Temat 1: Kryteria zdrowej duchowości

Istnieją różne duchowości. Zawsze człowiek odnosi się do duchowości. Duchowość powinna odnajdywać cechy pozytywne akceptując życie takim jakie jest. Duchowość powinna być jednostkowa, indywidualna.

1. Duchowość mistagogiczna a nie moralizatorska

duchowość mistagogiczna - akcentuje na tajemnicę Boga i człowieka. Celem jest spotkanie z Bogiem. Akcentuje sferę wolności, ale nie jest to wolność od błędów, ale jest to wolność spotkania z Bogiem. Stać przed Bogiem, aby ubogadzać swoją duchowość.

Duchowość to:

• czystość serca

• miłość bez namiętności

• równowaga ducha

• równowaga psychiczna

• wolność od lęku

W duchowości chodzi o równowagę psychiczną, idzie o pełną wolność. Mistycy używają pojęć psychologicznych do 7 wad (czyt. 7 grzechów głównych). Mnisi zawsze uważali, że są to postawy (np. postawą jest obżarstwo, lenistwo)

Duchowość powinna mieć wolność wewnętrzną. Człowiek musi stać się sobą. Bycie sobą to stawanie w prawdzie. Znam swoje słabości, umiejętności. W duchowości chodzi o doświadczenie życia z Bogiem.

duchowość moralizatorska - im bardziej moralizujemy tym bardziej w nas jest skostnienia. Polega to na uniknięciu grzechu i błędu. Chodzi o moralny ideał doskonałości. Należy dać wolność człowiekowi, dać wolność na Boga.

2. Duchowość uwalniająca a nieprzeciążająca.

Zdrowa duchowość ma prowadzić do wolności, jaką obdarza nas Bóg. Bóg uwalnia od panowania świata nad nim. Poczucie braku wolności łączy się z fałszywym ideałem doskonałości. My nigdy nie staniemy się Bogiem! Doskonałość z punktu psychologicznego powoduje: nerwice, lęki, przemęczenie, przeciążenie. Chora duchowość może prowadzić do nerwicy. Nerwica często staje się płaszczem pobożności. Jest to duchowość przeciążająca.

Kryteria rozróżnienia duchowości zdrowej i chorej w pytaniu Jaka jest duchowość neurologiczna? Neurotyk to skrzywiony obraz swojej osobowości.

Neurotyk - jego cechy

1. Myli ideał doskonałości z bezładnością - coś co jest brzydkie, głupie

2. To osoba, która kocha swoje idealne „ja”. Uważa, że kocha swój prawdziwy ideał. Nie znajduje ani spokoju, ani wyciszenia - taki człowiek jest znerwicowany.

3. neurotyk zna tylko religię lęku - on musi być doskonały, bo się boi że go ktoś oceni. Taki człowiek zawsze będzie się bał.

4. Neurotyk dąży do wypełnienia swoich obowiązków. Szuka w tym osobistego uwolnienia się. Motyw obowiązku jest silniejszy od dobra

5. Neurotyk przeżywa wyrzuty sumienia niezależnie od rzeczywistości popełnionych błędów. Niebezpieczne jest tu skrupulanctwo.

6. neurotyk poddaje się łatwo nastrojom. Poddaje się smutkowi

7. Neurotyk czuje się niegodny, niewystarczający sam sobie

8. Neurotyk ponieważ uważa, że zło go prześladuje (dotyka) a z drugiej strony dobro go nie przenika - dlatego bardzo często przyjmuje pozę kozła ofiarnego (nikt mnie nie kocha, nikt mnie nie lubi)

9. Neurotyk jest niecierpliwy - chce wszystko od razu, natychmiast

10. Neurotyk nie zna cech takich jak:

1. 
   
   śmiałości

2. wspaniałomyślności

3. oddania

4. służby

11. Neurotyk myli i to bardzo często:

1. Nieśmiałość z pokorą

2. Sentymentalizm z nabożeństwem

3. Lęk z mądrością

4. Głupią dobroduszność z dobrocią

5. Ustępliwość ze zrozumieniem

6. Wygodnictwo z neurotycznym zmęczeniem

7. Bezczynność z łagodnością

8. Miernotę z umiarem

9. Żądzę panowania z gorliwością

10. Przesądy z wiarą

11. Przyjemność z grzechem

3. Duchowość łącząca a nie dzieląca

Jest to duchowość, która odkrywa w każdym człowieku dobro. To duchowość uwypuklająca rolę w życiu powołanego, rolę wspólnoty, podtrzymująca wspólnotę, a przez tę duchowość ta wspólnota jest wiarygodna bo nie jest odizolowana od wspólnoty. Pozwala odkryć prawdziwe przyjaźnie, polegające na wolnym byciu razem. W przyjaźni musi być wolność. Przyjaźń nie musi wszystko wiedzieć. Przyjaźń to umiejętność dystansu do drugiej osoby. Musi to być stan wolności. Ta duchowość rodzi również pozytywną samotność, to umiejętność bycia przed Bogiem. Otwiera nas na Boga. Negatywna samotność odpycha nas od Boga. Zdrowa duchowość nie jest odizolowana i nie ucieka od pobożności. Jest ugruntowana w osobie Jezusa Chrystusa.

4. Duchowość związana ze światem a nie uciekająca.

Ta duchowość polega na pobożności, która nie unika realiów codzienności. To wiąże się zadaniami jakimi stawia przed nami Bóg. To umiejętność kształtowania świata, działania uzdrawiająco na struktury świata przez które to uzdrawianie tworzą nową rzeczywistość, buduje Królestwo Boże.

5. Duchowość poszukująca Boga a nie uczucia.

Wiele duchowości dają różne propozycje przeżywania Boga. Przeżycia i uczucia stają się ważniejsze niż Bóg. Oznacza to, że takie uczucie nie opiera się na wierze. Doświadczyć Boga to przekroczyć sferę uczuć. Przezwyciężanie trudności, kryzysu, przezwyciężanie ciemności, pustyni. To przezwyciężanie uczuć, które są negatywne. Duchowość oparta o Boga, nie opiera się na przeżyciach i nie opiera się na egoistycznym patrzeniu siebie. Jest to zjednoczenie z Bogiem poprzez przezwyciężanie sfery uczuć (np. uczucie zmęczenia, zdenerwowania - nie pozwala na modlitwę, nie pozwala otworzyć się na Boga. Uczucia będą paraliżowały moją pracę, staje się człowiek leniwy).

6. Duchowość całościowa a nie jednostkowa.

Ta duchowość przenika całego człowieka:

- jego rozum

- jego wolne działanie

- jego serce i uczucia

- jego świadomość

- jego ciało i jego ducha

7. Duchowość przepełniona pokorą a nie pychą

Najważniejszą sprawą jest tu pokora. Jest to zdolność i odwaga przyjęcia siebie takim jakim jestem (ze swoimi stronami mocnymi i słabymi). Jest to przyjęcie siebie ze swoimi przywarami. Człowiek pokorny nie osądza. Umie przyjąć własną słabość i jest świadomy, że umie się udoskonalić poprzez pracę nad sobą przez kontakt z Bogiem. Taki człowiek jest świadomy, że Bóg może mu pomóc.

Temat 2: Osobowość religijna

Człowiek w sposób naturalny jest religijny i jest to określenie naturalnego bycia religijnym. Religijność jako akt ludzki jest kwestią wyboru. Wybór kształtuje określoną osobowość religijną. Przez osobowość religijną rozumiemy zespół cech psychicznych i zachowań człowieka przypisywanym danej jednostce religijnej. Są dwa rodzaje religijności:

1. religijność zewnętrzna - charakteryzuje poczucie bezpieczeństwa oraz zdobycie pozycji społecznej. Człowiek z taką religijnością nie uwzględnia wszystkich prawd religijnych, lecz wybiera tylko to co jest zgodne z jego własnym interesem. Jest ona mało zróżnicowana, schematyczna i ma cechy ekskluzywizmu bo faworyzuje prowincjonalizm, parochializm, szufladkowanie. Człowiek taki widzi tylko społeczne funkcje religijności. Jest to nic innego jak uzyskanie społeczności politycznej. Nie ma tu Boga.

2. religijność wewnętrzna - łączy potrzeby i wartości z normami społecznymi. Jest to religijność, która przenika całego człowieka. Jest to religijność:

- refleksyjna

- zróżnicowana osobowa (każdy jest inny)

- uniwersalna - dotyczy każdego człowieka

- miłości bliźniego

- wzajemnego zrozumienia

- życzliwości

- braterstwa

Ta religijność prowadzi do chęci zrealizowania siebie we wspólnocie. Jest to religijność uznająca religijne wartości za środek oceny. Religijność ta nie jest egoistyczna. Bazuje ona na rzeczywistości z której wyrasta.

Religijność personalna. Charakteryzuje się cechami:

1. aktywność i zaangażowanie - wiąże z wewnętrznego poczucia więzi z Bogiem. Więź ta jest zainteresowaniem Bogiem.

2. spontaniczność i twórczość - ciągłe wzbogacanie własnego systemu i wartości

3. otwartość - gotowość do pozytywnego kontaktu z innymi postaciami. Człowiek religijny nie izoluje życia religijnego od pozostałej sfery egzystencji. Jest tu otwartość na inne dziedziny życia. Jest to integracja osobowości.

4. autonomiczność - przekonania religijne człowiek uważa za wolny i wewnętrzny wybór.

5. poczucie wolności i odpowiedzialność - świadome otwarcie się na wartości, które niesie ze sobą religia. Jest to wolność „do” wartości

6. świadomość celowości własnej egzystencji - dostrzegam w wydarzeniach własnego życia jakiś cel i łączę go z życiem religijnym

7. allocentryzm (przeciwieństwo egoizmu) - jest to stawianie w centrum Boga i określonych wskazań życia człowieka

8. stabilność - stałość podstawowych przykazań, uczuć, motywów i zachowań religijnych. Żaden kryzys nie przeszkodzi mojemu życiu religijnemu.

Temat 3: Doświadczenie religijne.

Doświadczenie oznacza, zdobycie wiedzy w bezpośrednim kontakcie, zdobycie informacji na jakikolwiek temat. Człowiek chce doświadczyć Boga oraz wejść w wewnętrzne życie. Są dwa rodzaje doświadczenia religijnego:

Doświadczenie religijne

Zwykłe Mistyczne

Doświadczenie zwykłe. Charakteryzuje się bezpośredniością, konkretnością oraz dynamiką. Jest to przeżycie, gdzie najważniejszą cechą jest spostrzeganie, czyli tworzenie doświadczenia religijnego poprzez identyfikację z sytuacją sakralną. Takie doświadczenie ma kilka poziomów:

1. obecność Boga - jest to obecność zlokalizowana w Kościele, tabernakulum.

