UNIWERSYTET
JANA KOCHANOWSKIEGO W KIELCACH
FILIA W PIOTRKOWIE TRYBUNALSKIM
Wydział Nauk Społecznych
Kierunek: Stosunki Międzynarodowe
Specjalność: Bezpieczeństwo i porządek publiczny
Kształtowanie otoczenia prawnego wymiany handlowej z zagranicą - oddziaływanie państwa na sferę
handlu zagranicznego.
Opracowanie:
Banaszczyk Milena
Sowa Karol
Piotrków Trybunalski
2013
Handel zagraniczny - jest to odpłatna wymiana towarów podmiotów gospodarczych danego kraju z podmiotami zagranicznymi. Pojęcie „handel zagraniczny” obejmuje wszystkie rodzaje działalności związane z utrzymaniem stosunków gospodarczych z zagranicą.
Rola handlu zagranicznego w gospodarce kraju
Udział gospodarki narodowej każdego kraju w stosunkach ekonomicznych, nawiązywanych na forum międzynarodowej działalności gospodarczej, przynosi jej konkretne i wymierne korzyści. Dostrzegać je należy przede wszystkim jako:
Wpływ na poprawę efektywności gospodarowania
Zmianę wielkości dynamiki dochodu narodowego
Zmianę struktury dochodu narodowego.
Wpływ handlu zagranicznego na zwiększenie efektywności gospodarowania
Wyraża sie to zwiększeniem poziomu racjonalności użytkowania posiadanego zasobu czynników produkcji w danej gospodarce narodowej, opierających się głownie
na specjalizacji międzynarodowej. Istotą specjalizacji międzynarodowej jest to, aby poszczególne kraje rezygnowały z wytwarzania niektórych towarów i zaspokajały swoje potrzeby w tej dziedzinie dostawami z zagranicy. Oznacza to, że dany kraj powinien produkować jedynie część potrzebnych mu dóbr, lecz za to w ilościach pozwalających
na pełne zaspokojenie potrzeb importowych innych państw. Urzeczywistnienie tych zamiarów jest jednak procesem długotrwałym. O jego przebiegu decydują zarówno czynniki rynkowe, jak i działania interwencyjne państwa. Ich wynikiem jest ukształtowanie się takiej struktury gospodarki kraju, a zwłaszcza jej sfery wytwarzania, która stworzy przewagę nad gospodarkami innych krajów. Znaczący jest także wpływ handlu zagranicznego
na efektywność gospodarowania przez konkurencyjność towarów zagranicznych na rynku krajowym. Towary te mogąc zaspokoić potrzeby społeczne, wpływają pozytywnie na koszty wytwarzania oraz jakość dóbr krajowych. Ich producenci bowiem, chcąc się utrzymać
na rynku, zostają zmuszeni do podnoszenia efektywności wytwarzania i dystrybucji swoich dóbr. Będzie to jednak mieć miejsce tylko wówczas, gdy zostaną zapewnione warunki konkurencji między tymi dobrami.
Wpływ handlu zagranicznego na wielkość i dynamikę dochodu narodowego
Wpływ handlu zagranicznego na wielkość dochodu narodowego jest dostrzegany zarówno ze strony podaży, jak i ze strony popytu. W rzeczywistości współczesnego świata, każda gospodarka narodowa w większym lub mniejszym zakresie prowadzi wymianę handlową z zagranicą. Ukształtowane w jej wyniku wielkości eksportu i importu wpływają na wielkość dochodu narodowego.
Wpływ handlu zagranicznego na zmianę struktury dochodu narodowego
Handel zagraniczny przyczynia się także do zmiany struktury wytwarzanego i podzielonego dochodu narodowego. Najbardziej znaczące są one w odniesieniu do podzielonego dochodu narodowego. Rola handlu zagranicznego wy tym zakresie ujawnia się przede wszystkimi przez obroty handlowe z zagranicą, a zwłaszcza realizację importu, który czasami bardzo istotnie wzbogaca strukturę dochodu narodowego podzielonego. W najgorszym przypadku jest nim niezbędny import, czyli przewóz z zagranicy surowców mineralnych i rolniczych, niemożliwych do wytworzenia ze względu na warunki danego kraju. Handel zagraniczny przyczynia się również do transformacji struktury dóbr konsumpcyjnych wytwarzanych w danym kraju. Ma to miejsce wówczas, gdy w krótkim czasie nastąpią tak wielkie przesunięcia struktury produkcji do istniejących potrzeb (np. Spowodowanych zmianami mody, ujednoliceniem gustów).
