wyposażenia

przedsiębiorstwa w trwałe i obrotowe składniki majątku. W różnych branżach

oraz przy zastosowaniu różnych technologii wskaźniki mogą przyjmować inne

wartości. Szczególnie duży udział trwałych składników w majątku

przedsiębiorstwa występuje w przemysłach wydobywczych, budownictwie,

rolnictwie, hotelarstwie. Im większy jest udział trwałych składników majątku

w jego strukturze tym mniejsza jest zdolność przedsiębiorstwa do wypracowania

przychodu.

W badaniu struktury kapitałów podstawowe znaczenie mają wskaźniki

zaprezentowane w tabeli 3.

Tabela 3: Wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitały własne

i obciążenia kapitałami obcymi.

Ź

ródło: M.Sierpińska, T. Jachna, „Ocena przedsiębiorstwa według standardów

ś

wiatowych.”, op. cit. s. 53

Pionową strukturę kapitałów finansujących majątek przedsiębiorstwa

można ustalić za pomocą wskaźników wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitał

własny oraz wskaźnikami obciążenia zobowiązaniami długo

i krótkoterminowymi. Pozostałe zaprezentowane wskaźniki mają charakter

uzupełniający.

W ramach wstępnej analizy bilansu dokonuje się również analizy

poziomych powiązań między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów.

Pozwala to na dokonanie oceny struktury kapitałowo-majątkowej. Tę część

analizy rozpoczynamy od ustalenia udziału kapitału własnego w finansowaniu

majątku trwałego przedsiębiorstwa.

Jeśli majątek trwały jest w pełni pokryty kapitałem własnym, to wówczas

zachowana jest tzw. złota reguła bilansowa. Zgodnie z nią trwałe składniki

majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitału własnego

ponieważ ta właśnie część majątku, jak również kapitału własnego oddawana jest

do dyspozycji przedsiębiorstwa na długi okres czasu. Utrzymanie tej zasady

w wielu przedsiębiorstwach jest niemożliwe, zwłaszcza w przedsiębiorstwach

prowadzących duże inwestycje. Stąd też zgodnie ze złotą regułą bankową

dopuszcza się możliwość finansowania majątku trwałego kapitałem stałym, na

który składa się kapitał własny i zobowiązania długoterminowe.

Stopień pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym:

Nieprzestrzeganie wymienionych zasad i częściowe nawet finansowanie

majątku trwałego krótkoterminowym kapitałem obcym grozi zachwianiem

równowagi finansowej przedsiębiorstwa i może prowadzić do jego upadłości.

Majątek obrotowy charakteryzujący się zazwyczaj wyższą płynnością

może być finansowany zobowiązaniami krótkoterminowymi. Jeśli kapitał

krótkoterminowy w pełni pokrywa majątek obrotowy wówczas zachowana jest

złota reguła bilansowa w stosunku do obrotowych składników majątku. Stopień

tego finansowania przedstawia relacja przedstawiona poniżej.

Klasyczne ujęcie zasad finansowania majątku zakłada możliwość pokrycia

kapitałem stałym również części majątku obrotowego. Część kapitału stałego

finansującą majątek obrotowy nazywamy kapitałem obrotowym netto lub

kapitałem pracującym.

Kapitał obrotowy = kapitał stały - majątek trwały

Jego zadaniem jest zmniejszenie ryzyka związanego z długotrwałym

zamrożeniem części środków w należnościach, materiałach lub trudno

zbywalnych wyrobach gotowych.

Rysunek 4: Dodatni poziom kapitału obrotowego.

Ź

ródło: M.Sierpińska, T. Jachna, „Ocena przedsiębiorstwa według standardów

ś

wiatowych.”, op. cit. s. 55

Powyższy rysunek przedstawia sytuację, w której część środków

obrotowych w przedsiębiorstwie finansowana jest kapitałami długoterminowymi.

Może nim być w pełni kapitał stały, suma części kapitału własnego i zobowiązań

długoterminowych lub kapitał pochodzący tylko z kredytów i pożyczek.

Wielkość kapitału obrotowego przedsiębiorstwa wykorzystywana jest

w badaniu jego struktury majątkowo-kapitałowej. Ustala się relacje między

kapitałem obrotowym, a majątkiem przedsiębiorstwa ogółem:

lub między kapitałem obrotowym, a majątkiem obrotowym:

4.

1.4.

Rachunek zysków i strat

1. 1.4.1.

Budowa rachunku zysków i strat

Zgodnie z art. 47 ustawy o rachunkowości w rachunku zysków i strat

wykazuje się oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty nadzwyczajne oraz

obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rok

obrotowy.

Przedsiębiorstwa mogą sporządzać rachunek zysków i strat w dwóch

wariantach: jako rachunek porównawczy lub rachunek kalkulacyjny. Zależy to

od rodzaju prowadzonej ewidencji kosztów. Porównawczy rachunek wyników

mogą sporządzać podmioty:

—

ewidencjonujące koszty tylko w układzie rodzajowym

—

ewidencjonujące koszty w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym.

Kalkulacyjny rachunek wyników mogą sporządzać podmioty:

—

ewidencjonujące koszty tylko w układzie kalkulacyjnym

—

ewidencjonujące koszty w układzie kalkulacyjnym i rodzajowym.

Rachunek zysków i strat może być sporządzany w formie dwustronnej

tabeli. Po prawej stronie wykazuje się sumy przychodów i ewentualne zyski

nadzwyczajne, a po lewej koszty uzyskania przychodów i straty nadzwyczajne.

Jeżeli przychody i zyski nadzwyczajne są wyższe niż koszty ich uzyskania

i straty nadzwyczajne, występuje zysk. Jego łączna kwota odpowiada wartości

zawartej w bilansie.

Rachunek zysków i strat pozwala na ustalenie wyniku finansowego na

trzech poziomach:

•

poziomie operacyjnym, pozwalającym ustalić wynik operacyjny,

•

poziomie finansowym, na którym ustala się wynik na działalności

gospodarczej przedsiębiorstwa,

•

poziomie nadzwyczajnym, na którym koryguje się wynik na działalności

o zdarzenia nadzwyczajne w celu uzyskania wyniku finansowego brutto.

43[43]

Wynik na działalności operacyjnej obejmuje:

•

wynik na sprzedaży produktów,

•

wynik na sprzedaży towarów i materiałów,

43[43]

M.Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN,

Warszawa 1997, s.26

•

wynik na pozostałych kosztach i przychodach operacyjnych.

Przychody ze sprzedaży ujmuje się w faktycznie uzyskanych cenach

z uwzględnieniem opustów i bonifikat.

Przychodami operacyjnymi według ustawy o rachunkowości są:

•

przychody ze sprzedaży produktów,

•

przychody ze sprzedaży towarów i materiałów,

•

pozostałe przychody operacyjne, np:

przychody ze sprzedaży lub likwidacji środków trwałych i inwestycji

rozpoczętych,

odpisanie przedawnionych zobowiązań,

otrzymanie odszkodowania, kary, grzywny,

otrzymane nieodpłatnie składniki majątku,

otrzymane dotacje, subwencje i dopłaty na inne cele niż nabycie lub

wytworzenie środków trwałych albo wykonanie prac rozwojowych,

nie wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem rezerwy ustalone uprzednio

w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.

Każdemu przychodowi towarzyszy koszt jego uzyskania. Koszty działalności

operacyjnej dzielą się na:

•

koszty działalności operacyjnej związane z prowadzeniem działalności

produkcyjnej, usługowej i handlowej,

•

pozostałe koszty operacyjne.

Wynik na operacjach finansowych stanowi różnicę między należnymi

przychodami z operacji finansowych a kosztami tych operacji.

Do przychodów finansowych zalicza się:

•

dywidendy z tytułu udziałów w innych jednostkach,

•

kwoty należne i wpływy ze sprzedaży papierów wartościowych, w tym

z wykupu obligacji przez emitenta,

•

odsetki i prowizje od środków pieniężnych stanowiących lokaty na

rachunkach bankowych,

•

odsetki od udzielonych przez jednostkę pożyczek i kredytów także z tytułu

zwłoki w spłacie rat,

•

dyskonto potrącone przez jednostkę przy zakupie weksli i czeków obcych,

•

dodatnie różnice kursowe ustalone przy spłacie należności i zobowiązań oraz

wycenie środków pieniężnych, udziałów i papierów wartościowych.

Do kosztów finansowych zalicza się odpowiednio:

•

odsetki i prowizje od zaciągniętych kredytów i pożyczek,

•

dyskonto potrącone przez nabywcę przy sprzedaży dla niego weksli i czeków

obcych (uprzednio nabytych w celach handlowych),

•

straty na sprzedaży papierów wartościowych,

•

odpisy aktualizujące wartość finansowego majątku trwałego oraz

krótkoterminowych papierów wartościowych,

•

ujemne różnice kursowe,

•

utworzenie rezerw na pewne i prawdopodobne straty, jeśli dotyczą operacji

finansowych.

44[44]

Wynik na działalności gospodarczej skorygowany o wynik na

operacjach nadzwyczajnych stanowi wynik finansowy brutto.

Wynik na operacjach nadzwyczajnych tworzą straty i zyski nadzwyczajne

przez które rozumie się „skutki finansowe zdarzeń powstających

niepowtarzalnie, poza zwykłą działalnością jednostki, a w szczególności

spowodowanych zdarzeniami losowymi, zaniechaniem lub zawieszeniem

pewnego rodzaju działalności w tym również istotną zmianą metod produkcji lub

44[44]

Ibidem, s 30

sprzedaży zorganizowanej części jednostki oraz postępowaniem układowym lub

naprawczym”

45[45]

Wynik finansowy netto oblicza się poprzez skorygowanie wyniku

finansowego brutto o obowiązkowe zmniejszenie zysku lub zwiększenie straty.

Obejmuje ono podatek dochodowy oraz ewentualne inne obciążenia

obligatoryjne wyniku.

Ustalony w rachunku zysków i strat wynik finansowy pełni

w przedsiębiorstwie rolę miernika stopnia realizacji wyznaczonego celu

gospodarczego. Wynik ten określa tempo zwrotu poniesionych w procesie

gospodarczym nakładów oraz potencjalne korzyści właścicieli wniesionego do

przedsiębiorstwa kapitału.

46[46]

Tworzenie zysku przedstawia rysunek nr 5.

45[45]

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.3, ust.1, pkt 21

46[46]

M.Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN,

Warszawa 1997, s.31

Rysunek 5 Tworzenie zysku netto w przedsiębiorstwie.

Ź

ródło: Opracowano na podstawie „Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa”

praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., op.cit.

2. 1.4.2.

Wstępna analiza rachunku zysków i strat

Wstępnej analizy rachunku wyników dokonuje się na podstawie

analitycznej jego wersji. Ułatwia to formułowanie ocen o kształtowaniu się

poszczególnych wielkości w przeszłości oraz o przewidywanych rozmiarach

przychodów, kosztów, wyników finansowych i rentowności w przyszłości.

Wstępna analiza rachunku zysków i strat obejmuje:

1.

Analizę porównawczą danych rocznych i wieloletnich.

2.

Analizę struktury.

Analiza porównawcza rachunku wyników finansowych nazywana jest

również analizą poziomą. Polega na porównaniu między sobą poszczególnych

pozycji rachunku zysków i strat. Każda pozycja może być porównana

z odpowiednią pozycją w roku poprzednim, lub w większej liczbie lat

wcześniejszych. Porównania takie przeprowadzone dla dwóch lub większej

liczby lat pozwalają ustalić wzrost lub zmniejszenie poszczególnych wielkości

rachunku wyników w wielkościach absolutnych, bądź za pomocą wskaźników

dynamiki. Jeżeli analiza dotyczy okresu wielu lat, to możliwe jest ustalenie

trendów kształtowania się poszczególnych wielkości, takich jak na przykład:

sprzedaż, koszty wytworzenia wyrobów i usług, koszt własny produkcji

sprzedanej, zysk operacyjny, przychody i koszty finansowe, zysk brutto, zysk

netto. Ułatwia to ocenę prawidłowości kształtowania się poszczególnych zjawisk

w przeszłości oraz prognozowanie ich kształtowania się w przyszłości.

Analiza struktury rachunku zysków i strat nazywana jest też analizą

pionową. Polega ona na ustaleniu udziału poszczególnych pozycji rachunku

wyników w sprzedaży. Wskaźniki struktury można porównać w czasie i

wówczas uchwycone zostaną zmiany struktury sprzedaży w określonym

przedziale czasu. Wskaźniki struktury można również porównać z

odpowiednimi wskaźnikami w innym przedsiębiorstwie lub ze średnimi

wskaźnikami w danej branży.

5.

1.5.

Analiza rachunku przepływów pieni

ęż

nych

Rachunek przepływów pieniężnych jest zestawieniem bazującym na

dwóch sprawozdaniach: bilansie i rachunku zysków i strat. Jest on w swej istocie

zbliżony do rachunku wyników ponieważ operuje strumieniami, a nie stanem na

konkretny moment tak jak bilans.

Istotą przepływów pieniężnych jest ustalenie różnicy między wpływami

a wydatkami pieniężnymi poniesionymi w danym okresie. Nadwyżka oznacza

dopływ środków pieniężnych i nazywana jest często angielskim terminem cash

flow. W największym uproszczeniu składa się na nią zysk po opodatkowaniu

(zysk netto) oraz amortyzacja.

Oprócz nadwyżki finansowej, jaką przedsiębiorstwo wygospodarowało

w danym okresie korzysta ono również z innych źródeł przychodów:

•

długoterminowych w postaci nowych akcji bądź dopłat udziałów do funduszu

założycielskiego zwiększających kapitały własne oraz zaciągania kredytów

i pożyczek,

•

krótkoterminowych, dotyczących zwiększenia stanu wszelkich zobowiązań

oraz zmniejszenia stanu środków obrotowych w których zamrożone są środki

pieniężne.

47[47]

Przepływy pieniężne obejmują przychody finansowe oraz sposoby ich

zagospodarowania. Ich ideę obrazuje rys 6

Rysunek 6 Struktura przepływów finansowych w przedsiębiorstwie.

Źródło: M.Sierpińska, T. Jachna, „Ocena przedsiębiorstwa według standardów

ś

wiatowych.”, op. cit. s. 72

Mimo dużej zbieżności, jeśli chodzi o istotę rachunku zysków i strat

i rachunku przepływów pieniężnych, salda tych rachunków mają inną

interpretację ekonomiczną.