2. Działanie Boga - ujmowanie Boga jako pomocnika, lekarza

3. Wezwanie Boga - jednostka identyfikuje się z Bogiem

4. Cechy Boga - poszczególne wyobrażenie poszczególnych cech - np., że Bóg ma brodę, ręce, nogi

5. Totalność - całość - spostrzegane jest jako religijne doświadczenie

Doświadczenie mistyczne. Jest to szczytowe doznanie religijne w kontakcie człowieka. Charakteryzuje się ono:

1. poczucie jedności - z Bogiem i całym światem

2. niepowtarzalność - mistyk nie jest w stanie przekazać to co widzi

3. realność - ma wrażenie, że to co doświadcza jest realne i istnieje

4. transcendencja czasu i miejsca - znika poczucie zlokalizowania (np. św. Dominik Savio „fruwający”)

5. ambiwalencja uczuć - występuje poczucie siły, lekkości a z drugiej strony rozbicie wewnętrzne (powolniejące bicie serca, słaby puls)

Do form doświadczenia mistycznego należą:

1. wizje religijne - odbieranie wrażeń wzrokowych, słuchowych, bez istnienia bodźca zewnętrznego

2. ekstazy - bycie poza sobą

3. stygmaty -zmiany pod wpływem doznań religijnych

Istnieją cechy odróżniające elementy mistyczne od różnego rodzaju używek:

1. Kontekst religijny, motywacja religijna - wysiłek, post, modlitwa

2. struktura - autentyczne doświadczenie proste, mistyczne a nie może być sprzeczne z Objawieniem

3. skutki - nowe typy świadomości moralno - religijne. Wychodzi poza stereotypy myślenia.

Temat 4: Typologia osób religijnych

Każda osobowość jaką napotykamy będzie charakteryzowała się jakimś typem osobowości i religijności. Są 4 typy religijności:

Typ intelektualny - przeżywa religijność jako problem prawdy wiary, aby wykluczyć strach, niepewność. Każdy problem religijny pojawiający się dla tego człowieka jawi się jako rzeczywistość, którą należy rozwiązać i przyjąć.

Typ wolitywny - religia rozumiana jest sama w sobie jako wartość, której trzeba się oddać aktem woli. Taka religijność jest dość przemyślana, bo jest powiązana z wolą, aktem religijności

Typ afektywny - osoba, która subiektywnie wartościuje religię ze względu na bogactwo uczuciowe. Prawdy religijne przyjmuje jako cos oczywistego. W skład tego typu wchodzą:

1. typ euforyczny - idealizowanie świata, nie dostrzegając rzeczywistych trudności w dążeniu do celu.

2. Typ melancholijny - łagodny nastrój, wyważony nastrój smutku. To sprawia, że jest on w stanie przyjąć każdą ofiarę, wie, że musi tę religijność przyjąć

3. Typ ascetyczny - rozumie Boga, prawdy wiary widzi jako źródło i przejaw harmonii niezwykłych doznań.

Typ harmonijny - uznaje i akceptuje wewnętrzne i zewnętrzne aspekty życia religijnego.

TYPOLOGIA

1. Flegmatyk - do przeżyć podchodzi urzędowo, bezosobowo. Interesuje go poprawność. Jest osobą wyważoną, zawsze poszukuje prawdy formalnej, jest cierpliwy, wytrwały i zawsze autentyczny.

2. Sangwinik - nisko wartościuje religię, podatny na relatywizm moralny, nie docenia osobistego kontaktu z Bogiem, nie bardzo rozumie życia wewnętrznego, preferuje modlitwę w wielkiej uroczystości. Boga traktuje jako władcę.

3. Nerwowiec - niezdolny do systematycznej pracy, posiada dużą skłonność do niemoralności

4. Apatyk - posiada ubóstwo emocjonalnych przeżyć, nie posiada większych aspiracji, jest stereotypowy, brak w nim wewnętrznej gorliwości i rozwoju. Religijność najczęściej wiąże z naśladownictwem. Jest tradycjonalistą.

5. Sentymentalny - osobowość skłonna do skrupułów, kompleksów, wciąż jest niezadowolona z siebie, ma wysoki stopień ambicji, ale niski stopień realizacji, pesymista, brak otwartości, ceni sobie życie wewnętrzne, bardzo jest otwarty na Boga, na przyjęcie łaski Boga, ceni modlitwę ale bardzo prywatną.

6. Pasjonat - osobowość, która nie znosi przeciętności, utożsamia się z konkretną grupą której służy. Religijność traktuje poważnie, zdolny do ascetyzmu, konkretnie odczuwa Pana Boga, umie kierować grupą, jest w nim ogromna skala odczuć i reakcji, nie znosi byle czego.

7. Choleryk - osobowość, która jest wytrwała w walce z przeciwnościami, jest optymistyczny ale wybuchowy, jest wiecznym reformatorem. Osobowość, która przyjmuje wszelkie zadania apostolskie, preferuje modlitwę wspólnotową, spontaniczną. Może być liderem grupy religijnej, ma zdolność wpływania na innych.

8. Amorfik - osobowość ciepła, uczynna, nie odczuwa potrzeby życia wewnętrznego, ma formalny charakter podejścia do religii, ciągle coś oczekuje, nie jest zdolny do poświęceń.

Temat 5: Zaburzenia osobowości.

Pojecie. To zaburzenia psychiczne powodujące nieprawidłowe zachowanie oraz utrudniające lub uniemożliwiające przygotowanie się do środowiska społecznego, do życia społecznego.

Zaburzenia to odchylenia przeważnie w zakresie uczuć, popędów, woli, wyobrażeń, sposoby zachowania nieadekwatnego do impulsu bodźca. Zaburzenia mogą mieć charakter przejściowy jak również trwały. Posiadają znamię podatności na wpływ innych osób.

Zaburzenia psychiczne mogą wpływać ze zmian organicznych mózgu lub chorób psychicznych.

Przyczyny zaburzeń osobowości. Mogą być czynniki wyłaniające się ze sfery emocjonalnej, intelektualnej, kalectwa i niewłaściwego wychowania. Zasadnicze cechy zaburzenia mogą mieć charakter wrodzony. Zaburzenia mogą być krótkotrwałe np. jeśli ktoś wyszedł z takiego środowiska. Zaburzenia mogą mieć charakter predyspozycji. Zaburzenia osobowości predysponują do zachowań lękowych, uzależniających, do powstania skrajnych idei nadwartościowych. Wiele zaburzeń typu społecznego u dzieci można wyleczyć, natomiast u dorosłych trudno je zmienić.

Klasyfikacja zaburzeń (podział)

1. Osobowość paranoidalna - zaburzenie w których następuje uczulenie na niedowartościowanie, odczuwanie jako poniżanie, odrzucanie. Pojawia się często błędne spostrzeganie rzeczywistości. Przyjazne otoczenie, taka osoba odbiera jako wrogie lub pogardliwe. Ma sztywne poczucie własnych praw. Ma przesadną ocenę własnej osoby

2. Osobowość afektywna - charakteryzuje się stałą przewagą nastroju. Jest to stan albo podwyższonego albo obniżonego stanu emocjonalnego.

3. Osobowość schizoidalna - skłonność do fantazji, brak umiejętności okazywania emocji.

4. Osobowość eksklozywna - skłonność do gniewu, wybuchu, agresji.

5. Osobowość anaukastyczna- wątpliwości, rozchwianie prowadzą do perfekcjonizmu, drobiazgowości

6. Osobowość histeryczna- chwiejność uczuciowa, pustka wewnętrzna w zależności od otoczenia, osobowość teatralna, niedojrzałość seksualna, pobudliwość.

7. Osobowość asteniczna - bierne przystosowanie się do otoczenia, słabe reakcje na wymaganie życia.

8. Osobowość antyspołeczna - lekceważenie zobowiązań społecznych, brak uczuć do innych, wyraźna niezgodność między zachowaniami a zobowiązaniami społecznymi. Jest to osobowość w której rodzi się wiele konfliktów, ale te konflikty będzie usprawiedliwiała błędami innych.

9. Osobowość ekscentryczna - niedojrzałość uczuć, ocen, dążeń, celowych aktów oraz brak umiejętności świadomego panowania nad swoim zachowaniem

10. Osobowość nieprawidłowa ogólnie - jest to osobowość, która ma ogromny problem z zaburzeniami seksualnymi, są to osoby zboczone, są to zaburzenia podglądania, ocierania, sadyzm, sadomachonizm, ekshibicjonizm, zoofilia, pedofilia, nekrofilia.

Zaburzenia takie jak: homoseksualizm, transwestytyzm mogą być wynikiem doznań seksualnych w dzieciństwie, oddziaływanie środowiska, zaburzenia mogą również występować w wyniku chorób np. alkoholizm, narkotyki.

Zmiany mózgu z przyczyn organicznych:

1. Charakteropatie są to zaburzenia wynikające przede wszystkim w zakresie uczuć (uczuć do osoby do zachowań społecznych) w zakresie woli, w zakresie w sposobie i tempie reagowania na bodźce zewnętrzne, sposobu przeżywania i odczuwania powodują nieprawidłowe zachowanie i utrudniają życie w społeczeństwie. Charakteryzuje się:

a. wybuchowością

b. nadwrażliwością

c. niecierpliwością

d. agresywnością

objawia się dużą skłonnością do kłamstwa, drobna kradzieżą.

2. Socjopatia osobowość nieprawidłowa. Zaburzenia spowodowane są negatywnymi wpływami środowiska rodzinnego. Chodzi o rodziny niepełne, gdzie dzieci są zaniedbywane, gdzie dziecko jest moralnie wykorzystywane (np. matka każe kupić dziecku papierosy, alkohol). Są to rodziny, gdzie jest łamane prawo (bójki, kradzieże). Cechuje je:

a. brak uczuć wyższych (miłości, potrzeby miłości). Będzie potrzebował miłości, ale sam jej nie będzie dawał.

b. łatwość ulegania popędom (wszystko go denerwuje)

c. postawa egoistyczna

d. prymitywizm - brak poszanowania życia społecznego, nie dba o rzeczy materialne.

Socjopatie odnosimy również do osób dorosłych, które uległy demoralizacji przez środowisko (np. z więźniami, trudną młodzieżą). Zachowania społeczne są wynikiem przyzwyczajenia, nawyku do lekkiego, miłego sposobu życia, do postępowania nie liczącego się z prawdą.

3. Homilopatie zaburzenia te występują u osób u których istnieje trudność, niemożliwość kontaktu z otoczeniem na skutek ślepoty, głupoty, nie znajomości obcego języka. Występują w postaci stanów urojeniowych. Mają wewnętrzne przekonanie, że inne osoby są do nich nastawione bardzo wrogo.

REFERATY

Dk. Kamil Szkoła sdb

Typy nieprzystosowane do życia kapłańskiego.

W niniejszej pracy pragnę podjąć próbę wyselekcjonowania tych typów osobowościowych, które nie są zdolne do życia kapłańskiego. Ta niezdolność może być skutkiem różnego rodzaju przyczyn. Osoba może posiadać pewne cechy lub zaburzenia, które przeszkadzają, a czasami wręcz uniemożliwiają wypełnianie posługi kapłańskiej. Na temat kim jest kapłan, jakie pełni funkcje istnieje wiele dokumentów Kościoła, wydano także różne pozycje naukowe lub pozycje mające charakter refleksyjny. Wszystkie te wydania uświadamiają nam jak poważną i odpowiedzialną rolę pełni w świecie kapłan. W mojej pracy nie będę się zastanawiał nad tym kim kapłan jest i co do jego zadań należy, choć z pewnością w jakiś sposób byłoby to w tym miejscu bardzo przydatne i lepiej naświetlałoby interesujący nas problem. Postaram się jednak pokrótce poczynić zarys tych cech, które kapłan winien posiadać, i które właściwie w jakiś sposób są jemu niezbędne.

1. Istotne cechy kapłana

Człowiek jest istotą dynamiczną, tzn. że przez całe życie się zmienia. Nieustannie przemienia swoje myślenie i działanie. W całym tym procesie ważne jest, aby osoba ludzka stawała się coraz bardziej dojrzała, wolna, aby coraz bardziej świadomie i trafnie potrafiła podejmować prawidłowe decyzje, kierując się dobrem społecznym i własnym.

