JĘCZMIEŃ
Jest głównym zbożem uprawianym w Europie. Skarmia się zarówno jęczmień ozimy jak i jary. Ziarno jest oplewione, ale ilosc plewek jest nizsza niz w ziarnie owsa, co za tym idzie zawiera mniej wlokna. Zawartosia bialka dowrownuje innym zbozom, przy czym jeczmien ozimy jest bogatszy w bialko. Tak jak w innych ziarnach zawartosc tluszczu jest tu niska. Podobnie karotenow, witaminy D i ryboflawiny. Wieksza natomiast zawartosc kwasu nikotynowego.
Jeczmien stosuje sie w zywieniu tucznikow i opasow, ale mozna go stosowac w skladzie dawek dla wszystkich zwierzat. Dzieki jeczmieniowi trzoda chlewna zyskuje wysokie przyrosty dzienne, a tuczniki maja twarda i jedrna slonine.
Przy zywieniu jeczmieniem wytwarza sie w zwaczu duzo kwasu propionowego a mniej octowego co sprzyja wysokim przyrostom. Jeczmien jest tez dobra pasza dla koni, podaje sie gnieciony, slutowany, lekko zwilzony. W zywieniu drobiu jeczmien wchodzi w sklad mieszanek dla niosek i dla kurczat hodowlanych i tuczonych. BO=11
OWIES
Znaczenie owsa w zywieniu zwierzat spadlo na rzecz innych zboz. Ziarno owsa ma zmniejszona wartosc energetyczna w porownaniu z innymi i moze nie pokrywac zapotrzebowania zwierzat na energie przy intensywnej produkcji. Zawiera duzo wlokna (10%) i dosc wysoka ilosc tluszczu (4-5%). Zawartosc wlokna zalezy od zawartosci plewek w ziarnie. Dobry owies zawiera ponizej 30% plewek. Wieksza ilosc plewek i co za tym idzie wlokna obniza strawnosc i wartosc energetyczna. Owies zawiera duzo bialka z lizyna i arginina. Zawiera duzo wit E i B1. Jest chetnie zjadany. Najwieksze zastosowanie ma w zywieniu koni hodowlanych i roboczych. Owsa nie nalezy podawac koniom spoconym, dopiero po ochlodzeniu i napojeniu.W zaleznosci od intensywnosci pracy podaje sie 2-8kg paszy. Jest dobra pasza w zywieniu rozplodnikow (ogierow, buhajow, knurow, trykow). Jako pierwsza pasza dla zrebiat i cielat w formie zmielonej sruty i po odsianiu plew. Nie stosuje sie go u opasow bydlecych. Z powodu duzej zawartosci wlokna ma ograniczone zastosowanie w zywieniu swin (tucznikow) podobnie brojlery kurze. Polecany jest w tuczu gesi. Koniom nie podaje sie swiezego owsa, zebranego z pola.
PSZENICA
Stosowana jest glownie jako pokarm dla ludzi, nadwyzki i poslad (mniej dorodne ziarno) przeznacza sie na pasze.
Zawiera duzo bialka 11,9 i duza koncentracja energii. Zawiera malo tluszczu a glowna skladowa suchej masy jest skrobia. Stosowana jest u wszystkich zwierzat ze wzgledu na smak i dobra strawnosc.Zawiera malo wlokna surowego. Ze wzzgledu na cene stosuje sie ja w zywieniu swin i drobiu.
W zywieniu scwin stosuje sie ja u wszystkich grup produkcyjnych, jednak podawana w nadmiernej ilosci moze powodowac przetluszczenie tusz. Najlepiej podawac pszenice w postaci grubej sruty co zapobiega zlepianiu sie czastek w jamie gebowej.
Ziarno pszenicy stosuje sie w zywieniu ptactwa.Jest jednym z podstawowych komponentow mieszanek. W zywieniu bydla grubo zmielona srute pszenna podaje sie w polaczeniu z innymi zbozami. Dla owiec stosuje sie i w opasie i w zywieniu reproduktorow. Koniom podaje sie pszenice grubo zmielona i zmieszana z bardziej wloknistymi zbozami (zapobiegajac kolce). Dzienna dawka moze dochodzic do 3kg.dziennie. Zrebietom pszenicy sie nie podaje. BO=11,9 - wlokno surowe = 2,9
PSZENZYTO
Powstalo ze skrzyzowania pszenicy i zyta. Zboze to ze wzgledu na mniejssze wymagania glebowe i wieksze wydajnosc i wyzsza wartosc odzywcza konkuruje z powodzeniem z pszenica i zytem. Podstawowe skladniki to skrobia (50-60%), bialko powyzej 10%. Nasiona bardziej pomarszczone zawieraja mniej skrobi a wiecej bialka, wlokna, tluszczu. Bialko jest bogatsze w lizyne niz pszenica. Jest lepiej strawne niz zyto. Zawiera mniej substancji antyodzywczych.
