Pojęcie ryzyka i metody postępowania z ryzykiem
Pewność-polega na tym, że podmiot podejmujący decyzje znajduje się w sytuacji pewności czyli wtedy, kiedy jest w stanie przewidzieć wszystkie możliwe warianty działania, realizacji oraz skutki.
Niepewność- polega na tym, że podmiot podejmujący decyzje nie jest w stanie określić wszystkich konsekwencji swego działania, podejmuje decyzje w warunkach niepewności.
Ryzyko- jest związane z niepewnością. Tam, gdzie podejmowana jest decyzja w warunkach niepewności pojawia się ryzyko. Niepewność jest kategorią niemierzalną a ryzyko mierzalną.
Jest to możliwość niepowodzenia a w szczególności możliwość zdarzeń niezależnych od podmiotu działającego, których nie może on dokładnie przewidzieć i którym nie może w pełni zapobiec, a które przez zmniejszenie wyników użytecznych i/lub zwiększenie nakładów odbierają działaniu cechę skuteczności, korzystności i ekonomiczności..
PURE RISK- ryzyko straty ,konsekwencje mają charakter straty
SPECULATIVE RISK- ryzyko straty lub zysku (np. ryzyko kursowe)
Przyczyna ryzyka wynika stąd, że w momencie podejmowania decyzji nie możemy przewidzieć skutków albo lub w jakich warunkach decyzja będzie realizowana.
Wielkość ryzyka może być oceniana różnie, w zależności od podmiotu który podejmuje decyzję- ocena subiektywna.
Koszty związane z występowaniem ryzyka są to straty, które mogą powstać na skutek ryzykakoszty ryzyka
Metody postępowania z ryzykiem:
Metody prewencyjne- polegające na zmniejszaniu ryzyka
Metody kompensacyjne- 0polegające na wyrównywaniu strat, wtedy kiedy te straty już wystąpią
RISK MANAGEMENT:
Identyfikacja ryzyka- oznacza konieczność określenia jakie ryzyko może wystąpić
Szacowanie możliwych wielkości strat
Obliczanie prawdopodobieństwa występowania straty
Określenie zakresu ewentualnych negatywnych skutków dla przedsiębiorcy
3. Formułowanie alternatywnych sposobów postępowania np. zaniechanie przedsięwzięcia, ograniczenie wielkości strat, rozpraszanie ryzyka (ubezpieczenia)
4. Wprowadzenie w życie podjętych decyzji
Śledzenie skutków wykonywanego działania
Kompensacyjne metody postępowania z ryzykiem
Samoubezpieczenie- polega na tym, że sam podmiot zagrożony jest określonym ryzykiem gromadzi własne środki w postaci rezerw finansowych przeznaczonych na pokrycie strat
Finansowanie szkód z budżetu państwa - w przypadku zdarzeń katastrofalnych, nadzwyczajnych, wymagają udziału państwa przy likwidacji szkód
Ubezpieczenia- polegają one na przejmowaniu przez ubezpieczycieli części ryzyka za odpowiednią opłatą tzw. Składką ubezpieczeniową. Ubezpieczenia nie zmniejszają ryzyka, natomiast pozwalają skompensować straty. Ubezpieczenia nie mogą być źródłem zysków nadzwyczajnych, polegają tylko na wyrównaniu poniesionych strat.
Funkcje ubezpieczeń:
Funkcja ochrony ubezpieczeniowej
Funkcja prewencyjna
Funkcja lokacyjna
Funkcja wspierania przedsiębiorczości i rozwoju gospodarczego.
Struktura rynku ubezpieczeń
Ochrona ubezpieczenia
Podaż Popyt
Ubezpieczyciele Ubezpieczający
Składka
Pośrednicy
Agenci Brokerzy
Instytucja pomocnicze:
Przedsiębiorstwa rzeczoznawstwa i kontroli
Stowarzyszenia ubezpieczeniowe
Instytucje arbitrażowe
Stowarzyszenia naukowe
Agenci- strona podażowa, stała umowa agencyjna, reprezentuje interesy strony podażowej, czyli ubezpieczycieli. Reprezentanci ubezpieczycieli działają w imieniu i na rachunek ubezpieczyciela (likwidują szkodę), oferują ochronę ubezpieczeń.
Brokerzy- strona popytowa, podejmują swoje działania w konkretnej sytuacji, doraźna działalność, tylko na zlecenie; działają dla zleceniodawców, podmiotów poszukujących ochrony ubezpieczeniowe, zlecają to firmy lub podmioty brokerowi, który szuka ubezpieczyciela i ma zawierać umowę w naszym imieniu.
Ubezpieczyciel- jest to podmiot zobowiązujący się za opłaty do udzielenia ochrony ubezpieczeniowej innemu podmiotowi (osobie lub instytucji)
Insurer
Asurer
Underwriter- określenie osoby fizycznej, która osobiście występuje jako ubezpieczyciel (w korporacji Lloyd's)
jako potoczne określenie każdego ubezpieczyciela, w tym także przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego
urzędnik w przedsiębiorstwie ubezpieczeniowym upoważniony do zawierania w imieniu firmy umów
Formy organizacyjne ubezpieczycieli:
przedsiębiorstwa zorganizowane jako spółki prawa handlowego
towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych
osoby fizyczne prowadzące działalność na własny rachunek i przyjmujące odpowiedzialność z tytułu umowy ubezpieczenia całym swoim majątkiem (na rynku międzynarodowym)
Ubezpieczający- na rzecz osoby trzeciej zawiera umowę ubezpieczeniową, czasem jest ubezpieczonym, gdy zawiera umowę w swoim imieniu.
Ubezpieczony- uprawniony do otrzymania odszkodowania
Formy rozpraszania ryzyka:
samoubezpieczenie- gromadzenie własnych środków finansowych na pokrycie strat
ubezpieczenia proste- tzw. Pierwotny podział ryzyka, przekazanie ryzyka na ubezpieczyciela pozwala przenieść część ryzyka, rozproszenie podmiotowe
ochrona ubezp.
ubezpieczyciel ubezpieczający
składka
koasekuracja- jedno ryzyko rozdzielone jest pomiędzy kilku ubezpieczycieli, osobna umowa z każdym ubezpieczycielem.
ubezpieczający
ubezpieczyciel ubezpieczyciel ubezpieczyciel
reasekuracja- ubezpieczający zawiera 1 umowę, na jej skutek przyjmuje i przekazuje część ryzyka innemu ubezpieczycielowi ( reasekurantowi ), przyjmując część ryzyka może kolejną jego część przekazać innemu ubezpieczycielowi -retrotesja
ubezpieczający
ubezpieczyciel
(reasekuracja bierna-ten kto oddaje ryzyko)
reasekurator
(reasekuracja czynna- ten kto przyjmuje ryzyko)
reasekuracja- polega na udostępnieniu przez ubezpieczyciela (cedenta) części ryzyka oraz odpowiedniej części składki innemu ubezpieczycielowi (reasekurantowi), który zobowiązuje się do zapłaty cedentowi odpowiedniej części świadczeń wypłacanych ubezpieczonemu.
Formy reasekuracji:
reasekuracja fakultatywna- umowa negocjacyjna
reasekuracja umowna (obligatoryjna)
kwotowa- ubezpieczyciel odstępuje reasekurantowi stały, uzgodniony udział % w każdym zawartym przez siebie ubezpieczeniu, z zastrzeżeniem maksymalnej sumy na 1 ryzyko
ekscedentowa- ubezpieczyciel określa udział własny (zachowek) w danej sumie ubezpieczenia, zaś nadwyżki sumy ponad ten udział przejmowane są przez reasekuranta.
Ekscendentowo- kwotowa- połączenie powyższych form
reasekuracja fakultatywno- obligatoryjna- asekurator ma swobodę decyzji jakie ryzyka i w jakiej wysokości zamierzają cedować reasekurantowi, który jest zobowiązany przyjąć cedowane mu ryzyko na warunkach z góry ustalonych.
