Spu艣cizna sztuki romantycznej - om贸wienie podstawowych cech epoki na podstawie r贸偶nych dziedzin sztuki
Romantyzm to epoka w rozwoju kultury, kt贸ra mia艂a miejsce w Europie w XIX wieku. Daty pocz膮tkowe i ko艅cowe s膮 przyjmowane z pewnymi odst臋pstwami w zale偶no艣ci od kraju, o jakim mowa, w przybli偶eniu czas trwania przyjmuje si臋 na lata 1820-1860. je艣li przyjrze膰 si臋 rozwojowi kultury i przemianom epokowym uderza naprzemienno艣膰 dominacji rozumu, rozs膮dku, konkretu i nauki z dominacj膮 uczucia, intuicji, duchowo艣ci. Romantyzm niew膮tpliwie nale偶y do tej drugiej grupy, co 艣wietnie oddaj膮 s艂owa Adama Mickiewicza: „czucie i wiara silniej do mnie m贸wi膮 ni偶 m臋drca szkie艂ko i oko”, zawarte w balladzie „Romantyczno艣膰”. S艂owa te pochodz膮 z najm艂odsze fazy romantyzmu w Polsce, ballada ta znalaz艂a si臋 w tomie „Ballad i romans贸w” wydanych w roku 1822, czyli roku uznanym za pocz膮tek romantyzmu w Polsce.
W艂a艣nie owa uczuciowo艣膰, to kierowanie si臋 emocjami stanowi膮 zasadnicz膮 cech臋 romantycznych idea艂贸w przedstawianych w sztuce. Intuicjonizm, a w ka偶dym razie jego podstawowe za艂o偶enia nie stanowi膮 zupe艂nego novum w sztuce, jednak przez romantyk贸w by艂y szczeg贸lnie opiewane. Mi艂o艣膰 stanowi najsilniejszy bodziec. Dla mi艂o艣ci cz艂owiek dopuszcza si臋 najwznio艣lejszych czyn贸w i najohydniejszych zbrodni. Kiedy w gr臋 wchodzi uczucie, rozum nie ma g艂osu. Rozs膮dek ulega sile uczucia. Taki obraz mi艂o艣膰 niszcz膮cej, mi艂o艣ci wszechogarniaj膮cej, kt贸ra stanowi jedyny cel 偶ycia, Stawarza Goethe w „Cierpieniach m艂odego Wretera” , a popularno艣膰 powie艣ci w艣r贸d czytelnik贸w, 艣wiadczy o powszechno艣ci takiego przekonania.
Szczeg贸lnym rysem literatury romantycznej jest zwrot w kierunku ludowo艣ci. Romantycy odkryli warto艣ci tkwi膮ce w kulturze ludowej, dot膮d uznawanej za nisk膮. O艣wiecenie pogardza艂o zabobonami, wierzeniami ludowymi, tak偶e prosta wiejsk膮 tw贸rczo艣ci膮, nie zawieraj膮c膮 偶adnych odniesie艅 do mitologii czy naukowych osi膮gni臋膰. Romantyzm odkry艂 w ludowej kulturze niezwyk艂膮 si艂臋 uczucia, a tak偶e nieska偶on膮 moralno艣膰, twardo karz膮c膮 win臋 i nagradzaj膮c膮 cnot臋. Romantycy ch臋tnie si臋gali do ludowych wierze艅, poniewa偶 by艂y one pozbawione sceptycyzmu, pro艣ci ludzie bez zastrze偶e艅 przyjmowali istnienie duch贸w i zjaw, tak偶e duszk贸w przyrody, nie trzeba ich by艂o przekonywa膰 o istnieniu 艣wiata nadprzyrodzonego. To wykszta艂cona elita odcina艂a si臋 od zabobonu, odrzucaj膮c tym samym sfer臋 duchowo艣ci. Tw贸rczo艣膰 Mickiewicza daje pocz膮tek takiemu zwrotowi w stron臋 folkloru. Poeta przedstawia na przyk艂ad ludowe obrz臋dy dziad贸w, czyli obcowania 偶ywych z duszami zmar艂ych. Zmarli nadal kr膮偶膮 po ziemi, ich obecno艣膰 jest odczuwalna, co wi臋cej 偶ywi mog膮 im jeszcze pom贸c w osi膮gni臋ciu zbawienia. Mickiewicz ch臋tnie te偶 korzysta艂 z ludowych opowie艣ci, dawnych legend jak na przyk艂ad w balladzie „艢wite藕”. Potem ow膮 ludowo艣膰 odnajdujemy te偶 u S艂owackiego, cho膰by w „Balladynie”. Fascynacja folklorem wi膮偶e si臋 tak偶e z poparciem dla ludowej moralno艣ci, prostej, nieodwo艂alnej. Zbrodnia musi zosta膰 ukarana, Balladyna ginie od pioruna, Pani z Ballady „Lilije” zapada si臋 pod ziemi臋.
Ale zostawmy na chwil臋 literatur臋, bo przecie偶 romantyzm obj膮艂 te偶 inne dziedziny sztuki. Mo偶na powiedzie膰, ze tylko romantyzmie architekturze nie odcisn臋艂a trwa艂ego 艣ladu, co jest zrozumia艂e, jako 偶e architektura podlega wolniejszym przemianom, romantyzmie romantyzm trwa艂 zaledwie 40 lat. Malarstwo romantyczne cechuje si臋 utrwalaniem motyw贸w historycznych. Podobnie jak w literaturze historia narodu jest jego dobrem wartym utrwalenia i przekazania przysz艂ym pokoleniom. W historii, szczeg贸lnie tej zamierzch艂ej tkwi duch narodu, jego to偶samo艣膰, charakterystyczne cechy. Pisz膮c o historycyzmie w malarstwie, trzeba wymieni膰 nazwisko J贸zefa Simmlera, wybitnego tw贸rc臋, s艂ynnego mi臋dzy innymi dzi臋ki obrazowi, przedstawiaj膮cemu „艢mier膰 Barbary Radziwi艂艂贸wny”. Inn膮 cech膮 romantyzmu, wyra藕n膮 w literaturze, a obecna te偶 w malarstwie jest mistycyzm. W literaturze by艂 to og贸lny zwrot w stron臋 duchowo艣ci, w malarstwie zaznaczy艂 si臋 przede wszystkim w tematyce religijnej. Tematyka obraz贸w polskich tw贸rc贸w oscylowa艂a tak偶e wok贸艂 motyw贸w mitologicznych, a tak偶e przemian polityczno - spo艂ecznych. Osobna gam臋 obraz贸w tworzy艂o malarstwo batalistyczne, wi膮偶膮ce si臋 z tematyk膮 historyczna oraz pejza偶owe. Przyroda by艂a wa偶nym elementem romantycznej wizji 艣wiata. Gra艂a wa偶n膮 rol臋 w utworach literackich, gdzie bywa艂a grona i tajemnica, ale stanowi艂a tez okazje do wyra偶enia uczu膰 patriotycznych. Poeci opiewali pi臋kno rodzimego krajobrazu, to samo czynili malarze, tylko za pomoc膮 innych 艣rodk贸w wyrazu.
Romantyzm stanowi艂 tak偶e szczeg贸lny okres w sztuce, poniewa偶 w艂a艣nie sztuce i ludziom ja tworz膮cym przyznawa艂 wyj膮tkow膮 w dziejach warto艣膰. Je艣li przypomnimy sobie 艣redniowieczn膮 sztuk臋 anonimow膮, gdzie autor nie podpisywa艂 swego dzie艂a, kt贸re tworzy艂 na chwa艂臋 Bo偶膮, by nie by膰 posadzonym o przesadna dum臋, kontrast ten b臋dzie tym wyra藕niejszy. Romantycy piel臋gnuj膮 kult artysty, demiurga r贸wnego niemal bogom. Dar stwarzania jest darem boskim. Artysta jest wi臋c wybra艅cem, kt贸ry przybli偶a ludziom „zjadaczom chleba” sfer臋 sacrum. Tak zrodzi艂a si臋 koncepcja wieszcza, natchnionego poety, kt贸ry ma prorocze wizje, kt贸remu B贸g objawia przysz艂e dzieje.
Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materia艂u posiada Wydawnictwo GREG. W zwi膮zku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materia艂u w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materia艂u w celu rozpowszechnienia w szczeg贸lno艣ci zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drog膮 elektroniczn膮 i wykorzystywanie materia艂u w inny spos贸b ni偶 dla cel贸w w艂asnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolno艣ci lub pozbawienia wolno艣ci.