Równie znaczący jest wpływ handlu zagranicznego na strukturę wytwarzania w gospodarce żywnościowej, a zwłaszcza w rolnictwie. Pozwala on rozwiązywać problemy niedoboru niektórych artykułów rolnych powstałych wskutek załamania się produkcji rolniczej pod wpływem niewykorzystanie warunków atmosferycznych w danym kraju. Wyraża się to uczestnictwem w dostosowaniu struktury podaży płodów rolnych do tradycyjnej struktury ich spożycia.
Oddziaływanie państwa na sferę handlu zagranicznego
Polityka autonomiczna- obejmuje wszystkie środki i narzędzia, które Wspólnota stosuje
w stosunku do eksportu i importu, a które nie wynikają z ustaleń traktatowych. Ma ona duże znaczenie ma ona dla ochrony przed szkodami wywołanymi przez import z państw trzecich. Może ona przybierać charakter:
Dyskryminacyjny - w stosunku do krajów niebędących członkami WTO, nieprzestrzegających zasad obowiązujących w tej organizacji lub nieobjętych klauzulą najwyższego uprzywilejowania.(np. polityka wobec Korei Północnej);
Preferencyjny - gwarantuje krajom trzecim preferencje handlowe, przekraczające swym zakresem uzgodnienia traktatowe. Aktualnie preferencje takie udzielone są 128 krajom i 22 regionom zależnym i mają głównie formę preferencji celnych.
Zagraniczną politykę ekonomiczną państwa można podzielić na politykę autonomiczną (prowadzoną przez autonomiczne posunięcia państwa) i politykę umowną, inaczej konwencyjną (zawierane są umowy międzynarodowe z innymi państwami. Obie polityki bardzo ściśle łączą się ze sobą. Działania podejmowane w zakresie autonomicznej polityki handlowej (np. cła, ograniczenia importowe) mogą stanowić podstawę przyszłej umowy między państwami o złagodzenie pewnych autonomicznych posunięć i pogodzenia interesów umawiających się stron. Na przykład zawarty w 1947 roku Ogólny Układ Taryfowo-Handlowy (GATT) zobowiązywał uczestniczące w nim kraje do obniżek ceł, odchodzenia od ograniczeń ilościowych i liberalizacji polityki handlowej. Działo się
to w wyniku tzw. „rund negocjacyjnych”. Podobnie do liberalizacji polityki handlowej zobowiązywała Europejska Wspólnota Gospodarcza (a obecnie Unia Europejska),
a także strefy wolnego handlu działające w różnych rejonach świata. Od stycznia 1995r. GATT został zastąpiony przez Światową Organizację Handlu (WTO) otwierając nowy rozdział w zakresie polityki handlowej krajów członkowskich WTO .
Wspólna Polityka Handlowa (WPH) reguluje stosunki gospodarcze miedzy Unią Europejską a państwami trzecimi. Jej celem jest oddziaływanie na rozmiary, kierunki oraz strukturę obrotów handlowych Wspólnoty z zagranicą. Jest to zespół zagadnień należący do I filaru, leży więc w kompetencjach Wspólnoty Europejskiej.
Wspólnota Taryfa Celna zawiera dwie podstawowe kolumny stawek celnych, tj. stawki konwencyjne i autonomiczne. Stawki konwencyjne stosowane są w imporcie z krajów należących WTO lub którym została przyznana Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania (KNU). Stawki autonomiczne stosowane są względnie rzadko wobec państw, którym Wspólnota nie przyznała Klauzuli Najwyższego Uprzywilejowania.
Handel z krajami z Unii Europejskiej
Z dniem wstąpienia Polski do Unii Europejskiej nasz kraj stał się częścią tzw. jednolitego rynku (zwanego również rynkiem wewnętrznym albo wspólnym) UE. Dla osób prowadzących działalność polegającą na obrocie handlowym z 26 państwami członkowskimi UE oznacza to następujące zmiany:
Na granicach z państwami członkowskimi nie przeprowadza się już kontroli celnych, gdyż pomiędzy krajami Unii obowiązuje swobodny przepływ towarów (poza drobnymi wyjątkami), co oznacza, że nie obowiązują również żadne bariery pozataryfowe, np.: kontyngenty, cła antydumpingowe, przestał tez obowiązywać dokument SAD (pozostaje on natomiast ważny w wymianie handlowej z krajami trzecimi, nie będącymi członkami UE,
Niezależnie od tego, które państwo członkowskie jest odbiorcą towaru, towar ten podlega jednakowym wymogom w zakresie wymogów technicznych
Prowadzenie działalności jest uzależnione od posiadania numeru NIP opatrzonego przedrostkiem PL, wymagana jest też rejestracja działalności
we właściwym urzędzie skarbowym
W wymianie handlowej pomiędzy krajami UE przestają obowiązywać pojęcia: eksport, zastąpiony pojęciem dostawa wewnątrz wspólnotowa (i wywóz dla celów statystycznych) i import, zastąpiony pojęciem nabycie wewnątrz wspólnotowe (i przywóz dla celów statystycznych). Od 1 maja 2004 r. eksport i import oznaczają wymianę handlową z krajami spoza Unii Europejskiej
(z Rosją, Stanami Zjednoczonymi itd.),
Pojawiają się nowe obowiązki sprawozdawcze:: podatkowe i statystyczne (deklaracja Intrastat),
Handel z krajami spoza Unii Europejskiej ( krajami trzecimi)
Import
Podstawowym instrumentem polityki handlowej w dziedzinie importu jest wspólna taryfa celna. Stawki celne w niej określone są takie same dla wszystkich państw członkowskich UE i nie mogą być podnoszone (wynika to z zobowiązań międzynarodowych Unii Europejskiej). Dla importerów stanowi to gwarancje stabilności i przewidywalności warunków wymiany. Główną stawką w imporcie z krajów trzecich jest stawka KNU. Stawka KNU oparta jest na zasadzie Klauzuli najwyższego uprzywilejowania, która zobowiązuje
do traktowania partnerów handlowych pod względem ceł i innych warunków handlu nie gorzej niż jakiegokolwiek najbardziej uprzywilejowanego kraju. Wyjątkiem od KNU są strefy wolnego handlu i System Powszechnych Preferencji Celnych (GSP).