Funkcje reasekuracji:
stabilizuje wyniki finansowe ubezpieczyciela, ponieważ pozwala wyrównywanie gwałtownych wahań w sytuacji ubezpieczyciela, gdy wystąpi ryzyko katastrofalne.
Zwiększa możliwości akceptacyjne ubezpieczyciela, czyli może on przyjmować ryzyko giętkie, bardzo kosztowne np. wyprawy kosmiczne.
Wzmacnia podstawy finansowe ubezpieczyciela (największa pewność otrzymania odszkodowań)
Umożliwia uzyskanie pomocy fachowej, współpraca między ubezpieczycielem a reasekurantem.
Stymuluje rozwój ubezpieczeń ale też stymuluje rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej w innych dziedzinach.
RYNEK UBEZPIECZEŃ MORSKICH
wykształcone rozwiązania przyjęte przez inne ubezpieczenia
wyprawy morskie- zdarzają się wypadki
są historycznie najstarsze
Pierwotne formy ubezpieczeń:
Awaria wspólna (Gennal Average)-
Najstarsza forma ubezpieczeń działalności kupieckiej
Powstała w wyniku rozwijającej się gospodarki towarowo- pieniężnej
Stanowiła swoistą formę ubezpieczenia wzajemnego, ograniczonego do mienia (statku, ładunku) zaangażowanego w morskiej wyprawie handlowej
Zachowała znaczenie i instytucjonalną odrębność do czasów dzisiejszych
Awaria wspólna- polega na tym, że w celu uniknięcia niebezpieczeństwa grożącego morskiej wyprawie statku i ładunku, poświecono rozmyślnie część mienia zaangażowanego w tej wyprawie. Istota awarii wspólnej polega na tym, że wszyscy ci, którzy odnosili korzyść z wyprawy morskiej mieli proporcjonalnie uczestniczyć w poświęceniu poniesionym w obliczu niebezpieczeństwa. Oparta jest na poczuciu sprawiedliwości społecznej- solidarnie wszyscy uczestniczą w poniesionych kosztach, stratach.
Pożyczka morska (Foenus Nauticum)
Stosowana w przeszłości w starożytnej Grecji
Kupiec organizujący wyprawę zaciągał pożyczkę na sfinansowanie wyprawy, bardzo wysoko oprocentowaną. Udzielający jej domaga się spłacenia, gdy wyprawa szczęśliwie się zakończy, w przeciwnym razie nie będzie domagał się spłaty.
Elementy wspólne:
Ryzyko
Składka- różnica w oprocentowaniu pożyczki morskiej od innych pożyczek wyższa
Odszkodowanie- możliwość nie zwrócenia pożyczki i odsetek
Bodmeria (Bottomry)
Związana z podróżami morskimi jeżeli zaistniała konieczność zdobycia pieniędzy na remont np. kapitan mógł zaciągnąć pożyczkę na remont, ale pożyczka była zwracana gdy wyprawa zakończyła się pomyślnie (pod zastaw statku).
Instytucje pomocnicze w ubezpieczeniach morskich:
Przedsiębiorstwa rzeczoznawstwa i kontroli
Stowarzyszenia ubezpieczeniowe (Instytut Londyńskich Ubezpieczycieli, Stowarzyszenie Ubezpieczycieli Lloyd's, Międzynarodowy Związek Ubezpieczeń morskich, Stowarzyszenie Ratownickie)
Instytucje arbitrażowe (Londyński Sąd Arbitrażowy, Sąd Arbitrażowy przy MIH w Paryżu, Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy w Gdyni)
Klasyfikacja i rejestracja statków
Komisarze awaryjni (Average Agents)
Dyspaszerzy (Average Adjasters) (??)
Korporacja Lloyd's
Komisarze awaryjni- są przedstawicielami ubezpieczyciela, działają na zlecenie, w związku ze szkodami powstałymi podczas wypadku na morzu; mogą postępować regresowo.
Dyspaszerzy- grupa specyficzna dla ubezpieczeń morskich, zajmują się rozliczeniem awarii wspólnej oraz:
Ustaleniem, że zachodzi awaria wspólna
Ustaleniem rozmiarów awarii wspólnej
Ustaleniem wartości awarii wspólnej, są rozkładane proporcjonalnie na uczestniczących
Dokonują rozliczeń- dzielą szkody między wszystkich uczestniczących
Stowarzyszenie Lloyd's- jest to stowarzyszenie osób fizycznych, z których każda na własny rachunek prowadzi działalność jako ubezpieczyciel i ponosi pełną odpowiedzialność za zawarte umowy.
Funkcje stowarzyszenie Lloyd's:
Zapewnia pomieszczenia do prowadzenia działalności
Ustanawia zasady członkostwa
Dba o należyty dobór członków
Prowadzi działalność informacyjną i wydawniczą
Siedziba Korporacji Lloyd's znajduje się w Londynie. Sama korporacja nie jest ubezpieczycielem, dlatego nie jest w grupie ubezpieczycieli.
Umowa ubezpieczeniowa jest umowa:
Umową konsensualną- dochodzi do skutku przez samo zgodne oświadczenie woli stron
Adhezyjną- szczegółowe warunki są zwykle ustalane przez ubezpieczyciela, a ubezpieczający zazwyczaj przystępuje do umowy.
Wzajemną- w wyniku zawarcia umowy powstają wzajemne świadczenia stron (ubezpieczający wnosi składkę, a ubezpieczyciel udziela ochronę ubezpieczeniową)
Odpłatną- na ubezpieczającym ciąży obowiązek zapłacenia składki ubezpieczeniowej za ponoszone przez ubezpieczyciela w danym czasie ryzyko
Losową- powstanie obowiązku ubezpieczyciela jest uzależnione od przypadku (zajścia zdarzenia losowego)
Dwustronnie zobowiązującą- w wyniku umowy powstają wzajemne uprawnienia i obowiązki przysługujące ( i ciążące) każdej ze stron
Przyczynową- między zdarzeniem losowym objętym umową ubezpieczenia a zasistniałym skutkiem musi wystąpić związek przyczynowy.
Umowa ubezpieczenia- przez umowę ubezpieczenia morskiego ubezpieczyciel zobowiązuje się w zamian za składkę ubezpieczeniową wypłacić odszkodowanie za szkody poniesione w skutek niebezpieczeństw, na jakie przedmiot ubezpieczenia jest narażony w związku z żeglugą morską.
Ubezpieczyciel może reasekurować zawarte przez siebie umowy.
Przedmiotem ubezpieczenia morskiego może być każdy interes majątkowy, związany z żeglugą morską i dający się ocenić w pieniądzach. W szczególności mogą to być: statek, opłata czarterowa, spodziewany zysk na ładunku, prowizja, wydatki awarii wspólnej, zobowiązanie z odpowiedzialności cywilnej oraz wierzytelność zabezpieczona na statku, ładunku lub frachcie.
Wartość ubezpieczenia ustala się według następujących zasad:
Wartością ubezpieczenia statku- jest wartość statku w chwili rozpoczęcia ubezpieczenia, wartość ta obejmuje wartość jego przynależności, przedmiotów zaopatrzenia statku, a także koszt jego ubezpieczenia
Wartością ubezpieczeniową ładunku- jest wartość ładunku w miejscu i czasie załadowania łącznie z kosztem ubezpieczenia i dostarczenia ładunku do miejsca przeznaczenia
Wartość ubezpieczenia frachtu- jest to suma frachtu brutto, łącznie z kosztami ubezpieczenia
Wartością ubezpieczenia innych przedmiotów ubezpieczenia- z wyjątkiem zobowiązań odpowiedzialności cywilnej jak kwota, na której utratę jest narażony ubezpieczający w chwili rozpoczęcia ubezpieczenia łącznie z kosztami ubezpieczenia.