Także w życiu kapłana jego formacja nie kończy się z momentem wyjścia z seminarium i otrzymaniem święceń prezbiteratu, ale trwa permanentnie aż do samej śmierci. Zatem kapłan jest niejako zobowiązany do ciągłej pracy nad samym sobą, aby coraz bardziej dorastać do kapłaństwa i bardziej skutecznie wykonywać swoją służbę.

Mówiąc o formacji do kapłaństwa, uwzględnia się trzy podstawowe wymiary: formację ludzką, chrześcijańską i kapłańską. Pierwszy, fundamentalny i najważniejszy wymiar z trzech w/w stanowi formacja ludzka, bowiem na niej osadzają sie dwa kolejne wymiary. Od kandydata do kapłaństwa wymaga się w sposób szczególny wysokiego stopnia dojrzałości osobowej. Dojrzałość ta winna nawet przewyższać dojrzałość ludzi świeckich, a to z racji pełnionych przez kapłana funkcji.

Ujmując krótko można powiedzieć, że dojrzałość ludzka wyraża się w tym, że człowiek otwiera się na dobro, piękno i prawdę. Zatem wiążą się z tym cechy takie jak: prawość, rzetelność, uczciwość, poczucie sprawiedliwości, wierność danemu słowu, gościnność, umiłowanie prawdy, zdolność do wydawania zrównoważonych sądów, a także wrażliwość na potrzeby innych, poczucie więzi i braterskie stosunki z innymi, gotowość do służby. Nie można w tym miejscu pominąć miłości, która jest niejako inspiracją i źródłem dla wymienionych cech. Dojrzałość o której mówimy, obejmuje całego człowieka, a więc zarówno sferę duchową, psychiczną, uczuciową jak i fizyczną. Dojrzałość emocjonalna wyraża się także w prawidłowym przeżywaniu swojej płciowości. Nie wolno pominąć jeszcze jednej bardzo ważnej cechy, którą w sposób szczególny winien posiadać każdy kapłan, jest nią prawdziwe, prawidłowo ukształtowane sumienie.

Jeśli chodzi o dojrzałość chrześcijańską, to możemy wyliczyć takie cechy jak: głęboka wiara, która nie jest jedynie teorią, ale zostaje wprowadzana w życie, która wyraża się przede wszystkim w przykazaniu miłości do Boga i bliźniego; życie sakramentalne, które rozwija życie wewnętrzne kapłana i sprawia, że kapłan staje się autentycznym świadkiem Chrystusa.

Zatem pewne cechy są bardzo ważne u kapłana. Jednak oprócz tych cech, które mogą być u poszczególnych kapłanów w różnym stopniu rozwinięte, istnieją także pewne cechy, które są przeszkodą w realizowaniu posłannictwa kapłańskiego. Postaram się kolejnym punkcie ukazać kilka przykładów. Będą to przede wszystkim cechy, które są wynikiem zaburzenia osobowościowego, które stoją w sprzeczności z tymi cechami, które zostały wymienione jako porządane.

2. Osobowości z zaburzeniami

2.1. Osobowość z zaburzeniem w zakresie zależności

Osoby z tym zaburzeniem nie są w stanie podejmować samodzielnie żadnych decyzji. Nawet decyzje mało istotne konsultują z osobą, której ufają. Wszelką odpowiedzialność spychają na innych, nie biorąc niczego na siebie. Tacy ludzie potrzebują nieustannie wsparcia ze strony innych. Brakuje im pewności siebie. Osoby te nisko cenią swoje uzdolnienia i siły, wszelkie cechy, poglądy innych osób uważają za lepsze od własnych. Ludzie zależni czują się dobrze z tymi, którzy dają im emocjonalne wsparcie i poczucie pewności. Bardzo boją się tego, że zostaną przez nich opuszczeni, a przez to będą zmuszeni wziąć swoje życie we własne ręce i samemu podejmować decyzje. Ludzie z tym zaburzeniem nie lubią żyć samotnie. Sami czują się źle, dlatego tak organizują sobie życie, aby tego uniknąć i być pośród innych. Wielu z nich rozgląda się za partnerem, w którym mogą złożyć swoje zaufanie, na którym mogą polegać, że będzie ich chronił przed odpowiedzialnością i podejmowaniem samodzielnych decyzji.

2.2. Osobowość bierno-napastliwa

Ten rodzaj osobowości, podobnie jak w przypadku osobowości z zaburzniem w zakresie zależności, z jednej strony pragnie, aby być zależnym od innej osoby, z drugiej zaś strony tej zależności się opiera. Ludzi bierno-napastliwych cechuje uchylanie się od własnych obowiązków i odpowiedzialności, trwonienie czasu, utrudnianie, odkładanie wszystkiego na później, a kiedy czegoś nie wykonają na termin umówiony, tłumaczą się, że zapomnieli. Temu zaburzeniu często towarzyszą zmienne zachowania i nastroje.

2.3. Zaburzenia narcystyczne

Osoby z tym zaburzeniem cechuje nadmierna koncentracja na sobie, przesadna ocena własnej ważności, brak empatii, przesadna wrażliwość na krytykę. Tacy ludzie starają się za wszelką cenę pokazać się przed innymi, pragną lepiej wypaść. Sami w sobie są mocno przekonani o swojej wyższości, uważając siebie za kogoś lepszego, wyjątkowego. Często przeceniają swoje talenty i zdolności. Jeśli nastąpi sytuacja, z której wynika, że nie są aż tacy dobrzy jak myśleli, wpadają w złość, a niekiedy nawet w przygnębienie i depresję. Ponieważ osoby narcystyczne są mocno wpatrzone w siebie, myśl o pomocy innym rzadko, jeśli w ogóle, przychodzi im do głowy. Także potrzeby i cierpienia innych nie czynią na nich większego wrażenia. Sam fakt, że ktoś może z nimi przebywać poczytują innym za zaszczyt. Niezmiernie dużo wagi przywiązują do stroju i własnego wyglądu.

2.4. Osoby z zaburzeniem histerycznym

Ludzie z zaburzeniem histerycznym podobnie jak ludzie narcystyczni czynią wiele wysiłku, aby zwrócić na siebie uwagę. Jednak w przypadku tych osób przyczyną nie jest jak u ludzi narcystycznych wysokie i wygórowane mniemanie o sobie, lecz zachwiane poczucie własnej wartości. Celem działania tych osób jest uzyskanie zadowolenia. Cechy charakterystyczne tej osobowości to: przesadna emocjonalność, pobudliwość i zachowanie obliczone na zyskanie uwagi.

2.5. Osoby ze schizoidalnym zaburzeniem osobowości

Ten rodzaj zaburzenia przejawia się przede wszystkim w sferze więzi międzyludzkich. Ludzie z tym zaburzeniem nie ani nie pragną bliskich kontaktów, ani się nimi nie cieszą. Takie nastawienie dotyczy także relacji z najbliższymi członkami własnej rodziny. Gdy są z ludźmi czują się źle, odczuwają napięcie psychiczne, dlatego czynią wszystko, aby innych unikać. Wolą być sami. Wśród ludzi są milczący, rzadko angażują się w rozmowę. Swoje porozumienie z innymi ograniczają jedynie do spraw zawodowych. Prawie zawsze wybierają działania samotne.

2.6. Osoby ze stroniącym zaburzeniem osobowości

Zachowanie tego typu osób przypomina osoby z zaburzeniem schizoidalnym. Powody jednak takiego zachowania są odmienne. W tym przypadku osoby zarówno posiadają zdolność, jak i pragnienie nawiązania więzi z innymi, ale lękają się, że zostaną urażone krytyką i odrzucone. Ludzie stroniący odczuwają dyskomfort społeczny, boją się bowiem negatywnej oceny. Tacy ludzie zazwyczaj nie wchodzą w relacje. Jedynymi im bliskimi osobami są członkowie rodziny. Sami oceniają siebie za niezdatnych społecznie. Cierpią z powodu niskiej samooceny. Tacy ludzie wybierają zajęcia, w których mogą pracować sami, gdzie nie ma potrzeby kontaktowania się z innymi.

2.7 Osoby z antyspołecznymi zaburzeniami osobowości

Taka osoba nie jest zdolna do utrzymania ciągłości pracy lub studiów akademickich. Nie potrafi uszanować prawa, norm społecznych, jest podatna na popełnianie różnych przestępstw i czynów antyspołecznych. Charakteryzuje ją agresja, co często wyraża się we wszczynaniu bójek lub napaści. Nie wywiązuje się z zobowiązań finansowych. Nie szanuje prawdy, często kłamie i oszukuje innych. Taki człowiek jest przeważnie nieodpowiedzialny i lekkomyślny w zakresie bezpieczeństwa. Nie ma wyrzutów sumienia i poczucia winy.

2.8. Osoby z paranoidalnym zaburzeniem osobowości

Taki człowiek nosi w sobie przekonanie, że zostaje wykorzystywany przez innych oraz myśli, że inni mu szkodzą. Bezpodstawnie kwestionuje wartość i wiarygodność przyjaciół i kolegów. Nosi urazy do innych i nie przebacza zniewag czy lekceważeń. Niechętnie zwierza się innym z powodu nieuzasadnionego strachu, że to przekazał ktoś wykorzysta przeciwko niemu. Łatwo odbiera coś jako lekceważenie i szybko reaguje gniewem i kontratakiem.

***

Dk. Andrzej Finc sdb

Higiena duchowa

Na początku może przedstawię mój sposób rozumienia danego tematu, a później coś więcej...

Higiena duchowa w moim odczuciu kojarzy się z oczyszczaniem, dbaniem o ducha. Co to znaczy? To znaczy dbaniem o duchowe bogactwo człowieka, czyli ten element naszej osoby, która łączy nas z Bogiem i stawia nas ponad inne stworzenia. Stąd nasuwają się następujące zagadnienia: pielęgnowanie relacji z Bogiem, wszystko to co jest określane jako kultura.

Idzie więc o to jak dbać o pielęgnowanie relacji z Bogiem by była ona zdrowa, ludzka, a zarazem jak dbać o wartości duchowe wyrażające się w kulturze, którą tworzymy.

Przede wszystkim zdrowa relacja z Bogiem zakłada odpowiedni czas na modlitwę, nie za długi i nie za krótki. Jeżeli jest za długi to może to grozić fideizmem, negacją życia, eschatologizmem skrajnym, jeżeli jest za krótki to może to skutkować materializmem, ujmowaniem życia w ramach doczesności, empiryzmem, sensualnością. Zdrowy umiar jest więc ważny. Ważne też jest miejsce, systematyka, świadomość po co, dla kogo się modlę, czego szukam, jaka jest moja modlitwa, jaka powinna być, kim jest dla mnie Bóg, jaki On jest, czy moja relacja z Bogiem ma wpływ na moje życie? Idzie więc o rachunek sumienia, o umiejętne kształtowanie sumienia, które by nie było ani za wąskie, ani za szerokie.

Higiena duchowa to umiejętność odpoczywania także od Boga, co jest nam szczególnie potrzebne w tym dobrym sensie, by wszystkiego co jest obecne w naszym życiu nie nazywać duchowym. Spotyka się czasami takich ludzi, którzy wszędzie widzą Boga, albo diabła, wizje, zjawy i anioły, ale w taki sposób, że to oddala ich od ludzi, od ich powołania, od obowiązków.