Co umozliwia podawanie go w wiekszych ilosciach niz zyto.
Daje dobre wyniki w tuczu swin. Przy uwzglednianiu dawek pokarmowych nalezy uwzglednic ciagle zmiany skladu chemicznego. Nadaje sie lepiej niz zyto w zywieniu droviu dla starszych kurczat i niosek. W zywieniu przezuwaczy moze zastepowac inne zboza.
ZYTO
Jest typowym zbozem chlebowym. Ma znaczenie rowniez jako pasza.Glownie jako poslady zytnie i ziarno uszkodzone. Zawiera malo wlokna, malo tluszczu i duzo weglowodanow. Ma mniej bialka niz pszenica (9,5%)jednak ma wieksza wartosc odzywcza ze ezgledu na zawartosc lizyny. Z powodu duzej zawartosci substancji antyodzywczych wykazuje niska strawnosc. Podane w wiekszej ilosci wywoluje u zwierzat zaburzenia w trawieniu i zatrucia ze wzgledu na zawartosc polisacharydow nieskrobiowych (pentozanow). Potegowane jest to dodatkowo zawartoscia sporyszu.
Srute zytnia stosuje sie w zywieniu swin, zwlaszcza tucznikow. Nie podaje sie zyta maciorom wysokoprosnym, karmiocym i prosietom.
Dawka dla koni roboczych nie powinna przekraczac 4kg/dziennie. Jest dobrze przyjmowane przez owce, moze u nich stanowic jedyna pasze w zywieniu jagniat. Udrobiu jest niechetnie przyjmowane i powoduje biegunki, depresji wzrostu.Swierze ziarno jest szczegolnie niebezpieczne dla koni, moze powodowac morzysko, schorzenia zoladka i jelit.
KUKURYDZA
Jest pasza wybitnie weglowodanowa. Zawiera duzo tluszczu (4-5%) i malo wlokna. Ma najwyzsza wartosc energetyczna. Zawiera stosunkowo malo bialka (9,4%) ktore ma nizsza wartosc biologiczna.Dawki pokarmowe wymagaja zbilansowania aminokwasow. Tluszcz zawiera duzo tokoferolu nadajacy kolor zoltku, mogacy wplywac na efekt zoltawej, miekkiej sloniny. Praktycznie nie zawiera substancji antyodzywczych. Isnieja odmiany o podwyzszonej zawartosci lizyny i bialka lub odmiany nie zawierajace barwnikow ksantofilowych.
GROCH
Nasiona grochu stosowane sa jako komponent pasz dla swin i drobiu. Uprawiane sa dwa podgatunki grochu: 1)- o bialych kwiatach = stosowany w zywieniu ludzi i zwierzat monogastrycznych oraz 2) peluszka - zasiewana na zielonke, zawierajace suvstancje antyodzywcze i lignine.
Zawartosc bialka waha sie od 13-30% w suchej masie. Bialko zapasowe nasiona sklada sie z globulin (80%). Albumin i glutein.Bogate w lizyne ale bardzo ubogie w aminokwasy siarkowe. Skrobia stanowi od 30-50% sychej masy. W miare dojrzewania zawartosc skrobi zwieksza sie.. Zawiera do 20% weglowodanow nieskrobiowych. Okrywa nasienna zbudowana jest glownie z celulozy. Zawartosc tluszczu nie przekracza 2%. Zawiera substancje antyodzywcze - inhibitory proteaz, lektyny, taniny,galaktocukry - jednak nie wplywaja one istotnie na wartosc pokarmowa.(w peluszce obnizaja).
Zawartosc energii metabolicznej jest wysoka szczegolnie dla swin.
BOBIK
Stosowanie go w zywieniu zwierzat monogastrycznych jest ograniczone ze wzgl. Na zawartosc substancji antyodzywczych - tanin. Zawiera okolo 30-35% bialka w suchej masie - glownie albuminy i globuliny. Ma mniej llizyny niz groch, malo aminokwasow siarkowych. Skrobia stanowi okolo 40% suchej masy. Zawiera malo tluszczu 1-2% suchej masy. Zawiera duzo kwasu palmitynowego. Wartosc energii metabolicznej dla swin = 14,5MJ EM/kg suchej masy. Taniny i celuloza obnizaja strawnosc. Nie powinno sie stosowac u kur niosek, krow wysokomlecznych.
ŁUBINY
W Polsce uprawia sie 1)bialy, 2)waskolistny, 3) zolty. Na pasze uzywane sa tylko nasiona odmian slodkich o niskiej zawartosci alkaloidow. Bialko ogolne w suchej masie = 35-45%, zawiera mniej lizyny, ubogie w aminokwasy siarkowe. Bialko jest dobrze trawione przez swinie i drob i ulega intensywnemu rozkladowi w zwaczu.
Praktycznie nie zawiera skrobi, wiekszosc to weglowodany nieskrobiowe - glukoza, galaktoza, arabinoza, ksyloza. - nie sa one trawione przez drob grzebiacy. Zawiera duzo wlokna surowego . Zawiera substancje antyodzywcze: alfa-galaktozydy, alkaloidy
RZEPAK
W polsce uprawia sie rzepak podwojnie ulepszony zwany dwuzerowym. Zawoeraka 20-25% bialka ogolnego i do 50% tluszczu surowego. Wartosc energii metabolicznej dla drobiu i swin wynosi okolo 20MJ/kg suchej masy. W oleju rzepakowym 88% stanowia nienasycone kwasy tluszczowe glownie kwas oleinowy.
Nasiona rzepaku przed podaniem nalezy rozdrobnic. Niewielkie ilosci surowych nasion mozna podawac cieletom.
Rzepak zawiera duzo fosforu tworzacego polaczenia z kwasem fitynowym- slabo przyswajalne dla drobiu
PRZEMYSL MLYNARSKI
Przy przemiale ziarna zboz na make i kasze otrzymuje sie produkty uboczne - glownie otreby. Jest to czesc okrywowa ziarna z zarodkiem, warstwa aleuronowa i czescia bielma.
OTREBY PSZENNE
Moga byc grube, drobne, mieszane. Otreby grube - gruba okrywa zewnetrzna zdarta z oczyszczonego ziarna pszenicy w procesie obrobki mlynarskiej. Otreby drobne - mialkie czastki otrab, zarodki, maka i odpady z koncowego przemialu, zawierajace mniej wlokna.
Sa pasza dietetyczna, nadajaca sie dla wszystkich zwierzat. Ma dzialanie lekko rozwalniajace, dziala tez mlekopednie. Krowy mleczne powinny je otrzymywac w mieszankach po ocieleniu, maciory po oproszeniu. Stosuje sie je tez u mlodziezy, samic ciezarnych i zwierzat chorych. Zastepuej sie nimi w mieszankach czesc zboza. Ma niska zawartosc energetyczna. Dla krow mlecznych zaleca sie dawke 1-3kg/dzien. Zawieraja wiecej bialka i lizyny niz ziarno.
OTREBY ZYTNIE
Skladem chemicznym podobne do otreb pszennych. Czesto zanieczyszczone piaskiem i sporyszem. Sporysz moze powodowac ronienia, zatrucia, zaparcia, biegunki. Zawieraja duzo substancji antyodzywczych - pentozanow. U koni powoduja kolki. Czyste sa pasza wartosciowa, nadaje sie dla zwierzat starszych, opasowych i pracujacych, w malych ilosciach dla swin, nie sa wskazane dla mlodzierzy. B=13,9;
OTREBY JECZMIENNE
Otrzymuje sie przy przerobie jeczmienia na kasze. Plewy zmieszane z maka otrzymana z polerowania ziarna,ograniczone zastosowanie u zwierzat monogastrycznych. Stosuje sie je u bydla i koni.
OTREBY OWSIANE
Produkt uboczny przy produkcji platkow owsianych. Uzyskuje sie je po oddzieleniu plew przu dalszej obrobce ziarna. Stosowane u koni i bydla.