Wartością ubezpieczenia jest zwykła wartość przedmiotu ubezpieczenia.
Umowa ubezpieczenia powinna określać sumę, na którą ubezpieczono, przedmiot ubezpieczenia- nie powinna przekraczać wartości ubezpieczenia.
Jeżeli suma ubezpieczenia jest wyższa od wartości ubezpieczenia, umowa nie ma skutku prawnego co do nadwyżki sumy ponad wartość ubezpieczenia.
Jeżeli suma ubezpieczenia jest niższa od wartości ubezpieczenia, ubezpieczyciel odpowiada za szkody w stosunku, w jakim pozostaje suma do wartości ubezpieczenia.
Składka- jest to określona kwota płacona ubezpieczycielowi za ochronę ubezpieczeniową.
Stawka- jest to wskaźnik, służący do obliczania wielkości składki ubezpieczeniowej; wyraża stosunek wysokości składki do sumy ubezpieczenia.
Dokumenty ubezpieczeniowe:
Polisa ubezpieczeniowa- potwierdza zawarcie umowy ubezpieczenia; wymienione są w niej warunki zawarcia umowy. Polisa powinna zawierać:
Oznaczenie ubezpieczyciela
Oznaczenie przedmiotu ubezpieczenia
Oznaczenie niebezpieczeństw objętych umową ubezpieczeniową
Określenie czasu lub podróży, na które zawarto umowę
Sumę ubezpieczenia
Miejsce i datę wystawienia polisy
Podpis ubezpieczyciela
Polisa może być wystawiona imiennie na określonego ubezpieczającego (polisa imienna), na zlecenie lub na okaziciela. Może być zawarta na rzecz osoby trzeciej (ubezpieczonego).
Polisa:
Jednostkowa- potwierdza każdą jednorazową umowę
Generalna- jest dowodem zawarcia umowy ubezpieczenia generalnego, jedną umową objęty jest większy zakres działalności.
Rodzaje ubezpieczenia generalnego:
Polisa odpisowa- w umowie określona jest pewna, większa suma ubezpieczenia, w trakcie realizacji tej umowy od sumy odpisywane są poszczególne sumy przesyłek, które ubezpieczający wysyła lub otrzymuje.
Polisa obrotowa- ubezpieczeniu podlega cały obrót handlowy przedsiębiorstwa, składkę ustala się proporcjonalnie do obrotu tego przedsiębiorstwa; przesyłki muszą mieć charakter jednorodny.
Certyfikat ubezpieczeniowy- jest to zaświadczenie o ubezpieczeniu dla każdego zgłoszonego przedmiotu ubezpieczenia w ramach ubezpieczenia generalnego.
Dokument ten:
Stwierdza, że ubezpieczający zawarł umowę generalną i w jej ramach został ubezpieczony przedmiot oznaczony w certyfikacie
Zawiera klauzulę stwierdzającą, że wypłacone będzie odszkodowanie według warunków ubezpieczenia
Jest przenaszalny przez indos
Może być wystawiony na zlecenie
Zawiera informację kogo należy powiadomić w razie szkody oraz instrukcję określającą tryb postępowania w przypadku zaistnienia szkody.
Nota pokrycia- jest to tymczasowy dokument stwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia.
Dokument ten jest wystawiany, gdy:
Pozostają jeszcze do uzgodnienia mniej istotne warunki ubezpieczenia
Ubezpieczyciel nie mógł wystawić polisy lub sporządzić tekstu ramowej umowy ubezpieczenia przed terminem, od którego rozpoczyna się jego odpowiedzialność.
W ramach zawartej umowy generalnej dokument ten może potwierdzać, że w odniesieniu do określonego przedmiotu ubezpieczenia strony uzgodniły stosowanie szczególnych warunków, różniących się od umowy generalnej.
Slip maklerski- jest to dokument sporządzony przez maklera, w którym określone są propozycje do przyszłej umowy ubezpieczenia.
Zawarcie umowy ubezpieczenia:
Zasada dobrej wiary
Przy zawieraniu umowy ubezpieczenia morskiego ubezpieczający obowiązany jest podać do wiadomości ubezpieczyciela wszystkie okoliczności, które są lub powinny być mu znane, a mogą mieć wpływ na ocenę niebezpieczeństwa oraz na decyzję ubezpieczyciela o przyjęciu i warunkach ubezpieczenia.
Obowiązek określony j. W. nie dotyczy okoliczności powszechnie znanych oraz okoliczności, które powinny być znane ubezpieczycielowi.
W razie naruszenia obowiązku określonego w punkcie 1 i 2 ubezpieczyciel może odstąpić od umowy zachowując prawo do pełnej składki ubezpieczenia.
Jeżeli niezawiadomienie lub niezgodne z rzeczywistością zawiadomienie ubezpieczyciela o okolicznościach wymienionych w punkcie 1 i 2 nastąpiły bez winy ubezpieczającego lub ubezpieczonego, ubezpieczyciel nie może od umowy odstąpić, lecz ma prawo do odpowiednio zwiększonej składki ubezpieczeniowej.
WYKONANIE UMOWY UBEZPIECZENIA MORSKIEGO
Obowiązki ubezpieczającego:
Zapłacić składkę- składka ubezpieczeniowa powinna być zapłacona niezwłocznie po zawarciu, a jeżeli wystawiono polisę- równocześnie z wydaniem polisy.
Zgłosić każdą istotną zmianę niebezpieczeństwa- ubezpieczony obowiązany jest niezwłocznie po powzięciu wiadomości zgłosić ubezpieczycielowi każdą istotną zmianę niebezpieczeństwa, na jakie narażony jest przedmiot ubezpieczenia.
Ubezpieczyciel może odstąpić od umowy ubezpieczenia, jeżeli ubezpieczający bez uzasadnionej przyczyny zwleka z zawiadomieniem go o zmianie niebezpieczeństwa.
Jeżeli zmiana niebezpieczeństwa została spowodowana przez ubezpieczającego, albo za jego zgodą wtedy ubezpieczający zobowiązany jest dopełnić umowy ubezpieczenia.
3. Zawiadomienie o każdym wypadku- ubezpieczający obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić ubezpieczyciela o każdym wypadku dotyczącym przedmiotu ubezpieczenia, jeżeli wypadek może stanowić podstawę do roszczenia odszkodowawczego z umowy ubezpieczenia.
W razie naruszenia przez ubezpieczającego obowiązku określonego w punkcie 1, ubezpieczyciel może potrącić z odszkodowania ubezpieczonego kwotę, o którą szkoda uległaby zmniejszeniu, gdyby ubezpieczyciel był o niej należycie zawiadomiony.
4. Zabezpieczyć przedmiot przed dalszymi stratami i zabezpieczyć roszczenia odszkodowawcze- w razie zajścia wypadku powodującego szkodę ubezpieczający obowiązany jest zastosować wszelkie dostępne mu rozsądne środki w celu ratowania przedmiotu ubezpieczenia oraz zapobiegania szkodzie lub zmniejszenia jej rozmiarów, a także zabezpieczyć roszczenia odszkodowawcze od osób odpowiedzialnych za szkodę.
Ubezpieczający powinien przy stosowaniu tych środków kierować się wskaźnikami ubezpieczyciela, o ile je otrzymał.
Jeżeli ubezpieczający rozmyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa nie zastosował środków określonych w punkcie 1 ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności za szkody powstałe z tego powodu.
SUBROGACJA- instrument prawny; nabycie praw zaspokojonego wierzyciela przez osobę, która zapłaciła dług
Zabezpieczenie wszelkich dokumentów.
Obowiązki ubezpieczyciela:
zasada przyczynowości bezpośredniej- ubezpieczyciel odpowiada za szkody będące bezpośrednim następstwem niebezpieczeństw objętych umową ubezpieczenia.
Ubezpieczyciel odpowiada za szkody z każdego wypadku objętego ubezpieczeniem do wysokości sumy ubezpieczenia.