47[47]

M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.71

Zysk wyrażający nadwyżkę przychodów nad kosztami jest miernikiem

sprawności procesu wytwarzania i sprzedaży. Nie zawsze jednak pozwala na

prawidłową ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, a zwłaszcza jego

zdolności płatniczej. Wygospodarowanie nawet dużego zysku nie oznacza, że

przedsiębiorstwo będzie miało środki na regulowanie w terminie swoich

zobowiązań, a także na prowadzenie właściwej polityki rozwojowej. Zysk jest

ź

ródłem dopływu dodatkowych pieniędzy tylko wtedy, gdy nie jest "uwięziony"

w należnościach lub zapasach. Dlatego też miernikiem gospodarki finansowej

nie jest zysk, lecz wynik rachunku przepływów pieniężnych.

48[48]

Rachunek przepływów pieniężnych wykorzystywany jest przede

wszystkim do oceny płynności finansowej. Analiza bilansu pozwala określić

płynność w danym momencie bilansowym, jest więc analizą statyczną.

Obliczanie cash flow jest rachunkiem płynności w ujęciu dynamicznym. Między

obydwoma ujęciami analizy płynności istnieje ścisła zależność, gdyż dopływ

ś

rodków pieniężnych, a więc najbardziej płynnych aktywów, przyczynia się

także do wzrostu statycznych kryteriów płynności.

Statyczna analiza płynności określa jedynie stan płynności w danym

momencie. Nie dostarcza natomiast informacji o przyczynach kształtowania się

tego stanu. Dopiero dynamiczny rachunek płynności na podstawie strumieni

wpływów i wydatków umożliwia prześledzenie procesów finansowania

i pozwala na ustalenie przyczyn stanu płynności w okresie objętym analizą.

Zestawienie przepływów pieniężnych służy nie tylko do oceny sytuacji

płatniczej przedsiębiorstwa w przeszłości (rachunek ex post), ale może być

podstawą planowania przyszłych wpływów i wydatków (rachunek ex ante).

Celem rachunku ex post nie jest ustalenie salda końcowego. Jest ono

znane i wynika z różnicy stanu środków pieniężnych wykazanych w bilansie na

początek i koniec okresu sprawozdawczego. Zestawienia przepływów

48[48]

„Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa” praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza.,

SGH Warszawa 1995, s.105

pieniężnych dokonuje się, aby odtworzyć wszystkie źródła przychodów

i sposoby zagospodarowania tych środków. Jeżeli przedsiębiorstwo

wykorzystywało jako źródło finansowania kredyt bankowy, to koszty obsługi

długu wpłyną na wynik finansowy. Niektóre przychody mają charakter

okazjonalny np. podwyższenie kapitału akcyjnego bądź zakładowego, emisja

obligacji, sprzedaż papierów wartościowych, udziałów, gruntów lub środków

trwałych. Wykorzystanie tych źródeł finansowania w analizowanym okresie

ogranicza możliwość skorzystania z nich w okresie następnym.

W przypadku wydatków ogromną rolę odgrywa ich struktura. To jaka

część środków finansowych została przeznaczona na rozwój przedsiębiorstwa,

inwestycje związane z realizacją postępu technicznego, zwiększenie kapitału

obrotowego, a jaka na wypłaty dla załogi i właścicieli, pozwala ocenić zdolność

firmy do generowania dochodów w przyszłości. Wiąże się to bezpośrednio

z przyszłą zdolnością do wywiązywania się ze zobowiązań wobec banków,

dostawców, załogi i właścicieli.

Rachunek cash flow ex ante zestawia prognozowane wpływy pieniężne

z wydatkami, wynikającymi z zaplanowanych rozmiarów działalności

i przewidywanej polityki rozwojowej. Wydatki te powinny być grupowane

według ich wagi oraz stopnia pilności. Zestawienie prognozowanych

przepływów pieniężnych ma ogromne znaczenie w zarządzaniu

przedsiębiorstwem. Pozwala ocenić czy przyszłe przychody ze sprzedaży

wyrobów i usług wystarczą na pokrycie niezbędnych wydatków, czy konieczne

będzie, i w jakim zakresie, uzupełnienie środków z innych źródeł.

2.

II.

Analiza wyniku finansowego

przedsi

ę

biorstwa

1.

2.1.

Analiza czynników wpływaj

ą

cych na

poziom wyniku finansowego

Badaniem zależności pomiędzy wynikiem finansowym, a czynnikami

kształtującymi jego poziom zajmuje się analiza przyczynowa lub czynnikowa.

Analiza czynnikowa ustala zarówno charakter zależności wyniku finansowego

od czynników wpływających na jego poziom, jak też siłę oddziaływania

poszczególnych czynników na przyrost lub spadek wyniku finansowego. Stosuje

się w niej różne metody rachunkowe, matematyczne i statystyczne. Jedną

z najczęściej stosowanych jest metoda izolacji, która może występować w kilku

odmianach:

•

podstawień łańcuchowych

•

reszty

•

funkcyjna

•

podstawień krzyżowych

•

różnic cząstkowych

•

wskaźnikowa

•

proporcjonalnego podziału odchyleń

•

logarytmowania itp.

Zastosowanie metody podstawień łańcuchowych wymaga wykonania

kolejno następujących po sobie działań:

1.

obliczenie odchylenia bezwzględnego badanej wielkości ekonomicznej,

2.

ustalenie czynników, które wpłynęły na odchylenie poziomu badanego

zjawiska,

3.

obliczenie stopnia, w jakim zmienił się każdy z oddziałujących czynników,

4.

określenie formuły matematycznej wyrażającej badane zjawisko

gospodarcze,

5.

obliczenie przy wykorzystaniu tej formuły, jak zmiana oddziałującego

czynnika wpłynęła na odchylenie poziomu badanego zjawiska.

Jeżeli badana wielkość jest iloczynem trzech czynników, możemy ją

zapisać formułą:

S

0

= a

0

x b

0

x c

0

,

S

1

= a

1

x b

1

x c

1

,

49[49]

gdzie:

S

0

- poziom badanego zjawiska w okresie ubiegłym lub według planu,

S

1

- poziom badanego zjawiska w okresie sprawozdawczym,

a

0

,b

0

,c

0

- poziom czynników przyjętych z okresu ubiegłego lub z założeń

planowych wpływających na kształtowanie się badanego zjawiska,

a

1

,b

1

,c

1

- poziom czynników z okresu badanego.

W pierwszej kolejności obliczamy odchylenie bezwzględne:

∆

S = S

1

- S

0

Wpływ poszczególnych czynników na badane zjawisko rozliczymy

podstawiając kolejno do podstawy porównań (S0) wielkości czynników z okresu

badanego.

Wpływ zmiany czynnika a na wielkość odchylenia badanego zjawiska

wynosi:

S

a

= a

1

x b

0

x c

0

,

∆

S

a

= S

a

- S

0

Wpływ czynnika b na odchylenie globalne badanego zjawiska równa się:

S

b

= a

1

x b

1

x c

0

,

∆

S

a

= S

a

- S

b

Wpływ czynnika c na odchylenie globalne wyniesie:

49[49]

M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.28

S

c

= a

1

x b

1

x c

1

,

∆

S

c

= S

c

- S

b

Prawidłowość obliczeń sprawdzamy za pomocą równania:

∆

S =

∆

S

a

+

∆

S

b

+

∆

S

c

Odchylenie globalne badanego zjawiska jest sumą odchyleń cząstkowych

spowodowanych wpływem poszczególnych czynników na jego wielkość.

Skróconym zapisem metody podstawień łańcuchowych jest metoda

różnicowania. Jej istota polega na tym, że do bazy porównań wyrażonej za

pomocą przyjętych do badań czynników, podstawia się różnicę miedzy

wielkością czynnika w okresie badanym i w okresie ubiegłym bądź według

planu.

Tok postępowania w metodzie jest następujący:

S

0

= a

0

x b

0

x c

0

,

S

1

= a

1

x b

1

x c

1

,

∆

S = S

1

- S

0

∆

S

a

- odzwierciedla wpływ zmiany czynnika a na odchylenie badanego zjawiska:

S

a

= (a

1

- a

0

) x b

0

x c

0

,

∆

S

b

- odzwierciedla wpływ zmiany czynnika b na odchylenie badanego zjawiska:

S

b

= a

1

x (b

1

- b

0

) x c

0

,

∆

S

c

- odzwierciedla wpływ zmiany czynnika c na odchylenie badanego zjawiska:

S

b

= a

1

x b

1

x (c

1

- c

0

),

Podobną technikę obliczeń można zastosować przy większej liczbie

czynników.

50[50]

50[50]

M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 29

Metoda podstawień łańcuchowych jest prosta do zastosowania, jednak ma

ona szereg mankamentów ograniczających jej praktyczne wykorzystanie.

Czynniki wpływające na badane zjawisko muszą być wyrażone w postaci

formuły matematycznej (iloczyny, ilorazu, sumy iloczynów lub różnicy sum

iloczynów). W praktyce istnieje trudność w dobraniu takiego kompletu

czynników, które by łącznie odzwierciedlały wielkość odchylenia. Muszą to być

czynniki jednorodne w swojej treści ekonomicznej. Wyniki obliczeń w tej

metodzie zależą przede wszystkim od zastosowanej kolejności podstawień, która

bezwzględnie musi być zachowana. Na podstawie logicznego układu zjawisk

przyjęto, że należy podstawiać najpierw czynniki ilościowe, a w następnej

kolejności czynniki wartościowe. Jeśli jednak wystąpi kilka czynników

ilościowych, powstaje problem kolejności ich podstawiania. Trzeba wówczas

rozstrzygnąć który z tych czynników przyjąć jako pierwszy do obliczeń,

a następnie zachować do końca obliczeń raz ustaloną kolejność podstawiania.

Metoda kolejnych podstawień może być stosowana w badaniach

analitycznych w przypadku liniowej zależności poszczególnych zjawisk. Wpływ

zmiany tego zjawiska o pewną wielkość na zmiany innego zjawiska można

określić bowiem wtedy, gdy zachodzą między nimi stałe związki przyczynowo

skutkowe. Wynik obliczeń będzie prawidłowy jeśli relacje nie są zależne od

wzajemnych wpływów czynników oddziałujących łącznia na rozpatrywane

zjawisko. Może bowiem wystąpić oddziaływanie bezpośrednie jednego zjawiska

na drugie lub oddziaływanie pośrednie poprzez zjawisko trzecie. Metoda

kolejnych podstawień umożliwia jedynie ustalenie tego pierwszego.

Metoda reszty zalecana jest do obliczeń wpływu dwóch czynników na

badane zjawisko. Najczęściej wykorzystuje się ją do rozliczania wpływu zmian

wielkości zatrudnienia i wydajności pracy na przyrost produkcji. Pozwala ona na

obliczenie wpływu poszczególnych czynników na zmiany badanego zjawiska,

przy czym wpływ ostatniego czynnika jest "resztą", czyli różnicą między

odchyleniem globalnym, a sumą wpływu innych przyjętych do badań czynników.

Metoda reszty opiera się na założeniu, że tempo zmian produkcji (W

p

) jest sumą

tempa zmian czynników wpływających na jej zmiany, czyli:

−

tempa zmian zatrudnienia (W

z

),

−

tempa zmian technicznego uzbrojenia pracy (W

u

),

−

tempa zmian produktywności środków trwałych, wyrażającej wpływ postępu

technicznego i organizacyjnego na zmiany wielkości produkcji (W

pm

).

Przyjmując, że między czynnikami wpływającymi na przyrost produkcji

istnieje współzależność liniowa, ich udział w przyroście tej produkcji można

obliczyć według następującego toku postępowania:

- procentowy udział zatrudnienia w przyroście produkcji,

- procentowy udział przyrostu technicznego uzbrojenia w

przyroście produkcji,

- procentowy udział zmian produktywności środków

trwałych w przyroście produkcji.

51[51]

51[51]

M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.31

Metoda reszty daje identyczne wyniki, jak metoda łańcuchowego

podstawiania.

Metoda różnic cząstkowych polega na ustalaniu, oprócz odchyleń

cząstkowych wyrażających wpływ pojedynczych czynników, także odchyleń

określających łączny wpływ paru czynników i traktowaniu ich jako oddzielne

elementy przyczynowe. Tok postępowania w metodzie narzuca konieczność:

1.

obliczenia wpływu poszczególnych czynników oddzielnie, przyjmując za

każdym podstawieniem założenie, że pozostałe czynniki nie uległy zmianie,

co uzasadnia przyjęcie ich w wielkościach stanowiących podstawę

odniesienia,

2.

ustalenia łącznego wpływu kolejnych par czynników, pierwszego i drugiego,

pierwszego i trzeciego, drugiego i trzeciego oraz wszystkich trzech

czynników łącznie.

W metodzie różnic cząstkowych otrzymuje się zawsze jednakowe wyniki,

bez względu na kolejność podstawiania poszczególnych czynników, co należy do

niewątpliwych zalet tej metody. Ponadto wydzielanie łącznych odchyleń

poszczególnych grup czynników, pozwala na dokładniejsze zbadanie przyczyn

zmian określonego zjawiska gospodarczego.

Obliczanie odchyleń za pomocą metody różnic cząstkowych, przy trzech

czynnikach kształtujących zmiany badanego zjawiska, przedstawia się

następująco:

S

0

= a

0

x b

0

x c

0

,

S

1

= a

1

x b

1

x c

1

,

∆

S = S

1

- S

0

S

a

= (a

1

- a

0

) x b

0

x c

0

,

S

b

= a

1

x (b

1

- b

0

) x c

0

,

S

b

= a

1

x b

1

x (c

1

- c

0

),

S

ab

= (a

1

- a

0

) x (b

1

-b

0

) x c

0

,

S

ac

= (a

1

- a

0

) x b

0

x (c

1

- c

0

),

S

bc

= a

0

x (b

1

- b

0

) x (c

1

- c

0

),

S

abc

= (a

1

- a

0

) x (b

1

- b

0

) x (c

1

- c

0

),

∆

S =

∆

S

a

+

∆

S

b

+

∆

S

c

+

∆

S

ab

+

∆

S

ac

+

∆

S

bc

+

∆

S

abc

52[52]

Suma wszystkich odchyleń indywidualnych i grupowych daje łącznie

odchylenie globalne badanego zjawiska.

