ZAGADNIENIE 6
RUCHY FUNDAMENTALISTYCZNE I IDEA PAŃSTWA WYZNANIOWEGO W MAGHREBIE ( ALGIERIA, TUNEZJA, MAROKO, LIBIA ).
Maghreb - (z arabskiego zachód) - określenie stosowane przez Arabów w stosunku do regionu północno-zachodniej Afryki, powstałe w czasie ekspansji arabskiej w średniowieczu. Nazwa ta przyjęła się również w językach europejskich i odnosi się obecnie do Maroka, Algierii, Tunezji, czasem także Libii.
Obecnie islam wyznaje 40 proc. mieszkańców Afryki, podczas gdy chrześcijaństwo 32 proc, a religie tradycyjne 28 proc. Do najbardziej zislamizowanych należą kraje Maghrebu, strefy Sahelu (od Senegalu po Sudan), Somalia oraz nadmorskie rejony Kenii i Tanzanii. Afrykański islam jest bardzo zróżnicowany. Mamy tam bardzo skrajny, uciekający się do terroryzmu, islam Algierii i Libii Kadafiego, dość „liberalny” i otwarty islam tunezyjski. Niezwykle ciekawy jest z kolei tzw. „czarny islam” (obejmujący obszary Sahelu i Sahary, Afrykę Wschodnią i Zachodnią) w którym dogmaty i obrzędy islamu łączą się z wierzeniami animistycznymi (np. wiarą w duchy przodków) i rodzimymi rytuałami magiczno-religijnymi. Ten ostatni typ islamu pokrywa się zresztą w dużej mierze z obszarem występowania kultury Bantu, która była bardzo pokojowa, oparta na zasadzie współpracy i współdziałania. Afrykański islam wykazuje też dużą elastyczność, lepiej niż chrześcijaństwo adaptując lokalne obyczaje (np. poligamię), czy gdy nie zmusza kobiet do noszenia zasłon.
W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat ekspansja islamu w Afryce nabrała gwałtownego przyspieszenia. W krajach, gdzie miał on dotychczas porównywalną liczbę wiernych z innymi religiami, zaczął wielokrotnie zdobywać dominację, pojawiając się jednocześnie w regionach, w których dotychczas niemal nie występował. Nie byłoby to może wielkim problemem gdyby nie fakt, że gros nowych konwersji na islam jest dziełem wahhabitów - najbardziej fundamentalistycznego i agresywnego odłamu tej religii.
ALGIERIA
Rozwój fundamentalizmu islamskiego rozpoczął się w Algierii w 1962 roku, kiedy odzyskała ona swoją niepodległość. W 1965 roku po wojskowym zamachu stanu rządy objęła Rada Rewolucyjna z Huari Bumedienem na czele. Realizowane liczne reformy rolne oraz nacjonalizacja przemysłu spowodowały pogłębianie się kryzysu gospodarczego, a w latach 80- tych nasilenie się konfliktów wewnętrznych. Wówczas dokonała się aktywizacja fundamentalistów islamskich. Nowa demokratyczna Konstytucja ustanowiona w 1989 roku spowodowała chaos polityczny, a na arenę ogólnokrajową wkroczył Muzułmański Front
Ocalenia (FIS). Uzyskując ogromne poparcie wśród społeczeństwa wygrał w 1990 roku wybory lokalne i regionalne. Pod naciskiem świata zachodniego wybory zostały anulowane przez sprawujących w Algierii władzę wojskowych, którzy od 1992 roku ponownie przejęli pełnię władzy. Odsunięcie od władzy zwolenników ”muzułmańskiego wyzwolenia'' Algierii nie zakończyło działalności fanatyków religijnych. Kraj pogrążył się w wyniszczającej wojnie domowej, podczas której terroryści islamscy rozpętali falę terroru, dokonując serii masakr na ludności wsi i małych miasteczek oraz zamachów w wielkich miastach. Odpowiedzią władz były
krwawe represje. Konflikt, w którym życie straciły dziesiątki tysięcy ludzi trwa nadal, choć stracił nieco na swej intensywności.
Równolegle na terenie Arabii Saudyjskiej rozwijała się Hizb ut-Tahrir - Partia Islamskiego Wyzwolenia. Wraz ze swoim programem w błyskawicznym tempie rozprzestrzeniała się ona we wszystkich krajach muzułmańskich Bliskiego Wschodu, dotarła także do Afryki. Postulaty Hizb ut-Tahrir przyjęły radykalne grupy w Libii, Sudanie, Tunezji oraz Algierii.
Algierscy działacze Partii Islamskiego Wyzwolenia dążą do wprowadzenia rządów szariatu w ,,ummie'' społeczeństwie muzułmańskim, oraz rozszerzania ummy na cały świat. W konsekwencji chcą doprowadzić do zniesienia ustroju demokratycznego, który w ich mniemaniu jest degradacją dla cywilizacji (islamskiej).
W broszurach partii o celu działalności pisze się: ,,Jej [partii] celem jest powrót na drogę
islamską i przekazanie całemu światu muzułmańskiego przesłania.