Ubezpieczyciel zobowiązany jest zwrócić ubezpieczającemu wszelkie niezbędne i celowe wydatki poniesione w celu zachowania przedmiotu ubezpieczenia, zapobieżenia szkodzie lun zmniejszenia jej rozmiarów, ustalenia charakteru i rozmiarów szkody, sporządzenia dyspaszy, sprzedaży przedmiotu ubezpieczenia oraz inne wydatki poniesione zgodnie ze wskazówkami ubezpieczyciela.
Do zwrotu tych wydatków ubezpieczyciel zobowiązany jest, choćby kwoty wydatków łącznie z odszkodowaniem ubezpieczeniowym przekroczyły sumę ubezpieczenia.
Ubezpieczyciel zobowiązany jest zwrócić ubezpieczającemu wydatki poniesione na przywrócenie do stanu poprzedniego (lub na naprawienie uszkodzonego przedmiotu ubezpieczenia, jak również zależne od niego wynagrodzenie za ratownictwo oraz uchwał w statutach awarii wspólnej).
Zasady ograniczające odpowiedzialność ubezpieczyciela:
Ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody powstałe z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa ubezpieczającego, jednak ubezpieczyciel odpowiada za szkody spowodowane zaniedbaniem lub błędem nautycznym ubezpieczającego będącego kapitanem statku objętego ubezpieczeniem.
Przy ubezpieczeniu statku ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody powstałe w skutek:
Wyruszenia w podróż statku niezdatnego do żeglugi, nienależycie ubezpieczonego i zaopatrzonego, z niedostateczną załogą lub bez niezbędnych dokumentów.
Wieku lub zużycia
Załadowanie na statek za wiedzą ubezpieczającego a bez wiedzy ubezpieczyciela- materiałów i przedmiotów wybuchowych, łatwo zapalnych lub innych ładunków niebezpiecznych.
ABANDON
wg kryterium podmiotowego (kogo te szkody obciążają)
awaria poszczególna- szkodę ponosi bezpośrednio podmiot posiadający interes majątkowy, np. właściciel statku w przypadku uszkodzenia statku, czy właściciel ładunku w przypadku uszkodzenia ładunku
awaria wspólna- ekonomiczne następstwa awarii rozkładają się pomiędzy wszystkich uczestników wyprawy morskiej
wg kryterium ilościowego
szkoda częściowa- polega na uszkodzeniu lub utracie części przedmiotu ubezpieczenia
szkoda całkowita- polega na zniszczeniu lub całkowitej utracie przedmiotu ubezpieczenia.
Szkoda całkowita rzeczywista- ubezpieczony przedmiot jest do tego stopnia uszkodzony, że stracił swe cechy sprzed wypadku, np. zatonięcie statku, koszty będą przekraczały wartość statku
Szkoda całkowita konstrukcyjna- polega na tym, że to zniszczenie mienia nie jest zupełne, właściciel nie jest całkowicie pozbawiony możliwości z korzystania z tego przedmiotu.
Ma możliwość zastosowania ABANDON-u.
Abandon- jest instrumentem przyspieszającym likwidację szkody; na pisemny wniosek ubezpieczonego ubezpieczyciel wypłaca pełną kwotę ubezpieczenia i przejmuje prawa do przedmiotu ubezpieczenia, w szczególności, gdy statek zaginął bez wieści, uległ wypadkowi i nie nadaje się do remontu.
Warunkiem zastosowania Abandonu jest zaistnienie straty całkowitej konstrukcyjnej.
Franszyza- polega na zwolnieniu ubezpieczyciela od odpowiedzialności za straty lub szkody nie przekraczające pewnej uzgodnionej granicy ustalonej procentowo.
Rodzaje fanszyzy:
Bezwarunkowa (potrącalna lub redukcyjna)- ubezpieczony ma udział w każdej szkodzie, która zaistnieje, w określonych granicach
Warunkowa (integralna)- gdy szkoda nie przekroczy pewnej ustalonej granicy to ponosi ją sam ubezpieczony, jeżeli jednak szkoda będzie większa to w całości odpowiedzialność ponosi ubezpieczyciel.
Powody wprowadzenia franszyzy:
Zachęcanie ubezpieczonego do większej dbałości o przedmiot ubezpieczenia
Uwolnić ubezpieczycieli od konieczności wypłacania odszkodowania, gdy wystąpią naturalne szkody przedmiotu ubezpieczenia
WSPÓŁCZESNE ZASTOSOWANIE AWARII WSPÓLNEJ
Awaria wspólna- nadzwyczajne poświęcenia lub wydatki poniesione rozsądnie i rozmyślnie w celu ochrony przewożonego ładunku drogą morską a także ochrona statku (np. podczas pożaru gasimy statek, a poświęcamy ładunek).
W awarii wspólnej uczestniczą wszyscy ubezpieczeni jak i nieubezpieczeni.
Płaszczyzna wspólna- wydatki awarii wspólnej objęte są umową ubezpieczenia
Relacja między awarią wspólną a przewozem towarów:
Awaria wspólna jest odrębną umową od umowy przewozu
W umowach przewozu zawarte są klauzule odnoszące się do awarii wspólnej
Zasady stosowania i rozliczania awarii wspólnej:
Reguły York- Antwerpia
W 1860 r. Odbyła się w Glasgow konferencja kupców, armatorów i ubezpeczycieli. Przyjęto 11 tzw. „Rezolucji”, w których zawarte były zasady uznawania awarii wspólnej
W 1864 r. Podczas konferencji w Yorku opracowano tzw. „Reguły Yorku”
W 1877 r. W czasie konferencji w Antwerpii rozwinięto i udostępniono Reguły Yorku, które nazwano „Reguły Yorku i Antwerpii”
W 1924 r. Wprowadzono do Reguł Yorku obok reguł kazuistycznych także kilka reguł ogólnych, w tym także definicję awarii wspólnej
W 1960 r. Wprowadzono do Reguł Yorku- Antwerpii tzw. „Makis Agreement” w ramach tzw. Reguły Interpretacyjnej.
W 1974 r. Wprowadzono zmiany do reguł szczegółowych
W 1994 r. Wprowadzono kolejne zmiany:
Nowa Reguła Nadrzędna
Nowa treść reguły B, dotycząca wspólnoty statków holowniczych
Uzupełnienie reguły C, dotyczącej zanieczyszczenia środowiska naturalnego
Uzupełnienie reguły E, usprawnienie rozliczeń awarii wspólnej i wzmocnienie pozycji dyspaszera
Uzupełnienie reguły G - Non Separation Agreement
Część Reguły Yorku- Antwerpii:
Regulacja Interpretacyjna
Reguła Nadrzędna
Reguły Ogólne ( A do G)- Reguły Literowane
Reguły Szczegółowe (I do XXII)- Reguły Numerowane
Reguła Interpretacyjna- określa wzajemny stosunek reguł literowanych i numerowanych. Stwierdza, że reguły numerowane mają pierwszeństwo przed literowanymi.
Reguła Nadrzędna- przewiduje, że do awarii wspólnej nie będą uznawane jakiekolwiek poświęcenia lub wydatki, jeżeli nie zostały one poczynione lub poniesione w sposób rozsądny.
Reguła A- akt awarii wspólnej, ma miejsce wtedy i tylko wtedy, kiedy dla wspólnego bezpieczeństwa uczyniono lub poniesiono rozmyślnie jakiekolwiek nadzwyczajne poświęcenia lub wydatki dla ratowania przed niebezpieczeństwem mienia zaangażowanego we wspólnej wyprawie morskiej.
Niebezpieczeństwo wspólne dla wszystkich uczestników
Nadzwyczajny charakter poświęceń lub wydatków
Działania rozsądne i rozmyślne
Działania muszą być podejmowane dla wspólnego bezpieczeństwa
Reguła B- wspólne przedsięwzięcie morskie tworzą nie tylko statek i ładunek, ale także statki zaangażowane w operacje handlowania, z tym tylko zastrzeżeniem, że jest to działalność gospodarcza a nie operacja towarowa.