Higiena duchowa to takie podchodzenie do Boga, które byłoby oryginalne. Z Bogiem możemy spotykać się tysiąc razy na dzień i na różny twórczy sposób. Forma spotkania jest więc ważna. Nie chodzi tu też o przerost formy nad treścią. Czyli o szukanie w modlitwie doznań, zamiast Boga. Higiena duchowa ma więc zabezpieczyć nas przed martwotą kontaktu z Bogiem. Bóg jest zawsze żywy. Natomiast od naszego podejścia do relacji z Bogiem zależą bogactwa naszego ducha.

Higiena duchowa to także umiejętne korzystanie ze środków kultury, bo one wyrażają to kim jest człowiek, jak jest wielki, oczywiście we wszystkim potrzebny jest umiar bo gdy przesadzimy w uwielbieniu naszych wartości duchowych, naszego bogactwa możemy zatracić to, co jest ich źródłem czyli Boga.

Podsumowując higiena duchowa to dbanie o rozwój duchowego bogactwa w człowieku przez tworzenie, a zarazem przez żywy kontakt z Bogiem w taki sposób by nie pomniejszyć jakiegokolwiek elementu ze struktury ontycznej człowieka.

***

Dk. Marcin Możejko sdb

Duszpasterstwo osób niepełnosprawnych psychicznie

W Kościele zawsze istniała potrzeba działania na rzecz osób dotkniętych chorobą. Potrzeba ta opiera się na stałym urzeczywistnianiu posługi Jezusa Chrystusa, który pochyla się nad każdym chorym człowiekiem. Duszpasterska opieka Kościoła powinna obejmować swym zasięgiem wszystkich chorych, w tym także osoby chore psychicznie i osoby psychicznie niepełnosprawne. Troska o chorych, niepełnosprawnych i cierpiących wynika z szacunku dla ludzkiego życia. Człowiek powołany jest do życia od momentu swojego poczęcia. Człowiek, jako osoba, stworzony na obraz i podobieństwo Boga obdarzony jest szczególną godnością dziecka Bożego. Postaramy się przyjrzeć duszpasterstwie osób niepełnosprawnych psychicznie w katechezie oraz sakramencie pojednania.

Przez osoby niepełnosprawne psychicznie należy rozumieć osoby nie posiadające pełnego używania władz psychicznych (intelektu i woli) i wykazujące poważne zaburzenia w sferze emocjonalno-popędowej i to o charakterze trwałym. Chodzi zatem o kategorię osób, które uchodzą za umysłowo upośledzone (oligofrenicy), cierpią na różne choroby psychiczne (psychotycy), a także o osoby o lżejszych zaburzeniach życia psychicznego typu nerwowego (neurotycy), wreszcie o osoby o psychopatycznych cechach osobowości (psychopaci).

1. Katecheza.

Problem katechezy specjalnej podjęły różne dokumenty katechetyczne. Podstawowym zadaniem takiej katechezy jest doprowadzenie człowieka upośledzonego do wiary chrześcijańskiej i jej nieustanne pogłębianie. Szczególny akcent należy położyć na przygotowanie do sakramentów. Istotnym zadaniem katechezy jest również przezwyciężanie stanów świadomości niepełnosprawności, poczucia zagrożenia, zmniejszonej wartości, ograniczonej swobody realizowania celów życiowych, które obecne są w życiu osób niepełnosprawnych umysłowo. Katechetyka specjalna bazuje na dokumentach kościelnych, osiągnięciach różnych dyscyplin teologicznych, filozoficznych, psychologicznych i pedagogicznych, obficie czerpiąc z nauk zajmujących się bezpośrednio osobami chorymi psychicznie. Katecheza taka wymaga więc od katechety szczególnego przygotowania intelektualnego, a ponadto umiłowania takiego typu pracy.

Osoby dotknięte chorobą psychiczną są wyjątkowo umiłowane przez Pana, zatem należy im ofiarować katechezę specjalną w szkole jak i w parafii, pomagając jednocześnie rodzinom w wychowaniu. Dyrektorium, które obowiązuje w Polsce, wskazuje na trzy środowiska katechezy specjalnej: Parafię, rodzinę i szkołę, kładąc jednak szczególny nacisk na wspólnotę parafialną. Istotnym celem katechezy specjalnej jest nie tyle cel dydaktyczny co wychowawczy: aby osoba niepełnosprawna przez katechezę odnalazła Boga kochającego i zatroskanego, który chce być blisko (modlitwa, liturgia), zaprasza do dobrego życia (przykazania) w łączności z innymi (wspólnota: rodzina, szkoła, parafia). Do takiej katechezy przeznaczeni są wszyscy chorzy, a zwłaszcza dzieci, które obarczone są długotrwałą chorobą, inwalidztwem czy niepełnosprawnością umysłową. Kościół, będąc kontynuatorem zbawczej misji Chrystusa otacza bowiem troską i miłością również wszystkich ludzi dotkniętych słabością starając się ulżyć im w niedoli. Posługując wśród chorych Kościół służy również samemu Chrystusowi. Katecheta pracując z osobą upośledzoną zna ją najlepiej, dlatego powinien dobrać dla niej indywidualny program nauczania, który realizowanie go pomoże do godnego, świadomego i owocnego przyjęcia sakramentów świętych.

Katecheza specjalna ma więc kilka zdań szczegółowych. Oto niektóre z nich:

1. dążenie do optymalnego rozwoju duchowego osoby niepełnosprawnej umysłowo i doprowadzenie jej do życia chrześcijańskiego.

2. wykształcenie nawyków pozwalających wyznawanie wiary: właściwe zachowanie w kościele itp.

3. przygotowanie katechizowanych do uczestnictwa we Mszy św., spowiedzi i pozostałych sakramentach oraz różnych nabożeństwach

4. wykształcenie pro-społecznych zachowań: pomoc innym, współdziałanie w grupie.

5. przekazanie podstawowych pojęć: Bóg Ojciec, Kościół jako wspólnota, symbol krzyża, Pan Jezus - darem Ojca, modlitwa.

6. przekazanie podstawowych wiadomości na temat wydarzeń roku liturgicznego i poszczególnych sakramentów.

Zadaniem, które jawi się przed katechetami jest stworzenie, lub jeśli to możliwe, dobranie programu nauczania dostosowanego do stopnia choroby osoby, która pragnie być katechizowania.

2. Sakrament Pojednania.

Aby prawidłowo i skutecznie spełniać posługę duszpasterską
w sakramencie pokuty służąc ludziom niepełnosprawnym psychicznie, spowiednik musi być osobiście przekonany o znaczeniu sakramentu pokuty
w życiu tych ludzi. Sakrament pokuty jest bowiem i zawsze pozostanie najważniejszym sposobem posługiwania uzdrawiającego. Spowiednik zaś, może nieraz więcej pomóc człowiekowi cierpiącemu na zaburzenia psychiczne niż jakikolwiek inny lekarz. Ulga doznana w konfesjonale zmniejsza w dużym stopniu napięcia i prowadzi do rozbudzenia na nowo nadziei, spokoju
i poczucia pewności. Spowiednik, aby nieść tym ludziom pomoc i pociechę, powinien umieć cierpliwie wsłuchać się w ich problemy, okazać im wiele życzliwości i szacunku. Spowiedź osób niepełnosprawnych psychicznie nastręcza szereg trudności, zarówno gdy chodzi o jej przebieg, jak też o ocenę moralną wyznanych przez nich grzechów.

1. Spowiedź umysłowo upośledzonych (oligofreników)

Dotyczy zasadniczo tylko osób lekko upośledzonych. Należy przede wszystkim pamiętać, że penitent jest człowiekiem i wymaga szacunku. Powinno się dodawać odwagi i zachęcać, okazując jednocześnie miłość i szacunek. Psychika bowiem wielu z nich odpowiada mniej więcej psychice dziecięcej, umiejętna praca wychowawcza kapłana może czasem wytworzyć jakieś zaczątki religijności i życia wewnętrznego. Sakramentalna spowiedź będzie zatem dotyczyć zasadniczo tylko osób o mniej głębokich zaburzeniach umysłowych. W takim przypadku mogą oni przystąpić do spowiedzi pod pewnymi warunkami:

• przy wyznaniu grzechów wystarczy ogólne wyznanie „zgrzeszyłem”

• żal za grzechy należy wzbudzić wraz z osobą niepełnosprawną umysłowo

• pokutę nakładać łatwo wykonalną

b) Spowiedź osób psychicznie chorych (psychotyków)

Psychicznie chorzy nie mogą przystępować do sakramentu pokuty ponieważ nie są zdolni do popełnienia grzechów. W niebezpieczeństwie śmierci daje im się warunkowe rozgrzeszenie: "Jeśli zgrzeszyłeś, to cię rozgrzeszam...". W przypadku osób o mniej głębokich zaburzeniach (tzw. lucida intervalla), to mogą oni przystąpić do spowiedzi pod pewnymi warunkami:

• gdy idzie o wyznanie grzechów, mogą wystąpić trudności z materią; można zrezygnować z integralności. W niebezpieczeństwie śmierci wystarczy ogólne wyznanie: ”zgrzeszyłem”.

• poza niebezpieczeństwem śmierci można udzielić warunkowego rozgrzeszenia, jeśli penitent wyznał grzechy, które normalnie stanowią materię konieczną do udzielenia rozgrzeszenia. Jeżeli penitent wyznaje tylko grzechy powszednie, udzielamy błogosławieństwa.

• należy z nimi wzbudzić żal za grzechy.

• pokutę nałożyć łatwo wykonalną.

c) Spowiedź osób z lekkimi zaburzeniami psychicznymi (neurotyków)

Są to nerwice i psychonerwice, różnią się one tym od psychoz, że chorzy są świadomi swojego stanu. Nerwice zmniejszają odpowiedzialność moralną człowieka, a w ciężkich przypadkach mogą ją zupełnie znosić. Do tej grupy zalicza się również psychasteników i skrupulatów (wg S. Kuczkowskiego: zawinionych i niezawinionych). Skrupulat zawiniony to ten, który zafałszował i wypaczył swoje sumienie wskutek ukrycia czy wyparcia do podświadomości jakiejś realnej winy, która domaga się pokuty i ekspiacji. W takim wypadku należy doprowadzić penitenta do odprawienia dobrej spowiedzi i właściwego przeżycia winy.

W stosunku do skrupulatów zawinionych, których skrupuły są wynikiem określonych czynników natury psychofizycznej, obowiązuje podejście duszpasterskie polegające na rozwiewaniu wątpliwości i obaw, na wymaganiu zdania się na sąd spowiednika, któremu skrupulat powinien być posłuszny. Skrupulanci bardzo chętnie lubią ”obchodzić” różnych spowiedników, aby utwierdzić się w skrupułach przez spotkanie się z różnymi zdaniami i opiniami. Spowiednik powinien polecić skrupulantowi wybór swego spowiednika nadzwyczajnego w miejscu swego stałego pobytu, by zapobiec porównywaniu wypowiedzi spowiednika zwyczajnego z wypowiedziami spowiednika nadzwyczajnego i rodzeniu się nowych skrupułów. Spowiednik skrupulanta powinien postępować następująco:

• najpierw dać skrupulatowi możność ujawnienia swych skrupułów z przeszłego życia;

• w następnych spowiedziach nie pozwalać mu już powracać do poprzednich.

d) Spowiedź osób psychopatycznych (psychopatów)

Braki tych osób dotyczą nie tyle sfery intelektu, lecz sfery charakteru. Objawem psychopatologii jest nadmiernie agresywne lub wysoce nieodpowiedzialne zachowanie. Wyróżnia się typy: pobudliwy, epileptyczny, ekscentryczny, histeryczny, kryminalny oraz różne typy paranoidalne, a więc ze skłonnością do podejrzeń i urojeń.

Opieka duszpasterska wymaga cierpliwości i gotowości do ponoszenia zawodów. W konfesjonale wymagana jest stanowczość, konsekwencja, jasne i wyraźne stawianie wymagań. Jeśli chcemy naprawdę pomóc penitentowi, to sprawowanie sakramentu pokuty musi prowadzić do współpracy z lekarzem specjalistą.

***

Dk. Wiesław Psionka sdb

W ostatnich latach w Polsce, jak i innych krajach obserwuje się wzrost zainteresowania ludźmi niepełnosprawnymi, zwłaszcza problemem rewalidacji dziecka niepełnosprawnego w rodzinie i jego funkcjonowaniem w środowisku. W wielu organizacjach społecznych, instytucjach i uczelniach żywo dyskutuje się na te tematy. Prowadzone są równie w tej dziedzinie liczne badania naukowe. Do organizacji, które żywo interesują się tą problematyką należą m. in.:

Komitet Pomocy Osobom Upośledzonym Umysłowo,

Koło Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski,

Polski Związek Głuchych,

Polski Związek Niewidomych,

Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem,

Związek Harcerstwa Polskiego i wiele innych /1/.

    W naszym kraju nie ustalono dotychczas jednoznacznej definicji niepełnosprawności. Zamiennie używa się wielu terminów, takich jak: niepełnosprawność, inwalidztwo, upośledzenie, ułomność itp., lecz nie są one dokładnie określone. Komitet Rehabilitacji i Readaptacji Człowieka Polskiej Akademii Nauk w swojej ekspertyzie z 1978 roku, na której oparte jest pojęcie osób niepełnosprawnych zastosowane w spisach ludności Głównego Urzędu Statystycznego, podaje się, że "są to osoby o naruszonej sprawności psychofizycznej, powodującej ograniczenia funkcjonalne sprawności lub aktywności życiowej w stopniu utrudniającym pełnienie właściwych dla nich ról społecznych" /2/.

    Zgodnie zaś z definicją Światowej Organizacji Zdrowia "dzieckiem niepełnosprawnym jest takie dziecko, które bez specjalnych ulg i pomocy z zewnątrz jest długotrwale, całkowicie lub w znacznym stopniu niezdolne do uczestnictwa w grupie prawidłowo rozwiniętych i zdrowych rówieśników" /2/.

    Maria Grzegorzewska - twórczyni polskiej pedagogiki specjalnej dokonała klasyfikacji osób niepełnosprawnych na: a) upośledzonych umysłowo - idiotów, imbecyli, debili; b) głuchych - głusi, głusi z resztkami słuchu, niedosłyszący, ogłuchli mówiący, głusi upośledzeni umysłowo;
c) niewidomych - niewidomi, niewidomi z resztkami, niedowidzący, ociemniali, niewidomi upośledzeni umysłowo; d) społecznie niedostosowani - bez wyraźnych zaburzeń wyższych czynności nerwowych; e) kalekich - w zakresie narządów ruchu, tj. niedowłady, braki, uszkodzenia, atrofie; f) przewlekłe choroby - gruźlica, choroba Heinego - Medina, zespół Little'a, gościec, alergia, choroby psychiczne i inne.

    Uszkodzeń tego podziału dokonała Zofia Sękowska klasyfikując niepełnosprawnych jako:
a) upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, umiarkowanym, znaczącym i głębokim;
b) głuchych i niedosłyszących z dodatkowymi kalectwami; c) niewidomych i niedowidzących z dodatkowymi kalectwami; d) oraz głucho niewidomych /3/.

    Obecnie coraz częściej mówi się, o jak najwcześniejszej rewalidacji osób niepełnosprawnych.
    Lekarze, psychologowie, pedagodzy specjalni powinni jak najszybciej wkraczać tam, gdzie stwierdza się odchylenia od normy rozwojowej. Czynniki, które zwiększają ryzyko występowania zaburzeń w rozwoju to m. in.: uwarunkowania genetyczne powodujące przekazywanie w genach niektórych wad rozwojowych; konflikt serologiczny; choroby matki w czasie ciąży, szczególnie w pierwszych trzech miesiącach życia płodu, niektóre leki i środki toksyczne używane przez matkę;

wcześniactwo; zaburzenia okołoporodowe (poród patologiczny, wspomagany), choroby wysoko gorączkowe, zakaźne dziecka tuż po urodzeniu (zapalenie opon mózgowych, zapalenie przyusznicy, odra, szkarlatyna), leki toksyczne (m.in. streptomycyna, neomycyna, gentamycyna).

    Pedagogika specjalna nie zajmuje się tylko wczesnym dzieciństwem, ale także dziećmi z deficytem w wieku przedszkolnym, szkolnym, ludźmi dorosłymi, a także osobami niepełnosprawnymi starszymi. Szczególne znaczenie ma ta ostatnia grupa, gdyż osoby te przez całe życie lub przez większą jego część borykały się ze swoją wadą wrodzoną lub nabytą. Ich sytuacja rodzinna, mieszkaniowa, socjalna, materialna prawie przez całe życie jest trudna i pogłębia się wraz z okresem starzenia. Sytuacja osób niepełnosprawnych we współczesnym świecie jest różna. W krajach bardziej rozwiniętych jest ona najlepsza, w rozwijających się trudna, a w większości z nich bardzo trudna. Wiele grup społecznych, organizacji i instytucji zdaje sobie sprawę, iż czynnikami, które odpowiadają za taką sytuację są: brak odpowiednich służb socjalnych, brak możliwości kształcenia się i pracy, izolacja społeczna, trudności w podróżowaniu, transporcie i braku uczestnictwa społecznego /3/

    Warto wspomnieć, że Kościół Katolicki prowadzi Duszpasterstwo Rodzin Specjalnej Troski - tzn. rodzin wychowujących niepełnosprawne dzieci lub opiekujących się niepełnosprawnymi osobami dorosłymi.

    Przede wszystkim jest to wychowanie religijne przez Katechizację dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz organizowanie dla nich nabożeństw, spowiedzi, pielgrzymek, rekolekcji itp.
    Zadaniem proboszczów jest szczególna troska o rodziny wychowujące niepełnosprawne dzieci.
    Dbają oni o integrację tych rodzin ze społecznością parafialną. Komisje charytatywne, działają w poszczególnych parafiach, udzielają rodzicom mającym niepełnosprawne dzieci i znajdującym się w trudnej sytuacji bytowej, pomocy materialnej w postaci żywności i odzieży.
    Inną formą pomocy są obozy wypoczynkowe i turnusy rehabilitacyjne, w których razem z niepełnosprawnym dzieckiem biorą udział wszyscy członkowie rodziny, są one finansowane ze środków kościelnych, a odpłatność uczestników jest niewielka. Duszpasterstwo skupia osoby świeckie, które pragną poświęcić swój czas na pracę z osobami niepełnosprawnymi.
    Działa także ruch "Wiara i Światło", którego formą organizacyjną są spotkania skupiające przeważnie kilkanaście osób, w tym również osoby niepełnosprawne.
    Spotkania wypełnione są różnymi formami aktywności: modlitwą, medytacjami, dyskusjami, wspólnymi graniami i zabawami itp. Młodzież skupiona w ruchu "Wiara i Światło" organizuje również wycieczki, biwaki, rajdy i pielgrzymki. Ponadto pomaga rodzinom wychowującym niepełnosprawne dzieci - opieka nad dzieckiem w godzinach pracy rodziców, robienie zakupów, zabieranie dzieci na spacery /8/.

STOWARZYSZENIE RODZICÓW Podobnie jak w innych krajach, również w Polsce rozwijają działalność społeczne organizacje skupiające rodziców dzieci niepełnosprawnych. Są to Koła lub Kluby Rodziców funkcjonujące przy terenowych oddziałach Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, Polskiego Związku Niewidomych, Polskiego Związku Głuchych, Towarzystwa Walki z Kalectwem. Oprócz rodziców należą do nich również osoby, które stykają się z niepełnosprawnymi dziećmi, które pragną pomóc im swoją wiedzą i doświadczeniem - psycholodzy, pedagodzy, lekarze, działacze społeczni. Skupieni w kołach rodzice mają możliwość kontaktowania się z ludźmi, z podobnymi problemami.    Koła starają się przyciągnąć do współpracy nowe rodziny. Organizują dla nich stałe dyżury informacyjne, w trakcie których udzielają porad odnośnie leczenia, wychowania i rehabilitacji dziecka. Koła zapraszają przedstawicieli różnych instytucji, aby poinformować rodziców o świadczeniach socjalnych przysługujących dziecku i im samym, o możliwościach kształcenia zawodowego i zatrudnienia dziecka. Koła są także organizatorami wypoczynku niepełnosprawnych dzieci - kolonii, zimowisk czy obozów, a w czasie roku szkolnego - wycieczek, biwaków, zajęć sportowych. Niektóre koła podejmują działania mające na celu odciążenie rodziców od stałej opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem. Niekiedy organizują kluby towarzyskie dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. Dzieci i młodzież zrzeszona w Klubach może organizować wycieczki, wyjścia do kina, teatru, cyrku, na koncert. Jednak najważniejszą formą działalności Kół Rodziców są turnusy rehabilitacyjne dla dzieci niepełnosprawnych i ich rodziców.
    Turnusy trwają zwykle 2 tygodnie. Koła zatem mogą udzielać bardzo skutecznej pomocy rodzinom wychowującym dzieci niepełnosprawne /8/.   

ORGANIZACJE INWALIDZKIE    Działalność zrzeszeń inwalidzkich w Polsce ma wieloletnią tradycję. Zrzeszenia prowadzą rehabilitację osób niepełnosprawnych, zatrudniają je, zapewniają im pomoc materialną oraz prowadzą działalność kulturalną, oświatową sportową. W naszym kraju największymi organizacjami inwalidzkimi są: Polski Związek Niewidomych, Polski Związek Głuchych. Pierwszy udziela osobom niewidomym pomocy materialnej. Zaopatruje je w przedmioty ułatwiające życie codzienne - np. brajlowskie zegarki, termometry itp. Dzieci otrzymują także odpowiednie podręczniki, pomoce szkolne. Organizuje obozy, kolonie, różne kursy. Specjalnie dla dzieci wydaje pisma "Pochodnia" i "Promyczek", posiada biblioteki i punkty biblioteczne.    Różnorodną działalność prowadzi także Polski Związek Głuchych. Związek posiada własne placówki kulturalno - oświatowe, kluby sportowe. Dla niesłyszących, którzy nie posiadają kwalifikacji zawodowych, prowadzi zakłady szkoleniowo - produkcyjne. Prowadzi również Specjalistyczne Poradnie Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu oraz Punkty Logopedyczne.
    Związek organizuje również turnusy rehabilitacyjne dla rodziców z dziećmi niepełnosprawnymi słuchowo.
    Obok wymienionych związków działalność na rzecz osób niepełnosprawnych prowadzi także Polskie Towarzystwa Walki z Kalectwem. Organizuje ono różne akcje propagandowo - informacyjne mające na celu uświadomienie ludziom przyczyn różnych niesprawności i możliwości zapobiegania im. Poza działalnością profilaktyczną zajmuje się: skutecznym zwalczaniem i pomniejszaniem zaistniałych już niesprawności, przystosowaniem ludzi niepełnosprawnych do życia w otwartym społeczeństwie oraz adaptowaniem warunków tego życia do potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych /8/

Na tle dotychczasowych rozważań powstaje pytanie, jaki jest status osób niepełnosprawnych w naszym społeczeństwie, zwłaszcza obecnie w okresie transformacji ustrojowej. Czy osoby niepełnosprawne mają takie same prawa i warunki dla zaspokajania wszystkich swoich życiowych potrzeb, jakie mają osoby pełnosprawne, czy też pod jakimś względem są dyskryminowane?
    Na przestrzeni lat powojennych ukazywało się w naszym kraju wiele aktów prawnych regulujących sprawy osób niepełnosprawnych i mających na celu pomoc w zaspokajaniu ich istotnych potrzeb, np. edukacji dzieci niepełnosprawnych, rehabilitacji i zatrudnienia młodzieży i osób dorosłych niepełnosprawnych, zabezpieczenia socjalno - rentowego. Również ostatnio ukazało się kilka aktów prawnych, które mają za zadanie rozwiązanie pewnych problemów osób niepełnosprawnych, czy przepisy ustawy - Prawo budowlane dotyczące znoszenia barier architektonicznych. Wszystkie te akty prawne mają na celu prawne rozwiązanie problemów osób niepełnosprawnych, a tym samym włączenie ich w życie społeczne. Jednak akty te w niewielkim stopniu potrafią zmienić świadomość i przekonanie, że osoby niepełnosprawne mogą być wartościowymi i użytecznymi członkami społeczeństwa i że potrafią brać udział w życiu zawodowym i społecznym na zasadzie równości i partnerstwa, o ile stworzy się im odpowiednie warunki ku temu. Ta świadomość i przekonanie będzie kształtować postawy społeczeństwa wobec osób niepełnosprawnych a w ślad za tym odpowiednie działania i postępowanie wobec nich /13/.
    A jakie są postawy polskiego społeczeństwa wobec osób niepełnosprawnych? Ogólnie trzeba powiedzieć, że oficjalne, publiczne postawy są pozytywne. Nikt nie odważy się oficjalnie powiedzieć, że osoby niepełnosprawne są obywatelami drugiej kategorii, mniej wartościowymi członkami społeczeństwa itp. Jednak jest jeszcze wiele do zrobienia, jeśli chodzi o traktowanie problemów osób niepełnosprawnych w konkretnych sytuacjach. Dla zagwarantowania odpowiedniego statusu społecznego problemów osobom niepełnosprawnym w naszym kraju konieczne jest więc kształtowanie pozytywnych postaw wobec nich.
    "Wiele osób niepełnosprawnych żyje jeszcze w nieświadomości, że ich standard życia może być inny, że mogą domagać się zaspokojenia wielu swoich potrzeb, że istnieją przeznaczone dla nich odpowiednie programy rehabilitacyjne. W niektórych środowiskach osoby pełnosprawne narzucają osobom niepełnosprawnym swoje mylne poglądy i przekonania o ich niższości, niemożliwości działania, czy uczestniczenia w życiu społecznym. Powszechnie jest znany fakt, że środowisko ludzi niepełnosprawnych w większym stopniu niż osoby pełnosprawne dotknięte zostało konsekwencjami okresu transformacji ustrojowej. Przykładami tego jest wyższy wskaźnik bezrobocia wśród osób niepełnosprawnych, duże zubożenie, niemożliwość zaspokajania potrzeb itd. To nie świadczy o wysokim statusie społecznym tych osób. Tego rodzaju warunki i sytuacje trzeba eliminować" /13/.
    Działania dla zapewnienia osobom niepełnosprawnym odpowiedniego statusu społecznego muszą obejmować odpowiednie ustawodawstwo antydyskryminacyjne oraz szeroką kampanię edukacyjną naszego społeczeństwa w tym zakresie. Jest to proces długi a rezultaty nie przyjdą od razu. Podmiotem tej edukacji powinny być szczególnie dzieci i młodzież. U nich łatwiej ukształtować poglądy, przekonania i postawy, niż zmieniać je u dorosłych. Właściwie ukształtowane poglądy, przekonania i postawy będą przekazywane następnym pokoleniom, które zapewnią osobom niepełnosprawnym status społeczny o jaki dzisiaj muszą walczyć.

Życie chrześcijańskie polega na kroczeniu za Chrystusem, który jest "Drogą, Prawdą i Życiem" (J 14,6).  Na drodze w odkrywaniu i dochodzeniu do Pełni Prawdy jaką jest Bóg - staje kapłan. o­n z ustanowienia Bożego jest drogowskazem, przewodnikiem, odkrywcą Bożych prawd i tajemnic. Dokonuje ich przekazu. Przekaz ten to zespolenie prawdy z praktyką życia.
 O wprowadzaniu i towarzyszeniu na drodze ku Chrystusowi - Pełni Życia - traktuje wydana z końcem czerwca ub.r. książka autorstwa ks. Infułata Jerzego Bryły pt. "Głusi słyszą". Jest o­na żywym świadectwem kapłańskiej posługi Autora wśród ludzi doświadczonych przez Stwórcę. Autorką kolejnej recenzji jest Elżbieta Piszczek. Jest o­na dyrektorem mieszczącego się w Krakowie Zakładu Rehabilitacji Zawodowej Głuchych. Pisze o­na m.in.: "Bohaterami książki są ludzie doświadczeni głuchotą. Dzięki ogromnemu zaangażowaniu oraz pracy Duszpasterzy nie czują się o­ni odizolowani i zapomniani, ale przynależą do jednego świata Dzieci Bożych. Książka (...) przybliżyła nam wszechstronną działalność Duszpasterską, która przede wszystkim obejmuje troskę o życie religijne, a zarazem konkretną opiekę i pomoc osobom głuchym."

W Bydgoszczy istnieje kilka instytucji mających w programach służbę niewidomym i ich dobroczyńcom potrzebującym pomocy. Jest więc Polski Związek Niewidomych, Ośrodek Rehabilitacji, spółdzielnia "Gryf", ośrodek szkolno-wychowawczy i Duszpasterstwo Niewidomych, ale nikt, jak dotychczas nie pomyślał, aby zapewnić starej, chorej kobiecie minimum opieki i przyjaźni, nikt nie przejął się jej dramatem, za to wszyscy zapomnieli, jak wiele dobrego u boku swego męża zrobiła dla sprawy niewidomych w Polsce.

W 1961 zainicjowała duszpasterstwo osób niewidomych i niedowidzących przy kościele ks. Michaelitów w Toruniu. Rozpoczęła  także współpracę z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika.  Brała czynny udział w zajęciach dydaktycznych, prowadzonych początkowo w Collegium Maius, a potem już we własnym domu. Wygłaszała  wiele referatów  o zagadnieniach walki ze ślepotą i jej następstwami. 

***

Dk. Przemysław Cholewa sdb

Higiena psychiczna

Higiena psychiczna to działania zmierzające do ochrony zdrowia psychicznego, także nauka zajmująca się badaniem czynników, które powodują zakłócenia zdrowia psychicznego i popularyzująca zalecenia przeciwdziałające powstawaniu nerwic i innych zaburzeń psychiczno-nerwowych.

Psychika człowieka podlega nieustannemu działaniu bardzo wielu bodźców, które często przekraczają jego zdolności adaptacyjne. Powoduje to zaburzenia równowagi psychicznej, które doprowadza do wzmożonych stanów napięcia emocjonalnego i narastanie konfliktów wewnętrznych.

Zadania higieny psychicznej:

• Polegają na zapobieganiu zaburzeniom psychicznym poprzez stworzenie optymalnych warunków rodzinnych, szkolnych i społecznych

• - Mają na celu uodpornienie człowieka na ujemne działania współczesnego świata

• - Dokonania analizy różnorodnych czynników wpływających ujemnie na rozwój psychiczny

• - wskazana pomoc psychologów

Higiena psychiczna inaczej także zdrowie psychiczne rozumie się zdolność każdego człowieka do normalnego rozwoju i funkcjonowania umysłowego. Kiedy to funkcjonowanie rozwój umysłowy jest zaburzone prowadzi to do powstawania różnych zaburzeń stres, nerwica.

Na higienę psychiczna ma wpływ otoczenie np: otoczenie domowe, miejsce pracy, kontakty towarzyskie, relacje rodzinne. Otoczenie domowe ma bardzo duże znaczenie na higienę psychiczna, iż człowiek w domu przebywa większość swojego życia gdzie rozwija się. W otoczeniu domowym niekiedy zadania drobiazgowe oraz przyzwyczajenie do pewnych rzeczy maja bardzo duży wpływ na naszą psychikę np.: to czy możemy sami zrobić sobie obiad, ubrać się dbać o higienę swoją, otoczenia, co nam daje komfort bytu a zarazem komfort psychiczny. To czy możemy wykonywać różne zadania samodzielnie jest bardzo istotne. Niemożność wykonywania wszystkich czynności samodzielnie powoduje załamanie pewności zależność od drugiej osoby, co może powodować odczucie, że jest ciężarem dla rodziny a zarazem dyskomfort. Bardzo ważne w otoczeniu domowym jest przystosowanie do przebywających w nim domowników (inwalida) , tak aby mógł być w pełni samodzielny . Drugim bardzo ważnym czynnikiem, który kształtuje nasz rozwój oraz nasza psychikę to kontakty towarzyskie oraz relacje rodzinne. Kontakty towarzyskie w sensie, iż dla każdego człowieka liczy się to czy ma jakieś osoby, z którymi ma się wspólne tematy, które nas akceptują takimi, jakimi jesteśmy, z którymi możemy rozmawiać o problemach. Kontakty z ludźmi mogą być jedyna drogą pozyskiwania informacji , pomocy. Kontakty te mogą być uniemożliwione, gdy wychodzenie z domu jest nie możliwe lub utrudnione, co może być powodem zachwiania równowagi psychicznej. Człowiek czuje się wtedy osamotniony , odczuwa że jest nie potrzebny co wpływa negatywnie na higienę psychiczną . Brak przystosowania otoczenia oraz akceptacji , współpracy wpływają na nas stan higieny psychicznej. To są czynniki, które prowadzą do zachwiania osobowości, tworzy się lęk przed odrzuceniem a co za tym idzie nerwica oraz stres.

Duży znaczenie ma także, jakie podejście człowieka jest do danego zadania, ważne jest czy może wykonać je sam. Człowiek musi wiedzieć na ile jest w pełni wykonać dane zadnie czy czynność w codziennym życiu tak, aby nie tworzyło to czynników powodujących stres.

Zadania, które stawia przed sobą człowiek wymagają

-koncentracji

-ocenienie zdolność do wykonywania zadań wielofunkcyjnych i złożonych
-szybkiej orientacji

- podzielność uwagi

-odpowiedzialność za pracę.

-Trzeba zachować rytmiczność pracy i wypoczynku

- Systematyczność w wykonywaniu zadań

- Prawidłową organizację pracy

Wymagania stawiane przed każdym powinny odpowiadać do jego możliwościom, być przystosowane do wieku, stanu zdrowia i indywidualnych cech osobowości. Należy dbać o odpowiednią ilość snu, ustalić ilość posiłków i dobrze zorganizować cały dzień planując wypoczynek. Higiena psychiczna to nic innego jak umiejętne zaspakajanie potrzeb takich jak : fizjologiczne, bezpieczeństwa , przynależności , uznania, samorealizacji .
Aby człowiek mógł w pełni się rozwijać bez zaburzeń musi być zachowana harmonia życia musi poznać swoje wady i zalety oraz ogólne zasady postępowania wobec innych ludzi oraz wobec członków swojej rodziny. Higiena psychiczna zdaje się, że warto dbać o swój mózg codziennie tak jak o zęby. Co możemy zrobić na codzień, żeby nie zwariować?

• pójść pobiegać z kimś fajnym

• - zjeść kawałek wątroby wieprzowej

• - pogadać z kimś, kogo nam na codzień naprawdę brakuje

• - wierzyć w wyjątki od każdej zasady

• - poczytać o tym, że czas można zamrozić

• - robić sobie czasem przerwy od myślenia, o stresujących rzeczach „AAA jutro egzamin!!!”

• - słuchać brata, który mówi, że jak coś cię przerasta, to trzeba to pociąć na kawałeczki i pokonywać każdy kawałeczek po kolei

• -  być z Kimś kogo się kocha bardzo

• - nie słuchać za bardzo jak ktoś mówi że coś MUSISZ, a w szczególności MUSISZ TO MIEĆ

***

Dk. Rafał Burnicki sdb

PRAWIDŁOWE POCZUCIE WINY

1. Pojęcie to kojarzy się z takimi terminami jak: wina, sumienie, superego, odpowiedzialność, obowiązek, wolność, niepokój.

2. Definicja wg słownika psychologii N. Sillamy (1995) - za ks. Dariusz Buksik - „Stan osoby, która popełniła występek. Obok poczucia winy za rzeczywiste, obiektywne przekroczenie jakiejś normy, u wielu jednostek spotkać można mniej lub bardziej wyraźne poczucie odpowiedzialności i lęk, wywołane winami urojonymi”.

3. Poczucie winy najczęściej rozumiane jest jako zespół specyficznych reakcji obejmujących głównie wstyd, żal, złość na siebie, niepokój.

4. Zjawisko poczucia winy odgrywa wielką rolę w funkcjonowaniu osobowości. Posiada ono pozytywne znaczenie dla wypracowania wartości, ale też w niektórych przypadkach okazuje się czynnikiem destruktywnym.

5. Obecność poczucia winy świadczy o obecności sumienia w życiu każdego człowieka. Mówi nam bowiem, że w konkretnych sytuacjach mogliśmy postąpić inaczej.

1. świadome poczucie winy: obiektywne, adekwatne, racjonalne, zdrowe, autentycze, prawdziwe.

2. Nieświadome poczucie winy: neurotyczne, nieracjonalne, nieobiektywne, fałszywe, wyimaginowane (Kuczkowski)

3. Według Z. Płużka - poczucie winy jest to poczucie niegodziwości, które powstaje wtedy, gdy człowiek postępuje niezgodnie z przyjętym przez siebie systemem wartości

- system wartości musi być uważany za swój - to wartości zaakceptowane a nie wyuczone, (może pojawić się podwójne sumienie, perfekcjonizm, rygorystyczne przestrzeganie przepisów, dodatkowy własny system wartości.)

- umiejętność krytycznej oceny swojego postępowania (nadmierny krytycyzm w stosunku do siebie, sztywność postaw i przepisów, brak plastyczności)

- zdolność emocjonalnego reagowania na wynik tej oceny. (nadmierne reagowanie emocjonalne, niemożność uwolnienia się od emocjonalnego poczucia winy)

6. Prawidłowe, zdrowe poczucie winy: przystosowanie do zaistniałej sytuacji, reakcja na faktycznie popełniony czyn, konsekwencja przekroczenia poznanych norm, adekwatność natężenia emocjonalnego.

7. Dojrzałość doświadczenia poczucia winy (Mowrer rozumie je jako dojrzałe przeżywanie swojego grzechu) -

a)człowiek powinien uznać swoją winę bez usprawiedliwiania się, bez dzielenia się winą z innymi czy też bez oskarżania innych,

b) po uświadomieniu sobie swojej winy, należy dokonać jakiejś ekspiacji.

8. Zdolność do autentycznego przeżywania winy jest podstawowym warunkiem dojrzałej, zintegrowanej osobowości jednostki.

***

Dk. Michał Tomczak sdb

Jak kapłan rozumie sex?

Na samym początku podejmując się tego tematu należy zaznaczyć, że problemy z celibatem i kryzysy powołaniowe, niejednokrotnie z tym związane, łączą się ze złożoną problematyką dojrzałości osoby. Jeżeli w życiu kapłana pojawią się problemy w dziedzinie seksualnej oraz pragnienie małżeństwa, w sytuacji powołanych do życia w celibacie mogą one być wyrazem wielu innych pragnień nie związanych z seksualnością rozumianą wąsko, takich jak pragnienie miłości, ludzkiej akceptacji czy uznania. Istnieje ścisłe powiązanie pomiędzy dojrzałością osobowa powołanych a problemami lub ich brakiem, w przeżywaniu przez nich celibatu. Dojrzałość osobowa ułatwia powołanym pełniejsze przeżywanie celibatu, a zarazem dojrzałe jego przeżywanie wzmacnia i pogłębia dojrzałość osobową. Im człowiek bardziej jest dojrzały osobowościowo, tym mniej doświadcza problemów w dziedzinie seksualnej.

Każdy z nas jest seksualny. Każdy też inaczej reaguje na bodźce seksualne. W wyniku tego kobieta i mężczyzna nieodłącznie związani są z popędem płciowym. Tak chciał Pan Bóg, dlatego z tym nie warto polemizować. Pociąg ten dotyczy także księży i zakonników, ponieważ są oni przede wszystkim mężczyznami żyjącymi w świecie. Sex w życiu osoby konsekrowanej jest nieustannie obecny. Nie jest prawdą, że na pewnym etapie życia osoba powołana do stanu życia duchownego odcina się lub powinna się odciąć od tych spraw. Ważnym jest jednak, aby prawidłowo się do tego ustosunkować. Zakonnik kapłan powinien być ojcem dla wiernych, dlatego też jeśli taka osoba utrzymuje kontakty seksualne z osobą płci przeciwnej, można twierdzić , że popełnia ona już nie tylko zdradę względem Boga, ale też i swego rodzaju kazirodztwo. Bo przecież ojciec nie może współżyć ze swoimi dziećmi.

Kluczem do pozytywnych postaw wstrzemięźliwości seksualnej wśród księży jest dojrzałość osobowa i poprawne rozumienie celibatu.

Celibat czyli „bezżenność dla królestwa Bożego” Ma swoje uzasadnienie w samej Biblii:

- jest jednym z aspektów naśladowania Chrystusa, który nie miał żony

- Chrystus w pozytywnym kontekście wspomina o takich ludziach, którzy są bezżenni dla królestwa Niebieskiego ( Mt 19,12 )

- św. Paweł pochwala i zaleca taką bezżenność (1 Kor 7,7.27-28.32-34)

Jakie zatem celibat niesie wartości?

- jest ofiarą, którą człowiek składa Bogu

- daje możliwość całkowitego poświęcenia się Bogu, także poprzez służbę innym, zgodnie z tym co pisał św. Paweł; „Człowiek bezżenny troszczy się o sprawy Pana, o to jakby się przypodobać Panu. Ten zaś kto wstąpi w związek małżeński, zabiega o sprawy świata, o to jakby przypodobać się żonie. I doznaje rozterki.

- jest pewnym wskazaniem i przypomnieniem o czasach eschatycznych, kiedy to ludzie „nie będą się żenić, ani za mąż wchodzić” (Mt 12,25)

***

Dk. Marcin Balawander sdb

Pomoc w sytuacji kryzysowej

Pojęcie pomocy psychologicznej obejmuje szeroki zakres działań psychologicznych takich jak:

a. promocja zdrowia - działania nastawione na rozwój cech, które sprzyjają kształtowaniu i zachowaniu zdrowia

b. prewencja - zapobieganie patologii

c. poradnictwo psychologiczne - pomoc w rozwiązywaniu kryzysów rozwojowych

d. interwencja kryzysowa - pomoc w rozwiązywaniu sytuacji traumatycznych i kryzysowych

e. psychoterapia, resocjalizacja - pomoc w zmniejszaniu i usunięciu zaburzeń emocjonalnych.

PROMOCJA ZDROWIA - jest to proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na własne zdrowie w sensie jego poprawy i utrzymania. Udział psychologii w promocji zdrowia to zespół działań profesjonalnych psychologów, których celem jest kształtowanie i utrwalenie zachowań potrzebnych do rozwoju i utrzymania zdrowia jednostki.

PREWENCJA - jest to zespół działań, w których wykorzystuje się metody i środki psychologiczne w celu obniżenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń w funkcjonowaniu somatycznym, psychicznym i społecznym. Cel ten osiąga się poprzez przeciwdziałanie czynnikom ryzyka i wzmacnianie zasobów. Prewencja może polegać na minimalizowaniu zagrożeń przez eliminowanie czynników ryzyka, które można podzielić na ryzyko sytuacyjne (stres wydarzeń), rozwojowe (okresy krytyczne w rozwoju, na przykład kryzys dorastania) oraz temperamentalne i osobowościowe. Działanie prewencyjne ma w pierwszym rzędzie przeciwdziałać pojawieniu się zaburzeń. Jest więc nastawione przede wszystkim na grupy ryzyka.

PORADNICTWO PSYCHOLOGICZNE - to forma pomocy oferowana osobom zdrowym przeżywającym tak zwane kryzysy rozwojowe lub trudności przystosowawcze. Poradnictwo psychologiczne użyteczne jest w zmianach rozwojowych i nagromadzeniu się wydarzeń życiowych. Odbywa się ono w formie kilku spotkań, których głównym celem jest zidentyfikowanie problemu i poszukiwanie sposobów jego rozwiązania. Poradnictwo można podzielić na cztery fazy:

1. diagnoza problemu, to znaczy zidentyfikowanie trudności z jaką osoba sobie nie radzi

2. określenie czynników podtrzymujących istnienie problemu oraz trudności związanych z jego rozwiązaniem

3. poszukiwanie nowych sposobów rozwiązania trudności

4. wzmocnienie klienta w realizowanych przez niego zmianach.

INTERWENCJA KRYZYSOWA - jest działaniem zmierzającym do odzyskania przez osobę dotkniętą kryzysem zdolności jego samodzielnego rozwiązania. Ma charakter pomocy psychologicznej, medycznej, socjalnej lub prawnej i służy wsparciu emocjonalnemu osoby w kryzysie. Kryzys jest momentem zwrotnym, stanem, który cechuje się dużym napięciem emocjonalnym, uczuciem przerażenia, obawą przed utratą kontroli i poczuciem bezradności oraz przed różnymi formami dezorganizacji zachowania i objawami somatycznymi. Osoba przeżywająca taki stan, ze względu na ograniczenie bądź wyczerpanie własnych możliwości rozwiązania problemu, wymaga pomocy z zewnątrz. Istnieją ośrodki interwencji kryzysowej, które działają często jako rodzaj pogotowia, są czynne przez całą dobę. Proponują one pomoc w złagodzeniu cierpienia i bezradności, w odzyskaniu sił oraz kontroli nad własnym życiem, interwencję w środowisku, fachową informację i w wyjątkowych sytuacjach czasowe schronienie. W ramach tych ośrodków działa też z reguły telefon zaufania.