Oznacza to powrót wszystkich muzułmanów należących do Dar-ul-islam (obszar zamieszkany przez muzułmanów, tzw. Dom Pokoju) i zamieszkujących w emigracyjnych społecznościach muzułmańskich na drogę czystego islamu, tak by wszystkie obszary ich życia były regulowane postanowieniami szariatu [...] Partia dąży do prawdziwego ożywienia ummy poprzez oświeconą myśl. Pragnie jej powrotu do przeszłej wielkości i chwały, by wydarła ona stery władzy z rąk innych państw i narodów, i by powróciła na należne jej miejsce najsilniejszego państwa na świecie, jak to już było w przeszłości, kiedy rządziła światem według prawa islamu. [Partia] stara się także przywrócić ludzkość pod rządy islamskie i chce poprowadzić ummę ku walce z kurf (niemuzułmańskie religie), jego systemem i filozofią, by islam ponownie obejmował cały świat".
Postulaty wygłaszane przez ortodoksyjnych działaczy islamskich zagrażają także gospodarce algierskiej. Stosunki dyplomatyczne rozwijają się w mikroskopijnym tempie, a sytuacja w kraju nie prognozuje szybkich zmian rozwoju kraju. Charakterystyczne dla współczesnej Algierii są stały kryzys i niedorozwój ekonomiczny, głębokie rozwarstwienie społeczne, anomia mas spowodowana biedą oraz brakiem socjalizacji politycznej i brakiem oświaty oraz, co najważniejsze, fasadowość systemów partycypacji politycznej sprawiająca, i w
świadomości społecznej pozbawionej kultury politycznej, kształtuje się zredukowana do wymiaru ideologii religia.
Algieria, borykając się z problemem fanatyzmu religijnego, ma ogromne trudności z przełamaniem stereotypu kiepsko rozwiniętego państwa afrykańskiego. Pomimo pokojowej integracji i aktywnej działalności międzynarodowej, wciąż ciągnie za sobą brzemię katastroficznych wizji fundamentalizmu islamskiego.
GIA (Zbrojna Grupa Islamska) - organizacja działająca w Algierii, jej przywódcą jest Jamal Zituni. Organizacja walczy o przekształcenie Algierii w państwo wyznaniowe, oparte na regułach Koranu. Jako swoich przeciwników traktuje nie tylko wojsko i policję lecz również nauczycieli, dzieci uczęszczające do laickich szkół, dziennikarzy. W wyniku jej działania śmierć poniosło w ostatnich latach 40 nauczycieli, ponad 100 uczniów, prawie 50 dziennikarzy i pisarzy. Ofiarami terroru GIA są również cudzoziemcy. Od września 1995 roku zginęło ich około 120, w tym ponad 40 Francuzów. Terroryści z tej organizacji zwalczają również konkurentów z Islamskiej Armii Ocalenia. GIA zamordowała jej przywódcę Madaniego Merzoga.
Ta algierska organizacja, będąca skrajnym skrzydłem ruchu islamistycznego, nosi też arabską nazwę el-Djama'a el-Islamia el-Mosaleha lub francuską Groupe Islamiąue Armee (GIA). Swe działania rozpoczęła w grudniu 1992 roku. Atakuje wszystkich przeciwników prawa islamskiego, w tym także przedstawicieli algierskiego aparatu władzy, dziennikarzy, intelektualistów, urzędników, „nieskromne" kobiety, chrześcijan i obcokrajowców. Licznymi ofiarami tej grupy są cywile. Celem GIA jest ustanowienie na terenie Algierii republiki islamskiej. Liczebność tej grupy jest oceniana na około 20 000-25 000 członków. Jeden jej najbardziej aktywnych odłamów stanowi tzw. falanga, zwana Ahouel. Przywódcami organizacji byli m.in. imam Mostafa Bouiali, Dja-mel el-Zitouni (od września 1994 roku do czerwca 1996 roku), potem Antar Zurabi (zabity w roku 1997), jak też Gusmi Szerif i Said Mekhlufi49.
W ostatnich latach Zbrojna Grupa Islamska przeprowadziła serie bardzo brutalnych ataków terrorystycznych, głównie w algierskich wsiach; były to istne masakry - zabijano setki cywilów. Poza tym od zapoczątkowania tej kampanii terroru we wrześniu 1993 roku, członkowie organizacji zabili także ponad stu Europejczyków. Oprócz zwykłych morderstw stosują również zamachy bombowe (głównie bomby w samochodach) i porwania (ofiary porwań są potem najczęściej brutalnie mordowane)50. W grudniu 1994 roku czterech terrorystów z GIA porwało samolot linii Air France na lotnisku w Algierze. Żądali najpierw uwolnienia swoich przywódców wiezionych w algierskich więzieniach, potem umożliwienia im jedynie przelotu do Paryża (później wyszły na jaw ich plany - zamierzali wysadzić samolot nad miastem w „prezencie gwiazdkowym" dla mieszkańców stolicy Francji). Na lotnisku w Marsylii, podczas międzylądowania, samolot został odbity z rąk terrorystów przez francuską jednostkę antyterrorystyczną GIGN51. Ostatnio brak było informacji na temat działalności tej grupy; można więc przypuszczać, że chwilowo pozostaje w „uśpieniu" i przygotowuje się do następnych zamachów.