Reguła C- do awarii wspólnej zalicza się tylko te nakłady, które są bezpośrednim następstwem aktu awarii wspólnej (wyłącza się np. straty spowodowane przez zwłokę)
Nie uznaje się awarii wspólnej z tytułu strat, szkód albo wydatków poniesionych w związku ze szkodą dla środowiska, albo w następstwie wydostania się lub wypuszczenia substancji zanieczyszczających z mienia zaangażowanego we wspólnej wyprawie.
Reguła D- nakłada się obowiązek uczestniczenia w awarii wspólnej nawet wtedy, gdy zdarzenie, które spowodowało poświęcenie lub wydatki zostało spowodowane przez jedną ze stron morskiej wyprawy handlowej (jest to najczęściej armator). Jednocześnie każdy uczestnik awarii wspólnej ma prawo dochodzenia swoich roszczeń od strony, która poniosła winę za wypadek.
Reguła E- ciężar dowodu przekazania, że dana strata czy wydatek zalicza się do awarii wspólnej spoczywa na stronie występującej z takim roszczeniem.
Reguła F- każdy wydatek nadzwyczajny poniesiony w miejsce innego wydatku, który byłby uznany w ramach awarii wspólnej uznaje się za awarię wspólną tylko do wysokości wydatku zastąpionego.
Reguła G- zarówno straty jak i udziały mogą być obliczane na podstawie wartości w miejscu i czasie zakończenia podróży. Miejsce sporządzenia dyspaszy i osoba dyspaszera są każdorazowo przedmiotem specjalnych postanowień w umowie przewozu.
WARUNKI UBEZPIECZENIA MORSKIEGO W HANDLU MORSKIM:
Na warunkach angielskich- podstawą zawarcia umowy są polisy. Do polis dołączane były klauzule standardowe ( Institute Cargo Clauses). W 1779 r. została wprowadzona polisa LLOYD'S S. G. FORM POLISY. W 1982 r. został ogłoszony nowy formularz polisy oraz nowe zestawy klauzul instytutowych (zobowiązanie ubezpieczyciela do ochrony ubezpieczeniowej przedmiotu ubezpieczenia)
Treść Ceduły:
Numer polisy
Nazwa ubezpieczyciela
Nazwa statku
Czas trwania podróży
Przedmiot ubezpieczenia
Wartość, suma
Rodzaje klauzul (różnią się zakresem pokrycia ryzyka):
Zestaw A (najszerszy zakres pokrycia ryzyka)
Zestaw B
Zestaw C (ograniczony zakres pokrycia ryzyka)
Każdy zestaw składa się z 19 klauzul. Struktura każdego z 3 zestawów klauzul różnią się zakresem pokrycia ryzyka oraz wykluczeniami.
Podział klauzul:
1-3 ryzyka objęte ubezpieczeniem
4-7 wykluczenia
8-10 czas trwania ubezpieczenia
11-14 roszczenia
15 korzyści z ubezpieczenia
16,17 zmniejszanie strat
18 unikanie zwłoki
prawo i praktyka
Zobowiązuje się ubezpieczonego, z chwilą gdy dowie się o wypadku objętym niniejszym ubezpieczeniem do bezzwłocznego zawiadomienia o nim ubezpieczycieli, przy czym prawo do odszkodowana zależy od wypełnienia tego obowiązku.
Wyłączone są ryzyka wojenne i strajkowe.
PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA RYNKU UBEZPIECZEŃ W POLSCE
Źródła prawa:
kodeks morski
kodeks cywilny
kodeks spółek handlowych
ustawa o działalności ubezpieczeniowej (!!!!! do egzaminu)
W 1990 roku przyjęto założenia:
prywatyzacja i demonopolizacja rynku; ubezpieczyciele działają w formie spółek
koncesjonowanie działalności ubezpieczeniowej, wykonywanie działalności wymaga otrzymania koncesji
zapewnienie nadzoru państwa nad działalnością ubezpieczeniową
podział ubezpieczeń na komercyjne i wzajemne oraz podział na ubezpieczenia na życie i inne ubezpieczenia; nie ma możliwości łączenia tych ubezpieczeń
ochrona krajowych ubezpieczycieli przed konkurencją zagraniczną działała do końca 1998 roku
umowna formuła ubezpieczeń, dla uzyskania ochrony ubezpieczeniowej konieczne jest zawarcie umowy
ograniczenie zakresu ubezpieczeń obowiązkowych
ochrona ubezpieczonych
wprowadzenie rynkowych zasad gospodarki finansowej ubezpieczycieli
wprowadzenie nowej kategorii podmiotów na rynek ubezpieczeniowy czyli brokerów ubezpieczeniowych
Regulacje prawne ujednolicające rynek ubezpieczeń w Europie:
Pierwsza grupa dyrektyw- dotyczy swobody zakładania firmy z kontrolą kraju goszczącego (nie ma żadnych ograniczeń w wyborze miejsca zakładania firmy ubezpieczeniowej w każdym kraju UE)
Druga grupa dyrektyw- dotyczy swobody świadczenia usług (usługi ubezpieczeniowe mogą być świadczone poza granicami kraju siedziby firmy- brak konieczności tworzenia oddziału)
Trzecia grupa dyrektyw- dotyczy zakładania firm i świadczenia usług poza granicami kraju siedziby firmy bez konieczności uzyskiwania odrębnej licencji oraz liberalizacji regulacji nadzorczych ( ograniczenie do kontroli wypłacalności firmy)
Wyłączone są ryzyka wojenne i strajkowe.
Ryzyko handlowe |
Ryzyko niehandlowe |
||
|
polityczne |
katastrofalne |
Przewlekłej zwłoki |
Stwierdzona niewypłacalność oraz przewlekła zwłoka prywatnego kontrahenta zagranicznego |
|
|
Ryzyko przewlekłej zwłoki w wypełnieniu zobowiązań płatniczych przez zagranicznego dłużnika publicznego tj. taki podmiot, do którego nie mają zastosowania przepisy prawa upadłościowego obowiązujące w kraju dłużnika |
Ubezpieczenia kontraktowe eksportu- umożliwiają zawiązanie transakcji handlowych w szczególności wówczas gdy eksport odbywa się do krajów o wysokiej niewypłacalności kontrahenta zagranicznego. Możliwość ubezpieczenia sprzyja rozwojowi eksportu.
Ubezpieczenie transakcji eksportowej- zapewnia kompensatę strat poniesionych w trakcie realizacji transakcji handlowej.