OTREBY KUKURYDZIANE
Zawiera okolo 5% bialka. Nadaje sie w ograniczonych ilosciach do zywienia starszych opasow, krow, swin. Nie powinno sie podawac koniom ze wzgledu na duza zdolnosc chloniecia wody, latwe zbrylanie - kolki
MAKUCHY
Otrzymuje sie przez tloczenie drobno zmielonych i podgrzanych nasion za paomoca prasy hydraulicznej, otrzymuje sie twarde tafle ktore sa kruszone przed podaniem zwierzetom zawieraja do 12% tluszczu
WYTLOKI
Otrzymuje sie metoda ciaglego tloczenia nasion rozdrobnionych i lekko podgrzanych za pomoca pras slimakowych - otrzymuje sie drobne grudki zawierajace do 8% tluszczu
SRUTY POEKSTRAKCYJNE
Otrzymuje sie w wyniku ekstrakcji tluszczu z nasion za pomoca rozpuszczalnikow organicznych.Zawartosc tluszczu do 2%
S.P.RZEPAKOWA
Wytloki zawieraja wiecej tluszczu a mniej bialka niz sruta poekstrakcyjna. Zawartosc bialka w srucie do 40% ma duzo metioniny i treoniny. Zawieraja wysoka ilosc wlokna surowego do 16% w srucie. Bogate zrodlo Ca, Fe, Mn, P, Mg iSe, zawiera substancje antyodzywcze pogarszajace strawnosc, ma niska wartosc energetyczna, nie nalezy stosowac u swin jako glowna pasza zastepujaca zboze
S.P.SOJOWA
Ma wysoka zawartosc bialka (powyzej 47%) i niskiej zawartosci wlokna surowego (3%). WYsokobialkowa sruta sojowa ma najwyzsza wartosc pokarmowa sposrod wszystkich roslinnych pasz bialkowych. Jest doskonalym zrodlem niezbednych aminokwasow, bogata w lizyne. Niska zawartosc wlokna. Powoduje ze poziom energii metabolicznej i strawnej jest wysoka. Zawiera dwa razy wiecej fosforu niz zboze, glownie w postaci kwasu fitynowego. Z witamin - cholina. Sruta sojowa nadaje sie dla wszystkich zwierzat. Ma najwieksza strawnosc bialka i aminokwasow u swin.
WYSLODKI BURACZANE
Jest to pozostalosc po wylugowaniu woda z drobno pokrojonych burakow cukrowych cukru i innych skladnikow rozpuszczalnych. Pozostalosci o zawarotsci wody okolo 90% nazywamy wyslodkami. Moga byc poddwane procesowi prasowania w celu pobycia sie nadmiaruwody. Sucha mase stanowi 12%, Bialko=1,16%, tluszcz=0,15%, wlokno=2,16%. Sucja masa sklada sie glownie z weglowodanow. Skladaja sie glownie z pektyn, celulozy i hemicelulozy. Maja malo zwiazkow mineralnych. Jest to pasza sezonowa, dostepna w czasie okresu kampanii cukrowniczej. W zywieniu bydla opasowego dawka wyslodkow wynosi 40-50kg, dla krow do 25kg. Dla koni podaje sie wyslodki wymieszane z sieczkado 5 kg. Trzodzie chlewnej podaje sie wyjatkowo w ilosci do 2kg po odparowaniu. Nalezy dodawac mieszanki mineralne.
MELASA
Wodny roztwor cukru otrzymywany w procesie dyfuzji z burakow cukrowych poddawwany jest zageszczeniu i krystalizacji. Cukry ktore nie wykrystalizowaly pozostaja w formie gestej cieczy - melasy. Zawiera 80% suchej masy, 50% sacharozy, 10% zwiazkow bialkowych. Bialko wlasciwe praktycznie nie wystepuje, zwiazki azotowe niebialkowe to glownie betaina - slabo przyswajalna przez zwierzeta. Melasa zawiera duzo soli potasowych - dzialanie rozwalniajace, niebezpieczne dla krow wysokocielnych - ronienia, zapalenie nerek. Jest smaczna, stosuje sie ja u swin, bydla, koni. Przed podaniem nalezy ja rozcienczyc. Dawka dla krowy 1-2kg dla opasow 3kg, dla koni do 1,5, dla tucznikow 0,25-5kg/100kg masy ciala. U Krow wieksze dawki powoduja acidoze zwacza.
PRZEMYSL BROWANICZY
MLOTO - nie rozpuszczone w trakcie hydrolizy enzymatycznej, czesc bialek, tluszczow i wlokna zawartego glownie w luskach. Ma postac gestej kaszy i jest pasza nietrwala, zawiera do 80% wody. Oraz duzo skladnikow latwo fermetujacych. Zawiera do 22% suchej masy, 6% bialka ogolnego, do 2% tluszczu i 5% wlokna. Zwiazki azotowe stanowi glownie bialko wlasciwe. POzatym niescukrzona skrobia, pentozany i pektyny. Jest pasza wartosciowa dla przezuwaczy i monogastrycznych. Moze powodowac biegunki. U krow wplywa korzystnie na jakosc mleka mozna podawac do 20kg mlota. U opasowego podaje sie wiecej. Ze wzgledu na niska zawartosc energii uzupelnie sie sruta zbozowa. W zywieniu swin ma ograniczone zastosowanie ze wzgl na duza zawartosc wlokna i niska energii. Nie stosuje sie u koni i owiec.
KIELKI SLODOWE
Powstaja w trakcie suszenia i oczyszczania skielkowanego jeczmienia. Skladaja sie z kielkow, korzonkow, polamanych czesci ziarna, plew. Zawieraja duzo weglowodanow latwo rozpuszczalnych. Zwiazki azotowe niebialkowe to glownie aminokwasy,