Środki dydaktyczne umożliwiające poznanie fizycznych i biologicznych własności środowiska. Bogacenie orientacji dziecka w otoczeniu społecznym.
Poznawanie przez uczniów fizycznych własności środowiska.
W kontakt z przyrodą uczeń wchodzi przy pomocy nauczyciela. Od nauczyciela więc zależy, czy uczniowie wykorzystują swoje potencjalne możliwości w zakresie obserwowania procesów przyrodniczych. Od organizacji lekcji zależy, czy obserwacja jakościowa i ilościowa będzie zajęciem przyjemnym, interesującym. Przede wszystkim zaś przynoszącym konkretne wyniki. Program klasy obfituje w wiele różnorodnych problemów fizycznych i elementarnych problemów chemicznych. Sprzymierzeńcem nauczyciela może być ciekawość dzieci, dominująca często nad innymi motywami postępowania. Od metod stosowanych przez nauczyciela, zależy czy ciekawość będzie częstym motywem postępowania dzieci, oraz, czy stanie się podstawą dziecięcych odkryć. Środki naturalne, dobrze znane, ale interesujące, skłaniające do manipulacji i zabawy, kierują proces kształcenia na tory odkryć. Zestawienie środków dydaktycznych umożliwiających poznanie podstawowych zjawisk fizycznych występujących w treściach klasy I-III:
Różne- badanie budowy termometrów, mierzenie temperatury w różnych częściach klasy, na podwórzu itd.
Czajnik i zlewka żaroodporna-obserwacja zjawiska parowania i wrzenia wody
Czajnik, lusterko-obserwacja zjawiska skraplania
Wysoka zlewka z oliwą i kroplomierz-obserwacja ruchu kropel wody (model kropel deszczu)
Lodówka-obserwacja powstawania lodu i szronu
Narzędzia ogrodnicze-analiza działania narzędzi, jako maszyn prostych
Klocki, sznurek, bateryjka i silniczek-rola źródeł energii w mechanizacji pracy
Słoiczki, doniczki z różnymi glebami-obserwacja zjawiska rozpuszczalności na przykładach: cukru, soli, nawozów sztucznych
Waga, menzurki z wyraźną podziałką- badanie transportu wody i roztworów wodnych w różnych glebach: szacowanie objętości cieczy, szacowanie objętości wypartej przez różne ciała wody.
Funkcja omówionych tu środków polega na umożliwieniu uczniom poznania rzeczywistości, nie wiedzy o rzeczywistości. Przy umiejętnie dobranej strategii kształcenia, środki te wpłynąć mogą także na kształtowanie emocjonalnego stosunku do przyrody oraz kształcenie działań przetwarzających rzeczywistość przyrodniczą.
Poznawanie przez uczniów biologicznych własności środowiska.
Otaczające nas środowisko biologiczne, na które składają się zróżnicowane siedliska wraz z charakterystyczną dla nich roślinnością i zwierzętami, umożliwia byt człowieka. Poznanie środowiska biologicznego i reprezentujących je form żywych jest jedynym z podstawowych założeń dydaktycznych programu nauczania biologii z higieną, opartego na propedeutycznym wprowadzeniu wymienionych problemów już w klasach I-III.
W poglądowym nauczaniu doniosłą rolę przypisuje się poznawczej analizie środowiska życia uczniów, a więc ich najbliższego otoczenia, okolicy, w której mieszkają i uczęszczają do szkoły. Z najbliższym środowiskiem wiąże się zasób ich doświadczeń. Omawianie faktów i zjawisk znanych dobrze uczniom z obserwacji praktycznych, korzystanie z elementów ich wiedzy prowadzi do wzbogacania jej zakresu i rozwijania zainteresowań na drodze stymulacji emocjonalnej.