Metoda wskaźnikowa, podobnie jak metoda różnic cząstkowych, polega

na obliczaniu odchyleń indywidualnych dla poszczególnych czynników oraz

odchyleń łącznych dla kolejnych grup czynników. Ich suma stanowi odchylenie

globalne badanej wielkości ekonomicznej. Metoda wskaźnikowa pozwala na

uzyskanie dokładnych i niezmiennych wyników, niezależnie od kolejności

podstawiania czynników. Tok postępowania tą metodą, przy wykorzystaniu

trzech czynników wpływających na zjawisko, jest następujący:

S

0

= a

0

x b

0

x c

0

,

S

1

= a

1

x b

1

x c

1

,

∆

S = S

1

- S

0

52[52]

Ibidem s.32

∆

S =

∆

S

a

+

∆

S

b

+

∆

S

c

+

∆

S

ab

+

∆

S

ac

+

∆

S

bc

+

∆

S

abc

53[53]

Metoda funkcyjna różni się od poprzednich metod tym, że umożliwia

otrzymanie jednoznacznych obliczeń, bez względu na kolejność podstawiania

czynników wpływających na zmiany badanego zjawiska. Matematyczne

formuły, przyjęte w tej metodzie, pozwalają na uchwycenie związku między

wielkością wyników w okresie przyjętym za podstawę odniesienia a rzeczywistą

wielkością porównywanych czynników. Wadą tej metody jest jej duża

pracochłonność związana z ustalaniem wyników obliczeń.

Zanim przystąpi się do obliczania odchyleń niezbędne jest ustalenie

stopnia zmian poszczególnych czynników przyjętych w dalszych obliczeniach.

Określa się je według poniższych wzorów:

Obliczenie wielkości odchyleń przedstawiono poniżej:

1. Wpływ zmian czynnika a na badaną wielkość:

53[53]

Ibidem, s.33

2. Wpływ zmian czynnika b na badaną wielkość:

3. Wpływ zmian czynnika c na badaną wielkość:

Metoda funkcyjna może mieć zastosowanie nie tylko w zależnościach

stanowiących iloczyn, lecz również w przypadku występowania ilorazów z tym,

ż

e:

1.

wielkości A,B,C dla czynników w liczniku oblicza się w identyczny sposób,

jak przy iloczynach,

2.

wielkości A,B,C dla czynników w mianowniku ustala się dzieląc podstawę

porównań przez wielkości rzeczywiście osiągnięte:

Metoda funkcyjna pozwala na uzyskanie dokładnych wielkości odchyleń,

co przesądza o jej praktycznej przydatności.

Metoda podstawień krzyżowych polega na kolejnym przemnażaniu różnic

badanych czynników przez średnie wielkości czynników pozostałych.

Specyficzny dla tej metody sposób ustalania odchyleń cząstkowych wymaga

zastosowania trzech etapów badań. W pierwszym etapie ustala się pierwszy

wariant odchyleń cząstkowych

∆

S’ mnożąc kolejno różnice wielkości

poszczególnych czynników przez średnią arytmetyczną sumy iloczynów

faktycznej i bazowej wielkości pozostałych czynników.

I etap

Wpływ zmiany czynnika a

Wpływ zmiany czynnika b

Wpływ zmiany czynnika b

II etap

III etap

∆

S

a

=

∆

S

a

+2/3*(

∆

S’’

a

-

∆

S’

a

)

∆

S

b

=

∆

S

b

+2/3*(

∆

S’’

b

-

∆

S’

b

)

∆

S

c

=

∆

S

c

+2/3*(

∆

S’’

c

-

∆

S’

c

)

54[54]

W trzecim ostatecznym etapie obliczeń do odchyleń ustalonych w etapie

pierwszym dodajemy 2/3 różnicy między odchyleniami ustalonymi w etapie

drugim i pierwszym.

2.

2.2.

Zasady podziału wyniku finansowego w

ró

ż

nych formach przedsi

ę

biorstw.

54[54]

Ibidem, s.35

Na koniec roku obrotowego przedsiębiorstwo osiąga zysk lub ponosi

stratę. Zysk po opodatkowaniu i uwzględnieniu innych obowiązkowych obciążeń

podlega podziałowi. Może on być pozostawiony w przedsiębiorstwie

i przeznaczony na jego rozwój, lub wypłacony właścicielom.

W spółce akcyjnej o podziale zysku lub pokryciu straty decyduje walne

zgromadzenie akcjonariuszy. Na zwyczajnym walnym zgromadzeniu, które

powinno odbyć się w ciągu sześciu miesięcy po upływie każdego roku

obrotowego, akcjonariusze podejmują trzy podstawowe decyzje:

1. Rozpatrują i zatwierdzają sprawozdanie finansowe.

55[55]

Akcjonariusze nie mogą, bez negatywnych konsekwencji dla spółki, po prostu

odmówić zatwierdzenia, ponieważ obowiązkiem publicznym ciążącym na spółce

jest opublikowanie sprawozdania finansowego, ponadto jest ono wymagane

przez przepisy podatkowe. Akcjonariusze mogą natomiast dokonać dowolnych

zmian w treści sprawozdania, a wówczas zarząd wolny jest od odpowiedzialności

organizacyjnej za zgodność tych zmian z prawem i ich rzetelność.

Odpowiedzialność tę ponosi spółka.

56[56]

2. Podejmują uchwałę o podziale zysku czyli przeznaczeniu go w dowolnych

częściach na cele spółki i dywidendę. Na podstawie art. 427 KH z podziału

wyłączona jest część zysku przeznaczona na kapitał zapasowy. Jest on tworzony

na pokrycie strat bilansowych przez odpis 8% czystego zysku rocznego dopóki

kapitał ten nie osiągnie przynajmniej jednej trzeciej kapitału akcyjnego. W razie

wystąpienia strat zgromadzenie zajmuje się ich pokryciem. Można wytóżnić

następujące sposoby pokrycia strat:

•

przez podwyższenie kapitału akcyjnego, ale pod warunkiem emisji akcji po

cenie emisyjnej wyższej od wartości nominalnej. Nadwyżka trafi wówczas do

kapitału rezerwowego, a potem może być przeznaczona na pokrycie straty.

55[55]

Kodeks Handlowy art. 390 § 2

56[56]

A.W.Wiśniewski, Prawo o spółkach tom 3 spółka akcyjna, TWIGGER SA, Warszawa 1993r., s. 195

•

przez rozwiązanie istniejącego kapitału rezerwowego albo innych kapitałów

i funduszy zapasowych i rezerwowych.

•

z zysku przyszłych lat.( Nie wolno pozostawić nie pokrytej straty na rok

przyszły dopóki istnieje kapitał rezerwowy)

•

przez obniżenie kapitału akcyjnego bez spłat dla akcjonariuszy.

3. Udzielają władzom spółki tzw. pokwitowania z wykonania obowiązków.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością prawo do zysku dają

posiadane udziały. Wspólnicy mają prawo do czystego zysku wynikającego

z rocznego bilansu, jeżeli w myśl umowy spółki czysty zysk nie został

wyłączony od podziału.

57[57]

Zyskiem jest kwota, która wynika z bilansu,

sporządzonego za ubiegły rok obrotowy z wyjątkiem, kiedy spółka rozpoczęła

działalność w drugiej połowie roku - można wtedy zysk przypadający za tę część

roku wypłacić łącznie z zyskiem za cały następny rok. Zgromadzenie

wspólników ostatecznie rozstrzyga o podziale zysku, z tym, że uchwała

zgromadzenia wspólników w tej sprawie powzięta wbrew prawu lub umowie

spółki podlega zaskarżeniu. Tak samo podlega zaskarżeniu uchwała podjęta

wprawdzie zgodnie z prawem i umową spółki, ale sprzeciwiająca się dobrym

obyczajom i dążąca do pokrzywdzenia wspólnika lub godząca w interesy

spółki.

58[58]

Wspólnik otrzymuje część zysku odpowiadającą jego udziałowi. Umowa

spółki może zawierać postanowienie, że określonemu wspólnikowi przypada

wyższy zysk, niżby to odpowiadało jego udziałowi, może też zawierać

postanowienie, że z zysku należy najpierw jemu wypłacić pewną kwotę

określoną w stosunku do udziału itp. Całkowite wyłączenie któregokolwiek

wspólnika z udziału w zysku jest jednak niedopuszczalne, umowa spółki byłaby

wobec takiego wspólnika nieważna.

57[57]

Kodeks Handlowy art. 191 § 1

58[58]

Kodeks Handlowy art. 240 § 2

Umowa spółki może stanowić czy zysk roczny ma być podzielony, czy też

zachowany dla powiększenia kapitału zakładowego albo dla utworzenia kapitału

rezerwowego. Zgromadzenie wspólników nie może postanowić, że zysk nie

będzie podzielony między wspólników, lecz że się go przeznacza na pewne cele,

jak na inwestycje, utworzenie odrębnych funduszy itp. Zgromadzenie tylko

wtedy może podjąć uchwałę co do innego przeznaczenia zysku, a nie do podziału

między wspólników , gdy mu na to wyraźnie pozwala umowa spółki.

59[59]

W przedsiębiorstwie państwowym podjęcie decyzji o sposobie

rozdysponowania wyniku finansowego następuje po zatwierdzeniu rocznego

sprawozdania finansowego. Wydatkowany jest rzeczywisty wynik finansowy

w części faktycznie pozostającej w dyspozycji przedsiębiorstwa. Firmy

państwowe zobowiązane są do dokonywania wpłat z zysku po opodatkowaniu

podatkiem dochodowym na rzecz budżetu państwa. Wpłaty z zysku mogą być

dokonywane w formie zaliczek miesięcznych lub kwartalnych w wysokości

15 % zysku po opodatkowaniu.

60[60]

Podział zysku w przedsiębiorstwie państwowym prezentuje rysunek nr 7

Zysk ten może być przeznaczony na finansowanie działalności rozwojowej

i eksploatacyjnej przez zasilenie funduszu przedsiębiorstwa oraz na wypłatę

premii i nagród dla pracowników.

Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw zezwala na tworzenie

dowolnych funduszy z zysku po opodatkowaniu. Najczęściej z zysku

dofinansowywany jest Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych.

Rysunek 7: Podział zysku netto w przedsiębiorstwie państwowym.

59[59]

M. Allerhand "Kodeks Handlowy z komentarzem" STO, Bielsko Biała 1997 s. 172

60[60]

Ustawa z dnia 1 grudnia 1995 r. o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw

państwowych oraz ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. nr 154 poz. 791)

Fundusze nagród

dla

pracowników

Fundusz

własny

W spółdzielni o podziale wyniku finansowego decyduje walne

zgromadzenie wspólników

61[61]

, które jest jej najważniejszym organem. Walne

zgromadzenie tworzą wszyscy członkowie spółdzielni. Statut może stanowić, że

jeśli liczba członków spółdzielni przekroczy określony poziom, walne

zgromadzenie członków zostaje zastąpione przez zebranie przedstawicieli.

Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób,

o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które

w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.

62[62]

Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków.

63[63]

Członkowie nie

odpowiadają za długi spółdzielni. W zyskach przeznaczonych do podziału

członek partycypuje na zasadach określonych w statucie, natomiast w pokryciu

ewentualnych strat uczestniczy do wysokości zadeklarowanych udziałów.

64[64]

61[61]

Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, tekst jednolity Dz. U. z 1995 r. Nr 54 poz.

288 z późn. zm. art. 38 § 1

62[62]

Ibidem art. 1 § 1

63[63]

Ibidem art. 3

64[64]

Ibidem art. 5 § 1 pkt. 8

Zysk netto

Dofinansowanie

Zakładowego

Funduszu Świadczeń

Socjalnych

Inne fundusze

celowe i odpisy

3.

III.

Analiza wska

ź

nikowa sytuacji finansowej

przedsi

ę

biorstwa

1.

3.1.

Istota analizy wska

ź

nikowej

Wstępna analiza bilansu nie daje pełnego obrazu kondycji finansowej

przedsiębiorstwa, dlatego powinna być wzbogacona przez analizę wskaźnikową,

w której wykorzystuje się zarówno dane zawarte w bilansie, jak również

w rachunku wyników. Analiza wskaźnikowa polega na obliczeniu odpowiednio

dobranych wskaźników charakteryzujących różne aspekty jego działalności

w sposób bardziej pogłębiony od wskaźników zawartych we wstępnej analizie

bilansu. Istnieje szeroki wachlarz wskaźników jakie mogą być obliczone na

podstawie sprawozdań finansowych. Dzięki ujednoliceniu treści tych

wskaźników mogą one być jednoznacznie interpretowane nie tylko przez

menedżerów, ale również przez kredytodawców i udziałowców firmy.

W zależności od potrzeb i zainteresowań poszczególne grupy odbiorców analizy

wskaźnikowej ograniczają zakres wskaźników wykorzystywanych w analizie.

O wartości analizy decydują wskaźniki o dużej pojemności informacyjnej

i dlatego dąży się do ograniczenia ich liczby i odpowiedniego grupowania.

Najbardziej typowe jest wyróżnienie czterech podstawowych zespołów

wskaźników:

1.

wskaźniki płynności,

2.

wskaźniki zadłużenia,

3.

wskaźniki sprawności działania przedsiębiorstwa,

4.

wskaźniki rentowności.

65[65]

W spółkach korzystających z kapitału pochodzącego z publicznej emisji

akcji istotną staje się ocena firmy przez dostarczycieli kapitału. Wykorzystuje się

w niej wskaźniki oceny rynkowej wartości akcji i kapitału.

2.

3.2.

Analiza płynno

ś

ci finansowej

przedsi

ę

biorstwa

Warunkiem egzystencji przedsiębiorstwa, oprócz prowadzenia

działalności gospodarczej zgodnie z zasadami efektywności gospodarowania, jest

zachowanie płynności finansowej, której przejawem jest terminowe regulowanie

zobowiązań. Terminowość oznacza, że płatność nastąpi w najpóźniejszym,

możliwym do zaakceptowania przez wierzycieli, terminie.

