ROMANTYZM

1818 r. - Kazimierz Brodziński wydał teoretyczna rozprawę „O KLASYCZNOŚCI I ROMANTYCZNOŚCI TUDZIEŻ O DUCHU POEZJI POLSKIEJ” będącą manifestem

Klasycyzm - nudne, ubite, sztywne ramy

Poruszenie kwestii konfliktu pokoleń, antynomia młodość - starość

Młode pokolenie - ewolucja, nowe idee, zmienność gustów jako cos naturalnego

Idee:

- smutek

- miłość

- niewinność

- serc tkliwych

- wspomnienia

- prostota

- swoboda

- obrazy dzikie

Autor stał na gruncie klasycyzmu, ale sprzyjał romantykom, rozumiał nowa poezję, widział w niej szansę dla rozwoju poezji narodowej.

1822 r. - wydanie przez A. Mickiewicza pierwszego tomu poezji „BALLADY I ROMANSE” w Wilnie. Jest to cykl utworów, inspiracja ludowością. Wywołał ostra krytykę.

Krytyk literatury, Jan Śniadecki, wypowiedział się negatywnie o nowej poezji. Uważał, że:

- czerpie z przeszłości,

- nowatorstwo w zakresie formy i treści,

- odejście od ideałów klasycznych,

- czary, gusła, upiory, zabobony SA wykroczeniem przeciwko zdroworozsądkowej wizji świata,

- wiersze romantyczne mogą obrażać inteligentnych odbiorców,

- burzenie wzorów utrwalonych przez tradycje jest wykroczeniem.

ROMANTYCZNY PRZEŁOM W POEZJI POLSKIEJ

Dokonała się wielka przemiana w estetyce. Cała dotychczasowa literatura opierała swój kunszt na regułach tworzenia. Utwory, które nie respektowały reguł należały do literatury ludowej lub środowiskowej i nie mogły pretendować do miana poezji artystycznej. Tymczasem romantycy odrzucali reguły, a swoją poezje upodabniali do twórczości ludowej różnych narodów. W ten sposób zrywali z wielowiekowa tradycją sposobu tworzenia i dotychczasowym poczuciem piękna.

Romantyzm w Polsce jest ściśle związany z europejskimi ruchami narodowo-wyzwoleńczymi: Wielką Rewolucja Francuską (1789 r.), Wiosna Ludów (1848 r.). Wydarzeniem pokoleniowym, kształtującym narodową literaturę będzie Powstanie listopadowe (1830-1831 r.)

NOWI BOHATEROWIE I NOWY MODEL OBYWATELSKIEJ POSTAWY

Napoleon Bonaparte - wzór postawy; wiązaliśmy z nim nadzieje; romantyzm stawia na indywidualistów

Indywidualizm - odrębność, wybitność, charakteryzuje bohatera romantycznego, kategoria związana ze środkową faza romantyzmu

NOWY MODEL PATRIOTYZMU

Romantycy chcieli ożywić narodowego ducha, pragnęli związać interes narodowy z interesem jednostki. Naród to idea nadrzędna. Wyzwolenie ojczyzny stało się celem literatury romantycznej.

Romantyzm kojarzyć się powinien z patriotyzmem jako ideą nadrzędną. Spisek, bunt, rewolucja - to formy działania, które maja przynieść wyzwolenie. Bunt wobec zastanej rzeczywistości stanie się wyznacznikiem romantycznej filozofii.

ROMANTYCZNE METODY POZNAWANIA ŚWIATA

Oświecenie - świat jest poznawalny

Romantyzm - świata nie da się poznać; świat widzialny jest ściśle związany ze światem niewidzialnym; sny, objawienia, widzenia, przeczucia, intuicja pomagają człowiekowi zrozumieć rzeczywistość.

Mistycyzm - wiara w możliwość osiągnięcia duchowego kontaktu z istotami fantastycznymi, duchami, postaciami nadrealnymi.

Irracjonalizm - zaprzeczenie racjonalizmu, paradoks; tłumaczył zainteresowanie romantyków fantastyką, czarownością; odwołuje się do ludowej wiary w istnienie sił tajemnych.

Historyzm - to koncepcja, która zakłada, że życie człowieka jest ściśle związane z procesami dziejowymi.

Gotycyzm - łączy się z zainteresowaniem kultura średniowiecza, łączy się z filozofią romantyzmu.

Średniowiecze - rycerze, zamki, lochy i tajemniczość inspirowały romantyków.

Mesjanizm - koncepcja historiozoficzna przypisująca Polsce szczególna misje posłannictwa wobec ludzkości. Polska Chrystusem narodów, Naród Wybrany, wyjątkowa rola w Europie.

Prometeizm - społeczna postawa jednostki, która chce poświęcić swoje życie w imię dobra ludzkości.

Ludowość - wiąże się z fascynacja prostotą, kulturą gminu:

- gatunki ludowe: ballady, podania ludowe, legendy

- wierzenia ludowe (zabobony): wiara w gusła, upiory

- strój

- bohaterowie: prości ludzie - pastuszkowie, wiejskie dziewczyny.

Lud stał się dla romantyków wartością najwyższą, a ludowość stała się trwałym elementem naszej narodowej kultury. Powrót do źródeł, do rodzimej kultury.

KONCEPCJA NATURY

Natura jest bytem samoistnym, równoprawnym uczestnikiem świata; przedstawiona jako twór tajemniczy, uduchowiony, żyjący własnym życiem.

Orientalizm - fascynacja bogactwem kultury Wschodu.

NOWA KONCEPCJA POETY JAKO DUCHOWEGO PRZYWÓDCY NARODU

Literatura romantyczna tyrtejska.

---