Kl. 2 TD
Temat: Pozytywizm – filozofia i język epoki.
Czas trwania lekcji: 90 min
Cele:
Główne:
- zapoznanie uczniów z sytuacją społeczną w XIX
- wyjaśnienie nazwy epoki
- zapoznanie uczniów z filozofią omawianej epoki
Operacyjne:
- uczeń krótko charakteryzuje epokę romantyzmu
- uczeń porównuje główne założenie romantyzmu i pozytywizmu
- dostrzega fakt, że światopogląd oraz wynikające z niego cele i założenia epoki są konsekwencją wydarzeń historycznych XIX wieku
- uczeń konfrontuje program pozytywistyczny z ideałami romantycznymi
Nieoperacyjne:
- ukazanie nadziei, jaką ludzie żywili z rozwojem techniki, nauki i przemysłu – próba ich oceny z perspektywy czasu
Metody: wykład, heureza, dyskusja
Formy pracy: zbiorowa, jednostkowa, indywidualna
Środki dydaktyczne: podręcznik E. Paczoska, Przeszłość to dziś, cz. 2
Przebieg lekcji:
Podanie tematu lekcji
Krótkie przypomnienie ważniejszych założeń epoki romantyzmu
Początek epoki pozytywizmu na świecie
Główne założenia, cele i filozofie epoki pozytywizmu (notatka z definicjami)
- najważniejsze osiągnięcia XIX wieku: druga rewolucja przemysłowa – wiek pary i elektryczności (gwałtowny rozwój nauki, powstanie nowych rozwiązań technicznych, począwszy od silnika gazowego, dynamitu i karabinu maszynowego, aż po telefon w 1876, żarówkę w 1879 i odkurzacz elektryczny w 1907 r); rewolucja komunikacyjna; rozwój prasy; rozwój nauki (socjologia, psychologia, ekonomia, statystyka, botanika i zoologia, biologia, chemia, medycyna);
- wpływ wynalazków na poglądy pozytywistów – optymizm, człowiek ma możliwość uczynienia świata lepszym dla swoich potomków (filozofia pozytywna Augusta Comte’a) – potrzeba działań praktycznych, prowadzących do realnych efektów, zaufanie wobec nauki, odrzucanie religii jako światopoglądu niezgodnego z założeniami naukowców
- zaplecze filozoficzne epoki (notatka do zeszytu)
Omówienie filozofii pozytywizmu na podstawie wiadomości z książki Epoki literackie. Od antyku do współczesności s 230 – 233.
Odczytanie notki s. 15 Pozytywizm – szkoła myślenia oraz informacji o Auguście Comte z notki s. 16 Mistrzowie filozofii pozytywnej
(Uczniowie na podstawie dwóch przeczytanych notek tworzą krótką notatkę do zeszytu o Auguście Comte)
August Comte – francuski filozof, nakreślił podstawy filozofii pozytywistycznej, twórca terminu socjologia. Comte był przekonany o konieczności dokonania reformy nauki, a jego plany reformatorskie objęły także stosunki społeczne oraz religię. Jego głównym dziełem było sześciotomowy Kurs filozofii pozytywnej. Według niego filozofia powinna się zajmować głównie przedmiotami rzeczywistymi – badać rzeczy dostępne umysłowi; rozważać tylko tematy pożyteczne – gdyż chce służyć polepszeniu życia; ograniczać się do przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną;
Podyktowanie notatek o pozostałych czołowych filozofach epoki:
Herbert Spencer – sformułował system filozofii ewolucjonistycznej. Jego zdaniem wszechświat podlega powszechnemu prawu ciągłego rozwoju, związanego z postępem. Uważał, że prawo ewolucji rządzi nie tylko w świecie przyrody żywej, ale jest prawem powszechnym: wyjaśnia kształtowanie się planet, umysłów, społeczeństw.
John Stuart Mill – głosił prymat poznania przez doświadczenie oraz prymat metody indukcyjnej w dowodzeniu (od szczegółu do ogółu). Filozof postulował ideę utylitaryzmu (użyteczności), jako dającej prawdziwe szczęście człowiekowi. Wyróżnił także przyjemności wyższe i niższe. Bronił praw jednostki przed ingerencją państwa.
Charles Darwin – twórca teorii ewolucji, zgodnie z którą wszystkie gatunki pochodzą od wcześniejszych form. Uważał on, że rozgałęziony schemat ewolucji wynika z procesu, który nazwał doborem naturalnym.
Hippolyte Taine – współtwórca humanistyki pozytywistycznej. Sformułował koncepcje psychologii oraz teorię kultury. Według Taine’a fenomeny kultury wyjaśnia środowisko, zarazem jednak za czynnik kultury i historii uważał on nie społeczeństwo, ale jednostkę. Jego zdaniem historia nie rozwija się ewolucyjnie ale skokowo.
- główne hasła epoki (pozytywistyczne –izmy):
Scjentyzm – propagowanie zdobywania wiedzy poprzez naukę; rezygnacja z metafizyki.
Ewolucjonizm – stopniowe przekształcanie się wszelkich form życia w coraz wyższe i doskonalsze.
Utylitaryzm – pogląd, zgodnie z którym każdy człowiek powinien pracować w dostępnym mu zakresie i według swoich możliwości na korzyść społeczeństwa. Każdy człowiek powinien starać się być jak najbardziej użytecznym. Wartość człowieka mierzy się jego wkładem w przyrost dobrobytu, rozwój kultury, nauki.
Organicyzm – podobieństwo organizmów przyrodniczych i społecznych – społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, a instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak, jak części organizmu
Agnostycyzm – minimalizm poznawczy i związany z nim optymizm; odrzucenie problematyki metafizycznej, niechęć do spekulacji naukowych i idealizmu; pozytywiści rezygnowali z poznania absolutnego, byli przekonani o jego względności oraz subiektywności.
Wyjaśnienie nazwy epoki (notatka)
Notatka:
Nazwa epoki pozytywizmu pochodzi od publikacji Augusta Comte’a Kurs filozofii pozytywnej. W XIX w. pod pojęciem „pozytywny” rozumiano: realny, praktyczny i pożyteczny. Tak też opisywano filozofię epoki. Ale nazwa ta odnosi się wyłącznie do epoki literackiej w Polsce, w Europie obowiązuje termin „realizm”. W Polsce epoka ta obejmuje okres od roku 1864 (klęska powstania styczniowego) do roku 1880 (debiuty modernistów, które umownie otwierają epokę Młodej Polski).
Krótkie podsumowanie wiadomości z lekcji