W przypadku artykułów przemysłowych większość importu odbywa się na warunkach bezcłowych ze względu na rozbudowany system preferencji (udzielanych partnerom handlowym jednostronnie, dwustronnie, czy też w ramach porozumień wielostronnych) oraz system zawieszeń celnych. W 2009 r. ograniczenia ilościowe importu (kontyngenty) obowiązują jedynie w przywozie tekstyliów i odzieży z Białorusi (kontyngent ilościowy, limity na uszlachetnianie bierne), Korei Płn. (kontyngent ilościowy), Uzbekistanu (nadzór licencyjny) oraz wyrobów ze stali z Rosji i Kazachstanu, wyroby stalowe podlegają ponadto nadzorowi importu opartemu na systemie single-checking (ze wszystkich kierunków importu z wyjątkiem Rosji i Kazachstanu). Import towarów przemysłowych jest w znacznie większym stopniu zliberalizowany niż import towarów rolnych.
Eksport
Przyjęcie systemu wspólnej polityki handlowej przez Polskę oznacza także przyjęcie zasad polityki eksportowej. Każdy towar opuszczający obszar celny UE poprzez obszar celny Polski, jest poddawany nadzorowi celnemu i podlega normalnej procedurze celnej, w której wykorzystuje się deklarację eksportową składającą się z dokumentu SAD oraz innych niezbędnych dokumentów.
Od 14 stycznia 2005 roku obowiązują nowe formularze w zakresie spraw celnych, dla przedsiębiorców realizujących obrót towarowy z zagranicą z krajami trzecimi. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2004 roku zawiera wzory 31 nowych formularzy (Dz. U. Nr 238, poz. 2824).
Wspólnota nie stosuje ceł i innych opłat eksportowych.
Zgodnie z regułą swobodnego eksportu Wspólnota nie stosuje barier ilościowych w wywozie towarów poza obszar UE. Tylko w wyjątkowych, określonych sytuacjach, ustanawiane są ograniczenia wywozu, które mogą przyjmować formę:
Zakazu eksportu,
Pozwoleń wywozu (authorisations) i licencji wywozowych,
Nadzoru statystycznego przedsiębiorcy (w tym również przewoźnicy, spedytorzy lub agenci celni), posiadający świadectwa
Instrumenty polityki handlowej
Cła - jest najprostszym instrumentem polityki handlowej. Oznacza obciążenia podatkowe przy imporcie produktów. Cło od ilości stanowi stałą opłatę nakładaną na każdą jednostkę produktu importowanego, cło od wartości stanowi opłatę stanowiącą ułamek wartości produktu importowanego.
Ograniczenia ilościowe - inaczej kontyngenty lub kwoty importowe, oznaczają wprowadzenie górnego pułapu importu określonych towarów do danego kraju.
Bariery pozataryfowe - to przepisy administracyjne dyskryminujące towary zagraniczne
w porównaniu z krajowymi.
Subwencje eksportowe - to różne formy pomocy finansowej, udzielanej przez państwo krajowym eksporterom w celu wzmocnienia ich pozycji konkurencyjne wobec producentów zagranicznych
Ogólny podział środków polityki handlowej jest następujący:
Środki taryfowe |
Środki nie taryfowe |
|
|
Para taryfowe |
Poza taryfowe |
|
|
|
Kurs walutowy w wymianie handlowej
Kurs walutowy jest najważniejszą normą sterującą handlem zagranicznym. Przez kurs walutowy powszechnie rozumie się stosunek, w jakim dokonuje się wymiany określonej ilości danej waluty na jednostkę innej waluty. W gospodarce rynkowej kurs walutowy jest zatem ceną pieniądza zagranicznego, która może być efektywnie płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty zagranicznej lub waluty zagranicznej za jednostkę waluty krajowej.