Opracowując treści programu szkolnego wskazane jest nie tylko wykorzystywanie zespołu odpowiednich obiektów znajdujących się w najbliższej okolicy, lecz równocześnie kształtowanie świadomego i aktywnego stosunku uczniów do środowiska, jako całości przez podejmowanie prób konkretnej analizy działalności ludzkiej, w swej istocie szkodliwej lub pożytecznej, do porównywania wyników tego oddziaływania i oceny. Wykorzystanie wiedzy nabytej poza szkołą uczniów jest cennym elementem nauczania aktywizującego. Warto zwrócić uwagę na celowość zróżnicowania zakresu treści merytorycznych ujętych w programie nauczania, realizowanych w szkołach wiejskich i miejskich. Uczniowie szkół wiejskich , w porównaniu z uczniami szkół miejskich , zwykle lepiej orientują się w problemach rolnictwa i hodowli.
Klasyfikacja środków dydaktycznych :
Środki wizualne:
okazy żywe i zakonserwowane ( np. nasiona warzyw, rośliny sadownicze dzioby i kończyny ptaków),
tablice , przezrocza, fazogramy, atlasy i inne ( np. chwasty- tablice lub przezrocza, atlas warzyw, atlas ptaków),
Środki audytywne:
Płyta gramofonowa, kaseta z nagraniami głosów zwierząt, nagrania wierszy i piosenek o tematyce przyrodniczej Środki audiowizualne: filmy dźwiękowe
Środki pomocnicze i techniczne:
środki pomocnicze i materiały ( np. akwaria, karmniki konewki)
techniczne środki nauczania (lupy, lornetka, telewizor, aparat).
Bogacenie orientacji dziecka w otoczeniu społecznym
Przy poznawaniu środowiska społecznego zawsze wchodzimy od otoczenia , w którym uczniowie żyją. Wszechstronna znajomość najbliższego środowiska jest podstawą, na której opieramy się przy wprowadzeniu coraz to nowszych wiadomości i umiejętności. Lekcje poświęcone poszerzaniu orientacji dziecka w otoczeniu społecznym poprzez zaznajamianie go z sytuacjami społecznymi, z ludźmi, ich życiem i pracą będą się zdecydowanie różnić pod względem form, metod, konkretyzacji zadań dydaktyczno-wychowawczych. Program przedmiotu jest jednakowy dla całej Polski lecz zupełnie odmienne są warunki jego realizacji na wsi, małym miasteczku czy w wielkim mieście. Inaczej będziemy organizować pracę poznaczą w dużej szkole a inaczej w małej szkole. Inne doświadczenia życiowe, inne wyobrażenia i pojęcia mają uczniowie z przemysłowych rejonów Polski w porównaniu z dziećmi żyjącymi w rejonach górskich, rolniczych, we wsiach osłoniętych lasami. Trzeba zorientować się , które zadania mogą być dla uczniów łatwe, a które trudne i w zależności od tego planować wymiar czasu, jaki się powinno przeznaczyć na ich realizację. Przewiduje się dość duże różnice w realizacji programu ki I-III w szkołach miejskich i wiejskich. Nauczyciel szkoły miejskiej będzie musiał dla swoich uczniów zorganizować wycieczkę na wieś , do ogrodnika, do gospodarstwa hodowlanego aby pokazać prace w zawodach rolniczych. I odwrotnie, dzieci wiejskie powinny pojechać na wycieczkę do miasta, aby poznać jego właściwości, porównać miasto ze wsią, zapoznać się z pracą w fabryce, zobaczyć jak wygląda życie w większym skupisku, jaka jest architektura itp. Doskonałym sposobem poznawania miasta przez dzieci wiejskie i wsi przez dzieci miejskie jest dłuższa współpraca szkół lub klas z obydwu środowisk. Zmierzamy do tego aby budzić u uczniów przekonanie , że ludzie są gospodarzami w terenie, w którym mieszkają i pracują, że tylko dzięki swoim wysiłkom wspólnej pracy mogą żyć lepiej i wygodniej. Chociaż przygotowanie dziecka do życia w społ. Opiera się w głównej mierze na obserwacjach bezpośrednich i praktycznym włączaniu go w życie środowiska, jednak niemałe znaczenie mają także obserwacje zdobywane drogą pośrednią. Dokonuje się ich biorąc pod uwagę określone walory środowiska lokalnego, w którym rosną i rozwijają się dzieci oraz ich ogólny rozwój umysłowy i życiowe doświadczenia.