Ubezpieczenia finansowe obejmują (w węższym znaczeniu):
ubezpieczenia kredytów
wydawanie gwarancji ubezpieczeniowych
Ubezpieczenia finansowe obejmują (w szerszym znaczeniu):
ubezpieczenia kredytów
wydawanie gwarancji ubezpieczeniowych
ubezpieczanie różnych strat finansowych
Podział ryzyka według działów grup i rodzajów ubezpieczeń:
Dział I
Ubezpieczenia na życie:
na życie
posagowe, zaopatrzenie dzieci
na życie, jeżeli są związane z funduszem inwestycyjnym
rentowe
wypadkowe i chorobowe, jeżeli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych wyżej
Dział II
Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe:
kredytów w tym kredytów eksportowych
gwarancji ubezpieczeniowych
różnych ryzyk finansowych
wypadku przy pracy
Ubezpieczenie kredytów:
ogólna niewypłacalność
kredyt eksportowy
spłata rat
kredyt hipoteczny
kredyt rolniczy
Ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych, w tym:
ryzyka zatrudnienia
niewystarczających dochodów
złych warunków atmosferycznych
utraty zysków
stałych wydatków ogólnych
nieprzewidywalnych wydatków handlowych
utraty wartości rynkowej
utraty stałego źródła dochodu
pośrednich strat handlowych, poza wyżej wymienionymi
różnych strat finansowych
Gwarancje ubezpieczeniowe:
bezpośrednie
pośrednie
Gwarancja ubezpieczeniowa jest to zobowiązanie zakładu ubezpieczeń w zamian za składkę do uregulowania należności wobec beneficjenta, kiedy dłużnik (który jest zleceniodawcą w stosunku do ubezpieczyciela) odmówi wyrównania swoich zobowiązań
Rodzaje gwarancji:
gwarancje kontraktowe- zabezpieczające wykonanie kontraktu, w tym zapłaty wadium, dobrego wykonania kontraktu, zwrotu zaliczki, usunięcia wad i usterek
gwarancje zabezpieczające zapłatę cła i podatków
gwarancje od sprzeniewierzenia- zabezpieczające pracodawcę przed stratami finansowymi spowodowanymi przez nieuczciwych pracowników
gwarancje wymagane przy rozpoczynaniu bądź prowadzeniu działalności gospodarczej
gwarancje płacenia czynszów dzierżawnych, wykonania umowy dostawy i innych tzw. financial bards
Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych- celem było wspieranie eksportu polskich przedsiębiorców, zaczęła działalność w 1991 r. W lipcu 1994 r. została uchwalona ustawa o gwarantowanych przez skarb państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych. Ustawa ta stworzyła dobrą sytuację dla rozwoju działalności KUKE. Określiła zasady funkcjonowania KUKE, rodzaje ryzyk i zapewniła źródło finansowania korporacji.
Cele KUKE:
minimalizacja ryzyka finansowego poprzez świadczenie ochrony ubezpieczeniowej
dostarczanie informacji o stopniu wypłacalności partnera zagranicznego
nadzór nad przebiegiem transakcji handlowej
wpływanie na stabilizację sytuacji finansowej przedsiębiorstw eksportujących
zwiększenie wiarygodności eksportera wobec banków kredytujących.
Działalność AGENCYJNA:
zakład ubezpieczeń może korzystać z pośrednictwa ubezpieczeniowego polegającego na wykonywaniu czynności związanych z wykonywaniem czynności faktycznych lub prawnych związanych z zawarciem lub wykonaniem umów ubezpieczenia
agentem ubezpieczeniowym jest osoba fizyczna, osoba prawna lub podmiot gospodarczy nie mający osobowości prawnej, upoważniony przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu tychże umów
Działalność agencyjna może być wykonywana wyłącznie przy pomocy osób fizycznych posiadających uprawnienia nadane przez organ nadzoru
Organ nadzoru na wniosek zakładu ubezpieczeń lub samego zainteresowanego wydaje zezwolenie na wykonywanie czynności agenta, jeżeli osoba fizyczna:
Ma miejsce zamieszkania na terytorium RP
Nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub przestępstwo karno- skarbowe
Ukończyła zorganizowane przez zakład ubezpieczeń szkolenie zakończone egzaminem
Ma pełną zdolność do czynności prawnych
zakład ubezpieczeń jest odpowiedzialny za czynności wykonywane przez uprawnionego agenta
Działalność BROKERSKA:
Polega na zawieraniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia w imieniu ubezpieczającego lub na pośredniczeniu przy zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz ubezpieczonego
Działalność brokerska może być prowadzona wyłącznie za zezwoleniem organu nadzoru
Działalność brokerska może być prowadzona przez osoby fizyczne lub prawne
Osoba fizyczna prowadząca działalność brokerską nie może pozostawać w stosunku pracy z zakładem ubezpieczeń, nie może być członkiem władz tego zakładu oraz nie może być stroną umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, których przedmiotem jest pośredniczenie w zawieraniu umów ubezpieczenia w imieniu zakładu ubezpieczeń
Osoba prawna prowadząca działalność brokerską nie może jednocześnie prowadzić działalności agencyjnej
Organ nadzoru wydaje zezwolenie na prowadzenie działalności brokerskiej na wniosek:
osoby fizycznej, jeżeli osoba ta:
ma miejsce zamieszkania na terytorium RP
ma pełną zdolność do czynności prawnych
nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub za przestępstwo karno- skarbowe
zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reseakuracyjnych
daje rękojmie należytego prowadzenia działalności brokerskiej
zawiera umowę ubezpieczenia OC z tytułu prowadzenia działalności brokerskiej
osoby prawnej, jeżeli osoba ta:
ma siedzibę na terytorium RP
członkowie zarządu dają rękojmie prowadzenia działalności brokerskiej, a co najmniej połowa z nich spełnia warunki określone dla osób fizycznych
zawarła umowę ubezpieczenia OC z tytułu prowadzenia działalności brokerskiej
Ubezpieczeniowy Samorząd Gospodarczy
Zakłady ubezpieczeń prowadzące działalność w RP tworzą Ubezpieczeniowy Samorząd Gospodarczy
Organizacja USG jest Polska Izba Ubezpieczeń
Przynależność do Izby jest obowiązkowa i powstanie z chwilą podjęcia przez zakład ubezpieczeń działalności ubezpieczeniowej
Statut Izby i jego zmiany podlegają zatwierdzeniu przez MF
Do zadań Izby należą w szczególności:
Reprezentowanie zakładów ubezpieczeń wobec organów władzy i administracji państwowej oraz podejmowanie działań w celu ochrony ich interesów
Wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych dotyczących działalności ubezpieczeniowej oraz współdziałanie na wniosek właściwych podmiotów przy ich opracowywaniu
Współdziałanie w organizacji i stowarzyszeniami krajowymi i zagranicznymi w zakresie ubezpieczeń
Stworzenie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między członkami Izby
Kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki zawodowej w działalności ubezpieczeniowej
Sprawowanie pieczy nad postrzeganiem zasad uczciwej konkurencji na rynku ubezpieczeniowym.
Ochrona ubezpieczonych:
Tworzy się Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny
Do zadań Funduszu należy wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu:
ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej:
za szkodę na osobie, gdy szkoda została spowodowana przez kierującego pojazdem mechanicznym, a tożsamość kierowcy nie została ustalona
za szkodę na osobie wyrządzoną przez rolnika o nieustalonej tożsamości
za szkodę na mieniu i osobie, gdy:
posiadacz pojazdu nie był ubezpieczony ubezpieczeniem obowiązkowym
rolnik nie zawarł ubezpieczenia obowiązkowego
w przypadku upadłości zakładu ubezpieczeń Fundusz wypłaca odszkodowania z tytułu:
odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych i rolników wykonujących działalność zawodową
umów ubezpieczenia na życie w wysokości 50% wierzytelności, nie więcej jednak niż 30 000 EURO
Rzecznik ubezpieczonych:
Interesy ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia reprezentuje Rzecznik Ubezpieczonych, którego powołuje MF
Do zadań Rzecznika Ubezpieczonych należy w szczególności:
Reprezentowanie i ochrona konsumenckich interesów ubezpieczonych i osób uprawnionych z umów ubezpieczenia
Opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących ubezpieczenia
Informowanie organu nadzoru o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń
Inicjowanie i prowadzenie działalności edukacyjno- informacyjnej w zakresie ubezpieczeń
Sprawne funkcjonowanie rynku ubezpieczeń gospodarczych sprzyja rozwojowi handlu międzynarodowego
Polski rynek ubezpieczeń wymaga dalszych przekształceń w sferze legislacyjnej i instytucjonalnej
Obecny stan rozwiązań prawnych w dużej mierze uwzględnia wymogi gospodarki rynkowej, wolnej konkurencji, demonopolizacji i równego traktowania podmiotów
Spełnienie kryteriów integracji z UE wymaga dalszych zmian w przepisach prawa umożliwiających swobodny przepływ kapitału i siły roboczej oraz ujednolicenie zasad nadzoru ubezpieczeniowego, warunków przyznawania licencji i świadczenia usług transgranicznych
Wzrost znaczenia ubezpieczeń finansowych zależy od tempa wzrostu gospodarki, poziomu inwestycji, dynamiki handlu zagranicznego
Włączenie polskiego rynku ubezpieczeń do struktur europejskich powoduje konieczność zmian w organizacji i strukturze działalności towarzystw ubezpieczeniowych
Struktura rynku ubezpieczeń strony podażowej polskiego rynku ubezpieczeń.