Brak płynności finansowej może rodzić dla przedsiębiorstwa wiele

niekorzystnych skutków, np.:

•

dostawcy mogą żądać zapłaty wyłącznie gotówką,

•

trudniejsze staje się uzyskanie kredytu i rośnie jego cena co w konsekwencji

powoduje wzrost kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa,

•

kredytodawcy mogą wywierać wpływ na decyzje przedsiębiorstwa, co

oznacza ograniczenie jego suwerenności gospodarczej.

Analiza płynności dostarcza informacji o zdolności przedsiębiorstwa do

wywiązywania się z bieżących zobowiązań tj. zobowiązań płatnych w ciągu

1 roku. Regulowanie zobowiązań bieżących zależy od stanu środków

pieniężnych oraz zamiany innych składników majątku obrotowego na gotówkę

w krótkim okresie.

65[65]

M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 79

Ś

rodki obrotowe można podzielić na trzy grupy o różnym stopniu

płynności.

Do pierwszej grupy zalicza się środki pieniężne obejmujące środki na

rachunkach bankowych, gotówkę w kasie, czeki i weksle obce oraz inne łatwe do

upłynnienia krótkoterminowe papiery wartościowe. Środki pieniężne stanowią

najbardziej płynną część środków obrotowych, tzw. aktywa płynne pierwszego

stopnia. Ich posiadanie pozwala na natychmiastowe regulowanie zobowiązań.

Do aktywów o drugim stopniu płynności zalicza się należności, których

zamiana na gotówkę wymaga uprzedniego ich ściągnięcia.

Najmniej płynną część majątku obrotowego stanowią zapasy, zaliczane do

aktywów o trzecim stopniu płynności. Ich zamiana na gotówkę wymaga

największego wysiłku.

Ogólny pogląd na płynność finansową przedsiębiorstwa umożliwia

wskaźnik bieżącej płynności, określany według poniższej formuły:

gdzie:

•

aktywa bieżące - to środki pieniężne, krótkoterminowe papiery wartościowe,

należności i roszczenia, zapasy, inne aktywa bieżące,

•

pasywa bieżące - zobowiązania krótkoterminowe, tzn. o terminie płatności

krótszym niż jeden rok.

Wzrost wskaźnika oznacza poprawę płynności finansowej

przedsiębiorstwa, lecz ważniejsza jest jego wielkość.

Optymalny poziom wskaźnika bieżącego płynności zależy od

specyficznych warunków działania firmy. Między innymi od cyklu inkasa

należności i regulowania zobowiązań. Przyjmuje się, że zadowalający wskaźnik

płynności oscyluje wokół wielkości 2. Jeśli obniża się do poziomu 1.5 to ocenia

się, że istnieje wysokie ryzyko utraty przez przedsiębiorstwo zdolności do

terminowego regulowania zobowiązań.

66[66]

Pełniejszy obraz płynności finansowej firmy daje wskaźnik szybki

płynności nazywany mocnym testem, który wyraża się wzorem:

Wskaźnik ten ujmuje w liczniku najbardziej płynne aktywa, takie jak:

gotówka, depozyty bankowe, łatwo zbywalne papiery wartościowe i należności

łatwo ściągalne. Wyłącza się z tych aktywów zapasy, ponieważ by zamienić ten

element majątku w gotówkę, należy go wcześniej sprzedać, a to wymaga czasu.

Ponadto w przypadku zapasów przestarzałych może to okazać się niemożliwe.

Wskaźnik ten pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowymi

aktywami płynnymi. Podobnie jak w przypadku wskaźnika bieżącego przyjmuje

się, że wskaźnik szybki nie powinien być mniejszy od 1. Pożądana jego wielkość

mieści się w przedziale 1-1.2, co oznacza, że przedsiębiorstwo może bez trudu

spłacić swoje zobowiązania. Niski poziom tego wskaźnika świadczy zazwyczaj

o napiętej sytuacji płatniczej.

67[67]

Wskaźnik płynności gotówkowej, zwany również wskaźnikiem super

szybkim, informuje o tym jaka część zobowiązań bieżących może być

uregulowana bez zwłoki, gdyby stały się one w danym momencie wymagalne.

Formuła tego wskaźnika ma postać:

68[68]

Wskaźnik płynności gotówkowej

=

ś

rodki pieniężne + papiery wartościowe przeznaczone do obrotu

bieżące zobowiązania

Wskaźnik ten nie przesądza o stopniu wypłacalności przedsiębiorstwa,

a jedynie sygnalizuje jego sprawność płatniczą.

66[66]

J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 180

67[67]

J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 181

68[68]

I. Olchowicz Podstawy rachunkowości Cz.I, Difin, Warszawa 1996, s.227

Zachowanie płynności finansowej uwarunkowane jest posiadaniem przez

przedsiębiorstwo kapitału obrotowego, określanego też kapitałem pracującym.

Jest to ta część kapitału stałego (kapitał własny powiększony o zobowiązania

długoterminowe), która nie jest ulokowana w majątku trwałym i jest

wykorzystywana do finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa.

69[69]

Kapitał obrotowy = aktywa bieżące - zobowiązania bieżące

Prawidłowa interpretacja wskaźników płynności wymaga często bliższej

analizy poszczególnych pozycji aktywów i pasywów bieżących, zbadania ich

stanu, terminu płatności, porównania do poziomów normalnych czy też

uzasadnionych.

3.

3.3.

Istota i pomiar sprawno

ś

ci działania

przedsi

ę

biorstwa

Do pomiaru aktywności przedsiębiorstwa w zakresie wykorzystania

zasobów majątkowych firmy służą wskaźniki sprawności działania, nazywane

też wskaźnikami obrotowości. Ich istotą jest rozpatrywanie relacji między

odpowiednim wskaźnikiem dynamicznym, wyrażającym przychód ze sprzedaży

69[69]

J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 181

w cenach brutto, netto lub kosztach własnych, a wskaźnikiem statycznym,

wyrażającym przeciętny stan zaangażowanych w działalności składników

majątkowych. Taka relacja w warunkach działalności produkcyjnej określana jest

także jako wskaźnik produktywności majątku.

Na ocenę pozytywną zasługuje wyższy poziom lub tendencja rosnąca

wskaźnika obrotowości (produktywności) majątku., ponieważ świadczy to

o wyższej efektywności wykorzystania zasobów majątkowych.

Określoną wielkość przychodu ze sprzedaży można uzyskać angażując

większe zasoby środków wykazujących stosunkowo wolniejszy obrót w cyklu

okrężnym lub też mniejszy stan środków szybko krążących. Pierwsza metoda

nazywana jest gospodarką ekstensywną, druga intensywną. Efektywność

wykorzystania zasobów majątkowych zależy także od ich wewnętrznej

struktury. Cechą ogólną majątku trwałego jest niski stopień obrotowości, gdyż

jako środki pracy zużywają się stopniowo, przenosząc swą wartość na produkty

pracy w dłuższym okresie. Inny charakter ma majątek obrotowy, wykazujący

wysoki stopień obrotowości, bowiem w typowym procesie przetwórczym

zakupione materiały zużywają się całkowicie w jednym cyklu, w którym

zespalając się ze środkami pracy i pracą żywą tworzą produkty pracy podlegające

sprzedaży i zamianie na środki pieniężne.

Najogólniejszym wskaźnikiem charakteryzującym efektywność

wykorzystania majątku jest wskaźnik obrotowości aktywów. Ujmuje on

wszystkie składniki majątku i jest wskaźnikiem o największej pojemności w tej

grupie. Określa on ile razy sprzedaż netto jest większa od aktywów posiadanych

przez przedsiębiorstwo. Oblicza się go w następujący sposób.

70[70]

Wskaźnik globalnego

obrotu aktywami

=

sprzedaż netto

ś

redni stan aktywów ogółem

70[70]

M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 97

Na pozytywną ocenę zasługuje rosnąca tendencja tego wskaźnika . Jego

zwiększenie jest istotnym czynnikiem poprawy rentowności przedsiębiorstwa.

Niższa od 1 wartość tego wskaźnika sugeruje, że przychody uzyskiwane ze

sprzedaży wymagają więcej niż proporcjonalnego zaangażowania majątku.

Efektywność całego majątku zależy od efektywności wykorzystania

majątku trwałego i obrotowego.

Wskaźnik rotacji środków trwałych ukazuje efektywność wykorzystania

ś

rodków trwałych uczestniczących w tworzeniu wartości sprzedaży.

71[71]

Wskaźnik rotacji

ś

rodków trwałych

=

sprzedaż netto

ś

redni stan środków trwałych

Podobnie jak w przypadku poprzedniego wskaźnika, wyższy jego poziom

ś

wiadczy o lepszym wykorzystaniu tej części majątku. Poprawa wartości

wskaźnika może wynikać między innymi z lepszej organizacji pracy,

przeprowadzania systematycznych remontów i konserwacji.

Przy obliczaniu tego wskaźnika przyjmuje się majątek trwały netto,

dlatego przedsiębiorstwo starsze, które dysponuje majątkiem w znacznym

stopniu zamortyzowanym, będzie wykazywało rotację wyższą, niż firma

w stosunku do niej konkurencyjna, posiadająca nowszy, mniej zamortyzowany

majątek.

Wykorzystanie wskaźnika rotacji środków trwałych w systemie oceny jest

szczególnie istotne dla firm, w których środki trwałe stanowią ważny element

majątku. Ma natomiast małe znaczenie w firmach, w których sprzedaż

w mniejszym stopniu zależy od środków trwałych zaangażowanych w ich

działalności.

Wskaźnik rotacji majątku obrotowego ukazuje ile razy w ciągu roku

następuje odtworzenie tego majątku poprzez sprzedaż wyrobów i usług.

71[71]

Ibidem, s. 98

Wskaźnik rotacji

majątku obrotowego

=

sprzedaż netto

ś

redni stan majątku obrotowego

Im wyższa jest wartość wskaźnika tym lepsza jest sytuacja finansowa

przedsiębiorstwa. Należy jednak pamiętać, że wskaźnik zbyt wysoki może być

niekorzystny, ponieważ świadczy o zamrożeniu kapitału obrotowego. Wskaźnik

zbyt niski może prowadzić do zachwiania rytmiczności produkcji i sprzedaży

oraz pogorszenia stopnia wykorzystania środków trwałych.

4.

3.4.

Analiza wspomagania finansowego

Analiza płynności pokazuje zdolność przedsiębiorstwa do spłaty

zobowiązań bieżących. Do oceny sytuacji finansowej niezbędna jest znajomość

możliwości przedsiębiorstwa do wywiązywania się z całkowitego zadłużenia.

Ocena zadłużenia przedsiębiorstwa ma na celu ustalenie, kto dostarczył firmie

ś

rodków: właściciele, czy zewnętrzni kredytodawcy. Do oceny stopnia

zadłużenia służy szereg wskaźników. Najistotniejsze z nich to:

•

wskaźnik ogólnego zadłużenia,

•

wskaźnik zadłużenia kapitału własnego,

•

wskaźnik zadłużenia długoterminowego,

•

wskaźnik zadłużenia środków trwałych.

Wskaźnik ogólnego zadłużenia przedsiębiorstwa obrazuje strukturę

finansowania jego majątku.

Wskaźnik ogólnego

zadłużenia

=

zobowiązania ogółem

aktywa ogółem

Wskaźnik ten pokazuje, jaki jest udział kapitałów obcych w finansowaniu

majątku przedsiębiorstwa. Im niższy jest jego poziom, tym mniejsze ryzyko

finansowe wierzycieli zgodnie z zasadą, że bezpieczniej pożycza się pieniądze

tym, którzy je posiadają lub mają inne zabezpieczenie. Z drugiej strony należy

pamiętać, że minimalizacja tego wskaźnika ogranicza możliwości rozwoju

działalności przedsiębiorstwa i powiększenia rentowności własnego kapitału na

zasadzie pozytywnego efektu dźwigni finansowej. Według standardów

zachodnich w firmie, w której nie została zachwiana równowaga między

kapitałem obcym, a kapitałem własnym, wskaźnik ten powinien oscylować

w przedziale 0.57 - 0.67.

72[72]

Uzupełniające znaczenie do poprzedniego wskaźnika posiada relacja:

Wskaźnik zadłużenia

kapitału własnego

=

zobowiązania ogółem

kapitał własny

Kapitał własny ma dla przedsiębiorstwa istotne znaczenie. Jeśli

przedsiębiorstwo go nie posiada, to nie ma możliwości pozyskania kapitału

obcego. Wysoki udział kapitału własnego w finansowaniu majątku spotyka się ze

szczególnie korzystną oceną wierzycieli. Gwarantuje bowiem. że ryzyko

związane z prowadzeniem działalności gospodarczej obciąża przede wszystkim

przedsiębiorstwo. Wraz ze wzrostem wskaźnika rośnie zdolność kredytowa

przedsiębiorstwa oraz jego niezależność finansowa pozwalająca podejmować

samodzielnie decyzje gospodarcze obciążone wysokim ryzykiem. W USA

wartością graniczną w małym biznesie jest proporcja 3:1. Dla średnich i dużych

72[72]

J. Ostaszewski, Analiza finansowa i ocena firmy według standardów EWG, CIM, Warszawa 1992

s.53 za M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 89

firm relacja ta jest ostrzejsza. Banki niechętnie udzielają kredytów

inwestycyjnych, gdy kapitał własny w stosunku do zamierzonego kredytu nie

osiąga relacji 1:1.

73[73]

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego stanowi stosunek zobowiązań

długoterminowych do całości kapitału własnego.

Wskaźnik zadłużenia

długoterminowego

=

zobowiązania długoterminowe

kapitał własny

Wskaźnik ten określany jest jako wskaźnik długu bądź wskaźnik ryzyka.

Zobowiązania długoterminowe dotyczą długów spłacanych w okresie dłuższym

niż rok od daty sporządzenia bilansu. Zadowalający poziom tego wskaźnika

wynosi 0.5. Wskaźnik wyższy niż 1 świadczy, że zobowiązania długoterminowe

są wyższe niż kapitał własny. Zatem racjonalny wskaźnik długu powinien

mieścić się w przedziale 0.5 - 1.0. Firmy wykazujące wyższą proporcję

długoterminowych zobowiązań do kapitału własnego uważane są za poważnie

zadłużone.

Kredyty długoterminowe najczęściej zabezpieczane są przez określony

majątek trwały. Do oceny poziomu zadłużenia firmy można wykorzystać

również wskaźnik pokrycia długu w środkach trwałych, określany też

wskaźnikiem poziomu zadłużenia środków trwałych.

Wskaźnik pokrycia zobowiązań długotermi-

nowych rzeczowymi składnikami majątku

=

rzeczowe składniki majątku
trwałego

zobowiązania długoterminowe

Wskaźnik ten informuje o stopniu zabezpieczenia zobowiązań

długoterminowych przez rzeczowe składniki majątku tj. ile razy wartość netto

tych składników wystarczy na pokrycie danego kredytu.

73[73]

M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.90

5.

3.5.

Badanie rentowno

ś

ci przedsi

ę

biorstwa

Do podstawowych wskaźników rentowności można zaliczyć:

•

wskaźnik rentowności sprzedaży, nazywany również wskaźnikiem

zyskowności netto,

•

wskaźnik rentowności majątku, nazywany również wskaźnikiem rentowności

aktywów lub stopą zwrotu aktywów,

•

wskaźnik rentowności kapitałów własnych, nazywany także stopą zwrotu

kapitału własnego bądź rentownością finansową.

Wskaźnik rentowności sprzedaży określa udział wyniku finansowego

w wartości uzyskanej ze sprzedaży produktów, towarów i usług oraz

zrealizowanych operacji finansowych.

Wskaźnik rentowności

sprzedaży

=

zysk netto

sprzedaż netto

*100

Wskaźnik informuje o udziale zysku netto w wartości sprzedaży. Im jest

wyższy, tym mniejsza wartość sprzedaży musi zostać zrealizowana dla

osiągnięcia określonej wielkości zysku. Większa wartość wskaźnika oznacza

więc korzystniejszą sytuację finansową przedsiębiorstwa.

Wskaźnik powinien być poddany porównaniom w czasie. Korzystna

będzie tendencja rosnąca, która świadczy o wzroście efektywności sprzedaży.

Każda złotówka sprzedaży generuje wówczas większy zysk. Analiza dostarcza

informacji o skuteczności działania w polityce cenowej oraz optymalizacji

kosztów. Wzrost wskaźnika może świadczyć o korzystniejszej strukturze

asortymentowej, o uzyskiwaniu wyższych cen za produkowane produkty lub

obniżce jednostkowych kosztów.

Przy ocenie nie wolno zapominać o uwarunkowaniach technologicznych

produkcji. Wartość powyższego wskaźnika jest silnie zdeterminowana rodzajem

i strukturą sprzedawanych produktów i towarów. Z tego powodu powinien być

on również oceniany poprzez porównania z wynikami firm działających w tej

samej branży. W praktyce występuje zależność, że zyskowność jest niższa przy

wytwarzaniu wyrobów stanowiących przedmiot codziennych zakupów klienta,

a wiec o krótkim cyklu produkcyjnym i możliwościach szybkiego zbytu. Przy

wytwarzaniu takiej produkcji koszty zamrożenia środków oraz ryzyko są niższe

niż w przypadku wytwarzania produktów o długim cyklu produkcyjnym.

Producent zadowoli się więc niższą marżą zysku. Przy obrocie produktami

o długim procesie wytwarzania i eksploatacji wysokie koszty zamrożenia

ś

rodków oraz ryzyko muszą być zrekompensowane odpowiednio wyższą marżą

zysku.

Poza badaniem rentowności obrotu należy przeprowadzić analizę

rentowności aktywów przedsiębiorstwa.

Wskaźnik rentowności majątku służy do oceny rentowności aktywów. Jest

on ustalany jako stosunek zysku netto do aktywów ogółem według następującego

wzoru:

Wskaźnik rentowności

majątku

=

zysk netto

aktywa

*100

Rentowność majątku informuje o wielkości zysku netto przypadającego

na jednostkę wartości zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku. Wskaźnik

ten wyznacza ogólną zdolność aktywów do generowania zysku. Im wartość tego

wskaźnika jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy.

Na wielkość wskaźnika zyskowności aktywów wpływa szereg różnych

czynników, niekiedy o przeciwnym kierunku oddziaływania, stąd zazwyczaj

wraz z obliczeniem jego wielkości określa się wpływ wybranych czynników na

jego poziom. W tym celu wykorzystuje się zależność:

zysk netto

aktywa

ogółem

=

zysk netto

sprzedaż netto

*

sprzedaż netto

aktywa

Rentowność majątku zależy od wielkości zysku zrealizowanego przy

określonej sprzedaży oraz szybkości rotacji zaangażowanych aktywów.

rentowność

aktywów

=

rentowność

sprzedaży netto

*

rotacja

aktywów

Bardzo ważnym aspektem badania rentowności przedsiębiorstwa jest

rentowność zaangażowanych kapitałów.

Wskaźnik rentowności kapitałów własnych jest stosunkiem zysku netto do

kapitału własnego przedsiębiorstwa. Jest on ustalany jako stosunek zysku netto

do aktywów ogółem według następującego wzoru:

Wskaźnik zyskowności

kapitału własnego

=

zysk netto

kapitał własny

*100

Wskaźnik rentowności kapitału własnego pokazuje, jaki zysk generuje

zaangażowany kapitał własny. W spółkach prawa handlowego wysokość tego

wskaźnika informuje udziałowców o tym, jakie zyski mogą osiągnąć dzięki

lokowaniu kapitałów w tej spółce w porównaniu z rentownością lokat

kapitałowych w innych spółkach lub w porównaniu z odsetkami, jakie

uzyskaliby lokując swój kapitał w banku.

74[74]

74[74]

Ibidem, s. 104 - 106

6.

3.6.

Analiza wska

ź

ników rynku kapitałowego

W odniesieniu do spółek akcyjnych, których akcje są przedmiotem obrotu

giełdowego, stosuje się wskaźniki rentowności przedstawiające wynik finansowy

w relacji do jednostkowych udziałów kapitałowych. Nazywane są one

wskaźnikami rynku kapitałowego lub wskaźnikami oceny rynkowej akcji

i kapitału.

Do tej grupy wskaźników należą:

•

zysk przypadający na jedną akcję,

•

relacja ceny rynkowej do zysku przypadającego na 1 akcję

•

wskaźnik stopy dywidendy na 1 akcję

•

wskaźnik stopy wypłat dywidendy.

75[75]

Zysk przypadający na jedną akcję jest jednym z podstawowych

wskaźników rynku kapitałowego. Ułatwia on ocenę potencjalnych korzyści

posiadacza akcji, gdyż umożliwia oszacowanie spodziewanej dywidendy oraz

kształtowania się przyszłej rynkowej wartości akcji. Wskaźnik ten ustala się

według następującej formuły:

76[76]

zysk na jedną

akcję

=

zysk netto

ilość wyemitowanych akcji

Wskaźnik ten nie umożliwia oceny zyskowności firmy w porównaniu

z zyskownością innych firm, ponieważ wartości nominalne akcji różnych

emitentów nie są jednakowe. Nie daje on również podstawy do oceny

efektywności lokowania kapitału w akcje jednej firmy w porównaniu z inną.

Informacje takie można uzyskać na podstawie wskaźnika ceny rynkowej akcji do

zysku na jedną akcję, ustalanego według wzoru:

77[77]

75[75]

J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 191

76[76]

W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 1997, s.92

77[77]

Ibidem, s 93

wskaźnik ceny do zysku

na jedną akcję

=

cena rynkowa jednej akcji

zysk na jedną akcję

Jeśli w kolejnych latach wskaźnik wzrasta, to oznacza, że inwestorzy

płacą coraz więcej za jednostkę zysku oceniając wysoko rynkową i finansową

sytuację firmy. Kupujący akcje oceniają, że zakup akcji takiej spółki nie jest

związany z dużym ryzykiem, gdyż spodziewają się dalszego rozwoju spółki.

Jeśli akcje tanieją spada również wskaźnik ceny rynkowej akcji. Świadczy

to o tym, że prognozy co do warunków działania spółki oraz jej sytuacji

rynkowej i finansowej są złe. Inwestujący w tanie akcje muszą liczyć się z

dużym ryzykiem poniesienia straty, gdyż spółka, której akcje kupują, wykazuje

coraz niższą zdolność do generowania zysków, na przykład w wyniku

pogorszenia się koniunktury rynkowej w branży w której działa.

Bezpośrednie korzyści finansowe posiadacza akcji ilustruje wskaźnik

stopy dywidendy, obliczany według formuły:

stopa dywidendy

=

dywidenda przypadająca na jedną akcję

cena rynkowa jednej akcji

Wskaźnik ten informuje o stopie zyskowności kapitałów ulokowanych

w nabyciu akcji danej spółki. Im wyższy wskaźnik, tym wyższa skala

inkasowanych przez akcjonariusza korzyści, pod wpływem których następuje

w przyszłości w wielu przypadkach także wzrost ceny rynkowej akcji.

Wskaźnik stopy wypłat dywidendy pokazuje, jaki jest udział wypłaconych

dywidend w osiągniętym przez spółkę zysku. Jest on ustalany według

następującego wzoru:

stopa wypłat

dywidendy

=

dywidenda na jedną akcję

zysk netto na jedną akcję

Wysoki wskaźnik stopy dywidendy świadczy o tym, że spółka znaczną

część zysku przeznacza na wypłaty dla akcjonariuszy. Niski natomiast oznacza,

ż

e znaczna część zysku została przeznaczona na dalszy rozwój firmy, co

umożliwia umocnienie pozycji na rynku w przyszłości i zapewnia wzrost

rynkowej ceny akcji.

4.

IV.

Analiza i ocena standingu finansowego

Wytwórni Napojów Bezalkoholowych

Ź

ródło - Pniewy Sp. z o.o.

1.

4.1.

Charakterystyka Spółki

Spółka została zawiązana umową spółki w dniu 30 grudnia 1991 roku na

czas nieokreślony. Wpis do rejestru handlowego, prowadzonego przez Sąd

Rejonowy dla miasta Radom nastąpił dnia 11 stycznia 1992 roku. Zgodnie

z aktem notarialnym z dnia 30 grudnia 1991 roku założycielski kapitał

zakładowy wynosił 4.000 zł i dzielił się na 40 równych i niepodzielnych

udziałów o wartości 100 zł każdy.

Kilkakrotnie podwyższano kapitał zakładowy Spółki i na dzień 31 grudnia

1996 roku wyniósł on 154 920 400 zł i dzielił się na 1 549 204 udziałów

o wartości nominalnej 100 zł każdy.

Struktura kapitału kształtuje się następująco:

•

PepsiCo Finance Ltd.

-

772 801 udziałów, co stanowi

49.884%

kapitału zakładowego

•

Pepsi-Cola General Bottlers Inc.- 776 353 udziałów, co stanowi 50.113%

kapitału zakładowego

•

Bogdan Dusza

-

50 udziałów, co stanowi 0.003%

kapitału zakładowego.

Przedmiotem działalności Spółki zgodnie z aktem notarialnym, jest

prowadzenie działalności wytwórczej, usługowej i handlowej na rachunek

własny lub w pośrednictwie, także w kooperacji z podmiotami krajowymi

i zagranicznymi między innymi w zakresie:

•

wytwarzania napojów bezalkoholowych,

•

inwestycji i robót budowlanych, w tym robót energetycznych, inżynieryjnych,

izolacyjnych i instalacyjnych,

•

prac projektowych w budownictwie,

•

nadzoru autorskiego i inwestorskiego,

•

obrotu w kraju i za granicą napojami bezalkoholowymi, a także ich

składnikami (komponentami), półproduktami, opakowaniami oraz surowcami

i urządzeniami do ich produkcji.

Przychody spółki pochodzą ze sprzedaży produktów i w niewielkim

stopniu, ze sprzedaży towarów i materiałów. Podział przychodów za lata 1994

-1996 ze względu na strukturę terytorialną prezentuje tabela nr 4

Tabela 4: Struktura przychodów ze sprzedaży w latach 1994 - 1996

Kraj

Eksport

Razem

1994

Przychody ze sprzedaży produktów

59 216 600

2 369 900

61 586 500

Przychody ze sprzedaży towarów
i materiałów

0

0

0

1995

Przychody ze sprzedaży produktów

189 074 000

155 900

189 229 900

Przychody ze sprzedaży towarów
i materiałów

734 200

232 400

966 600

1996

Przychody ze sprzedaży produktów

210 668 800

484 600

211 153 400

Przychody ze sprzedaży towarów
i materiałów

408 800

155 500

564 300

RAZEM

460 102 400

3 398 300

463 500 700

Ź

ródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań W.N.B. "Źródło Pniewy"

W badanym okresie spółka sprzedawała swoje produkty głównie na rynku

krajowym. Udział sprzedaży eksportowej w ciągu trzech lat stanowił jedynie

0.73 % sprzedaży ogółem.

Na dzień 31 grudnia 1996 roku Spółka zatrudniała 316 pracowników.

Struktura zatrudnienia przedstawiała się następująco:

Kobiety Mężczyźni

Razem

Pracownicy na stanowiskach nierobotniczych

44

43

87

Pracownicy na stanowiskach robotniczych

7

222

229

51

265

316

W latach 1995 - 1996 spółka przeznaczyła bardzo duże kwoty na

inwestycje, głównie w majątek trwały. W listopadzie 1995 roku rozpoczęto

inwestycje w Michrowie, a w styczniu 1996 roku w Żninie. Budowę obu

zakładów zakończono w sierpniu 1996r. Łącznie w ciągu trzech lat wartość

majątku trwałego wzrosła ponad trzykrotnie.

Spółka w kolejnych latach uzyskała stratę na działalności gospodarczej.

W 1994 roku wyniosła ona 5 743 800 zł i stale rosła by na koniec 1996 roku

osiągnąć wartość 51 455 500 zł

2.

4.2.

Wst

ę

pna analiza bilansu przedsi

ę

biorstwa

Analityczny bilans W.N.B. Pniewy przedstawia tabela 5. Na podstawie danych

bilansu obliczono wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki

gospodarcze oraz kapitały własne i obce.

Tabela 5

ANALITYCZNY BILANS WYTWÓRNI NAPOJÓW BEZALKOHOLOWYCH

„ŹRÓDŁO PNIEWY” SP. Z O.O.

Ź

ródło: Dane opracowane na podstawie sprawozdań finansowych Wytwórni Napojów Bezalkoholowych

„Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

1. 4.2.1.

Struktura majątku i kapitałów

Wskaźniki wyposażenia W.N.B. "Źródło Pniewy w środki gospodarcze oraz

w kapitały własne i obciążenia kapitałami obcymi przedstawiają tabele nr 6 i 7

Tabela 6: Wskaźniki wyposażenia W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

w środki gospodarcze.

Ź

ródło: Opracowano na podstawie sprawozdań finansowych

W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

Tabela 7: Wskaźniki wyposażenia W.N.B. „Źródło Pniewy” w kapitały

własne i obciążenia kapitałami obcymi.

Ź

ródło: Opracowano na podstawie sprawozdań finansowych

W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

Zestawienie danych bilansowych Wytwórni Napojów Bezalkoholowych

"Źródło Pniewy" Sp. z o.o. za lata 1994 - 1996 daje nam obraz dynamicznego

rozwoju firmy. W badanym okresie suma bilansowa wzrosła z 111 259 600 zł do

322 495 500 zł a więc prawie trzykrotnie.

W latach 1994 - 1996 w Wytwórni Napojów Bezalkoholowych „Źródło

Pniewy” Sp. z o.o. nastąpiły zmiany struktury majątkowej. Udział majątku

trwałego w majątku ogółem po początkowym spadku z 76 % w 1994r. do 60 %

w 1995 r., wzrósł w 1996 r do 81 %, głównie w wyniku wzrostu rzeczowych

składników majątku, które w badanym okresie stanowiły prawie 100 % wartości

majątku trwałego.

Udział majątku obrotowego w aktywach ogółem w badanym okresie spadł

z poziomu 24.2 % do 17.6 %.

Wśród składników majątku obrotowego największe znaczenie miały

należności i roszczenia, które w 1994 roku stanowiły prawie 16 % aktywów

ogółem. Na koniec badanego okresu ich udział spadł do 10 %.

Udział zapasów w aktywach ogółem wynosił w 1994 roku 8.7 % i w 1996

roku spadł do niespełna 7 %. Ich strukturę przedstawia wykres nr 1

Wykres 1: Struktura zapasów w latach 1994 - 1996

Ź

ródło: Opracowanie własne na podstawie bilansu W.N.B. Źródło Pniewy

W strukturze zapasów w latach 1994-1995 88 % stanowiły materiały.

W 1996 roku wzrósł udział produktów gotowych - stanowiły one 22 % zapasów

ogółem.

Ś

rodki pieniężne w badanym okresie miały niską wartość. Jedynie w 1995

roku ich udział w aktywach ogółem osiągnął 1.9 %

Po stronie pasywów bilansu znaczący udział we wzroście sumy

bilansowej miały zmiany:

•

Kapitału podstawowego

•

Zobowiązań długoterminowych

•

Zobowiązań krótkoterminowych i funduszy specjalnych.

Kapitał podstawowy w 1996 roku osiągnął wartość 154 920 400 zł.

Dynamika wzrostu w stosunku do 1994 roku wyniosła 611 %. Spowodowało to

wzrost jego udziału w pasywach ogółem z 22.8 % do 48 %.

Kapitał własny wzrósł pięciokrotnie z 16 303 000 zł w 1994 roku do

82 943 400 zł w 1996r. Jego udział w pasywach ogółem wynosił na koniec

badanego okresu 26%. Największy wpływ na kształtowanie się wielkości

kapitału własnego miały: kapitał podstawowy, nie podzielony wynik finansowy

z lat ubiegłych i wynik finansowy roku obrotowego. Wpływ ten przedstawia

wykres nr 2

Zobowiązania długoterminowe pojawiają się w 1996 roku w wysokości

115 020 000 zł co stanowi 36 % pasywów ogółem.

Zobowiązania krótkoterminowe choć nominalnie wzrosły, to w wyniku

znacznego wzrostu sumy bilansowej ich udział w pasywach ogółem zmniejszył

się z 85 % w 1994 roku do 30 % w 1996r. Zmiana ta związana jest ze zmianą

ź

ródeł finansowania dalszego rozwoju przedsiębiorstwa.

Wykres 2: Czynniki wpływające na kapitał własny w latach 1994 - 1996

Ź

ródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli nr 5

W 1995 roku na zmniejszenie udziału zobowiązań krótkoterminowych

w pasywach ogółem z 85 % do 71 % największy wpływ miał ponad trzykrotny

wzrost kapitału podstawowego. W 1996 roku największy wpływ miało

zaciągnięcie długoterminowego kredytu i wzrost rezerw do wartości

22 869 000 zł, co stanowi 7% pasywów ogółem.

Strata netto roku obrotowego w badanym okresie wzrosła prawie

dziewięciokrotnie. W 1994 roku wynosiła 5 743 800 zł. Po dodaniu straty z lat

ubiegłych na początek roku 1995 strata wynosiła 21 485 100 zł. W 1996 roku

firma wykazała stratę w wysokości 51 455 500 zł co stanowiło 16% pasywów

ogółem.

2. 4.2.2.

Struktura kapitałowo - majątkowa

Analizując strukturę kapitałowo - majątkową w przedsiębiorstwie bada się

powiązania poziome między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów.

Wykres nr 3 przedstawia kształtowanie się wskaźników pokrycia majątku

trwałego kapitałem własnym i stałym oraz majątku obrotowego kapitałem

krótkoterminowym.

Wykres 3: Struktura kapitałowo majątkowa

TW - Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym,

TS - Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym

KO - Wskaźnik pokrycia kapitałami krótkoterminowymi majątku obrotowego

Ź

ródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. "Źródło Pniewy"

Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym jest bardzo

niski. W badanym okresie kształtował się na poziomie 19 % w 1994 roku, 45 %

w 1995 roku i 32 % w 1996 roku. Zgodnie ze złotą regułą bilansowania trwałe

składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitału

własnego. W badanym okresie reguła ta nie była zachowana.

Podobnie kształtował się poziom wskaźnika pokrycia majątku trwałego

kapitałem stałym. W roku 1994 - 19 %, 1995 - 45 %, 1996 - 76 %. W tym

przypadku obserwujemy znaczną poprawę wartości wskaźnika - o 57 punktów

procentowych, ale nawet w ostatnim okresie majątek trwały był pokryty

kapitałem stałym jedynie w 76%. Wzrost ten był spowodowany zaciągnięciem

długoterminowego kredytu z okresem spłaty trzech lat. Wzrosło znacznie

obciążenie zobowiązaniami długoterminowymi, a spadło obciążenie

zobowiązaniami bieżącymi i kredytem krótkoterminowym.

Wskaźnik pokrycia kapitałami krótkoterminowymi majątku obrotowego

kształtował się następująco: 1994 : 349 %, 1995 : 190 %, 1996 : 169 %.

W wytwórni Napojów Bezalkoholowych „Źródło Pniewy” kapitał

obrotowy miał ujemną wartość i wynosił w kolejnych latach odpowiednio:

- 68 016 900 zł, - 76 688 600 zł, - 61 750 400zł. Oznacza to, że część środków

trwałych, wiążących na długi okres czasu środki pieniężne przedsiębiorstwa,

finansowana jest krótkoterminowymi zobowiązaniami.

3.

4.3.

Wst

ę

pna analiza rachunku wyników

Rachunek zysków i strat jest jednym z najważniejszych sprawozdań

finansowych sporządzanych przez przedsiębiorstwo. Operując wielkościami

strumieniowymi, grupuje wszystkie przychody uzyskiwane ze sprzedaży dóbr

i usług wytworzonych przez przedsiębiorstwo, przychody ze sprzedaży towarów,

przychody z operacji finansowych oraz odpowiadające tym rodzajom

działalności koszty i straty.

Zestawienie rachunków zysków i strat Wytwórni Napojów

Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" przedstawione w tabeli 8 obejmuje lata

1994 - 1996.

Tabela 8: RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT W.N.B. „ŹRÓDŁO PNIEWY” SP. Z O.O.

Ź

ródło: Dane opracowane na podstawie sprawozdań finansowych W. N. B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

Analiza rachunku zysków i strat Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło

Pniewy" Sp. z o.o. wskazuje, że głównym źródłem przychodów był przychód ze

sprzedaży produktów.

Wykres 4: Wyniki finansowe W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994
-1996

Ź

ródło: Opracowano na podstawie tabeli nr 8

W badanym okresie dynamika sprzedaży wyniosła 343 %. Wyższa jednak była

dynamika kosztów operacyjnych, która wyniosła 428 %. Wynikiem tych zmian jest

niekorzystna tendencja kształtowania się zysku ze sprzedaży, który w roku 1996

przyjął wartość ujemną i wynosił - 13 838 000 zł.

Koszty operacyjne rosły systematycznie od 86 % przychodów operacyjnych w

1994r. do 107 % tych kosztów w 1996r. Znaczącymi pozycjami kosztów operacyjnych

w badanym okresie były zużycie materiałów i energii, usługi obce i amortyzacja.

Koszty zużycia materiałów i energii wzrosły w badanym okresie o 318 %.

Stanowiły one w 1994 roku 59 % przychodów ze sprzedaży, a w 1996 roku ich

wartość wzrosła do 72 % tych przychodów. Udział kosztów zużycia materiałów

i energii w kosztach operacyjnych kształtował się w kolejnych latach następująco:

1994 - 69 %, 1995 - 74 %, 1996 - 67 %.

Koszty usług obcych w badanym okresie rosły wolniej niż przychody ze

sprzedaży. Dynamika ich wzrostu wynosiła 273 %. Stanowiły one w kolejnych latach

13 %,9 %,10 % wartości sprzedaży. Ich udział w kosztach działalności operacyjnej

zmniejszył się z 15 % w 1994 roku do 9.5 % w 1996 roku.

Najszybszy wzrost wśród kosztów działalności operacyjnej charakteryzował

amortyzację. W badanym okresie wzrosła ona ponad dziewięciokrotnie osiągając w

1996 roku wartość równą 16 % przychodów ze sprzedaży.

Kształtowanie się udziału poszczególnych elementów w kosztach działalności

operacyjnej ilustruje poniższy wykres.

Wykres 5: Struktura kosztów operacyjnych W.N.B. Źródło Pniewy w latach

1994 - 1996

Ź

ródło: Opracowano na podstawie tabeli nr 8

4.

4.4.

Zestawienie przepływów pieni

ęż

nych Spółki

w latach 1995 - 1996

Spółka w latach 1995 i 1996 sporządzała sprawozdanie z przepływów środków

pieniężnych. Przedstawia ono wpływy i wydatki przedsiębiorstwa w toku działalności

gospodarczej. Składa się ono z trzech części. W pierwszej przedstawiono przepływy z

działalności operacyjnej, w drugiej z działalności inwestycyjnej, a w trzeciej z

działalności finansowej.

Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych przedstawia tabela 9.

Tabela 9: Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych

W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.

1 995

1 996

Przepływy

ś

rodków z działalno

ś

ci operacyjnej

Strata netto

-15 087 800

-51 455 500

Korekty o pozycje:

59 600 600

50 251 300

Amortyzacja

20 665 000

34 126 200

Zysk z tytułu ró

ż

nic kursowych

0

-4 075 000

Odsetki i dywidendy (otrzymane) i zapłacone

10 235 000

3 971 100

Pozostałe rezerwy

776 200

22 045 100

Zysk (Strata) na sprzeda

ż

y i likwidacji składników

działalno

ś

ci inwestycyjnej

0

1 297 500

Zmiana stanu zapasów

-13 256 000

561 700

Zmiana stanu nale

ż

no

ś

ci i roszcze

ń

-40 901 200

24 576 100

Zmiana stanu zobowi

ą

za

ń

krótkoterminowych

( z wyj

ą

tkiem po

ż

yczek i kredytów) oraz funduszy

specjalnych

83 822 500

-55 634 200

Zmiana stanu rozlicze

ń

mi

ę

dzyokresowych

-1 687 500

798 200

Zmiana stanu przychodów przyszłych okresów

0

0

Pozostałe pozycje

-53 400

22 584 600

Ś

rodki pieni

ęż

ne netto z działalno

ś

ci operacyjnej

44 512 800

1 204 200

Przepływy

ś

rodków pieni

ęż

nych z działalno

ś

ci inwestycyjnej

(Nabycie)/Sprzeda

ż

warto

ś

ci niematerialnych

i prawnych

0

923 300

(Nabycie)/Sprzeda

ż

składników rzeczowego

maj

ą

tku trwałego

-63 044 400 -122 742 300

Pozostałe pozycje

72 700

370 600

Ś

rodki pieni

ęż

ne netto z działalno

ś

ci inwestycyjnej

-62 971 700 -123 295 000

Przepływy

ś

rodków pieni

ęż

nych z działalno

ś

ci finansowej

Zaci

ą

gni

ę

cie długoterminowych po

ż

yczek

0

115 020 000

Spłata krótkoterminowych kredytów bankowych

-23 011 900

-10 052 700

Zaci

ą

gni

ę

cie krótkoterminowych po

ż

yczek

7 412 100

0

Wpłaty z emisji akcji i udziałów własnych oraz
dopłat do kapitału

48 724 500

15 705 500

(Zapłacone)/Zwrócone odsetki

-10 235 000

-3 971 100

Pozostałe pozycje

0

4 075 000

Ś

rodki pieni

ęż

ne netto z działalno

ś

ci finansowej

22 889 700

120 776 700

Zmiana stanu

ś

rodków pieni

ęż

nych

4 430 800

-3 722 500

Ś

rodki pieni

ęż

ne na pocz

ą

tek roku obrotowego

5 900

4 436 700

Ś

rodki pieni

ęż

ne na koniec roku obrotowego

4 436 700

714 200

Ź

ródło: Sprawozdanie W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.

Przepływy środków z działalności operacyjnej w latach 1995 i 1996

wykazywały wartości dodatnie i wynosiły odpowiednio: 44 512 800 zł i 1 204 200 zł.

Na duże zwiększenie pozostałych rezerw o które skorygowana została strata

netto miały wpływ dwa czynniki. Pierwszym z nich było zwiększenie rezerw na

przewidywane straty materiałów do wysokości 1 845 300 zł, a drugim utworzenie

rezerwy na jednolitrowe butelki zwrotne. Rezerwa ta w wysokości 20 199 800 zł

utworzona została w związku z zaniechaniem rozlewania napojów do takich

opakowań.

Na zmianę stanu zobowiązań krótkoterminowych oraz funduszy specjalnych w

1995 roku miały wpływ dwa czynniki. Stan zobowiązań krótkoterminowych zwiększył

się o 99 422 300 zł i zmniejszył się o15 599 800 zł stan kredytów bankowych. W 1996

roku zobowiązania krótkoterminowe zmniejszyły się o 66 715 300 zł. Zwiększył się

stan funduszy specjalnych o 73 500 zł, zobowiązań z tytułu nabycia środków trwałych

i inwestycji o 954 900 zł oraz stanu kredytów bankowych o 10 052 700 zł.

Jako pozostałe pozycje przepływów środków pieniężnych z działalności

operacyjnej wykazano konwersję zobowiązań na udziały w wysokości 22 584 600 zł.

Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej miały wartość

ujemną i kształtowały się w kolejnych latach odpowiednio: -62 971 700 zł,

-123 295 000 zł. Wynika to z faktu podjęcia dużych inwestycji polegających na

budowie nowych zakładów w Michrowie i Żninie.

Wśród przepływów środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej w 1996

roku 923 300 zł przeznaczono na nabycie wartości niematerialnych i prawnych. Cała

suma została wydatkowana na nabycie oprogramowania komputerowego.

Największe przepływy pieniężne w latach 1995 - 1996 dotyczyły zmiany stanu

składników rzeczowego majątku trwałego. Elementy składające się na ogólną sumę

tych przepływów przedstawia poniższe zestawienie.

Tabela 10: Nabycie / Sprzedaż rzeczowego majątku trwałego

1995

1996

Zwiększenia środków trwałych

-60 443 300

-160 580 800

Zmiana stanu inwestycji rozpoczętych

-14 285 300

3 352 900

Wniesione aporty rzeczowe dot. poprzedniego roku

-

8 592 000

Wniesione aporty rzeczowe dotyczące bieżącego roku

11 684 200

25 480 000

Zmiana stanu zobowiązań z tytułu nabycia śr. trwałych

-

- 954 900

Przychód z tytułu sprzedaży środków trwałych

-

1 963 400

Zaliczki na poczet inwestycji

-

- 594 900

Razem

- 63 044 400

-122 742 300

Ź

ródło: Opracowanie własne na podstawie zestawień W.N.B. "Źródło Pniewy"

W obu okresach największy udział w zwiększeniu stanu środków trwałych

miała zmiana stanu urządzeń technicznych i maszyn oraz budynków i budowli.

Przepływy środków finansowych z działalności finansowej miały wartości

dodatnie i w kolejnych latach przyjęły wartości 22 889 700 zł i 120 776 700 zł.

Wśród przepływów środków pieniężnych z działalności finansowej

najistotniejszym zdarzeniem było zaciągnięcie przez spółkę w 1996 roku

długoterminowej pożyczki. Udzieliły jej Pepsi-Cola General Bottlers, Inc. oraz

PepsiCo Finance w wysokości 115 020 000 zł (40 000 000 USD) na podstawie umowy

z kwietnia 1996 roku. Cel pożyczki nie został określony umową. Ma ona być spłacana

w okresie trzech lat od daty zawarcia umowy.

Kształtowanie się przepływów pieniężnych z poszczególnych rodzajów

działalności prezentuje poniższy wykres.

Wykres 6: Przepływy środków pieniężnych W.N.B. "Źródło Pniewy" w latach
1995-1996

Ź

ródło: Opracowano na podstawie tabeli 9

Dodatni strumień, pochodzący z działalności operacyjnej, nie wystarczał na

pokrycie wydatków inwestycyjnych. Niedobór środków pieniężnych pokryty został

zewnętrznymi źródłami. W 1995 roku inwestycje finansowane były głównie przez

zobowiązania krótkoterminowe oraz "wpłaty z emisji akcji i udziałów własnych oraz

dopłat do kapitału". Wpłaty te wyniosły 48 724 500 zł.

W 1996 roku wydatki na działalność inwestycyjną pokryte zostały w 93 %

kredytem długoterminowym zaciągniętym na okres trzech lat.

Wielkości przepływów z poszczególnych rodzajów działalności świadczy o

tym, że Spółka znajduje się w fazie rozwoju.

5.

4.5.

Analiza płynno

ś

ci finansowej

Płynność finansowa pokazuje zdolność firmy do wywiązywania się

z krótkoterminowych zobowiązań.

Do oceny płynności finansowej zastosowano wskaźniki przedstawione w tabeli

nr 11.

Tabela 11: Wskaźniki płynności finansowej Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
"Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994-1996

Wyszczególnienie

Formuła

1994

1995

∆

% 1996

∆

%

∆

%

94-96

Wskaźnik

pokrycia

bieżących

zobowiązań

0.29

0.53

83

0.59

11

103

Wskaźnik szybki

płynności

(quick ratio)

0.18

0.35

94

0.29

-17

61

Wskaźnik

płynności

gotówkowej

Środki pieniężne .

Zobowiązania bieżące

-

0.03

-

0.007

-75

-

Ź

ródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o.

Optymalny poziom wskaźnika pokrycia bieżących zobowiązań wynosi 1,5 - 2

78

[78]

. W analizowanej Spółce wielkość wskaźnika bieżącego 0.29; 0.59 potwierdza, że

kapitał obrotowy netto (tzw. kapitał pracujący) w badanym okresie wykazywał

wartość ujemną. Zobowiązania krótkoterminowe finansują nie tylko aktywa bieżące,

ale również część majątku trwałego.

Wskaźnik szybki płynności pokazuje stopień pokrycia zobowiązań

krótkoterminowych aktywami płynnymi. Pożądana jego wielkość to 1 - 1.2.

79[79]

Wielkości wskaźnika w kolejnych latach 0.18; 0.35; 0.29 świadczą o tym, że Spółka

ma duże kłopoty z regulowaniem swoich zobowiązań.

Uzyskany wzrost płynności w 1995 roku, wynika ze znacznego wzrostu

należności oraz zapasów przy niższym procentowo wzroście zobowiązań bieżących.

Niewielka zmiana poziomu wskaźnika między 1995 a 1996 rokiem wynika z

faktu zniwelowania się efektu korzystnej zmiany w strukturze zobowiązań. W 1996r.

Spółka otrzymała długoterminową pożyczkę regulując jednocześnie wszystkie

zobowiązania krótkoterminowe. Rozpoczęta w styczniu 1996r. inwestycja w Żninie

78[78]

W.Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, op. cit. s. 83

79[79]

J. Bućko, T. Wąsik, Ekonomika Przedsiębiorstwa Cz I, op. cit. s.181

i finansowanie rozpoczętej w listopadzie 1995r. inwestycji w Michrowie spowodowało

wzrost zobowiązań handlowych.

Uzupełniające znaczenie dla oceny płynności posiadają wskaźniki

zaprezentowane w tabeli 12

Tabela 12: Wskaźniki rotacji środków obrotowych i okresy płacenia zobowiązań
W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 - 1996

Wyszczególnienie

Formuła

1994

1995

∆

%

1996

∆

%

Wskaźnik cyklu

należności w

dniach

Ś

redni stan należności * 360

sprzedaż netto

60

71.8

19.6

78

8.6

Wskaźnik cyklu

zapasów w dniach

Ś

redni stan zapasów * 360

sprzedaż netto

39.8

61.9

55.5

77

24.4

Okres płacenia

zobowiązań w

dniach

Ś

redni stan zobowiązań *360

sprzedaż netto

231.8 132.4

- 43

118.6

- 10

Ź

ródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.

Przy wykorzystaniu przedstawionych w tabeli 9 wskaźników można określić

cykl środków pieniężnych. Obrazuje on okres, jaki upływa od momentu odpływu

gotówki przeznaczonej na regulowanie zobowiązań do momentu przypływu gotówki z

pobranych należności. Obliczany jest według formuły:

Cykl środków

pieniężnych

=

obrót zapasami w

dniach

+

okres ściągania

należności

-

okres płacenia

zobowiązań

W badanym okresie cykl środków pieniężnych kształtował się następująco:

1994 - (-132), 1995 - 1.28, 1996 - 36.4

Ujemna wartość cyklu środków pieniężnych w 1994r. spowodowana była tym,

ż

e Spółka swoje zobowiązania regulowała w ciągu 232 dni a należności ściągane były

w ciągu 60 dni.

W 1995 roku wskaźnik cyklu gotówki osiągnął poziom 1.28, co wynikało ze

wzrostu wskaźnika cyklu należności o 11.8 dnia, wskaźnika cyklu zapasów o 22 dni

oraz skrócenia okresu płacenia zobowiązań o 99 dni.

W 1996 roku wskaźnik cyklu gotówki wydłużył się do 36.4 dni. Spowodowane

to było dalszym wydłużaniem się cyklu należności do 78 dni, cyklu zapasów do 77 dni

i skróceniem okresu płacenia zobowiązań do 118.6 dni.

6.

4.6.

Analiza rentowno

ś

ci przedsi

ę

biorstwa

Podstawowymi miernikami informującymi o szybkości zwrotu

zaangażowanego w przedsiębiorstwo kapitału są wskaźniki rentowności. Wyróżnia się

trzy rodzaje rentowności:

•

rentowność sprzedaży,

•

rentowność majątku,

•

rentowność zaangażowanych kapitałów własnych.

Wskaźniki rentowności dla badanej spółki prezentuje tabela nr 13

Tabela 13: Wskaźniki rentowności W.N.B. "Źródło Pniewy" w latach 1994 - 1996

Wyszczególnienie

Formuła

1994

1995

∆

% 1996

∆

%

∆

%

94-96

Wskaźnik

rentowności

sprzedaży

* 100

-9.33

-7.93

15

-24.3

-181

-160

Wskaźnik

rentowności

majątku

* 100

-5.16

-6.56

-27

-15.96

-143

-209

Wskaźnik

rentowności

kapitałów

własnych

* 100

-35.23

-24.36

30

-62

-156

-76

Ź

ródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. "Źródło

Pniewy"

W kolejnych latach wszystkie wskaźniki przyjmują wartości ujemne. Ujemny

wynik finansowy stanowi coraz większą część wartości sprzedaży, majątku i

kapitałów własnych.

W 1994 roku strata stanowiła 9.33 % wartości sprzedaży. W 1996 roku jej

udział wzrósł o 160 % osiągając 24.3 %.

Wskaźnik rentowności majątku zmienił się o 209 % i w kolejnych latach

przyjmował wartości: - 5.16 %, - 6.56 %, - 15.96 %.

W 1995 roku wskaźnik rentowności kapitałów własnych poprawił się o 30 %.

Było to spowodowane większym w stosunku do wzrostu straty wzrostem kapitałów

własnych. Jednak i w tym przypadku na koniec badanego okresu wskaźnik pogorszył

się osiągając wielkość - 62 %.

7.

4.7.

Ocena sprawno

ś

ci działania przedsi

ę

biorstwa

Analiza sprawności działania ma na celu ocenę efektywności wykorzystania

majątku przedsiębiorstwa. Wskaźniki sprawności zarządzania aktywami

zaprezentowano w tabeli 14.

Tabela 14: Wskaźniki sprawności działania W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o. w
latach 1994-1996

Wyszczególnienie

Formuła

1994

1995

∆

%

1996

∆

%

Wskaźnik

obrotowości

aktywów

0.55

0.83

50.9

0.66

-20.4

Wskaźnik

obrotowości

majątku trwałego

0.73

1.37

87.7

0.82

-40.1

Wskaźnik rotacji

majątku

obrotowego

2.29

3.25

42

7.34

126

Ź

ródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W. N. B. „Źródło

Pniewy” Sp. z o.o.

Najogólniejszym wskaźnikiem charakteryzującym efektywność wykorzystania

majątku jest wskaźnik obrotowości ogółu aktywów. Informuje on o tym jaka wartość

sprzedaży przypada na jednostkę zaangażowanego majątku. Niższa od 1 wartość

wskaźnika w kolejnych latach sugeruje, że przychody uzyskiwane ze sprzedaży

wymagają ponadproporcjonalnego zaangażowania majątku.

Uzyskany w 1995 roku wzrost o 88 % wskaźnika obrotowości majątku

trwałego świadczy o poprawie wykorzystania tej części majątku. W kolejnym roku

nastąpił jednak jego spadek o 41 % w stosunku do roku poprzedniego. Pomimo wahań

poziomu produktywności majątku trwałego należy stwierdzić, iż w 1996 roku

produktywność wzrosła o 12 % w stosunku do 1994 roku.

Wskaźnik rotacji majątku obrotowego określa szybkość obrotu aktywów

czynnych przedsiębiorstwa. Im jest on wyższy tym sytuacja przedsiębiorstwa lepsza.

Stały i znaczny wzrost tego wskaźnika, łącznie o 168 %, oznacza poprawę

wykorzystania majątku obrotowego.

Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że sprawność

działania przedsiębiorstwa systematycznie się poprawia. Wskaźnik obrotowości

aktywów wzrósł o 20 %, wskaźnik obrotowości majątku trwałego o 12 %, a wskaźnik

rotacji majątku obrotowego wzrósł o 321 %.

Wskaźniki technicznego uzbrojenia pracy, produktywności majątku

i wydajność pracy pozwalają ocenić efektywność gospodarowania majątkiem

i zasobami ludzkimi przez firmę.

Tabela nr 15 przedstawia techniczne uzbrojenie pracy, produktyność majątku

oraz wydajność pracy na jednego zatrudnionego.

Tabela 15: Wskaźniki efektywności wykorzystania majątku.

Wyszczególnienie

Formuła

Jedno-

stka

1994

1995

∆

%

1996

∆

%

∆

%

94-96

Techniczne

uzbrojenie

pracy

zł/

osobę

648614.60

672988.83

3.7

821879.11

22.12

26.7

Produktywność

majątku

trwałego

zł

0.73

1.37

88

0.81

-41

11

Wydajność

pracy

zł/

osobę

473 742.31

923 283.98

95

669 992.72

-27.4

41

Ź

ródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. „Źródło

Pniewy” Sp. z o.o.

Pomiędzy wymienionymi wskaźnikami występuje następująca zależność:

Wskaźnik produktywności

majątku trwałego

=

Wskaźnik wydajności pracy

Wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy

W 1995 roku zwiększyła się produktywność majątku trwałego dzięki dużemu,

bo aż 95 %, wzrostowi wydajności pracy. W kolejnym roku wydajność pracy spadła

o 27,43% w stosunku do roku poprzedniego, co spowodowało spadek produktywności

majątku o 41%: z 1.37 do 0.81. Świadczy to o pogorszeniu efektywności

gospodarowania w 1996 roku w stosunku do roku 1995. W całym badanym okresie

produktywność majątku wzrosła o 11 %.

8.

4.8.

Analiza wspomagania finansowego

Analiza płynności pokazuje zdolność przedsiębiorstwa do realizowania bieżących

zobowiązań. Aby ocenić sytuację finansową konieczna jest znajomość możliwości

przedsiębiorstwa do pokrycia całości zobowiązań. Umożliwia to analiza wspomagania

finansowego, wykorzystująca dwie grupy wskaźników:

odnoszące zadłużenie przedsiębiorstwa do jego majątku

określające zdolność przedsiębiorstwa do obsługi długu.

W tabeli 16 przedstawiono wskaźniki zadłużenia przedsiębiorstwa.

Tabela 16: Analiza zadłużenia W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.

Wyszczególnienie

Formuła

1994

1995

∆

% 1996

∆

%

Wskaźnik

ogólnego

zadłużenia

0.85

0.73

-14

0.74

1

Wskaźnik

zadłużenia

kapitału własnego

12.65

6.41

- 49

6.50

1

Wskaźnik

zadłużenia

długoterminow.

0

0

-

1.39

-

Wsk. pokrycia

zobowiązań

długoterminow.

rzeczowymi
składnikami

majątku

-

-

-

2.25

-

Ź

ródło: Dane opracowane na podstawie sprawozdań finansowych W. N. B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

Wskaźnik ogólnego zadłużenia według standardów zachodnich powinien

oscylować w przedziale 0.57 - 0.67. Wysoki jego poziom wskazuje na duże ryzyko

finansowe. W badanym okresie wartość wskaźnika zmniejszyła się o 13 %. W 1994

roku 85% majątku spółki finansowano kapitałami obcymi, a w 1996 udział

zobowiązań w finansowaniu majątku zmniejszył się do 74%. Spółka w latach 1994-

1995 nie korzystała z kredytu długoterminowego. W 1996 roku na każdą złotówkę

kapitału własnego przypadało 1.39 zł. kredytu długoterminowego. Oznacza to, że

zobowiązania długoterminowe są wyższe niż kapitał własny. Racjonalny wskaźnik

zadłużenia długoterminowego powinien mieścić się w przedziale 0.5 - 1, zatem można

uważać firmę za poważnie zadłużoną.

Spółka w badanym okresie nie osiągała zysku, zatem wskaźniki zdolności do

obsługi długu przyjmują wartości ujemne.

Wnioski

Na podstawie przeprowadzonej analizy ekonomiczno-finansowej można

stwierdzić, że Wytwórnia Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w

latach 1994 - 1996 znajdowała się w złej sytuacji finansowej. W całym badanym

okresie spółka wykazywała stratę. W 1994 roku wynosiła ona 5 743 800 zł, a w 1996

roku już 51 455 500 zł.

Głównym czynnikiem wpływającym na wynik finansowy przedsiębiorstwa jest

wynik na działalności gospodarczej. Podstawowym źródłem przychodów spółki była

sprzedaż produktów na rynku krajowym, która wynosiła w kolejnych latach

61 586 500 zł, 189 229 900 zł, 211 153 400 zł. Z drugiej strony największy wpływ na

wynik finansowy miały koszty zużycia materiałów i energii, które wynosiły

odpowiednio: 36 398 300 zł, 138 463 400 zł, 152 147 800 zł. Istotne znaczenie

posiadały również koszty amortyzacji.

Analiza bilansu Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" Sp. z

o.o. za lata 1994-1996 potwierdza szybkie tempo jej rozwoju. Suma bilansowa wzrosła

w tym okresie o 290%

Po stronie aktywów dominującą grupą był majątek trwały. Dynamika wzrostu

rzeczowych składników majątku wyniosła 307%, a ich udział w aktywach ogółem

wzrósł z 76% w 1994 roku do 80 % w 1996 roku.

Majątek obrotowy spółki w badanym okresie wzrósł o 210% ale jego udział w

majątku ogółem zmniejszył się z 24% do 18%.

W strukturze pasywów dominujący udział posiadały zobowiązania.

Zobowiązania krótkoterminowe choć nominalnie wzrosły, to w wyniku znacznego

wzrostu sumy bilansowej ich udział w pasywach ogółem zmniejszył się z 85 % w

1994 roku do 30 % w 1996r. Spadek ten związany był ze zmianą źródeł finansowania

dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. Zobowiązania krótkoterminowe zastąpione

zostały długami długoterminowymi, które pojawiają się w 1996 roku w wysokości

115 020 000 zł co stanowi 36 % pasywów ogółem.

Kapitał własny przedsiębiorstwa wzrósł pięciokrotnie z 16 303 000 zł w 1994

roku do 82 943 400 zł w 1996r. Jego udział w pasywach ogółem wynosił na koniec

badanego okresu 26%. Największy wpływ na kształtowanie się wielkości kapitału

własnego miały: kapitał podstawowy, nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych

i wynik finansowy roku obrotowego.

Wskaźnik pokrycia majątku kapitałem własnym jest bardzo niski. W badanym

okresie kształtował się na poziomie od 19 % w 1994 roku do 32 % w 1996 roku.

Spółka nie przestrzegała złotej reguły bilansowej.

Podobnie kształtował się poziom wskaźnika pokrycia majątku trwałego

kapitałem stałym. W 1994r. - 19 %, 1995r. - 45 %, w 1996r. 76 %. W tym przypadku

obserwujemy znaczną poprawę wartości wskaźnika, ale nie osiągnął on poziomu

uznawanego za prawidłowy.

Analiza rachunku zysków i strat Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło

Pniewy" wskazuje, że głównym źródłem przychodów był przychód ze sprzedaży

produktów. W badanym okresie dynamika sprzedaży wynosiła 343 %. Koszty

działalności operacyjnej rosły jednak szybciej. Dynamika ich wzrostu wynosiła 428 %.

Wynikiem tych zmian jest niekorzystna tendencja kształtowania się wyniku ze

sprzedaży.

Sprawozdania z przepływów pieniężnych sporządzone w latach 1995 - 1996

pozwalają wyodrębnić podstawowe strumienie pieniężne. W obydwu okresach

największe wydatki poniesiono na inwestycje polegające na nabyciu składników

rzeczowego majątku trwałego. Inwestycje w wysokości 62 971 700 zł dokonane w

1995 roku sfinansowane zostały z działalności operacyjnej oraz dopłat do kapitału. W

1996 roku wydatki na inwestycje w wysokości 123 295 000 zł sfinansowane zostały

prawie w całości kredytem długoterminowym udzielonym przez spółki stowarzyszone

PepsiCo Finance Ltd. i Pepsi-Cola General Borrlers Inc.

Rozszerzeniem ogólnej analizy struktury majątkowo - finansowej jest analiza

wskaźników płynności, zadłużenia i efektywności zaangażowanych środków.

W badanym okresie spółka nie miała wystarczającej płynności finansowej.

Pozytywnie należy jednak ocenić tendencję rosnącą wskaźników płynności, chociaż

nie osiągnięto wielkości uznawanych za zadowalające. Wskaźnik pokrycia bieżących

zobowiązań w kolejnych latach kształtował się następująco: 1994 - 0.29, 1995 - 0.53,

1996 - 0.59.

Należności inkasowane były w 1994 roku średnio w ciągu dwóch miesięcy.

Okres ten wydłużył się do 78 dni w 1996 roku. Znacznemu skróceniu, bo o 113 dni

uległ natomiast okres płacenia zobowiązań i wynosił odpowiednio: 231 dni, 132 dni,

118 dni.

W 1995 roku zwiększyła się produktywność majątku trwałego dzięki dużemu,

bo aż 95 % wzrostowi wydajności pracy. W kolejnym roku wydajność pracy spadła

w stosunku do roku poprzedniego co spowodowało spadek produktywności majątku o

41 %. Świadczy to o pogorszeniu efektywności gospodarowania w 1995 roku. W

całym badanym okresie produktywność majątku trwałego wzrosła o 11 %.

Wytwórnia Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" jest

przedsiębiorstwem działającym od 1992 roku. Wielkość i rodzaj inwestycji wskazują

na to, że znajduje się ona w fazie rozwoju. Mimo osiąganych strat w badanym okresie,

przyszłość przedsiębiorstwa nie wydaje się być zagrożona. Rodzaj produkcji jak i duża

stabilność rynków zbytu pozwalają optymistycznie prognozować przyszłość firmy.

Przedstawione badania potwierdzają, że systematyczna analiza sytuacji

ekonomiczno finansowej przedsiębiorstwa pozwala na określenie jego silnych

i słabych punktów.

Bibliografia

1.

Allerhand M. "Kodeks Handlowy z komentarzem" STO, Bielsko Biała 1997

2.

Analiza ekonomiczna przedsiębiorstw przemysłowych, praca zbiorowa pod red. E.

Kurtysa, PWN, Warszawa-Poznań 1988

3.

Bednarski L., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie PWE, Warszawa 1994

4.

Bień W., Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 1997

5.

Bućko J., Filipowicz J., Wąsik T. ,Ekonomika przedsiębiorstwa, WSI Radom

1995r.

6.

Fedak Z. Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego

Rachunkowość, Zeszyt specjalny z 1994 r.

7.

Izydorczyk B., Żyznowski T., Sprawozdanie finansowe jednostek gospodarczych

za 1996 r., DIFIN Warszawa 1996

8.

Lisiecka-Zając B., Ogólna charakterystyka ustawy o rachunkowości

Rachunkowość - Zeszyt specjalny z 1994 r.

9.

Olchowicz I. Podstawy rachunkowości Cz.I, Difin, Warszawa 1996r.

10.

Ostaszewski J., Analiza finansowa i ocena firmy według standardów EWG,

CIM,

Warszawa 1992

11.

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 stycznia 1997 r. w sprawie

amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz. U.

Nr 6, poz. 35 z późn. zmianami)

12.

Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych,

PWN, Warszawa 1995 r.

13.

Sierpińska M., Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie,

PWN, Warszawa 1997

14.

Terebucha E.: Rachunkowość nie jest trudna. PWE Warszawa 1985 r.

15.

Ustawa z dnia 1 grudnia 1995 r. o zmianie ustawy o gospodarce finansowej

przedsiębiorstw państwowych oraz ustawy o przedsiębiorstwach państwowych

(Dz. U. nr 154 poz. 791)

16.

Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z

późn. zm.)

17.

Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tj. Dz.U. z

1991r. Nr 18, poz.80) z późn. zmianami

18.

Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz.U.Nr. 121, poz. 591)

19.

Walczak M., Analiza finansowa w procesie sterowania przedsiębiorstwem, Finans-

Servis, Warszawa 1994

20.

Waśniewski T, Skoczylas W., Analiza przepływów pieniężnych, Rachunkowość

Nr 11, Warszawa 1993

21.

Wiśniewski A.W., Prawo o spółkach tom 3 spółka akcyjna, TWIGGER SA,

Warszawa 1993r.

Spis rysunków

Rysunek 1: Ogólny schemat bilansu obowiązującego w Polsce..........................13

Rysunek 2: Schemat aktywów przedsiębiorstwa..................................................17

Rysunek 3: Schemat pasywów przedsiębiorstwa.................................................22

Rysunek 4: Dodatni poziom kapitału obrotowego...............................................26

Rysunek 5: Tworzenie zysku netto w przedsiębiorstwie......................................30

Rysunek 6: Struktura przepływów finansowych w przedsiębiorstwie.................32

Rysunek 7: Podział zysku netto w przedsiębiorstwie państwowym....................42

Spis tabel

Tabela 1: Fundusze własne w poszczególnych formach prawnych przedsiębiorstw. 19

Tabela 2: Wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki gospodarcze......24

Tabela 3: Wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitały własne i obciążenia

kapitałami obcymi.................................................................................24

Tabela 4: Struktura przychodów ze sprzedaży w latach 1994 - 1996..................54

Tabela 5 Analityczny bilans Wytwórni Napojów Bezalkoholowych

"Źródło Pniewy" Sp. z o.o.....................................................................56

Tabela 6: Wskaźniki wyposażenia W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

w środki gospodarcze...........................................................................57

Tabela 7: Wskaźniki wyposażenia W.N.B. „Źródło Pniewy” w kapitały własne i

obciążenia kapitałami obcymi...............................................................57

Tabela 8: Rachunek Zysków i Strat W.N.B. „ŹRÓDŁO PNIEWY”

Sp. z o.o................................................................................................62

Tabela 9: Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych................................65

Tabela 10: Nabycie / Sprzedaż rzeczowego majątku trwałego............................67

Tabela 11: Wskaźniki płynności finansowej Wytwórni Napojów Bezalkoholowych

"Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994-1996...................................68

Tabela 12: Wskaźniki rotacji środków obrotowych i okresy płacenia zobowiązań

W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 - 1996....................69

Tabela 13: Wskaźniki rentowności W.N.B. "Źródło Pniewy" w latach 1994 - 1996 70

Tabela 14: Wskaźniki sprawności działania W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.

w latach 1994-1996...............................................................................71

Tabela 15: Wskaźniki efektywności wykorzystania majątku...............................73

Tabela 16: Analiza zadłużenia W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o........................74

Spis wykresów

Wykres 1: Struktura zapasów w latach 1994 - 1996............................................58
Wykres 2: Czynniki wpływające na kapitał własny w latach 1994 - 1996..........59
Wykres 3: Struktura kapitałowo majątkowa........................................................60
Wykres 4: Wyniki finansowe W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach

1994 -1996..........................................................................................63

Wykres 5: Struktura kosztów operacyjnych W.N.B. Źródło Pniewy w latach

1994 - 1996.........................................................................................64

Wykres 6: Przepływy środków pieniężnych W.N.B. "Źródło Pniewy" w latach 1995-

1996.....................................................................................................67

Pojemniejsze konto WWW, bez reklam

»

Republika PRO

«

r