PSYCHOTERAPIA, RESOCJALIZACJA - to proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowości, a w węższym rozumieniu w społeczeństwie polegający na tym, iż poprzez odpowiednie zabiegi kształtuje się jej normy społeczne i wartości, których nie miała ona możliwości przyswoić wcześniej w trakcie socjalizacji jednocześnie powodując, iż rezygnuje ona z przyswojonych do tej pory reguł działania będących sprzecznymi z systemem aksjonormatywnym tej zbiorowości/społeczeństwa.

W każdym społeczeństwie istnieją odpowiednie instytucje, dzięki którym może odbywać się resocjalizacja. Funkcję osób dokonujących resocjalizacji mogą pełnić zarówno szamani, księża jak i psycholodzy w zależności od typu zbiorowości do której należy jednostka. Sama resocjalizacja może odbywać się na terenie więzienia, w zakładach poprawczych czy w kościele, lecz także w szkole, rodzinie czy w zakładzie pracy.

***

Dk. Michał Sumisławski sdb

„HIGIENA PSYCHICZNA KAPŁANA”

Higiena psychiczna to działania zmierzające do ochrony zdrowia psychicznego, a także nauka zajmująca się badaniem czynników, które powodują zakłócenia zdrowia psychicznego i popularyzująca zalecenia przeciwdziałające powstawaniu nerwic i innych zaburzeń psychiczno-nerwowych. Psychika człowieka podlega nieustannemu działaniu bardzo wielu bodźców, które często przekraczają jego zdolności adaptacyjne. Powoduje to zaburzenia równowagi psychicznej, które doprowadza do wzmożonych stanów napięcia emocjonalnego i narastanie konfliktów wewnętrznych.

Zadania higieny psychicznej:

- polegają na zapobieganiu zaburzeniom psychicznym poprzez stworzenie optymalnych warunków rodzinnych, szkolnych i społecznych,

- mają na celu uodpornienie człowieka na ujemne działania współczesnego świata,
- dokonania analizy różnorodnych czynników wpływających ujemnie na rozwój psychiczny,

- wskazana pomoc psychologów,

Higiena psychiczna inaczej także zdrowie psychiczne rozumie się zdolność każdego człowieka do normalnego rozwoju i funkcjonowania umysłowego. Kiedy to funkcjonowanie rozwój umysłowy jest zaburzone prowadzi to do powstawania różnych zaburzeń stres, nerwica.
Na higienę psychiczna ma wpływ otoczenie np. otoczenie domowe, miejsce pracy, kontakty towarzyskie, relacje rodzinne. Otoczenie domowe ma bardzo duże znaczenie na higienę psychiczna, iż człowiek w domu przebywa większość swojego życia gdzie rozwija się. W otoczeniu domowym niekiedy zadania drobiazgowe oraz przyzwyczajenie do pewnych rzeczy maja bardzo duży wpływ na naszą psychikę np. to czy możemy sami zrobić sobie obiad, ubrać się dbać o higienę swoją, otoczenia, co nam daje komfort bytu a zarazem komfort psychiczny. To czy możemy wykonywać różne zadania samodzielnie jest bardzo istotne. Niemożność wykonywania wszystkich czynności samodzielnie powoduje załamanie pewności zależność od drugiej osoby, co może powodować odczucie, że jest ciężarem dla rodziny a zarazem dyskomfort. Bardzo ważne w otoczeniu domowym jest przystosowanie do przebywających w nim domowników (inwalida) , tak aby mógł być w pełni samodzielny . Drugim bardzo ważnym czynnikiem, który kształtuje nasz rozwój oraz nasza psychikę to kontakty towarzyskie oraz relacje rodzinne. Kontakty towarzyskie w sensie, iż dla każdego człowieka liczy się to czy ma jakieś osoby, z którymi ma się wspólne tematy, które nas akceptują takimi, jakimi jesteśmy, z którymi możemy rozmawiać o problemach. Kontakty z ludźmi mogą być jedyna drogą pozyskiwania informacji, pomocy. Kontakty te mogą być uniemożliwione, gdy wychodzenie z domu jest nie możliwe lub utrudnione, co może być powodem zachwiania równowagi psychicznej. Człowiek czuje się wtedy osamotniony, odczuwa że jest nie potrzebny, co wpływa negatywnie na higienę psychiczną. Brak przystosowania otoczenia oraz akceptacji, współpracy wpływają na nas stan higieny psychicznej. To są czynniki, które prowadzą do zachwiania osobowości, tworzy się lęk przed odrzuceniem, a co za tym idzie nerwica oraz stres.
Duży znaczenie ma także, jakie podejście człowieka jest do danego zadania, ważne jest czy może wykonać je sam. Człowiek musi wiedzieć na ile jest w pełni wykonać dane zadnie czy czynność w codziennym życiu tak, aby nie tworzyło to czynników powodujących stres.

Zadania, które stawia przed sobą człowiek wymagają

- koncentracji;

- ocenienie zdolność do wykonywania zadań wielofunkcyjnych i złożonych;

- szybkiej orientacji;

- podzielność uwagi;

- odpowiedzialność za pracę;

- trzeba zachować rytmiczność pracy i wypoczynku;

- systematyczność w wykonywaniu zadań;

- prawidłową organizację pracy;

Wymagania stawiane przed każdym powinny odpowiadać jego możliwościom, być przystosowane do wieku, stanu zdrowia i indywidualnych cech osobowości. Należy dbać o odpowiednią ilość snu, ustalić ilość posiłków i dobrze zorganizować cały dzień, planując wypoczynek.

Higiena psychiczna to nic innego jak umiejętne zaspakajanie potrzeb takich jak: fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności, uznania, samorealizacji. Aby człowiek mógł w pełni się rozwijać, bez zaburzeń musi być zachowana harmonia życia, musi poznać swoje wady i zalety oraz ogólne zasady postępowania wobec innych ludzi, a także wobec członków swojej rodziny.

Kapłan, chcąc zadbać o swoją higienę psychiczną powinien:

• znaleźć dla siebie odpowiednią proporcję między służba, osobistą refleksją, modlitwa, ruchem i snem;

• zorganizować sobie dzień, znajdując czas na sport i co jakiś czas też na kulturę;

• umieć realizować swoje powołanie w każdym środowisku ( w każdej wspólnocie salezjańskiej);

• wytwarzać sprzyjające warunki współżycia z innymi: życzliwość, uczynność, szanowanie siebie i innych;]

• potrafić zagospodarować „czasem wolnym”;

• znajomość i realizacja dwóch wolności - w aspekcie pozytywnym „do” i negatywnym „od”;

• pracować z ideą „zbawienia siebie i innych”;

• dbać o siebie w wymiarze fizycznym, intelektualnym i duchowym;

Por. Gerd Mietzel, Wprowadzenie do psychologii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000, s. 57.

Por. Henryk Muszyński, Istotne wymiary formacji kapłańskiej, w: Ateneum kapłańskie 504, Rok 1994, s. 240.

Por. Tamże, s.239.

Por. Krzysztof Dyrek, Formacja ludzka do kapłaństwa, Wydawnictwo WAM, Kraków 1999, s. 54.

Por. Por. Henryk Muszyński, Istotne wymiary formacji kapłańskiej, w: Ateneum kapłańskie 504, Rok 1994, s. 240-243.

Por. Richard P. Vaughan, Poradnictwo pastoralne a zaburzenia osobowości, Wydawnictwo WAM, Kraków 1999, s. 32-36.

Por. Tamże, s. 42-46.

Por. Tamże, s. 47-55.

Por. Tamże, s. 56-57.

Por. Tamże, s. 65-70.

Por. Tamże, s.70-76.

Por. Tamże, s. 87-88.

Por. Tamże, s. 121-122.

„Ogólna Instrukcja Katchetyczna:” z 1971; Adhortacja „Catchesi Tradendae” z 1979; „Dyrektorium ogólne o katechizacji”, 1997, Kongregacja ds. Duchowieństwa

Patologia - cierpienie z powodu występowania danego zachowania (nie jest warunkiem koniecznym patologii), trudności w przystosowaniu, brak zdolności do pracy i utrzymywania satysfakcjonujących kontaktów z ludźmi, nieracjonalnosć i dziwaczność zachowań: zaburzenia myślenia nieprzewidywalność zachowań i utrata kontroli nad nimi, wyrazistość i niekonwencjonalnosć zachowań, dyskomfort obserwatora, naruszanie ideałów i norm moralnych.

Interwencja kryzysowa, jako forma pomocy psychologicznej, polega na kontakcie terapeutycznym, skoncentrowanym na problemie wywołującym kryzys, czasowo ograniczonym, w którym dochodzi do konfrontacji osoby z kryzysem i do jego rozwiązania. Redukcja symptomów i przywrócenie równowagi psychicznej zapobiega dalszej dezorganizacji. (W. Badura - Madej (1996)) Interwencja kryzysowa to działalność prewencyjna, związaną z prewencją wtórną - zapobieganiem pogłębianiu się patologii w konsekwencji nierozwiązanych kryzysów,

Diagnoza w psychologii polega na opisie pozytywnych i negatywnych właściwości psychicznych oraz psychologicznych mechanizmów funkcjonowania jednostki , wyjaśnianiu problemów w funkcjonowaniu tej jednostki oraz prognozie skutków zachowań i zjawisk i możliwości modyfikowania tego co problematyczne w funkcjonowaniu

Szaman - osoba pełniąca funkcję religijną polegającą na sformalizowanej i instytucjonalnej więzi ekstatycznej z istotami nadludzkimi lub duchami przodków. Osoba szamana, cechuje się:

• Szaman działa poprzez ekstazę. Polega ona na wejściu w trans poprzez rytmikę tańca, lub uderzania w bębenek, podczas którego szaman doznaje duchowego opuszczenia własnego ciała. Pozwala mu to na wejście w kontakt ze światem nadludzkim, podjęcie podróży do nieba, bądź zejścia do świata podziemnego, napotkania duchów opiekunów, zaprzyjaźnionych bądź też wrogich i wykonania swej misji.

• Szaman posiada więzi na "tamtym świecie". Siła szamana polega na posiadaniu właściwych układów z poteżnymi i wpływowymi w zaświatach duchami. Walcząc z niektórymi z nich, szaman wspiera się sojuszami z innymi. Dlatego też szamanem nie jest ten, kto chce, lecz ten, który został przez duchy wybrany i wprowadzony w "tamten świat".

• Szaman jest trwałym elementem życia społecznego, jego instytucja jest nieodzowną dla jego wspólnoty. Dzięki inicjacji, szaman posiada właściwą wiedzę, potrzebną w trudnych sytuacjach, gdy musi wyruszać w zaświaty aby pomóc jednostkom, bądź całej swej wspólnocie.

• Szaman działa z pobudek altruistycznych. Na ogół jego dwie najważniejsze funkcje to:

• odprowadzanie umarłych w zaświaty. Umarli potrzebują opieki w swej ostatniej drodze, gdyż zanim nie dojdą do jej końca, czyhają na nich wielkie niebezpieczeństwa. Szaman przeprowadza dusze zmarłych przez zaświaty, do bram ich miejsca odpoczynku;

• przywracanie zbiegłej duszy osobom chorym. Choroba jest na ogół wywołana odejściem duszy, bądź wyniszczaniem duszy przez złego ducha, rola szamana polega na odnalezieniu błąkającej w zaświatach duszy i sprowadzeniu do chorego, ewentualnie pokonaniu złych, nieprzychylnych i szkodzących duchów.

Psychologia pastoralna

Opr. Marcin Balawander sdb

18

Cechy te są zapomnieniem o sobie. Neurotyk nie zna takich cech.

---