Klasyfikacja ubezpieczycieli:
wg kryterium ustawowego:
prowadzący ubezpieczenia na życie (dział I)
prowadzący ubezpieczenia majątkowe i pozostałe osobowe
wg form organizacyjno- prawnych
spółki akcyjne
towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych
wg źródeł pochodzenia kapitału:
podmioty z kapitałem krajowym
spółki z kapitałem zagranicznym
podmioty z kapitałem zagranicznym
Instytucje pomocnicze (w stronie podażowej):
Polska Izba Ubezpieczeń
Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny
Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych
Stowarzyszenie Ubezpieczeniodawców Polskich
Stowarzyszenie Agentów Ubezpieczeniowych
Krajowy Instytut Ubezpieczeń
Rzeczoznawcy, likwidatorzy i inni specjaliści
Instytucje Kształcenia i doradztwa ubezpieczeniowego
Zakłady Ubezpieczeń na Polskim Rynku (wg stanu na 01.01.2001)
Zezwolenie MF na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce posiadały:
W dziale ubezpieczeń na życie- 30 zakładów
W dziale ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych- 33 zakłady
'89 r.- 3 zakłady
`98r. - 53 zakłady
Wysoka dynamika wzrostu liczby podmiotów
Struktura zakładów ubezpieczeń wg form organizacyjno- prawnych:
Spółki akcyjne- 57
Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych-6
Zdecydowana większość podmiotów świadczących usługi są to spółki akcyjne
Struktura zakładów ubezpieczeń w dziale II:
Spółki akcyjne- 28
Towarzystwa Ubezpieczeń wzajemnych- 5
W 1999 r. działalność reasekuracji czynnej prowadzona była przez 17 zakładów ubezpieczeń i jedno profesjonalne towarzystwo reasekuracji (PTR S.A.)
W strukturze składki przypisanej brutto sektora ubezpieczeń za rok 1999 37,60% stanowiła składkę w dziale ubezpieczeń na życie a 62,40- w dziale ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych.
Składka przypisowa- należna ubezpieczycielowi
Koncentracja rynku ubezpieczeń pod względem składki przypisanej brutto:
PZU S.A.
PZU Życie S.A.
Tuir Warta S.A.
CU Polska- Tu na Życie S.A.
Amplico Life S.A.
Proces demonopolizacji polskiego rynku postępuje, lecz jest bardzo powolny.
Ubezpieczenia w dziale II:
PZU S.A.
Tuir Warta S.A.
STU Hestia Ins. S.A.
TU Compensa S.A.
Daewoo TU S.A.
Struktura kapitału podstawowego zakładów ubezpieczeniowych w latach 1998-1999:
Kapitały należące do: '98 '99
Podmioty zagraniczne 32,69% 50,12%
Banki 12,07% 8,42%
Skarb Państwa 10,21% 6,56%
Krajowe zakłady ubezp. 22,94% 17,70%
Krajowe osoby prawne i fiz. 22,08% 17,25%
Tendencja do ekspansji kapitału zagranicznego, połowa kapitału zakładowego stanowi kapitał zagraniczny.
Kapitał:
Polski 49,88%
Niemiecki 23,45%
Szwajcarski 6,28%
Holenderski 4,48%
Brytyjski 4,12%
Amerykański 4,04%
Austriacki 2,16%
Szwedzki 1,67%
Na początek 2000 r. liczba zakładów z przeważającym kapitałem zagranicznym- 37 (w tym 8 zakładów ze 100% kapitałem zagranicznym).
Struktura portfela ubezpieczeń w dziale II w 1999 roku:
Komunikacyjne 68,4%
Majątkowe 16,1%
Wypadkowe i chorobowe 5,2%
OC 3,0%
Finansowe 2,3%
Pozostałe 5,0%
W strukturze składki przypisanej brutto w dziale II dominują tradycyjne formy ubezpieczeń tzn. ubezpieczenia komunikacyjne i majątkowe.
Do kategorii ubezpieczeń, których pozycja rośnie należą ubezpieczenia OC, wynika to z coraz większej liczby zawodów i działalności, których wykonywanie związane jest z obowiązkiem zawarcia umowy ubezpieczenia OC.
Polski rynek ubezpieczeń w dziale II pod względem ofert coraz bardziej zbliża się do poziomu krajów rozwiniętych, oferując poza tradycyjnymi ubezpieczeniami nowe np. ubezpieczenia finansowe.
Ubezpieczenia finansowe rozwijają się dynamicznie, jednak ich znaczenie jest wciąż niewielkie, jedną z przyczyn jest brak odpowiedniego doświadczenia w zarządzaniu produktami ubezpieczeń finansowych, a w szczególności trudna jest ocena ryzyka.
Należy się spodziewać wprowadzenia przez zakłady ubezpieczeń nowej oferty produktowej, zwiększającej udział w rynku innych poza tradycyjnymi rodzajów ubezpieczeń.
Pośrednicy na polskim rynku ubezpieczeń:
Do końca 1999 r. wydano 892 zezwolenia na prowadzenie działalności brokerskiej (w tym 690 dla osób fizycznych, 202 dla osób prawnych).
Listy podmiotów prowadzących działalność brokerską ogłaszane są w formie obwieszczenia MF w Dzienniku Urzędowym MF.
Na koniec 1999 r. wydano 200455 zezwoleń na prowadzenie działalności agencyjnej.
Kształtowanie produktu ubezpieczeniowego:
Produktem na rynku ubezpieczeniowym jest ochrona ubezpieczeniowa.
Kształtowanie produktu odbywa się w trybie ustalania tzw. Ogólnych warunków ubezpieczeń.
Ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych określa MF w trybie rozporządzenia. W szczególności rozporządzenie zawiera:
Datę powstania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia
Podstawowy zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń
Minimalną sumę gwarancyjną ubezpieczenia
Zakres praw i obowiązków ubezpieczającego i zakładu ubezpieczeń
Podstawowy system taryf
Ogólne warunki ubezpieczeń dobrowolnych określa ubezpieczyciel. Produkt kształtowany jest przez ustalenie:
Zakresu ubezpieczenia (jakie zdarzenia losowe objęte są ochroną ubezpieczeniową)
Praw i obowiązków stron umowy ubezpieczenia
Sposobu ustalania wysokości szkody
Stawek taryfy ubezpieczeniowej
Sposobu ustalania wysokości odszkodowania i świadczenia
Form ograniczania zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela.
Polityka kształtowania produktu musi uwzględniać fakt, że przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe działa w określonych warunkach otoczenia, do którego należą:
Otoczenie ekonomiczne (stan gospodarki, koniunktura gospodarcza, poziom inflacji, wielkość siły nabywczej)
Otoczenie społeczne i demograficzne (struktura społeczno- zawodowa ludności, stopień urbanizacji)
Otoczenie technologiczne (nowe technologie wytwarzania prowadzą do powstania nowych produktów zaspokajających nowe potrzeby, ale też prowadzących do powstania nowych zagrożeń)
Otoczenie instytucjonalno- prawne (struktura instytucjonalna w państwie, system prawny)
Otoczenie kulturowe (normy moralne, zwyczaje- należy uwzględnić zwłaszcza przy opracowywaniu akcji promocyjnych)
Nabywcy- ich potrzeby i oczekiwania należy rozpoznać w celu dostosowania produktu
Konkurenci- ich działania powinny być stale obserwowane i analizowane w celu jak najlepszego kształtowania własnej polityki sprzedaży produktów ubezpieczeniowych
KONCESJONOWANIE DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ polega na wydawaniu zezwoleń na prowadzenie działalności w sferze, gdzie na mocy prawa obowiązują ograniczenia swobody podejmowania i wykonywania działalności.