W gospodarce doskonale konkurencyjnej ceny tych walut równoważą samoczynnie popyt
i podaż na rynku walut zagranicznych. Mechanizm osiągania równowagi popytu i podaży
na międzynarodowym rynku walutowym można stosunkowo łatwo wyjaśnić na przykładzie uproszczonego modelu wymiany walutowej między dwoma suwerennymi krajami. Innymi słowy pod pojęciem kursu waluty rozumie się cenę jednej waluty wyrażonej w drugiej walucie. Kurs waluty spełnia dwie ważne funkcje: informacyjną i cenotwórczą. Kurs waluty służy do przeliczania cen zagranicznych na ceny krajowe i odwrotnie. Kurs waluty wpływa bezpośrednio na ceny towarów w handlu zagranicznym i ceny walorów obcych na rynku wewnętrznym oraz pośrednio na ceny towarów przeznaczonych na rynek wewnętrzny.
Na poziom kursu walutowego wpływa szereg czynników ekonomicznych, politycznych
i psychologicznych. Najważniejszymi czynnikami ekonomicznymi wywierającymi bezpośredni wpływ na poziom kursu waluty są: podaż i popyt na waluty obce na krajowym rynku walutowym, stan bilansu handlowego i płatniczego, różnice w stopach procentowych
i stopach inflacji między danym krajem a innymi krajami, poziom cen w kraju i za granicą, przepływy kapitałów, stopień reglamentacji walutowej, polityka walutowa i pieniężno-kredytowa (restrykcyjna bądź ekspansywna) oraz stan koniunktury i działalności gospodarczej w kraju, a także w krajach, z którymi utrzymuje on stosunki ekonomiczne
i finansowe
Uwzględniając występujący system kształtowania kursu walutowego zauważamy bardzo istotny wpływ tego kursu na opłacalność wymiany handlowej z zagranicą. Kurs ten oddziałuje na poziom cen w eksporcie i imporcie wpływając na równowagę płatniczą kraju. Deprecjacja (obniżka kursu)waluty krajowej prowadzi do spadku cen eksportowych i wzrostu cen importowych. Z kolei aprecjacja(wzrost cen) pociąga wzrost cen w eksporcie i spadek cen
w imporcie. Kształtuje to bilans handlowy i kapitałowy. Z stąd też kształtowanie się kursu walutowego i oddziaływanie na ten kurs za pomocą różnych instrumentów a także kształtowania różnych warunków wymiany z zagranicą jest przedmiotem zainteresowania rządów i przedsiębiorstw.
System Powszechnych Preferencji Celnych
|
Angielskie - Generalized System of Preferences , w skrócie GSP czyli System Powszechnych Preferencji Celnych jest to - system autonomicznych, przyznawanych jednostronnie przez Wspólnotę, krajom słabiej rozwiniętym, preferencji celnych, wprowadzony po raz pierwszy w 1971. Zakłada on stosowanie obniżonych stawek celnych, ustalanych
System preferencji celnych w UE
Wspólnota zawiera różnego rodzaju umowy handlowe, będące wynikiem zróżnicowanej polityki handlowej prowadzonej wobec państw trzecich. Umowy te mają charakter nie preferencyjny (regulują handel zgodnie z zasadą Klauzuli Największego Uprzywilejowania) lub preferencyjny. Umowy preferencyjne polegają na określonych ułatwieniach w handlu pomiędzy UE a krajami trzecimi lub są jednostronnie udzielane przez UE drugiej stronie.
|
J. Dudziński, R. Knap, Handel Zagraniczny, Wydawnictwo Zachodniopomorskiej Szkoły Biznesu, Szczecin 1999, s. 7.
(por. Sołdaczuk 2000: 302-304). http://www.mojasocjologia.pl/articles.php?article_id=483
Marek Tałasiewicz, Wspólna Polityka Handlowa, https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:g9m2zAY4XeIJ:www.zpsb.szczecin.pl/uploads/jean_monnet/wspolna%2520polityka%2520handlowa%2520-%2520mtalasiewicz.pdf+&hl=pl&gl=pl&pid=bl&srcid=ADGEESiS8H9UCPnF45DqtGkl-et_FjwcdIcFdcTAWsm7Ul4WcNCK54KNpfdptRMT13aKRVVlKg1EJqSUhOZ5IGqE3Ev
E. Najlepszy, Zarządzanie finansami międzynarodowymi. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
Begg D., Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003, str. 405-406
Słownik Encyklopedyczny UNII EUROPEJSKIEJ Wydawnictwo Europa
http://www.cie.gov.pl
1