Działalność ubezpieczeniowa bezpośrednia i restrukcyjna może być prowadzona wyłącznie za zezwoleniem Ministra Finansów (zakłady ubezpieczeniowe)
Minister Finansów po wyrażeniu opinii przez organ nadzoru wydaje na wniosek zainteresowanego zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej
Wniosek o koncesję na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej powinien zawierać:
Nazwę, siedzibę, obszar i rzeczowy zakres działania zakładu ubezpieczeń
Określenie wysokości kapitału akcyjnego albo zakładowego
Określenie założycieli zakładu ubezpieczeń
Formę organizacyjną działalności
Określenie wysokości funduszu organizacyjnego przeznaczonego na utworzenie administracji zakładu ubezpieczeń i zorganizowanie sieci przedstawicielstw.
Imiona i nazwiska osób przewidzianych na członków zarządu i rady nadzorczej oraz osoby wykonujące czynności w dziedzinie matematyki ubezpieczeniowej, finansowej i statystyki (aktuariusza), jeżeli obowiązek wykonywania przez osobę przypisywanych jej czynności wynika z ustawy
Do wniosku o wydanie zezwolenia dołącza się:
Plan działalności
Dowód posiadania środków własnych od obciążeń wysokości różnej zakładanemu kapitałowi akcyjnemu lub zakładowemu i funduszowi organizacyjnemu wraz z zaświadczeniem o przeznaczeniu ich na pokrycie kapitału akcyjnego i funduszu organizacyjnemu
Dane o klasyfikacji osób
Statut zakładu ubezpieczeń
Ogólne warunku ubezpieczenia określone we wniosku
Zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej nie może być wydane, jeżeli zachodzi co najmniej jedna z okoliczności:
Nie są spełnione wymogi formalne
Z informacji wynika, że zabraknie co najmniej 2 osób z odpowiednim wykształceniem i doświadczeniem
Jeżeli założyciele lub członkowie zarządu byli karani
Jeżeli założyciele nie dają rękojmi prowadzenia sprawnie zakładu ubezpieczeń w sposób należycie zabezpieczający interesy ubezpieczonych
Założyciele nie udowodnią posiadania środków wolnych od obciążeń w wysokości odpowiadającej kapitałowi akcyjnemu (zakładowemu) i funduszowi organizacyjnemu
Plan działalności nie zapewnia trwałej zdolności zakładu ubezpieczeń do wykonywania zobowiązań
Zagrożony jest ważny interes gospodarczy państwa
Minister Finansów na wniosek organu nadzoru może cofnąć zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie jednej lub kilku grup ubezpieczeń albo jednego lub kilku rodzajów ubezpieczeń jeżeli:
Zakład ubezpieczeń przestał spełniać warunki wymagane do uzyskania zezwolenia
Zakład ubezpieczeń prowadzi działalność z naruszeniem przepisów prawa lub statutu
Zakład ubezpieczeń nie realizuje w przewidzianym terminie (???)
Cofnięcie zezwolenia powoduje, że zakład ubezpieczeń nie może zawierać nowych umów ubezpieczeniowych, umowy już zawarte nie mogą być przedłużane a suma ubezpieczenia nie może być podwyższona
Cofnięcie zezwolenia w zakresie całej działalności oznacza w przypadku towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych jego likwidację.
Zasady prowadzenia działalności przez Zakłady Ubezpieczeń:
Zakład ubezpieczeń nie może zajmować się bezpośrednio inną działalnością gospodarczą poza działalnością ubezpieczeniową i z nią związaną
Zakład ubezpieczeń nie może prowadzić jednocześnie działalności w dziale ubezpieczeń na życie i w dziale pozostałych ubezpieczeń osobowych oraz ubezpieczeń majątkowych
Zakład ubezpieczeń może prowadzić działalność ubezpieczeniową wyłącznie w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych
Nadzór Ubezpieczeniowy:
Tworzy się Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń jako centralny organ administracji państwowej
PUNU kieruje Prezes, którego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Finansów
Zadaniem nadzoru jest ochrona interesów osób ubezpieczonych i zapobieganie sytuacji, w której zakład ubezpieczeń nie będzie w stanie wypłacać ubezpieczonemu należytego świadczenia
Nadzór nad działalnością zakładów ubezpieczeń pośredników ubezpieczeniowych polega w szczególności na:
Podejmowaniu działań mających na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku ubezpieczeń
Wydawanie zezwoleń na podstawie działalności brokerskiej i agencyjnej
Kontrola prowadzonej działalności przez zakład ubezpieczeń i brokerów
Podejmowanie innych działań przewidzianych w ustawie
Organ nadzoru współdziała z organami administracji rządowej i innymi instytucjami w zakresie kształtowania polityki gospodarczej państwa
Warunki zawierania umów ubezpieczenia:
Ochronę ubezpieczeniową ustanawia się na podstawie umowy zawieranej pomiędzy zakładem ubezpieczeń a ubezpieczonym
Wprowadza się ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne
Ubezpieczeniami obowiązkowymi są:
Ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów
Ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych
Ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego
Inne ubezpieczenia przewidziane na mocy obowiązujących ustaw lub ratyfikowanych przez RP umów międzynarodowych
Podmioty eksploatujące przedmioty jądrowe
zakład ubezpieczeń prowadzący działalność w zakresie ubezpieczenia obowiązkowego nie może odmówić zawarcia tego ubezpieczenia
Minister Finansów, w drodze rozporządzenia, określa ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych. W szczególności określa:
Datę powstania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia
Podstawowy zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń
Minimalną sumę gwarancyjną ubezpieczenia
Zakres praw i obowiązków ubezpieczającego i zakładu ubezpieczeń
Podstawowy system taryf uzależniający stosowanie taryfy od długości okresu bezszkodowego i zapewniający porównywalność taryf różnych zakładów ubezpieczeniowych.
Wysokość stawek ubezpieczeniowych ustala zakład ubezpieczeń
Ogólne warunki ubezpieczeń, z wyjątkiem ubezpieczeń obowiązkowych oraz taryfy i wysokość stawek ubezpieczeniowych ustala zakład ubezpieczeń
Prawne ograniczenia swobody zawierania umów ubezpieczenia:
Osoba krajowa- wg prawa dewizowego może zawrzeć umowę ubezpieczenia jedynie z zakładem ubezpieczeń działającym na podstawie zezwolenia wydanego zgodnie z ustawą
Osoba zagraniczna podejmująca działalność gospodarczą na terytorium RP może ubezpieczyć tą działalność jedynie w zakładzie ubezpieczeń działającym na podstawie zezwolenia wydanego zgodnie z ustawą
MF może określić, w drodze rozporządzenia, przypadek dopuszczalności zawierania umów ubezpieczenia z innym zakładem ubezpieczeń niż określony.
Są to następujące przypadki ubezpieczenia:
Ryzyka, co do którego ubezpieczający otrzymał na piśmie odmowę zawarcia umowy ubezpieczenia od co najmniej 3 zakładów ubezpieczeniowych prowadzących działalność na podstawie ustawy
Ryzyka, którego ubezpieczenia w tym zakładzie ubezpieczeń wymaga umowa międzynarodowa
Odpowiedzialności cywilnej armatora, ubezpieczanej na armatorskich klubach wzajemnych ubezpieczeń
Przedmiotów w transporcie, obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu, jeśli odbywa się w ramach obrotu towarowego z zagranicą
4. Osoba krajowa wg prawa dewizowego przebywająca za granica może zawrzeć umowę ubezpieczenia z zakładem nie posiadającym zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce na okres pobytu za granicą, jeżeli ubezpieczone ryzyko związane jest z tym pobytem.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl