1. Spółka cywilna w świetle prawa

Podstawą prawną działania spółki cywilnej jest Kodeks cywil­ny, w tym głównie art. 860 - art. 875, a także Prawo działalności gospodarczej (według ustawy z dnia 19 listopada 1999 r., ogłoszo­nej w Dz. U. Nr 101 z 1999 r., póz. 1178, z późniejszymi zmianami).

Przepisy Kodeksu cywilnego wyjaśniają ponadto status prawny osoby fizycznej, która w spółce cywilnej występuje jako wspólnik.

Osoba fizyczna ma zdolność prawną od chwili urodzenia (art. 8 K.c.), co oznacza, że może być podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego. Z chwilą uzyskania pełnoletności osoba fizyczna nabywa pełną zdolność do czynności prawnych (art. 11 K.c.), co oznacza, że posiada zdolność do nabywania praw i zaciągania zobo­wiązań. Oczywiście, niektóre osoby fizyczne mogą nie mieć zdolno­ści do czynności prawnych (np. osoby całkowicie ubezwłasnowol­nione) albo mieć zdolność ograniczoną. Takie osoby nie mogą być wspólnikami spółki cywilnej.

2. Utrata podmiotowości spółek cywilnych od l stycznia 2001 r.

Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospo­darczej (Dz. U. Nr 101 z 1999 r., póz. 1178 z późn. zm.) spowodo­wała utratę podmiotowości spółek cywilnych od l stycznia 2001 r. Podmiotowość mają bowiem, według tej ustawy, osoby fizyczne, osoby prawne, spółki prawa handlowego niemające osobowości prawnej oraz wspólnicy spółek cywilnych, które prowadzą działal­ność gospodarczą, a zatem są przedsiębiorcami.

Z faktu utraty podmiotowości wynika, że spółka cywilna może wy­stępować pod firmą oznaczoną imionami i nazwiskami wspólników.

3. Wspólnicy spółki cywilnej

przedsiębiorcami

Jak wcześniej już podano, przedsiębiorcą nie jest spółka cywil­na, a jest nim wspólnik tej spółki. Prawo działalności gospodarczej uznało bowiem wspólników spółek cywilnych za przedsiębiorców i nadało im podmiotowość w wykonywaniu działalności gospodar­czej. Tak rozumiany przedsiębiorca powinien być oznaczony przez swoje imię i nazwisko. Wspólnicy mogą jednak uzgodnić wspólnie nazwę zawiązanej spółki, w której będą wykonywać zarobkową działalność gospodarczą. Wspólnicy, jako przedsiębiorcy, mogą podjąć działalność gospodarczą po zyskaniu wpisu do rejestru przed­siębiorców, prowadzonego przez właściwy sąd rejestrowy.

Oznaczenie zewnętrzne spółki cywilnej powinno zawierać:

1. oznaczenie przedsiębiorców (wspólników),

2. zwięzłe określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospo­
   darczej,

3. ewentualnie uzgodnioną nazwę spółki,

4. siedzibę i adres spółki.

W ofertach i pismach w oznaczeniu spółki cywilnej powinien się znaleźć numer z rejestru przedsiębiorców i nazwa sądu rejestrowego.

Wspólnicy, chcąc stać się przedsiębiorcami, zawierają umowę spółki cywilnej i zobowiązują się w tej umowie do wspólnego celu gospodarczego. Umowa ta stanowi odstawę rejestracji przedsiębior­ców w sądzie rejestrowym. Po rejestracji i załatwieniu innych spraw, przedsiębiorcy mogą rozpocząć działalność gospodarczą.

4. Rejestracja wspólników spółki cywilnej

4.1. Wpis do ewidencji działalności

gospodarczej do 31 grudnia 2003 r.

Według znowelizowanych przepisów art. 88a ustawy - Prawo działalności gospodarczej oraz art. la ust. l ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o KRS przedsiębiorcy zakładający spółkę cywilną do 31 grudnia 2003 r. występują z wnioskiem do organu ewidencyjnego o wpis do ewidencji działalności gospodarczej w urzędzie gminy lub miasta. Organem ewidencyjnym jest w tym przy­padku wójt gminy lub odpowiednio burmistrz czy prezydent miasta. Wniosek w formie zgłoszenia składa się na odpowiednim formula­rzu. Mają tu zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania admini­stracyjnego i nowe Prawo działalności gospodarczej.

Wniosek o wpis do EDG składa każdy wspólnik osobno na swoje imię i nazwisko.

Zgłoszenie do ewidencji działalności gospodarczej powinno zawierać:

1. oznaczenie przedsiębiorcy (tu: wspólnika spółki cywilnej),

2. oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy, a je­
   żeli stale wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania -
   również wskazanie siedziby i adresu zakładu głównego, oddziału
   lub innego miejsca, o którym mowa w art. 11 ust. l,

3. określenie przedmiotu wykonywania działalności gospodarczej,

4. wskazanie daty rozpoczęcia działalności gospodarczej.

Ponadto należy wpisać datę zgłoszenia, do kogo jest kierowany wniosek, kto zgłasza (imię i nazwisko z adresem zamieszkania) oraz czytelny podpis zgłaszającego.

Na zgłoszeniu wymagalne są znaczki opłaty skarbowej.

Organ ewidencyjny dokonuje wpisu do ewidencji działalności gospodarczej stosownie do zgłoszenia. Po tej czynności organ ten doręcza z urzędu podmiotowi gospodarczemu zaświadczenie o wpi­sie do ewidencji działalności gospodarczej w ciągu 14 dni od dnia zgłoszenia, przekazując kopię zaświadczenia właściwemu urzędowi skarbowemu i drugą kopię do oddziału ZUS.

Dotychczasowe przepisy ustawy o działalności gospodarczej określają przypadki, które mogą stanowić przyczynę odmowy wpisu do ewidencji.

Odmowa wpisu może być skuteczna, gdy zgłoszenie dotyczy działal­ności gospodarczej:

• do której nie stosuje się przepisów ustawy,

• która podlega koncesjonowaniu,

• której podjęcie nie podlega zgłoszeniu,

• objętej prawem wyłączności dla spółdzielni inwalidów
  i niewidomych,

• kiedy wniosek zawiera luki formalne, nie usunięte mimo
  wezwania w terminie wyznaczonym.

Jeżeli pojawią się zmiany w stosunku do danych na zgłoszeniu, należy zgłosić je organowi ewidencyjnemu w ciągu 14 dni od zaist­nienia tych zmian. Na tej podstawie organ ewidencyjny wyda nowe zaświadczenie z potwierdzeniem dokonanych zmian.

Niezależnie od powyższego zawarcie umowy spółki cywilnej podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych, o czym będzie mowa później (patrz: pkt 10).

4.2. Rejestracja sądowa po l stycznia 2004 r.

Zgodnie z przepisem art. 7 ust. l ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101 z 1999 r., póz. 1178 z późn. zm.) przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. Zasady wpisu do tego rejestru są określone w przepisach ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 17 z 2001 r., póz. 209 -j.t., z późn. zm.). Obie ustawy weszły w życie od l stycznia 2001 r., ale w drodze wyjątku ich stosowanie do rejestracji osób fizycznych, w tym wspólników spółek cywilnych, zostało przesunięte najpierw o rok, a potem o dalsze dwa lata, a więc dla tych przedsiębiorców rejestracja sądowa według ww. przepisów będzie wymagalna po dniu l stycznia 2004 r.

Zgłoszenie do rejestru przedsiębiorców sporządza się na druku urzędowym. Druki te udostępnią urzędy gmin i urzędy skarbowe. Zgłoszenie to wypełniają wspólnicy spółki cywilnej jako osoby fi­zyczne i przedsiębiorcy.

Do zgłoszenia załącza się wymagane dokumenty potwierdzające praw­dziwość danych zawartych we wniosku, w tym umowę spółki cywilnej.

Zgłoszenie o wpis do rejestru przedsiębiorców składa się we właści­wym sądzie rejestrowym. Do postępowania przed sądem rejestro­wym mają zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.

Dla podmiotu wpisanego do rejestru prowadzi się odrębne akta reje­strowe obejmujące w szczególności dokumenty stanowiące podstawę wpisu. W aktach rejestrowych prowadzi się zbiór wzorów podpisów osób upoważnionych do reprezentowania spółki.

Wpis do rejestru polega na wprowadzeniu do systemu informatycz­nego danych zawartych w postanowieniu sądu rejestrowego nie­zwłocznie po jego wydaniu. Wpis jest dokonany z chwilą zamiesz­czenia danych w rejestrze.

Wniosek o wpis do rejestru przedsiębiorców powinien być złożony nie później niż w terminie 7 dni od daty zdarzenia uzasadniającego ten wpis, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgod­ne pod względem formy i treści z przepisami prawa, a także bada, czy zgłoszone dane są zgodne z prawdziwym stanem.

W razie stwierdzenia, że wniosek o wpis do rejestru lub dokumen­ty, których złożenie jest obowiązkowe, nie zostały złożone w są­dzie mimo upływu terminu, sąd rejestrowy wzywa obowiązanych do ich złożenia, wyznaczając dodatkowy 7-dniowy termin pod ry­gorem zastosowania grzywny przewidzianej w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji świadczeń niepieniężnych. W razie niedotrzymania terminu sąd rejestrowy nałoży grzywnę na obowiązanych.

Sąd rejestrowy wydaje odpisy z rejestru za stosowną opłatą. Po­za tym odpisy, wyciągi i zaświadczenia z rejestru przedsiębiorców wydaje za opłatą Centralna Informacja Krajowego Rejestru Sądowe­go, mająca oddziały przy sądach rejestrowych.

Rejestr przedsiębiorców jest jawny. Każdy ma prawo dostępu do danych zawartych w rejestrze za pośrednictwem Centralnej Informa­cji KRS. Również każdy ma prawo otrzymać poświadczone odpisy, wyciągi i zaświadczenia z rejestru.

Nikt nie może zasłaniać się nieznajomością treści wpisu w rejestrze przedsiębiorców, chyba że mimo zachowania należytej staranności nie mógł wiedzieć o wpisie.

Domniemywa się, że dane wpisowe do rejestru przedsiębiorców są prawdziwe (art. 17 ustawy o KRS).

Jeżeli dane wpisano do rejestru przedsiębiorców niezgodnie ze zgło­szeniem lub bez zgłoszenia, podmiot, którego wpis dotyczy, nie mo­że zasłaniać się wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zarzutem, że dane te nie są prawdziwe, jeżeli zaniedbał wystąpić niezwłocznie z wnioskiem o sprostowanie, uzupełnienie lub wykre­ślenie wpisu.

Podmiot wpisany do rejestru przedsiębiorców ponosi odpowiedzial­ność za szkodę wyrządzoną zgłoszeniem danych nieprawdziwych, jeżeli podlegały obowiązkowi wpisu na jego wniosek, a także nie-zgłoszeniem danych w terminie ustawowym, chyba że szkoda nastą­piła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

Podmioty wpisane do rejestru przedsiębiorców są zobowiązane umieszczać w oświadczeniach pisemnych, skierowanych do ozna­czonych osób w zakresie ich działalności następujące dane:

1. firmę lub nazwę (tu: spółki cywilnej z wyszczególnieniem
   wspólników),

1. oznaczenie formy prawnej prowadzonej działalności,

2. siedzibę i adres,

3. numer w rejestrze przedsiębiorców.

W razie niewykonania tego obowiązku, sąd rejestrowy może nałożyć grzywnę na osoby odpowiedzialne, nawet do wysokości 5.000 zł. Obowiązek, o którym mowa wyżej nie dotyczy oświadczeń woli skierowanych do osób pozostających ze spółką w stałych stosunkach umownych.

Wpis do rejestru przedsiębiorców poszczególnych wspólników spółki cywilnej, jako osób fizycznych, wymaga dopisania przy każ­dym imieniu i nazwisku również numeru PESEL oraz nadanego nu­meru REGON (co wynika z przepisu art. 35 i art. 38 ustawy o Kra­jowym Rejestrze Sądowym).

Dane dotyczące poszczególnych przedsiębiorców (tu: wspólników spółki cywilnej) wpisanych do rejestru umieszcza się pod numerem przeznaczonym dla danego podmiotu w sześciu działach tego rejestru.

Odnośnie osób fizycznych zamieszcza się również w rejestrze przedsiębiorców informacje o:

1. pozostawaniu w związku małżeńskim,

2. zawarciu małżeńskiej umowy majątkowej,

3. zniesieniu małżeńskiej wspólności majątkowej.

16

17

Dla osób fizycznych umieszcza się w rejestrze również ich miejsca zamieszkania (adresy).

Przedmiot działalności powinien mieć dane według Europejskiej Klasyfikacji Działalności (EKD).

Wspólnicy spółki cywilnej wpisani dotychczas do ewidencji działalno­ści gospodarczej wymagają przerejestrowania do KRS w terminie do 31 grudnia 2005 r. na wniosek wspólników. Odpowiedni wniosek na­leży złożyć w organie ewidencyjnym bez opłaty sądowej. Organ ewi­dencyjny ma obowiązek przekazania sądowi rejestrowemu akt doty­czących wspólników spółki cywilnej.

Numer z ewidencji działalności gospodarczej jest umieszczony w dziale pierwszym rejestru przedsiębiorców.

Sprawy wszczęte z wniosku wspólnika o wpis do ewidencji działalności gospodarczej, nie załatwione do końca 2003 r., zostaną przekazane na początku 2004 r. właściwemu sądowi rejestrowemu. Dotyczy to również dalszych wpisów do ewidencji działalności go­spodarczej .

5. Obowiązek przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną

Kodeks spółek handlowych, wprowadzony ustawą z dnia 15 września 2000 r. (Dz. U. Nr 94 z 2000 r., póz. 1037, z późn. zm.) w przepisie art. 26 § 4 zobowiązuje spółki cywilne do przekształcenia w spółki jawne, jeżeli przychody netto ze sprzedaży towarów lub świadczenia usług danej spółki w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych osiągnęły równowartość w walucie polskiej co najmniej 400.000 EURO. Spółka cywilna, która osiąga takie obroty, zaliczana jest według tego przepisu do przedsiębiorstw większych rozmiarów. Taka spółka musi być przekształcona w spółkę jawną, która jest zali­czana do spółek handlowych osobowych.

Wspólnicy spółki cywilnej mają prawo i obowiązek zgłoszenia wniosku o przekształcenie w spółkę jawną do rejestru przedsiębior­ców Krajowego Rejestru Sądowego.

6. Możliwości zmiany formy prawnej spółek cywilnych

Niezależnie od obowiązku przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną, o czym była mowa w poprzednim punkcie, każda spółka cywilna może być przekształcona w spółkę handlową przez jej wspólników. Takie możliwości przewiduje art. 551 § 2 Kodeksu spółek handlowych. Wynika z tego, że spółki cywilne mogą zmienić formę prawną i stać się spółkami handlowymi. Oczywiście, każda spółka cywilna, nawet najmniejsza, może przekształcić się w spółkę jawną. Mają tu zastosowanie zasady opisane w punkcie poprzednim.

Do przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową inną niż spółka jawna stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące przekształ­cenia spółki jawnej w inną spółkę handlową (art. 551 § 3 K.s.h.). Nie może być przekształcona spółka w likwidacji, która rozpoczęła po­dział majątku, ani spółka w upadłości (art. 551 § 4 R.s.h.).

Każda spółka cywilna może prze­kształcić się w dowolną spółkę handlową- osobową lub kapitałową. Może więc w szczególności stać się jedną z następujących spółek:

• spółką jawną (osobową),

• spółką partnerską (osobową), ale pod warunkiem, że wspólnicy
  będą wykonywać wolny zawód wymieniony w art. 88 K.s.h.,

• spółką komandytową (osobową), ale pod warunkiem, że jeden ze
  wspólników będzie komplementariuszem, a co najmniej jeden -
  komandytariuszem,

• spółką komandytowo-akcyjną (osobową), ale pod warunkiem, że
  co najmniej jeden ze wspólników będzie komplementariuszem,
  a co najmniej jeden wspólnik - akcjonariuszem,

• spółką z ograniczoną odpowiedzialnością (kapitałową), pod wa­runkiem zgromadzenia kapitału zakładowego w wysokości co
  najmniej 50.000 zł,

* spółką akcyjną (kapitałową), pod warunkiem zgromadzenia ka­pitału zakładowego w formie akcji w wysokości co najmniej 500.000 zł.

Każde przekształcenie wymaga zawarcia nowej umowy odpo­wiedniej spółki handlowej (osobowej lub kapitałowej) według wy­magań Kodeksu spółek handlowych. Ze względu na formalności najłatwiej i najprościej można przekształcić spółkę cywilną w spółkę jawną.

7. Prawa i obowiązki wspólników spółki cywilnej

1. Każdy wspólnik spółki cywilnej jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki (art. 865 § l K.c.).

2. Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. W razie jednak sprzeciwu chociażby jednego wspólnika, potrzebna jest uchwała wspólników (art. 865 § 2 K.c.).

3. Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty (art. 865 § 3 K.c.).

4. Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i stratach, bez względu na rodzaj wkładu, chyba że umowa spółki stanowi ina­czej (art. 867 § l K.c.).

5. Jeżeli spółka cywilna została zawarta na czas dłuższy, wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obra­chunkowego (art. 868 § 2 K.c.).

6. Obowiązkiem każdego wspólnika jest wniesienie do spółki wkładów, głównie w postaci pieniężnej, praw majątkowych lub świadczenia usług (własnej pracy), a także dążenie do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony (art. 860 § l i art. 861 § l K.c.).

7. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie (art. 864K.C.).

8. Prawo działalności gospodarczej uznaje każdego wspólnika spółki cywilnej za przedsiębiorcę (art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 19 li­stopada 1999 r.). Pociąga to za sobą określone obowiązki przypisane dla przedsiębiorcy.

9. Obowiązkiem przedsiębiorcy jest prowadzenie działalności gospo­darczej po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców we właści­wym sądzie rejestrowym.

10. Przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusz­nych interesów konsumentów (art. 8 P.d.g.).

11. Przedsiębiorca jest obowiązany spełniać określone przepisami prawa warunki wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a także ochrony środowiska (art. 9 P.d.g.).

12. Jeżeli przepisy szczególne nakładają obowiązek posiadania odpo­wiednich uprawnień zawodowych przy wykonywaniu określonego rodzaju działalności gospodarczej, przedsiębiorca jest obowiązany zapewnić, aby działalność gospodarcza była wykonywana bezpo­średnio przez osobę legitymującą się posiadaniem takich uprawnień zawodowych (art. 10. P.d.g.).

13. Przedsiębiorca ma obowiązek właściwie oznaczyć na zewnątrz za­kład główny, oddział oraz inne stałe miejsce wykonywania działal­ności gospodarczej. Wymagane tu jest szyld lub inny sposób ozna­kowania publicznego zawierającego oznaczenie przedsiębiorcy oraz zwięzłe określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodar­czej (art. 11 P.d.g.).

14. Przedsiębiorca jest obowiązany do zamieszczenia na towarach lub na ich opakowaniach wprowadzanych do obrotu informacji w języku polskim zawierających:

1. oznaczenie przedsiębiorcy-producenta towaru i jego adres,

2. nazwę towaru,

3. inne oznaczenia i informacje wymagane na podstawie odrębnych przepisów (art. 12 ust. 2 P.d.g.).

Zgodnie z przepisem art. 13 P.d.g. przedsiębiorca jest obowią­zany do:

1. dokonywania lub przyjmowania płatności za pośrednictwem
   rachunku bankowego tego przedsiębiorcy w każdym przypadku,
   gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca, a jednorazowa
   wartość należności lub zobowiązań przekracza równowartość
   3.000 EURO albo równowartość 1.000 EURO, gdy suma warto­
   ści tych należności i zobowiązań powstałych w miesiącu po­
   przednim przekracza równowartość 10.000 EURO, przelicza­
   nych na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego
   przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia poprzedzającego
   miesiąc, w którym dokonywane są operacje finansowe,

2. zawiadomienia urzędu skarbowego, właściwego ze względu na
   podatek dochodowy, o posiadaniu rachunku bankowego związa­nego z wykonywaną działalnością gospodarczą, a w razie posia­dania więcej niż jednego rachunku - do wskazania jednego
   z nich jako rachunku podstawowego i zawiadomienia o tym ban­ku, w którym rachunek jest otwarty, oraz właściwego urzędu
   skarbowego; zawiadamiając urząd skarbowy, należy podać na­
   zwę i adres banku oraz numer rachunku bankowego albo pod­
   stawowego rachunku bankowego,

3. zawiadomienia właściwego urzędu skarbowego oraz banku, w któ­rym otwarty jest podstawowy rachunek bankowy związany z wy­konywaną działalnością gospodarczą, o posiadaniu rachunków

bankowych w innych bankach, informując o nazwach i adresach banków oraz o numerach rachunków bankowych,

4. zawiadomienie banków, w których otwarte są inne rachunki ban­kowe tego przedsiębiorcy, o nazwie i adresie banku, w którym otwarty jest rachunek podstawowy tego przedsiębiorcy związany z wykonywaną działalnością gospodarczą.

Każdy wspólnik ma prawo wystąpić ze spółki cywilnej w dro­dze wypowiedzenia swego udziału na 3 miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego. Z ważnych powodów wspólnik może wypo­wiedzieć spółce swój udział bez zachowania tego terminu. Wystę­pujący ze spółki cywilnej wspólnik ma prawo do otrzymania zwrotu w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz do wy­płacenia w pieniądzu wartości jego wkładu wg umowy oraz do wy­płacenia w pieniądzu części wartości wspólnego majątku pozostałe­go po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników i zapła­ceniu długów spółki. Wynika to z przepisów Kodeksu cywilnego o spółkach (art. 869 - art. 875).

§2.

10. Umowa spółki cywilnej

W celu prowadzenia wspólnej działalności gospodarczej podpisujący niniejszą umowę wspólnicy zawiązują spółkę cywilną pod nazwą:

Zgodnie z przepisem art. 860 K.c. wspólnicy zamierzający za­wiązać spółkę cywilną powinni zawrzeć na piśmie umowę spółki. Jest to pierwsza prawna czynność osób, które chcą zostać wspólni­kami, aby dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego.

Podaję niżej przykładowy wzór umowy spółki cywilnej, z uwzględ­nieniem aktualnych przepisów prawnych i warunków działania przed­siębiorców po dniu l stycznia 2003 r.

(wzór przykładowy)

UMOWA SPÓŁKI CYWILNEJ
W dniu w została zawarta

(data) (miejscowość)

umowa spółki cywilnej osób fizycznych pomiędzy:

1) Panem (Panią)

zamieszkałym (-łą) w

legit. się dowodem osobistym seria nr

(ew. dodatkowe dane o numerach PESEL i NIP )

2) Panem (Panią)

(imię i nazwisko)

zamieszkałym (-łą) w

(pełny adres)

legit. się dowodem osobistym seria nr

(ew. dodatkowe dane o numerach PESEL i NIP )

o następującej treści:

Osoby fizyczne wymienione w preambule umowy stają się wspólni­kami spółki cywilnej z chwilą podpisania niniejszej umowy.

Spółka Cywilna w

*/Nazwa może być dowolnie wybrana, np.: „PRZEDSIĘBIORCY" lub „SKLEP" lub „HURTOWNIA" lub „PIEKARNIA" lub „USŁUGI TRANSPORTOWE" lub „ZAKŁAD PRZETWÓRCZY" lub „AUTOMAX" lub „GASTRO-HOT" itp.

b 3.

Przedmiotem działalności spółki jest:

l

2

3

(możliwie dokładne określenie przedmiotu działalności gospodarczej)

§4.
Siedziba i miejsce działalności spółki mieści się w

(pelny adres)

§5.'

Spółka będzie prowadziła również działalność poza siedzibą, o której
mowa w § 4, na obszarze

(kraju, województwa, powiatu)

w zakresie

(sprecyzować rodzaj działalności)

§6.

Wspólnicy wnoszą do spółki wkłady pieniężne w równych częściach odpowiednio:

1) Wspólnik

(imię i naz\visko)

29

wnosi wkład gotówkowy w wysokości złotych,

co stanowi 50% udziału w spółce.

2) Wspólnik

(imię i naz\visko)

wnosi wkład gotówkowy w wysokości złotych,

co stanowi 50% udziału w spółce.

czyli w kwocie łącznej złotych (słownie:

złotych).

7.

Spółka zostaje zawarta na czas

(oznaczony od do lub nieoznaczony)

Każdy wspólnik jest przedsiębiorcą w rozumieniu Prawa działalności gospodarczej.

§9.

Wspólnicy jako przedsiębiorcy wykonują działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów.

§10.

1. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki.

2. Prawo reprezentowania spółki na zewnątrz ma każdy wspólnik,
   przy czym umowy i inne oświadczenia woli o skutkach finanso­
   wych przekraczających złotych podpisują dwaj

wspólnicy łącznie.

3. Decyzje o nabyciu rzeczy, praw majątkowych, kredytów lub
   pożyczek o wartości przekraczającej złotych po­
   dejmują wspólnicy łącznie w formie uchwały wspólników.

4. Uchwała wspólników może upoważnić jednego ze wspólników do:
   a) podpisywania umów określonego rodzaju,

b) prowadzenia bieżących spraw spółki i jej reprezentowania w czasie nieobecności drugiego wspólnika.

§11.

Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie.

§12.

Zysk spółki będzie dzielony proporcjonalnie do wniesionych wkła­dów, a więc po 50% dla każdego wspólnika. W tej samej proporcji wspólnicy uczestniczą w stratach spółki.

§ 13.

Okresem obrachunkowych spółki jest rok kalendarzowy, który jest
również rokiem obrotowym i podatkowym. Pierwszy rok obrachun­
kowy kończy się dnia 31 grudnia roku.

§14.

Wypłata zysku dla wspólników będzie następować po zakończeniu każdego roku obrachunkowego na podstawie uchwały wspólników.

§15.

Na podstawie uchwały wspólników mogą być wypłacone zaliczki na poczet rocznego zysku.

§16.

W ważnych sprawach spółki (inwestycyjnych, organizacyjnych, fi­nansowych) decyzje będą podejmowane uchwałami wspólników zapadanych jednomyślnie. Głos przeciwny jednego wspólnika unie­możliwia podjęcie uchwały. Uchwałą wspólników można wyodręb­nić sprawy do decyzji każdego lub oznaczonego wspólnika.

§17.

Każdy wspólnik będzie wykonywał pracę na rzecz spółki bez dodat­kowego wynagrodzenia, niezależnie od prowadzenia spraw spółki. Podział pracy zostanie określony uchwały wspólników.

30

31

§ 18.

Działalność gospodarcza spółki rozpoczyna się od dnia

po uzyskaniu wpisu do

(ewidencji działalności gospodarczej albo rejestm przedsiębiorców - odpowiednio do czasu zawierania umowy spółki).

§19.

Wspólnicy spółki, jako przedsiębiorcy, będą rozliczać się z urzędem
skarbowym w zakresie podatku dochodowego w formie*/

*/ karty podatkowej lub ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych iub podatku dochodowego od osób fizycznych na zasadach ogólnych;

§20.
Księgowość spółki będzie prowadzona w formie*/

*/ ewidencji przychodów lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów lub ksiąg rachunkowych wg ustawy o rachunkowości;

§21.

Przyjęcie nowego wspólnika do spółki wymaga zmiany w całości umowy spółki, zmiany w rejestracji i przeprowadzenia pełnej in­wentaryzacji składników majątkowych. Przyjęcie to jest możliwe od początku nowego roku obrachunkowego i podatkowego.

§22.

Każdy wspólnik może wnieść do spółki poza wkładem pieniężnym, o którym mowa w § 6, również wkład niepieniężny (aport) w postaci rzeczy lub praw majątkowych, a także może przekazać w użytkowa­nie rzecz lub prawo na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub użyczenia.

§23.

Każdy wspólnik może wystąpić ze spółki przez wypowiedzenie swoje­go udziału na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego.

§24.

Wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu, o którym mowa w § 6, a także zwraca się w pie­niądzu część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wspólników i zapłaceniu długów spółki.

§25. Spółka ulega rozwiązaniu w następujących przypadkach:

1. kiedy wspólnicy podejmą jednomyślną uchwałę o rozwiązaniu spółki,

2. kiedy w spółce pozostanie tylko jeden wspólnik,

1. kiedy na żądanie wspólnika z ważnych powodów sąd wyda pra­
   womocne orzeczenie o rozwiązaniu spółki.

§26.

Spółka może być postawiona w stan upadłości lub likwidacji w przy­padkach przewidzianych przez prawo.

Likwidację spółki poprowadzą wspólnicy łącznie po zaistnieniu sy­tuacji, o których mowa w § 25 lub § 26.

§28.

Likwidatorzy dokonaj ą wyprzedaży składników majątkowych spółki, uregulują wszystkie długi (zobowiązania) i pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku podzielą między wspólników w takim stosunku, w jakim każdy wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.

§29.

W przypadku śmierci wspólnika w czasie trwania spółki, jego udział przejmują spadkobiercy. Stosuje się tu przepis art. 872 K.c.

§30. Zmiany w umowie spółki wymagająformy pisemnej.

32

33

§31.

W sprawach nieuregulowanych w niniejszej umowie mają zastoso­wanie przepisy Kodeksu cywilnego.

§32.

Wszelkie spory wynikające z umowy spółki będą rozstrzygane przez właściwy sąd rejonowy.

§33.

Umowę sporządzono w czterech jednakowo brzmiących egzempla­rzach i po odczytaniu podpisano.

Podpisy wspólników

l

(imię i nazwisko oraz podpis)

2.

(imię i nazwisko oraz podpis)

Adnotacje o pobraniu podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu umowy spółki według ustawy z dnia 9 września 2000 r. (Dz. U. Nr 86 z 2000 r., póz. 959, z późn. zm.).

Pobrano podatek w wysokości złotych według art. 7 ust. l pkt 9a

ww. ustawy zgodnie z tabelą.

Tu dołączyć dowód pobrania podatku lub nanieść adnotację urzędu skarbowego.

Zwracam uwagę, że zawarcie umowy spółki cywilnej i każdej innej spółki podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywil­noprawnych. Mają tu zastosowanie przepisy ustawy z dnia 9 wrze­śnia 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 86 z 2000 r., póz. 959, z późn. zm.). Podatek ustala się w zależności od wartości wkładów wniesionych do majątku spółki zgodnie z tabelą określoną w art. 7 ust. l pkt 9a. Podatek ten pobiera się również od podwyższenia wartości wkładów wniesionych do majątku spółki, a także od pożyczek i dopłat na rzecz spółki. Podatek tej jest związany z umową spółki.

Oto tabela podatku od umowy spółki:

WKŁADY WSPÓLNIKÓW		PODATEK
—	do 20.000 zł	1%
od 20.000 zł	do 30.000 zł	200 zł + 0,5% nadwyżki ponad 20.000 zł
ponad 30.000 zł		250 zł + 0,1% nadwyżki ponad 30.000 zł

* * *

Przy zawieraniu umowy spółki cywilnej istotna jest nazwa spół­ki, która będzie firmować spółkę na zewnątrz i będzie stanowiła pod­stawę głównej pieczęci i nagłówków w ofertach, pismach i oświad­czeniach woli wspólników. Nazwa spółki powinna być oznaczeniem wspólników - przedsiębiorców, a także, o ile to możliwe - przed­miotu wykonywanej działalności gospodarczej.

Podaję niżej przykłady użycia nazwy spółki z danymi dodatkowymi, wymaganymi przez prawo i stosowanymi w obrocie gospodarczym (do projektu pieczęci ogólnej lub nagłówka firmowego):

(D

Nazwa rejestrowa spółki

PRZEDSIĘBIORCY HANDLU HURTOWEGO

Jan Nowik i Zofia Kowala Spółka Cywilna

ul. Nowa 118, 00-666 Warszawa

Dane dodatkowe

NIP xxx-xxx-xx-xx REGON xxxxxxx Rejestr przeds. KRS - Nr ... lub EDG wpis Nr...

34

35

(2)

HOTEL - GASTRONOMIA

„SMAK"

Adam Kwiatek i Zenon Wawel Spółka Cywilna

ul. Ogólna 66, 58-444 Wrocław NIP xxx-xxx-xx-xx REGON xxxxxxx

Rejestr przeds. KRS - Nr ... lub EDG wpis Nr ...

(5)

HANDEL USŁUGI „MARKET-LUK"

Jan Kot, Maks Ryń, Adam Walczyk Spółka Cywilna

ul. Jasna 77, 20-888 Lublin NIP xxx-xxx-xx-xx REGON xxxxxxx

Rejestr przeds. KRS - Nr ... lub EDG wpis Nr ...

(3)

PIEKARNIA - CIASTKARNIA „ROGALIK"

Anna i Antoni Koprowscy Spółka Cywilna

ul. Zakątna 17, 60-300 Poznań NIP xxx-xxx-xx-xx REGON xxxxxxx t

Rejestr przeds. KRS - Nr ... lub EDG wpis Nr...

(6)

Jan Kowalski, Barbara Wrzosek

Spółka Cywilna USŁUGI PRZEWOZOWE

ul. Krecia 112,77-201 Szczecin NIP xxx-xxx-xx-xx REGON xxxxxxx

Rejestr przeds. KRS - Nr ... lub EDG wpis Nr ...

(4)

„HERBA" - KWIACIARNIA

Jan Pakos, Łucja Mączka

Spółka Cywilna

ul. Pełna 11, 32-780 Kraków NIP xxx-xxx-xx-xx REGON xxxxxxx

Rejestr przeds. KRS - Nr ... lub EDG wpis Nr ...

(7)

„INTERMEDIA" Spółka Cywilna USŁUGI REKLAMOWE Patryk i Łucja Szczecińscy

ul. Ładna 222, 90-788 Łódź NIP xxx-xxx-xx-xx REGON xxxxxxx

Rejestr przeds. KRS - Nr ... lub EDG wpis Nr...

36

37

(8)

HURTO-DETAL ,,ABCX'

Dagita Jaksa, Olga Trella

Spółka Cywilna

ul. Zimna 60, 42-800 Katowice NIP xxx-xxx-xx-xx REGON xxxxxxx

Rejestr przeds. KRS - Nr ... lubEDG wpis Nr ...

UWAGA: Na pieczątce ogólnej lub w nagłówku firmowym spółki podaje się również informacje o numerach telefonów, faxów, interne-tu, a nierzadko o numerze (koncie) rachunku bankowego. Dane dodat­kowe obok nazwy rejestrowej spółki sąjednak wymagalne przepisami prawa (o Krajowym Rejestrze Sądowym, o NIP i o REGONIE).

11. Czynności przedrejestrowe wspólników

Pierwszą czynnością przed rejestracją spółki cywilnej jest spo­rządzenie umowy spółki i jej podpisanie przez wspólników. Przy­kładowy wzór takiej umowy został podany w poprzednim punkcie (patrz: 10.). W umowie są bowiem najważniejsze rozstrzygnięcia natury prawnej, aby spółka cywilna mogła zaistnieć i potem funk­cjonować aż do jej rozwiązania. Umowa określa cel i przedmiot działalności spółki, jej wspólników, wysokość i rodzaj wkładów, nazwę i siedzibę spółki, czas trwania (oznaczony lub nieoznaczo­ny), prawa i obowiązki wspólników, sposób podejmowania uchwał i decyzji, wybór prowadzenia ksiąg i sposobu opodatkowania, okres obrachunkowy, możliwości wypowiedzenia udziałów i przy­czyny rozwiązania spółki.

Podpisana umowa spółki cywilnej podlega opodatkowaniu po­datkiem od czynności cywilnoprawnych w zależności od wysokości wkładów wspólników. Była o tym mowa w poprzednim punkcie.

Zapłata tego podatku i odnotowanie tego faktu na umowie spółki jest drugą czynnością wspólników przed rejestracją.

Wspólnicy zawiązywanej spółki cywilnej powinni przyjąć do wiadomości, że to oni będą przedsiębiorcami w rozumieniu Prawa działalności gospodarczej, gdyż spółka jest pozbawiona podmioto­wości po l stycznia 2001 r. Wynikają stad określone konsekwencje w prawach i obowiązkach wspólników, w odniesieniu do odpowie­dzialności majątkowej, podatkowej i zobowiązaniowej wobec orga­nów państwa i klientów (kontrahentów, konsumentów), a także do sposobu rozliczeń.

Wspólnicy powinni dokonać rozeznania co do możliwości uzy­skania niezbędnych koncesji, zezwoleń, certyfikatów, atestów czy pozwoleń na uruchomienie danej działalności gospodarczej. Takie rozpoznanie będzie konieczne jeszcze przed zarejestrowaniem spół­ki. Gdyby bowiem okazało się, że załatwienie tych spraw przeciągnie się w czasie, to należy datę rozpoczęcia działalności spółki przesunąć na później. W razie niemożliwości uzyskania potrzebnych koncesji czy zezwoleń można jeszcze zmienić rodzaj działalności gospodar­czej. Łatwiej wtedy zmienić umowę spółki i dostosować do realiów miejsca i czasu.

12. Czynności związane z rejestracją

Po czynnościach początkowych, o których mowa w poprzednim punkcie, wspólnicy powinni doprowadzić do formalnej rejestracji spółki, a właściwie - do rejestracji przedsiębiorców, którymi są wspólnicy tej spółki. Zgodnie z przepisem art. 7 ust. l ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101 z 1999 r., póz. 1178, z późn. zm.) rozpoczęcie działalności jest

38

39

dopiero możliwe po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców lub do ewidencji działalności gospodarczej.

Tak więc dopiero od l stycznia 2004 r. zaistnieje obowiązek uzyskania wpisu wspólników spółki cywilnej w rejestrze przedsię­biorców KRS.

UWAGA: W okresie od l stycznia 2001 r. do 31 grudnia 2003 r. obowiązują jeszcze dotychczasowe przepisy o rejestracji spółek cy­wilnych osób Fizycznych w organie gminnym (miejskim), z modyfi­kacjami określonymi w art. 88a-88i ustawy - Prawo działalności gospodarczej.

W tym okresie wspólnicy zawiązujący spółkę cywilną dokonują zgło­szenia do ewidencji działalności gospodarczej w urzędzie gminy lub miasta. Organem ewidencyjnym jest wójt gminy albo burmistrz (pre­zydent) miasta. Na podstawie zgłoszenia wydawane jest zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej. Numer z tej ewiden­cji jest później notowany w rejestrze przedsiębiorców. Procedura reje­stracji sądowej dla osób fizycznych (w tym również dla wspólników spółki cywilnej) rozpocznie się po dniu l stycznia 2004 r.

Taki rejestr prowadzi właściwy sąd rejestrowy w systemie informa­tycznym w ramach Krajowego Rejestru Sądowego. Mają tu zastoso­wanie dwie ustawy:

1. ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądo­
   wym (Dz. U. Nr 17 z 2001 r., póz. 209-j.t, z późn. zm.),

2. ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. - Przepisy wprowadzające
   ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 121 z 1997 r.,
   póz. 770, z późn. zm.).

W wykonaniu tych ustaw wspólnicy (jako przedsiębiorcy) powinni wystąpić z wnioskiem do sądu rejestrowego o wpis do rejestru przedsiębiorców. Wniosek sporządza się na urzędowym formularzu, który można nabyć w urzędzie gminy (miasta) lub w urzędzie skar­bowym. Do wniosku załącza się wymagane dokumenty, w tym umo­wę spółki. Koniecznie trzeba wnieść opłatę sądową.

Wniosek złożony z naruszeniem przepisów o Krajowym Rejestrze Sądowym, nieprawidłowo wypełniony lub nienależycie opłacony, podlega zwróceniu przez sąd rejestrowy.

Wpis do rejestru przedsiębiorców, potwierdzony odpisem, jest pod­stawą rozpoczęcia działalności gospodarczej, o ile inne formalności są do końca załatwione (np. koncesje, zezwolenia, pozwolenia).

Sąd rejestrowy ma 7 dni od dnia wpisu do rejestru przedsiębiorców na przesłanie wypisu z rejestru organom podatkowym i organom samorządu gminnego (miejskiego), dotyczącego podjęcia przez przedsiębiorców działalności gospodarczej.

Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym określają również zasady i tryb przerejestrowania wspólników z ewi­dencji działalności gospodarczej do rejestru przedsiębiorców KRS. Ma to być dokonane najpóźniej do 31 grudnia 2005 r.

Niezależnie od powyższego, ważną czynnością wspólników jest za­rejestrowanie umowy spółki we właściwym urzędzie skarbowym, jeżeli tego nie dokonano przy wpłacaniu podatku od czynności cy­wilnoprawnej z tytułu umowy spółki.

Istotne są czynności rejestracyjne w urzędzie skarbowym z tytułu wyboru formy opodatkowania w zakresie podatku dochodowego (będzie o tym mow£ w punkcie 14.), a także z tytułu podatku od to­warów i usług (VAT).

Ponieważ wymagalne jest posiadanie REGON-u, dlatego na tym rejestracyjnym etapie wspólnicy powinni zadbać o uzyskanie go w urzędzie statystycznym, składając odpowiedni wniosek na formu­larzu RG-1.

Numer rejestru przedsiębiorców należy umieszczać w treści pieczą­tek firmowych, na pismach i oświadczeniach woli.

40

41

13. Czynności wspólników po rejestracji

W związku z rozpoczęciem działalności gospodarczej przez spółkę cywilną, po wykonaniu czynności rejestracyjnych, o których mowa w punkcie 12., pozostają jeszcze inne czynności i sprawy do załatwienia.

Spróbuję je pokrótce wymienić:

1. wyrobienie pieczątek {ogólnej firmowej, bankowej, kasowej,
   branżowej dla każdej placówki gospodarczej, działowej dla każ­
   dej komórki oraz imiennej dla wspólników i niektórych pracow­
   ników);

2. wykonanie szyldów, tablic informacyjnych i reklamowych;

3. otwarcie rachunku bankowego lub kilku rachunków według uza­
   sadnionych potrzeb;

4. zgłoszenie wspólników i osób współpracujących do ubezpiecze­
   nia społecznego i zdrowotnego w ZUS; to samo dotyczy pra­
   cowników, zleceniobiorców, dealerów i innych osób zatrudnia­
   nych;

5. zatrudnienie księgowego lub księgowej (na etat, na część etatu
   lub tylko na zlecenie), ewentualnie przekazanie czynności księ-
   gowo-podatkowych do biura rachunkowego na podstawie za­
   wartej umowy;

6. zatrudnienie innych pracowników (według umów o pracę) i/lub
   osób na zlecenie;

7. zaopatrzenie spółki w urządzenia, meble biurowe i użytkowe,
   maszyny, środki transportowe, surowce, materiały, towary, opa­
   kowania i inne środki do prowadzenia działalności gospodarczej
   i biurowej;

8. zaopatrzenie spółki w druki, formularze, księgi;

9. wyposażenie spółki w środki łączności (telefony stałe, telefony
   komórkowe, faxy i inne urządzenia telekomunikacji);

10. zakupy oraz zaprenumerowanie oficjalnie publikowanych aktów
    normatywnych, pism fachowych i prasy;

11. zawarcie umów z kontrahentami (dostawcami i odbiorcami), ko­
    operantami, usługodawcami i innymi współpracującymi klientami;

12. oprogramowanie komputera lub sieci komputerów w spółce;

13. podpisanie polis ubezpieczeniowych (majątkowych, rzeczowych,
    osobowych);

14. zgłoszenie nieruchomości i środków transportowych do opodat­
    kowania lokalnego;

15. zawiadomienie odpowiednich urzędów, instytucji, o rozpoczęciu
    działalności określonego rodzaju (w tym: inspekcji sanitarnej,
    inspekcji pracy, inspekcji handlowej);

16. uzyskanie potrzebnych koncesji, zezwoleń, pozwoleń, certyfi­
    katów, atestów i innych dokumentów urzędowych.

14. Obowiązki wspólników jako podatników (sposoby opodatkowania)

Wspólnicy spółki cywilnej osób fizycznych mają do wyboru kilka sposobów opodatkowania podatkiem dochodowym. W zależno­ści od osiąganych obrotów i prowadzonych branż gospodarczych, a także po spełnieniu warunków określonych przepisami prawa po­datkowego, wspólnicy mogą być opodatkowani w jednej z następu­jących form:

1. w formie karty podatkowej,

2. w formie zryczałtowanego podatku dochodowego od przy­
   chodów ewidencjonowanych,

3. w formie podatku dochodowego na zasadach ogólnych.

42

43

Tę trzecią formę opodatkowania można realizować bądź to przez po­datkową księgę przychodów i rozchodów bądź przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych na zasadach określonych w ustawie o rachunkowości.

Zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podat­kowej może być ustalony i płacony na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144 z 1998 r, póz. 930 z późn. zrrt.").

Ryczałt w formie karty podatkowej mogą płacić wspólnicy spółki cywilnej osób fizycznych prowadzący działalność:

1. usługową lub wytwórcze-usługową, określoną w części I tabeli
   stanowiącej załącznik nr l do obwieszczenia Min. Fin. z 25 li­
   stopada 2002 r. (M.P. Nr 57/2002, póz. 783), w zakresie wymie­
   nionym w załączniku nr 4 do tej ustawy przy zatrudnieniu mak­
   symalnym tam określonym, licząc wspólników i pracowników,

2. usługową w zakresie handlu detalicznego żywnością, napojami,
   wyrobami tytoniowymi oraz kwiatami, z wyjątkiem napojów o za­
   wartości alkoholu powyżej 1,5% - w warunkach określonych w czę­
   ści II tabeli, stanowiącej zał. nr l do obw. MF z 25 listopada 2002 r.,

3. usługową w zakresie handlu detalicznego artykułami nieżywno-
   ściowymi - w warunkach określonych w części III tabeli, z wy­
   jątkiem handlu paliwami silnikowymi, środkami transportu sa­
   mochodowego, częściami i akcesoriami do pojazdów mecha­
   nicznych, ciągnikami rolniczymi i motocyklami oraz z wyjątkiem
   handlu artykułami meżywnościowymi objętymi koncesjonowa­
   niem (patrz: zał. nr l do obw. MF z 25 listopada 2002 r.),

4. gastronomiczną, jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów
   o zawartości alkoholu powyżej 1,5% - w warunkach określonych
   w części IV tabeli, stanowiącej zał. nr l do obw. MF z 25 listo­
   pada 2002 r.,

5. w zakresie usług transportowych wykonywanych przy użyciu
   jednego pojazdu - w warunkach określonych w części V tabeli,
   stanowiącej zał. nr l do obw. MF z 25 listopada 2002 r.,

6) w zakresie usług rozrywkowych - w warunkach określonych w części VI tabeli, stanowiącej zał. nr l do obw. MF z 25 listo­pada 2002 r.

Wspólnicy spółki cywilnej, którzy zamierzają stosować opodatko­wanie swojej działalności według karty podatkowej, powinni złożyć wniosek o zastosowanie tej formy opodatkowania we właściwym urzędzie skarbowym w terminie do 20 stycznia roku podatkowego, w którym ma być stosowana karta, a jeżeli działalność spółki rozpo­czyna się z ciągu roku podatkowego - przed rozpoczęciem tej dzia­łalności. Wniosek składa się na urzędowym formularzu (deklaracji).

We wniosku zgłasza się prowadzenie działalności wymienionej w jednej z dwunastu części tabeli, stanowiącej załącznik nr l do obwieszczenia Min. Fin. z 25 listopada 2002 r. (M.P. Nr 57/2002, póz. 783).

Warunkiem jest, żeby przy prowadzeniu działalności nie korzystać z usług osób nie będących pracownikami oraz z usług innych firm, chyba że będą to usługi specjalistyczne. Innym warunkiem jest, aby wspólnicy nie prowadzili innej pozarolniczej działalności gospodar­czej (z pewnymi wyjątkami). Również małżonek wspólnika nie po­winien prowadzić takiej samej działalności gospodarczej. Karty po­datkowej nie mogą stosować wspólnicy wytwarzający wyroby opo­datkowane akcyzą.

Nie wyłącza opodatkowania w formie karty podatkowej:

* prowadzenie działalności w zakresie wytwarzania energii elek­
trycznej w elektrowniach wodnych i wiatrakowych o mocy od­
dawanej do 5.000 kilowatów, oraz wytwarzania biogazu,

# osiąganie przychodów z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzier-
żawy, leasingu oraz innych umów o podobnym charakterze, z któ­
rych przychody (dochody) podlegają odrębnemu opodatkowaniu.

Decyzję ustalającą wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej wydaje urząd skarbowy na dany rok podatkowy. Urząd ten może zastosować obniżenie stawek podatkowych, jeżeli są speł­nione warunki ustawowe. Jeżeli urząd skarbowy stwierdzi niespeł­nienie warunków do zastosowania karty podatkowej, wówczas wyda­je decyzję odmowną.

44

45

Wspólnicy płacą podatek dochodowy w formie karty podatkowej według decyzji urzędu skarbowego po pomniejszeniu o zapłaconą składkę na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, w terminie do dnia 7 każdego miesiąca za miesiąc ubiegły, a za grudzień - w terminie do dnia 28 grudnia danego roku, na rachunek tego urzędu. .

Wspólnicy mogą zrzec się karty podatkowej w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ostatecznej.

Drugą formą opodatkowania wspólników spółki cywilnej osób fizycznych jest zryczałtowany podatek dochodowy od przycho­dów ewidencjonowanych. Podstawą prawną zastosowania tej formy opodatkowania jest ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałto­wanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144 z 1998 r., póz. 930 z późn. zrn.). Opodatkowanie to mogą wybrać wspólnicy spółki cywilnej osiągają­cy przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej z wyjątkiem wyłączeń określonych w art. 8 ww. ustawy, jeżeli uzyskali łączne przychody w spółce w roku poprzedzającym rok podatkowy nieprze-kraczające równowartości 250.000 euro. Kwota ta wynosi za rok 2002 - 1.022.875 zł, co oznacza, że w roku 2003 ci wspólnicy, speł­niający ten warunek, mogą rozliczać się z podatku dochodowego według zasad ryczałtowych. Wspólnicy, którzy rozpoczną wykony­wanie działalności w ciągu roku 2003 i nie będą korzystać z karty podatkowej, mogą być opodatkowani ryczałtowo bez względu na wysokość przychodów.

Z tej formy opodatkowania nie mogą korzystać wspólnicy:

1. opłacający podatek w formie karty podatkowej, chyba że z tej
   formy zrezygnowali,

2. gdy są okresowo zwolnieni od podatku dochodowego,

3. gdy osiągają w całości lub w części przychody z tytułu:

* prowadzenia aptek,

# prowadzenia lombardów (udzielania pożyczek pod zastaw),

* działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizo­
wych (prowadzenia kantorów),

# wykonywania wolnych zawodów,

* świadczenia usług pozostałych, gdzie indziej niesklasyfiko-
wanych (PKWiU 93.05), z wyjątkiem opieki doraźnej i ro­
bienia zakupów,

4. wytwarzający wyroby opodatkowane akcyzą, z wyjątkiem wy­
   twarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii,

5. podejmujący działalność gospodarczą w roku 2003 po zmianie
   działalności:

1. wykonywanej samodzielnie na działalność prowadzoną w
   formie spółki z małżonkiem,

2. wykonywanej w formie spółki z małżonkiem na działalność
   prowadzoną samodzielnie przez jednego lub każdego z mał­
   żonków,

3. wykonywanej samodzielnie przez małżonka na działalność
   prowadzoną samodzielnie przez drugiego małżonka,

- jeżeli małżonek lub małżonkowie przed zmianą opłacali poda­
tek dochodowy na zasadach ogólnych,

6) rozpoczynający działalność samodzielnie lub w formie spółki,
jeżeli co najmniej jeden ze wspólników w roku 2002 wykonywał
lub w roku 2003 wykonuje w ramach stosunku pracy lub spół­
dzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres dzia­
łalności spółki.

W roku 2003 obowiązuje pięć podstawowych stawek ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych: 20% - 17% - 8,5% - 5,5% - 3%.

[Stawkę 20% płacą podatnicy wykonujący wolny zawód, a więc:

lekarze, lekarze stomatolodzy, lekarze weterynarii, technicy denty­styczni, felczerzy, położne, pielęgniarki, tłumacze oraz nauczyciele udzielający lekcji na godziny w zakresie świadczenia usług eduka­cyjnych - jeżeli wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą

46

47

osobiście wyłącznie na rzecz osób fizycznych i wybrali formę opo­datkowania ryczałtowego od przychodów ewidencj onowanych.

f

Ponadto ryczałt w wysokości 20% stosuje się do nadwyżki przy­chodów osób fizycznych, nieprowadzących pozarolniczej działalno­ści gospodarczej, osiągniętych w roku podatkowym z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze ponad równowartość 4.000 euro (czyli w walucie polskiej ponad 16.366 zł dla roku 2003).

płacą podatnicy od przychodów ewidencjonowanych

z tytułu: świadczenia usług wymienionych na wykazie stanowią­cym załącznik nr 2 do ustawy w brzmieniu podanym w obwiesz­czeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 października 2002 r. o sprostowaniu błędu, opublikowanego w Dz. U. Nr 172 z 2002 r. pod pozycją 1412; wykaz ten jest umieszczony w niniejszym poradniku jako załącznik A.

5. prowizji uzyskanej przez kolportera prasy na podstawie umowy
   o kolportaż prasy;

6. przychodów, których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 11 i 12 ustawy o
   pdof;

• przychodów z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz
  innych umów o podobnym charakterze, składników majątku
  związanych z działalnością gospodarczą (pkt 11);

• otrzymanych odszkodowań za szkody dotyczące składników
  majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą
  lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej;

g) przychodów, o których mowa w załączniku nr 2 do ustawy, do
których nie stosuje się 17% stawki ryczałtu (dotyczy usług
wyłączonych ze stawki ryczałtu 17%, oznaczonych na wykazie w
brzmieniu określonym w Dz. U. Nr 172 z 2002 r., póz. 1412).

1. przychodów osób fizycznych, nieprowadzących pozarolniczej dzia­
   łalności gospodarczej, osiągniętych z tytułu umowy najmu, podnaj­
   mu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów przychodów po­
   dobnym charakterze, do wysokości przychodów w roku podatko­
   wym nieprzekraczających kwoty stanowiącej równowartość 4.000
   euro (czyli do kwoty 16.366 zł w roku 2003); przychód sumaryczny,
   przekraczający tę kwotę jest opodatkowany stawką 20%, przycho­
   dów czym była mowa wyżej;

2. przychodów z działalności usługowej, w tym przychodów z działal­
   ności gastronomicznej w zakresie sprzedaży napojów o zawartości
   alkoholu powyżej l ,5% z zastrzeżeniem pkt 4 i 5;

3. przychodów z działalności polegającej na wytwarzaniu przedmiotów
   (wyrobów) z materiału powierzonego przez zamawiającego;

4. prowizji uzyskanej przez komisanta ze sprzedaży na podstawie
   umowy komisu;

1. przychodów z działalności wytwórczej, robót budowlanych lub
   w zakresie przewozów ładunków taborem samochodowym o ła­
   downości powyżej 2 ton,

2. uzyskanej prowizji z działalności handlowej w zakresie sprzeda­
   ży j ednorazowych biletów komunikacji miejskiej, znaczków do
   biletów miesięcznych, znaków opłaty skarbowej, znaczków
   pocztowych, żetonów i kart magnetycznych do automatów.

1. przychodów z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przycho­
   dów ze sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%,

2. przychodów z działalności usługowej w zakresie handlu,

3. przychodów ze świadczenia usług związanych z produkcją zwie­
   rzęcą, zaliczonych zgodnie z PKWiU do klasy 01.42 - usługi
   związane z chowem i hodowlą zwierząt (z wyjątkiem usług we­
   terynaryjnych) i do klasy 85.20 - usługi weterynaryjne,

49

4. przychodów z działalności rybaków morskich i zalewowych w
   zakresie sprzedaży ryb i innych surowców z własnych połowów,
   z wyjątkiem sprzedaży konserw oraz prezerw z ryb i innych su­
   rowców z połowów,

5. przychodów, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 2 i 5-10 ustawy
   o podatku dochodowym od osób fizycznych, a mianowicie:

• dotacji, subwencji i innych nieodpłatnych świadczeń otrzy­
  manych na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków, z
  wyjątkiem gdy przychody te są związane z otrzymaniem, za­
  kupem albo wytworzeniem we własnym zakresie środków
  trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, od któ­
  rych, zgodnie z art. 22a-22o, dokonuje się odpisów
  amortyzacyjnych (pkt 2);

• odsetek od środków na rachunkach bankowych utrzymywanych w
  związku z wykonywaną działalnością (pkt 5);

• wartości umorzonych lub przedawnionych zobowiązań, z zastrze­
  żeniem art. 14 ust. 3 pkt 6 ustawy o pdof, w tym z tytułu zaciągnię­
  tych kredytów (pożyczek), z wyjątkiem umorzonych pożyczek z
  Funduszu Pracy; (zastrzeżenie odnosi się do umorzonych zobowią­
  zań w wyniku postępowania układowego, niezaliczalnych do przy­
  chodów) (pkt 6);

• wartości zwróconych wierzytelności (pkt 7);

• wartości otrzymanych świadczeń w naturze i innych nie­
  odpłatnych świadczeń, z wyjątkiem otrzymanych od osób
  zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepi­
  sów o podatku od spadków i darowizn (pkt 8);

• otrzymanych wynagrodzeń za obsługę pracowniczego pro­
  gramu emerytalnego uczestnika, w związku ze zwrotem środ­
  ków pochodzących ze składki dodatkowej (pkt 9);

• wynagrodzeń płatników z tytułu:

a) terminowego wpłacania podatków pobranych na rzecz budżetu państwa,

2. terminowego naliczania i odprowadzania składek na ubez­
   pieczenie zdrowotne,

3. wykonywania zadań związanych z ustalaniem prawa do
   świadczeń i ich wysokości oraz wypłatą świadczeń z
   ubezpieczenia chorobowego, określonych w przepisach o
   systemie ubezpieczeń społecznych (pkt 10).

f) przychodów z odpłatnego zbycia ruchomych składników majątku wykorzystywanych w działalności gospodarczej, nawet jeżeli przed zbyciem zostały wycofane z działalności gospodarczej.

UWAGA: Podatek zryczałtowany, którego stawki podano wyżej według art. 12 ust. l ustawy z dnia 20 listopada 1998 r., nalicza się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania. Ryczałt od przy­chodów ewidencjonowanych ustala się według stawki właściwej dla przychodów z każdego rodzaju działalności, pod warunkiem że ewi­dencja przychodów jest prowadzona w sposób umożliwiający określe­nie przychodów z każdego rodzaju tej działalności. Jeżeli podatnik nie prowadzi takiej ewidencji, wówczas ryczałt ustala się według stawki 8,5% od całości przychodów, z tym że w przypadku osiągania rów­nież przychodów, które są opodatkowane ryczałtem według stawki 20% lub 17%, ustala się ryczałt w tej wyższej stawce.

Wspornicy mają obowiązek prowadzenia ewidencji przychodów we­dług ustalonego wzoru. Ewidencja przychodów powinna być prowa­dzona na bieżąco i bezbłędnie, gdyż stanowi podstawę obliczenia należnego ryczałtu według właściwych stawek podatkowych.

Ewidencję przychodów przechowuje się wraz z dowodami w miej­scu wykonywania działalności lub w siedzibie spółki lub w biurze rachunkowym, któremu powierzono prowadzenie tej ewidencji. O powierzeniu prowadzenia ewidencji przychodów przez biuro ra­chunkowe należy zawiadomić urząd skarbowy w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy z takim biurem.

Ewidencję przychodów i dowody należy przechowywać przez 6 lat, licząc od końca roku podatkowego, którego dotyczą. W razie nie-prowadzenia lub prowadzenia ewidencji przychodów bez zachowania

50

51

warunków do uznania jej za dowód w postępowaniu podatkowym, urząd skarbowy określi wartość przychodu, w tym również w drodze oszacowania, i ustali od tej kwoty należny ryczałt w wy­miarze 5-krotności stawek właściwych, nie więcej niż 75% przycho­du. Jest to stawka sankcyjna podatku zryczałtowanego. Podatek ry­czałtowy należy wpłacać co miesiąc w terminie do dnia 20 następne­go miesiąca, a za grudzień - do 31 stycznia następnego roku, na ra­chunek właściwego urzędu skarbowego.

Ryczałtowcy mają obowiązek złożyć w urzędzie skarbowym zezna­nie o wysokości uzyskanego przychodu, dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych - w terminie do 31 stycznia następnego roku.

Przepisy ustawy określają zasady rozliczania się ryczałtowców z na­leżnego podatku przy możliwości korzystania z odliczeń różnego rodzaju. Powszechnym odliczeniem jest składka wspólnika na ubez­pieczenie zdrowotne. Inne odliczenia zależą od ściśle określonych

warunków ustawowych.

Wspólnicy spółki cywilnej mogą zmienić formę opodatkowania. Zmiana ta może być dokonana nie później niż do dnia 20 stycznia roku podatkowego. O wyborze formy opodatkowania składają wspólne oświadczenie wszyscy wspólnicy spółki cywilnej.

Jeżeli wspólnicy wybiorą lub z racji wielkości obrotów czy in­nych przyczyn muszą rozliczać się z podatku dochodowego na za­sadach ogólnych, wówczas powinni zawiadomić urząd skarbowy

0 założeniu właściwych ksiąg. Zwykle jest to księga przychodów

1 rozchodów, ale może być z wyboru lub z obowiązku prowadzenie
ksiąg rachunkowych.

Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest podstawową for­mą ewidencji rachunkowej do celów obliczenia podatku dochodo­wego od osób fizycznych. Sposób jej prowadzenia jest określony w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 15 grudnia 2000 r. (Dz. U. Nr 116/2000, póz. 1222, ze zm. w Dz. U. Nr 128/2001, póz. 1421 i w Dz. U. Nr 219/2002, póz. 1837).

Podatkową księgę przychodów i rozchodów prowadzi się w miejscu

wykonywania działalności gospodarczej lub w siedzibie spółki, chy­ba że wspólnicy zlecą prowadzenie księgi biuru rachunkowemu. Jeżeli księga jest prowadzona poza miejscem wykonywania działalno­ści lub poza siedzibą spółki, wtedy zaistnieje obowiązek prowadze­nia co najmniej ewidencji sprzedaży w postaci zbroszurowanej z kartami ponumerowanymi. O prowadzeniu księgi przez biuro ra­chunkowe należy powiadomić urząd skarbowy w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy z tym biurem.

Wspólnicy muszą zadbać o rzetelne i niewadliwe prowadzenie księ­gi. Podstawą zapisów w księdze przychodów i rozchodów są prawi­dłowo wystawione dowody księgowe. Zakup materiałów podstawo­wych oraz towarów handlowych powinien być wpisany do księgi niezwłocznie po ich otrzymaniu, najpóźniej przed przekazaniem do magazynu, przerobu lub sprzedaży. Zapisy pozostałych wydatków oraz przychodów z działalności gospodarczej powinny być dokony­wane jeden raz dziennie, po zakończeniu dnia, nie później niż przed rozpoczęciem działalności w dniu następnym. Przed zaprowadze­niem księgi i na koniec każdego roku podatkowego, a także w razie zmiany wspólnika, zmiany proporcji udziałów wspólników lub li­kwidacji działalności, wspólnicy są obowiązani do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadów. Spis z natury podlega pisaniu do księ­gi także wówczas, gdy osoby prowadzące działalność gospodarczą sporządzają go za okresy miesięczne oraz gdy na podstawie odręb­nych przepisów spis zarządził urząd skarbowy. W razie likwidacji spółki spisem z natury należy objąć również wyposażenie.

Zapisy w księdze dotyczące przychodów ze sprzedaży wyrobów, towarów handlowych i usług są dokonywane na podstawie faktur, a w przypadku sprzedaży bezfakturowej - na podstawie dowodu wewnętrznego wystawionego na koniec dnia, o ile nie jest prowa­dzona ewidencja sprzedaży albo ewidencja przy zastosowaniu kas rejestrujących. Księga przychodów i rozchodów może być prowa­dzona techniką komputerową. Muszą tu być jednak spełnione wa­runki, o których mowa w § 31 ww. rozporządzenia.

52

53

Podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz dowody stanowiące podstawę zapisów w tej księdze przechowuje się co najmniej przez okres 6 lat, licząc od końca roku podatkowego, którego dotyczą.

Spółki cywilne, których roczne obroty wyniosły co najmniej równowartość 800.000 euro (tj. 3.262.560 zł za rok 2002), mają obo­wiązek prowadzić księgi rachunkowe w roku 2003 według zasad określonych w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. Nr 76 z 2002 r., póz. 694 - j.t.). Pod pojęciem obrotów rozumie się przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych.

Spółki cywilne spełniające powyższy warunek nie mają wyboru i muszą prowadzić księgi rachunkowe od początku roku podatkowego (tu: 2003 r.). Poza tym każda spółka cywilna może według własnego wyboru prowadzić księgi rachunkowe od samego początku, nieza­leżnie od obrotów.

Księgi rachunkowe mogą być prowadzone techniką ręczną, maszy­nową lub komputerową. Może je prowadzić spółka w swojej siedzi­bie lub biuro rachunkowe na podstawie zawartej umowy. O tym, kto i gdzie prowadzi księgi rachunkowe, musi być powiadomiony urząd skarbowy. Za prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób rzetelny i poprawny odpowiadają wspólnicy spółki cywilnej. Art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości przewiduje możliwość scedowania odpo­wiedzialności za wykonanie obowiązków w zakresie prowadzenia ksiąg na inne osoby za ich zgodą. Przyjęcie tej odpowiedzialności przez inne osoby powinno być stwierdzone dokumentem. Nie zwal­nia to jednak wspólników od odpowiedzialności za prawidłowe obli­czenie podatku dochodowego.

Wspólnicy spółki cywilnej, niezależnie czy prowadzą podatkową księgę przychodów i rozchodów czy księgi rachunkowe, obliczają należny podatek dochodowy na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 14 z 2000 r., póz. 176 —j-t, z późn. zm.).

W roku 2003 wspólników, jako przedsiębiorców, obowiązuje nastę­pująca skala podatkowa:

54

Podstawa obliczenia podatku w zł		Podatek wynosi
ponad	do
	37024	1 9% podstawy obliczenia minus kwota 530,08 zł
37024	74048	6.504 zł 48 gr + 30% nadwyżki ponad 37.024 zł
74048		17.61 1 zł 68 gr + 40% nadwyżki ponad 74.048 zł

W roku 2003 opodatkowane są dopiero dochody powyżej 2.789 zł 89 gr. Jest to kwota wolna od podatku dochodowego. Ważne jest dla pra­widłowego obliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych, żeby ewidencja i dokumentacja były ze sobą zgodne i dokumentowa­ły rzeczywisty stan rzeczy oraz zapewniały właściwą kwalifikację przychodów, kosztów ich uzyskania i ulg podatkowych.

Za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podat­kiem VAT za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniej -szony o należny podatek VAT. Ustawa podatkowa definiuje szczegó­łowo inne rodzaje przychodów.

Kosztami uzyskania przychodów z poszczególnego źródła są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów z wyjątkiem kosz­tów wymienionych enumeratywnie w art. 23 ustawy podatkowej.

Niektóre przychody lub dochody są zwolnione od podatku dochodo­wego. Ustawa określa zasady obliczenia podatku dochodowego i warunki stosowania ulg. Zainteresowani wspólnicy spółek cywil­nych powinni poznać te zasady i warunki bezpośrednio z aktów prawnych lub z dostępnych na rynku wydawniczym poradników.

Wspólnicy mają obowiązek obliczenia i odprowadzania do urzędu skarbowego (na jego rachunek) należne zaliczki na poczet podatku dochodowego w terminie do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc

55

poprzedni, a za grudzień - do 20 grudnia w wysokości zaliczki należnej za listopad. W tych terminach składa się również deklaracje podatko­we. Rozliczenie roczne w postaci zeznania podatkowego na właści­wych formularzach składa się do 30 kwietnia następnego roku. Jest to również termin zapłaty całego należnego podatku dochodowego.

15. Obowiązki wspólników jako płatników wobec urzędu skarbowego

Wspólnicy spółki cywilnej mogą być nie tylko podatnikami, ale również płatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych za­trudnionych w spółce na podstawie umów o pracą, umów zlecenia, umów o dzieło i innych umów cywilnoprawnych.

Wspólnicy zatrudniający pracowników na podstawie umów o pracę powinni stosować przepisy o pobieraniu zaliczek na podatek dochodowy z wypłacanego wynagrodzenia.

Zaliczkę podatkową ustala się od wynagrodzenia brutto, stosując następujący algorytm wyliczenia:

A. Wynagrodzenie brutto

B. Koszt uzyskania przychodów

w roku 2003 wynosi on 99 zł 96 gr miesięcznie, jeżeli jednak pra­cownik dojeżdża z innej miejscowości i nie otrzymuje z tego tytułu dodatku za rozłąkę, to na podstawie oświadczenia pracownika sto­suje się podwyższony koszt uzyskania przychodów w wysokości 124 zł 95 gr; kiedy pracownik pracuje w kilku zakładach pracy, to ma prawo do kosztu uzyskania w skali rocznej w wysokości l .799 zł 37 gr; w razie zatrudnienia pracownika w kilku zakładach pracy z dojazdem z miejscowości zamieszkania, na jego wniosek może być stosowana norma kosztu uzyskania do kwoty 2.249 zł 21 gr w roku 2003.

56

C. Składki na ubezp. E + R + Ch wg wyliczenia:

składka emerytalna wynosi 9,76% * A składka rentowa wynosi 6,5% x A składka chorobowa wynosi 2,45% x A czyli razem te składki wynoszą 18,71% x A

D. Podstawa opodatkowania (A - B - C)

E. Podatek dochodowy naliczony (19% x D)

F. Pomniejszenie podatku według skali podatkowej

w roku 2003 jest to kwota roczna 530 zł 08 gr, co stanowi 44 zł 17 gr w przeliczeniu na jeden miesiąc

G. Podatek dochodowy należny (E - F)

H. Pomniejszenie podatku o niepełną składkę na powszechne ubezpieczenie zdrowotne

w roku 2003 składka ta wynosi 8%, ale ulga podatkowa stanowi 7,75% od wynagrodzenia brutto pomniejszonego o składki na ubez­pieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe; [7,75% ^x (A - C)]

Uwaga: przepisy ZUS wyłączają z podstawy naliczania składek emerytalnych, rentowych i chorobowych różne tytuły wynagro­dzeń, w tym np. wynagrodzenie za czas choroby, odprawy, od­szkodowania i inne wypłaty

I. Należna zaliczka na podatek dochodowy (G - H)

Prawidłowo wyliczone kwoty należnych zaliczek na podatek do­chodowy od pracowników należy ująć w deklaracji miesięcznej PIT-4 oraz wpłacić sumarycznie całą należność na rachunek urzędu skarbo­wego w terminie do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni.

Jeżeli w spółce cywilnej są zatrudnieni wykonawcy prac zleconych na podstawie umów cywilnoprawnych, typu umowy zlecenia lub umowy o

57

dzieło, wówczas zaistnieje obowiązek pobrania od wynagrodzeń tych osób należnej zaliczki na podatek dochodowy w dniu wypłaty wynagrodzenia. Podstawę opodatkowania ustala się od wynagrodzenia brutto pomniejszo­nego o składki ubezpieczeń społecznych i o koszt uzyskania przychodów. Jednorazowe wynagrodzenia brutto do kwoty 146 zł są opodatkowa­ne ryczałtem w wysokości 20% tego wynagrodzenia bez zastosowa­nia kosztów uzyskania.

Dla wyższych kwot wynagrodzeń stosuje się koszty uzyskania w wymiarze 20% wynagrodzenia brutto pomniejszonego o pobrane składki ubezpieczenia społecznego albo 50% jeżeli dotyczy praw autorskich i praw pokrewnych. Zaliczką na podatek dochodowy od ww. osób oblicza się według stopy 20% od dochodu.

Jeżeli zleceniobiorcy podlegają ubezpieczeniom społecznym, to na­leży składki tych ubezpieczeń uwzględnić przy obliczeniu 8%-wej składki zdrowotnej, którą odejmuje się. od należnej zaliczki podat­kowej, ale ograniczonej o 7,75% podstawy wymiaru. Pobrane zaliczki należy przekazać na rachunek urzędu skarbowego według siedziby lub miejsca zamieszkania płatnika w terminie do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Po zakończeniu roku sporządza się informację PIT-8B i przekazuje je zleceniobiorcom i właściwym urzędom skarbowym. Inaczej jest, gdy pobieramy poda­tek ryczałtowy. Wtedy co miesiąc przekazujemy informację PIT-8A i płacimy ryczałt we własnym urzędzie skarbowym w terminie 7 dni po zakończeniu miesiąca, w którym nastąpiła wypłata.

16. Obowiązki wspólników wobec ZUS

Wspólnicy spółki cywilnej powinni zadbać o dokonanie zgło­szeń siebie oraz zatrudnionych pracowników i zleceniobiorców do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Zgłoszenia te na specjalnych formularzach sporządza się i przekazuje do ZUS w ciągu 7 dni od daty rozpoczęcia działalności czy od daty zatrudnienia.

Fakt ubezpieczenia pociąga za sobą konieczność naliczania i odprowa­dzania do ZUS należnych składek. Regulują to ustawy i przepisy wy­konawcze. Podstawą prawną jest ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137 z 1998 r., póz. 887 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubez­pieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28 z 1997 r., póz. 153 z późn. zm.).

Składki płacone do ZUS są zróżnicowane i wynoszą odpowiednio:

1. z tytułu ubezpieczenia emerytalnego składka wynosi 19,52%
   z czego połowę (9,76%) opłaca pracodawca, a drugą połowę
   (9,76%) - pracownik; pełną składkę płaci właściciel firmy za
   siebie, czyli każdy ze wspólników;

2. z tytułu ubezpieczenia rentowego składka wynosi 13%, z czego
   połowę (6,5%) opłaca pracodawca, a drugą połowę (6,5%) -
   pracownik; pełną składkę płaci właściciel firmy za siebie, czyli
   każdy ze wspólników;

3. z tytułu ubezpieczenia chorobowego składka wynosi 2,45%
   i opłacają zarówno pracownik jak i wspólnik za siebie;

4. z tytułu ubezpieczenia wypadkowego składka jest zróżnicowana
   w przedziale od 0,97% do 3,86% i opłaca j ą pracodawca za pra­
   cownika i wspólnicy za siebie;

5. z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego składka wynosi 8% i opłaca­
   ją ją wszyscy pracownicy, zleceniobiorcy i wspólnicy;

6. składka na Fundusz Pracy wynosi 2,45% podstawy wymiaru i
   opłacana jest przez pracodawcę za każdego pracownika;

7. składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
   wynosi 0,15% od podstawy wymiaru i opłacana jest przez praco­
   dawcę za każdego pracownika.

Podstawa wymiaru poszczególnych składek jest dokładnie określona w przepisach o ubezpieczeniach społecznych i zdrowotnych oraz in­nych przepisach wiążących.

Wspólnicy spółki cywilnej płacą składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy, którą jest deklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego wynagrodzenia krajowego za poprzedni kwartał. Dotyczy to również podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.

58

59

Składki ubezpieczeniowe pobierane od pracowników i zleceniobior­ców oraz opłacane za nich przez pracodawcę obliczane są od pod­stawy, która stanowi wynagrodzenie brutto z pewnymi wyłączeniami określonymi we właściwych przepisach. Tylko podstawą składki zdrowotnej jest wynagrodzenie brutto pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne.

Składki powyższe wpłaca się na rachunek ZUS w terminie do dnia 15 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. W tym samym terminie przekazuje się do ZUS odpowiednie deklaracje.

17. Identyfikator REGON

Każdy podmiot gospodarczy ma obowiązek posiadać swój staty­styczny numer identyfikacyjny w systemie REGON. Jest to identyfi­kator Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów Gospodarki Na­rodowej .

Podstawą prawną tego obowiązku jest art. 30 ustawy z dnia 29 czerw­ca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88 z 1995 r., póz. 439 z późn. zm.).

Formularze do wypełnienia wydają urzędy statystyczne, do których należy składać wnioski w tej sprawie. Wniosek o nadanie numeru w systemie REGON składa się na formularzu RG-1 z ewentualnym za­łącznikiem RG-RD. Urząd statystyczny wydaje zaświadczenie o nada­niu numeru identyfikacyjnego REGON. Tym numerem należy się po­sługiwać w działalności gospodarczej. Służy podmiotom w kontaktach z dostawcami i odbiorcami przy zawieraniu umów i porozumień. Po­trzebny jest w działalności operacyjnej i finansowej, przy obsłudze bankowej i ubezpieczeniowej. Wymagany jest przy zaciąganiu kredy­tów i pożyczek- Numer ten należy umieszczać w pieczęci głównej firmy, na ofertach i oświadczeniach woli składanych na piśmie. W zaświadczeniu otrzymanym z urzędu statystycznego znajdują się również numery Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) i Europej­skiej Klasyfikacji Działalności (EKD). Swoje numery REGON otrzy-mująrównieżjednostki lokalne.

18. Rejestracja skarbowa NIP i VAT

Obowiązkiem wspólników spółki cywilnej jest uzyskanie NIP i dokonanie rejestracji VAT. Należy to uczynić w czasie zakładania spółki, jeszcze przed rozpoczęciem działalności gospodarczej. Pod­stawą prawną są ustawy i przepisy wykonawcze.

Mają tu zastosowanie dwie ustawy:

1. ustawa z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji
   i identyfikacji podatników i płatników (Dz. U. Nr 142 z 1995 r.,
   póz. 702 z późn. zm.) w odniesieniu do NIP,

2. ustawa z dnia 8 stycznia 1993 r, o podatku od towarów i usług
   oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11 z 1993 r., póz. 50
   z późn. zm.) w odniesieniu do VAT.

Wniosek o nadanie NIP składa się na odpowiednim formularzu, który można otrzymać w urzędzie skarbowym. Potwierdzenie nadania NIP następuje w drodze decyzji urzędu skarbowego. Od momentu otrzymania NIP, należy posługiwać się im w dokumentacji, a zwłasz­cza na fakturach VAT i innych dowodach zakupu i sprzedaży. Numer ten służy również do rozliczeń finansowych i ubezpieczeniowych, a także w różnych sytuacjach wymaganych przez prawo. Najczęściej używa się tego numeru w kontaktach z organami podatkowymi.

Przed rozpoczęciem działalności, a właściwie przed dniem pierwszej sprzedaży lub wykonania pierwszej czynności objętej opo­datkowaniem VAT lub akcyzą, należy złożyć w urzędzie skarbowym zgłoszenie rejestracyjne na formularzu VAT-R. Można go nabyć w urzędzie skarbowym.

Jeżeli wspólnicy przewidują, że obroty roczne spółki cywilnej nie przekroczą równowartości 10.000 euro (tj. 40.900 zł w proporcji do okresu prowadzenia działalności w 2003 r.), to z mocy ustawy mogą korzystać ze zwolnienia wg art. 14 ustawy vatowskiej. Mogą jednak zrezygnować ze zwolnienia, zawiadamiając o tym urząd skarbowy.

Urząd skarbowy na podstawie zgłoszenia wydaje potwierdzenie na piśmie, od którego wspólnicy muszą zapłacić 152 zł z tytułu opłaty

60

61

skarbowej przewidzianej według ustawy z dnia 9 września 2000 r. (Dz. U. Nr 86 z 2000 r., póz. 960, z późn. zm.).

Od momentu otrzymania potwierdzenia spółka cywilna staje sią po­datnikiem VAT i wykonuje prawa i obowiązki określone w ustawie yatowskiej i rozporządzeniach wykonawczych.

Przede wszystkim prowadzi odpowiednią dokumentację i ewidencję, która umożliwia sporządzenie comiesięcznej deklaracji VAT-7, skła­danej do urzędu skarbowego w terminie do dnia 25 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. W tym samym terminie należy dokonać wpłaty podatku VAT na rachunek urzędu skarbowego. „Mali podatnicy" mogą wybrać metodę kasową rozliczania VAT i sporządzać deklara­cję kwartalną na formularzu YAT-7K.

19. Koncesje i zezwolenia na prowadzenie

działalności gospodarczej

Niektóre rodzaje działalności wymagają koncesji lub zezwolenia

właściwego organu państwowego. O tym powinni wiedzieć wspornicy przed zawiązaniem spółki cywilnej, a z pewnością przed rozpoczę­ciem danej działalności.

Przepisy ogólne o koncesjonowaniu działalności i o zezwoleniach na wykonywanie niektórych rodzajów działalności gospodarczej są określone w ustawie z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101 z 1999 r., póz. 1178 z późn. zm.).

Koncesja jest wymagalna w odniesieniu do:

1. poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania
   tychże kopalin, bezzbiornikowego magazynowania substancji
   oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych
   wyrobiskach górniczych,

2. wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amu­
   nicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym
   lub policyjnym,

3. wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dys­
   trybucji i obrotu paliwami i energią,

4. ochrony osób i mienia,

5. transportu lotniczego oraz wykonywania innych usług lotniczych,

6. budowy i eksploatacji albo wyłącznie eksploatacji autostrad
   płatnych oraz dróg ekspresowych, do których stosuje się przepi­
   sy o autostradach płatnych,

7. (uchylony),

8. rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych.

Jest to katalog zamknięty rodzajów, działalności podlegających kon­cesjonowaniu po l stycznia 2001 r. Wprowadzenie innych koncesji wymaga zmiany ww. ustawy.

Koncesji udziela organ koncesyjny w drodze decyzji administracyj­nej. Koncesja jest udzielana na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat.

Organ koncesyjny może określić szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

Wspólnicy spółki cywilnej, chcąc uzyskać koncesję, powinni złożyć wniosek do właściwego organu koncesyjnego.

Wniosek o udzielenie koncesji powinien zawierać:

1. oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres,

2. numer w rejestrze przedsiębiorców,

3. określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospo­
   darczej, na którą ma być udzielona koncesja,

4. informacje określone w przepisach odrębnych ustaw.

Do wniosku załącza się dokumenty określone prawem. Wspólnicy, którzy zamierzają podjąć działalność gospodarczą w dziedzinie pod­legającej koncesjonowaniu, mogą ubiegać się o przyrzeczenie wyda­nia koncesji, zwanej promesą. Okres udzielenia promesy nie może być krótszy niż 6 miesięcy. Za udzielenie koncesji, jej zmianę oraz

62

63

za promesę pobiera się opłatę skarbową według ustawy z dnia 9 września 2000 r. (Dz. U. Nr 86 z 2000 r., póz. 960, z późn. zm.)-

Jeżeli dana działalność wymaga udzielenia zezwolenia lub licen­cji, należy wystąpić z wnioskiem do właściwego organu zezwalające­go. Można też ubiegać się o wydanie promesy zezwolenia. Zezwolenie lub licencję wydaje się na czas oznaczony lub nieoznaczony. Organ zezwalający wydaje zezwolenie (licencję) po stwierdzeniu, że spełnione zostały wymagane prawem warunki wykonywania działal­ności gospodarczej w dziedzinie objętej obowiązkiem uzyskania ze­zwolenia. Wydawanie, odmowa wydania i cofnięcie zezwolenia, licen­cji następuje w drodze decyzji administracyjnej. Za wydanie zezwole­nia, licencji lub promesy zezwolenia pobiera się opłatę skarbową.

20. Konto bankowe

Nowo utworzona spółka cywilna powinna posiadać rachunek bankowy do rozliczeń pieniężnych z dostawcami i odbiorcami oraz z jednostkami publicznoprawnymi i innymi jednostkami. Najczęściej otwiera się bieżący rachunek bankowy, a w razie potrzeby - inne rachunki specjalne, np. rachunek walutowy, rachunek depozytowy, rachunek kredytowy itp.

Chcąc wejść na rynek produktów, towarów, usług i obrotu pieniężne­go, należy zadbać o założenie co najmniej jednego konta rozrachun­kowego w znanym banku. Otworzenie rachunku bankowego odbywa się na wniosek wspólników spółki cywilnej. W tym celu wypełnia się formularze wniosku i kartę wzorów podpisów. Można je nabyć w każ­dym banku. Po przeprowadzeniu rozmów negocjacyjnych z bankiem następuje podpisanie umowy o otwarcie i prowadzenie rachunku ban­kowego. Umowa taka jest konieczna i bardzo ważna dla spółki i dla banku. Warto więc zapoznać się szczegółowo z postanowieniami umowy jeszcze przed podpisaniem. Analiza treści umowy od strony prawnej, finansowej i merytorycznej jest niezbędna dla interesów spółki.

Ponieważ banki oferują różne usługi i warunki finansowe, dlatego przed wyborem banku należy rozpatrzyć wiele ofert, aby podjąć de­cyzję najbardziej optymalną.

Po otwarciu rachunku bankowego należy zawiadomić urząd skarbowy o posiadaniu konta w banku, podając jego nazwę, adres i numer ra­chunku. W razie otwarcia kilku rachunków bankowych należy wskazać konto rachunku podstawowego. Trzeba również powiadomić inne banki, w których mamy otwarte rachunki, o nazwie i adresie banku z kontem podstawowym. Także ten bank powinien być poinformowany o posiadaniu rachunków w innych bankach. Wynika to z przepisu art. 13 ust. l pkt 3 i 4 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działal­ności gospodarczej (Dz. U. Nr 101 z 1999 r., póz. 1178 z późn. zm.).

Ten sam art. 13 ust. l pkt l i 2 ww. ustawy zobowiązuje przedsię­biorców (a więc również wspólników spółki cywilnej) do dokony­wania lub przyjmowania płatności za pośrednictwem rachunku ban­kowego w każdym przypadku, gdy stroną transakcji jest inny przed­siębiorca, a jednorazowa wartość należności lub zobowiązań prze­kracza równowartość 3.000 euro albo równowartość 1.000 euro, gdy suma wartości tych należności i zobowiązań powstałych w miesiącu poprzednim przekracza równowartość 10.000 euro, przeliczanych na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym doko­nywane są operacje finansowe.

Powyższy obowiązek rozliczeń bezgotówkowych zmusza każdą fir­mę do posiadania rachunku bankowego do rozliczeń bieżących. Po­nadto posiadanie konta w banku wzmacnia pozycję firmy na rynku.

21. Ewidencja rachunkowa i podatkowa

Na temat ewidencji była już mowa przy wyborze sposobów opodatkowania (patrz: 14.). Właśnie wybór formy opodatkowania decyduje o rodzaju prowadzonej ewidencji.

64

65

Jeżeli wspólnicy spółki cywilnej rozliczają się na podstawie karty podatkowej, wówczas nie prowadzą żadnej ewidencji związanej z podatkiem dochodowym. Zobowiązani są jednak do prowadzenia ewidencji vatowskiej, jeżeli są podatnikami VAT.

Jeżeli wspólnicy rozliczają się z podatku dochodowego ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, wówczas muszą prowadzić ewi­dencją przychodów, która służy do obliczenia należnego ryczałtu. Ponadto należy prowadzić ewidencję vatowską, książkę zamówień, indywidualne karty przychodów pracowników do celów podatko­wych i ubezpieczeniowych. Istnieje też obowiązek prowadzenia wy­kazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Wspólnicy, którzy rozliczają się z podatku dochodowego na zasa­dach ogólnych, mogą prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów albo ksiągi rachunkowe.

Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest podstawową formą ewidencji podatnika. Służy do rejestrowania wszystkich przychodów i kosztów uzyskania według zasad określonych w ustawie podatko­wej i aktach wykonawczych. Księga ta umożliwia prawidłowe wyli­czenie dochodu do opodatkowania podatkiem dochodowym.

Wzór księgi załączony jest do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 15 grudnia 2000 r. (Dz. U. Nr 116 z 2000 r., póz. 1222, ze zm. w Dz. U. Nr 128 z 2001 r., póz. 1421 i w Dz. U. Nr 219/2002, póz. 1837).

Niezależnie od tej ewidencji wspólnicy spółki cywilnej muszą pro­wadzić ewidencję vatowską, ewidencję środków trwałych oraz war­tości niematerialnych i prawnych, karty przychodów pracowników do celów podatkowych i ubezpieczeniowych, ewidencję wyposaże­nia, ewidencją przebiegu pojazdów oraz inne ewidencje specjalne w zależności od rodzaju prowadzonej działalności (np. ewidencję kupna i sprzedaży wartości dewizowych, ewidencję pożyczek i za­stawionych rzeczy lub inne).

Największy zakres ewidencji rachunkowej i podatkowej prowadzą te spółki cywilne, które z obowiązku lub z wyboru stosują księgi rachun­kowe według ustawy z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. Nr 76 z 2002 r., póz. 694 - j.t. z późn. zm.). Obowiązek prowadzenia

66

ksiąg rachunkowych dotyczy tych spółek cywilnych osób fizycz­nych, których przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co naj­mniej równowartość w walucie polskiej 800.000 euro (tj. 3.262.560 zł za rok 2002). Pozostałe spółki cywilne mogą z własnego wyboru prowadzić księgi rachunkowe.

Księgi te obejmują: dziennik, konta księgi głównej (ewidencję synte­tyczną), konta ksiąg pomocniczych (ewidencją analityczną) wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarza) oraz zestawienie obro­tów i sald.

Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są prawidłowo sporzą­dzone dowody księgowe, uprzednio sprawdzone pod względem for­malnym, merytorycznym i rachunkowym.

Księgi rachunkowe, niezależnie od stosowanej techniki, muszą być prowadzone rzetelnie, terminowo, zapisem chronologicznym i sys­tematycznym, zgodnie ze stanem faktycznym, według zasad określo­nych w ustawie o rachunkowości.

Podstawowym urządzeniem są konta, dlatego przed zaprowadzeniem ksiąg rachunkowych należy ustalić i przyjąć zakładowy plan kont.

Podaję podstawową wersję uproszczoną zakładowego planu kont dla spółek cywilnych na rok 2003 i lata nastąpne:

Zespół „O" - aktywa trwałe

Konto O l O — środki trwałe

Konto 020 - wartości niematerialne i prawne

Konto 030 — długoterminowe aktywa finansowe

Konto 070 - umorzenia

Konto 080 - środki trwałe w budowie

Zespół „l" - środki pieniężne, rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe aktywa finansowe

Konto 100-kasa

Konto 130 - rachunki i kredyty bankowe

Konto 140 - krótkoterminowe aktywa finansowe

67

Zespół „2" - rozrachunki i roszczenia

Konto 200 - rozrachunki z odbiorcami i dostawcami

Konto 220 - rozrachunki publicznoprawne

Konto 230 - rozrachunki z pracownikami

Konto 240 - rozrachunki ze wspólnikami

Konto 250 - pozostałe rozrachunki

Zespól nr „3" - materiały i towary

Konto 300 - rozliczenie zakupów

Konto 310 - materiały

Konto 330-towary

Konto 340 - odchylenia od cen ewidencyjnych

Zespól „4" - koszty rodzajowe

Konto 401 - zużycie materiałów i energii

Konto 402 - usługi obce

Konto 403 - podatki i opłaty

Konto 404 - wynagrodzenia

Konto 405 - ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

Konto 408 - amortyzacja

Konto 409 - pozostałe koszty rodzajowe

Konto 490 - rozliczenie kosztów rodzajowych

Zespół „5" - koszty działowe

Konto 500 - koszty podstawowe produkcji

Konto 501 - koszty podstawowe usług

Konto 502 - koszty podstawowe budownictwa

Konto 503 - koszty podstawowe handlu

Konto 504 - koszty podstawowe transportu

Konto 505 - koszty działalności pomocniczej

Konto 550 - koszty administracji

Konto 580 - rozliczenie kosztów działowych

Zespół „6" - produkty i rozliczenia między okres ów e

Konto 600 - produkty gotowe i półfabrykaty

Konto 620 - odchylenia od cen ewidencyjnych produktów

Konto 640 - rozliczenia międzyokresowe kosztów

Zespół „7" - przychody i koszty związane z ich osiągnięciem

Konto 700 - sprzedaż produktów

Konto 701 - koszt własny sprzedanych produktów

Konto 710 - sprzedaż usług

Konto 711 - koszt własny sprzedanych usług

Konto 720 - sprzedaż budownictwa

Konto 721 - koszt własny sprzedaży budownictwa

Konto 730 - sprzedaż towarów

Konto 731 - koszt własny sprzedanych towarów

Konto 740 - sprzedaż usług transportowych

Konto 741 - koszt własny sprzedanych usług transportu

Konto 745 — sprzedaż materiałów

Konto 746 - koszt własny sprzedanych materiałów

Konto 750 - przychody finansowe

Konto 751 - koszty finansowe

Konto 760 - pozostałe przychody operacyjne

Konto 761 - pozostałe koszty operacyjne

Konto 770 - zyski nadzwyczajne

Konto 771 - straty nadzwyczajne

Konto 790 - obroty wewnętrzne

Konto 791 - koszt własny obrotów wewnętrznych

Zespół „8" - kapitały, fundusze specjalne, rezerwy

i wynik finansowy

Konto 800 - kapitał wspólników

Konto 810 - kapitał rezerwowy aktualizacji wyceny

Konto 820 - rozliczenie wyniku finansowego

Konto 830 - rezerwy

Konto 840 - rozliczenia międzyokresowe przychodów

Konto 850 - zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

Konto 860 - wynik finansowy

Konto 870 - podatek dochodowy

69

Na podstawie ksiąg rachunkowych sporządza się roczny bilans oraz rachunek zysków i strat. Są to podstawowe sprawozdania finansowe zamykające rok obrotowy lub inny okres obrachunkowy. Na podsta­wie tych sprawozdań ustala się wynik finansowy, który nie jest toż­samy z podstawą opodatkowania wspólników. W celu ustalenia pod­stawy opodatkowania stosuje się przekształcenie wyniku finansowego w dochód do opodatkowania podatkiem dochodowym. Praktycznym rozwiązaniem jest prowadzenie na bieżąco ewidencji na kontach pozabilansowych z wydzieleniem następujących operacji:

1. przychodów wolnych od podatku dochodowego,

2. przychodów nie uznawanych za przychody według ustawy po­
   datkowej ,

3. kosztów i strat nie uznawanych za koszty uzyskania przychodów
   w rozumieniu ustawy podatkowej,

4. przychodów hipotetycznych do opodatkowania,

5. kosztów hipotetycznych pomniejszających podstawę opodatkowania.

Ewidencja ta koryguje zapisy księgowe i pozwala prawidłowo wyli­czyć dochód podlegający opodatkowaniu. Na tej podstawie sporządza się rachunek przekształcenia wyniku finansowego na dochód do opo­datkowania podatkiem dochodowym. W rachunku tym nie uwzględnia się ulg, które są rozliczane indywidualnie przez wspólników.

Równolegle z prowadzeniem ksiąg rachunkowych wspólnicy spółki cywilnej muszą zadbać o prawidłowe prowadzenie innych rodzajów ewidencji, a w szczególności:

• ewidencji VAT

• ewidencji majątku trwałego

• planu amortyzacj i

• ewidencji osobowej

• kart wynagrodzeń do celów podatkowych i ubezpieczeniowych

• ewidencji przebiegu pojazdu prywatnego

• ewidencji płacowej

• księgi inwentarzowej

• księgi udziałów wspólników

• inne rejestry przewidziane lub wynikające z potrzeb.

22. Inne problemy spółek cywilnych

Podstawowym problemem w spółkach cywilnych po l stycznia 2003 r. jest z pewnością problem zarządzania firmą, w której wspól­nicy są przedsiębiorcami jako podmioty równoprawne. Spółka cy­wilna jest tylko stosunkiem umownym bez podmiotowości. W takiej sytuacji praktykuje się podjęcie uchwały wspólników o ustanowieniu podziału kompetencji i pracy w bieżącym zarządzaniu interesami spółki. Wspólnicy powinni ze sobą współpracować dla osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Aczkolwiek każdy wspólnik ma takie same prawa i obowiązki, to jednak wyraźny podział ról w za­rządzaniu spółką powinien być ustalony.

Z zarządzaniem wiążą się problemy organizacyjne, kadrowe, pła­cowe i finansowe. Ich rozwiązanie powinno się odbywać wspólnie przez podejmowanie uchwał lub przez wspólne podejmowanie decyzji. Istotny jest ład organizacyjny i dokumentacyjny. Zatrudnieni pracow­nicy powinni posiadać zakresy uprawnień, obowiązków i odpowie­dzialności lub co najmniej zakresy czynności, jako integralną część umowy o pracę. Dokumentacja spółki powinna być prowadzona zgodnie z obowiązującymi przepisami i zasadami. W tym celu po­mocna może być wewnętrzna instrukcja o obiegu, kontroli i prze­chowywaniu dokumentów. Szczególna kontrola jest wymagana w odniesieniu do akt osobowych, akt płacowych, faktur VAT i dowodów finansowo-księgowych. Trzeba pamiętać o zasadach oznakowania akt, ich przechowywania i archiwowania. Warto wiedzieć, że akta oso­bowe i płacowe muszą być przechowywane przez 50 lat, akta bran­żowe i finansowo-księgo we przez 5 lat, natomiast akta założyciel­skie spółki, sprawozdania finansowe roczne i plany podlegają ar­chiwizacji wiecznej.

W świetle nowych przepisów ustawy - Ordynacja podatkowa (art. 86 § l i art. 88 § 1) księgi podatkowe, rachunki i dokumenty zwią­zane z prowadzeniem tych ksiąg przechowuje się do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego, a więc prak­tycznie minimum 6 lat a nawet do l O lat.

70

71

Wewnętrzna instrukcja ma na celu zapewnienie terminowego przepływu dokumentów do księgowania, rozliczeń finansowych i podatkowych.

Jeżeli spółka zatrudnia większą ilość pracowników, wówczas mogą pojawić się problemy kadrowe wynikające z sytuacji i okoliczności, których nie da się przewidzieć. Mogą to być problemy realizacji Kodeksu pracy, spraw socjalnych i bhp.

Oto wykaz podstawowych problemów pracowniczych:

1. przyjmowanie i zwalnianie pracowników w różnych sytuacjach i
   okolicznościach;

2. powierzanie obowiązków ponad czynności określone w umowie
   o pracą (dodatkowo na okres przejściowy lub na stałe);

3. praca w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej oraz w nie­
   dziele i święta;

4. organizowanie pracy w razie nieobecności pracownika (np. z po­
   wodu urlopu, choroby, wyjazdu służbowego lub innych przyczyn);

5. udzielanie urlopów wypoczynkowych, okolicznościowych, ma­
   cierzyńskich i wychowawczych;

6. ustalanie i wypłacanie wynagrodzeń> nagród, premii oraz innych
   świadczeń rzeczowych lub pieniężnych;

7. obliczanie i wypłacanie ekwiwalentów oraz różnych zasiłków
   (w razie potrzeby);

8. stwarzanie warunków do pracy, w tym szczególnie:
   - warunków BHP,

warunków sanitarnych i zdrowotnych, warunków technicznych (u sprzętewlenie), warunków materiałowych (zapewnienie odpowiednich su­rowców, materiałów),

warunków organizacyjnych (dopływ informacji, przepisów, druków);

9. świadczenia socjalne, mieszkaniowe, lecznicze;

10. ubezpieczenia osobowe pracowników;

11. obsługa podatkowa wszystkich zatrudnionych;

12. powierzenie składników majątkowych pracownikom i ich rozli­
    czanie;

13. szkolenie bhp, p.poż., sanitarne, obsługi maszyn i urządzeń tech­
    nicznych;

12. pomoc w wykonywaniu pracy.

Spółki cywilne mają dużą swobodę w ustalaniu wynagrodzeń dla zatrudnionych pracowników. Przy zatrudnieniu co najmniej 5 pracow­ników niezbędne są regulaminy wynagradzania.

Wybór form wynagradzania pracowników jest szeroki. W praktyce przedsiębiorstw spotykane sąm.in. następujące formy wynagradzania:

1. forma ryczałtowa (płaca umowna jednokwotowa, stała lub
   zmienna);

2. forma prowizyjna (płaca zależna od efektów pracy, wyrażona w
   procentach od pewnej wartości lub w kwocie od jednostki ilo­
   ściowej);

3. forma akordowa (płaca obliczana od ilości produkcji i stawki
   kwotowej jednostkowej albo od innego efektu pracy, dającej się
   wymierzyć);

4. forma czasowo-premiowa (płaca za czas pracy i premia za jej
   efekty);

5. forma czasowo-prowizyjna (płaca za czas pracy i prowizja za
   efekty tej pracy);

6. forma czasowo-akordowa (płaca za czas pracy i akordowe wy­
   nagrodzenie za efekt pracy produkcyjnej);

7. forma czasowo-udział owa (płaca umowna za czas pracy i udział
   w wypracowanym zysku).

Możliwe jest wprowadzenie jeszcze innych systemów i form wyna­grodzenia pracowników.

Trzeba jednak pamiętać, że wynagrodzenie miesięczne za pracę w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższe od minimalnego wynagrodzenia. W roku 2003 wynosi ono 800 zł.

72

73

Za czas choroby do 33 dnia w skali roku, pracodawca wypłaca pra­cownikowi 80% przeciętnego wynagrodzenia z okresu 6 lub 12 mie­sięcy w przeliczeniu na l dzień kalendarzowy (chyba że w zakładzie pracy wprowadzono wyższe wynagrodzenie z tego tytułu). Jest to wynagrodzenie za czas choroby - płatne przez zakład pracy. Dopiero od 34 dnia choroby rozpoczyna się prawo do zasiłku chorobowego, płatnego przez ZUS.

Przy ustalaniu wymiaru wynagrodzenia należy przestrzegać przepisy w zakresie:

1. pracy w godzinach nadliczbowych,

2. pracy w nocy oraz w niedziele i święta,

3. ekwiwalentu za niewykorzystany urlop,

4. płacy za czas urlopu lub innej nieobecności,

1. pracy w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla
   zdrowia.

Pracodawca powinien określić zasady wynagradzania i powiadomić o nich swoich pracowników. Zasady te nie powinny być sprzeczne z przepisami prawa pracy.

Wspólnicy spółki cywilnej mogą powierzać rzeczowe i pienięż­ne składniki majątku pracownikom zatrudnionym na stanowiskach pracy związanych z odpowiedzialnością materialną. W ten sposób można zlecać prowadzenie kasy, sklepu, stoiska, magazynu lub in­nych placówek. Problem może pojawić się przy wystąpieniu niedo­borów i szkód w powierzonych składnikach majątkowych. Dlatego ważne jest, aby zakres odpowiedzialności pracownika uściślić w umowie na prowadzenie danej placówki z obowiązkiem wyliczenia się z powierzonych składników majątkowych.

Istotnym problemem jest utrzymanie w dłuższym czasie płynno­ści finansowej gwarantującej terminowe regulowanie zobowiązań. Wymaga to od wspólników tylko wiedzy ekonomicznej, ale intuicji w gospodarowaniu środkami pieniężnymi. Problemy finansowe roz­wiązuje się na różne sposoby. Niekiedy warto sięgnąć po kredyt ban­kowy albo skorzystać z oferty leasingu, najmu lub dzierżawy. Wy­maga to odpowiedniej kalkulacji, co się lepiej opłaca.

Jeżeli spółka posiada środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, wówczas istnieje obowiązek posiadania spisu inwentarzo­wego tych składników majątkowych, niezależnie od ewidencji księ­gowej i planu amortyzacji. Problemy mogą zaistnieć w odniesieniu do środków transportu oraz maszyn i urządzeń technicznych. Trzeba zadbać o ubezpieczenie tych składników, ich konserwację i remonty, a także optymalną eksploatację. W odniesieniu do prywatnych samo­chodów użyczonych spółce do prowadzenia działalności gospodar­czej, trzeba pamiętać o ewidencji przebiegu pojazdów i rozliczaniu kosztów z tym związanych, aby w świetle ustawy podatkowej były zaliczane do kosztów uzyskania przychodów.

Szeroki wachlarz problemów występuje najczęściej w dziedzi­nie obsługi administracyjno-gospodarczej.

Spośród rozlicznych problemów na szczególną uwagę zasługują poniżej wymienione:

1. administrowanie majątkiem firmy,

2. dozór mienia,

3. ochrona przeciwpożarowa,

4. warunki sanitarne i bhp,

5. zabezpieczenie przeciwkradzieżowe,

1. remonty, naprawy i konserwacje nieruchomości (budynków,
   budowli) i urządzeń technicznych,

6. ład, czystość i porządek w całej formie,

2. problemy z siecią elektryczną, telekomunikacyjną, wodno­
   kanalizacyjną, gazową, centralnego ogrzewania,

3. wyposażenie firmy w druki, formularze, pieczątki, materiały
   biurowe, meble i inne środki,

4. ogrodzenie, drogi dojazdowe, rampy, oświetlenie zewnętrzne,
   dźwigi, windy, piwnice, klatki schodowe, korytarze, sanitariaty,
   itp., itd.,

7. wystrój pomieszczeń, kwiaty, tablice informacyjne,

8. gospodarka środkami trwałymi i wyposażeniem.

74

75

Pracę w spółce można wykonywać różnymi metodami i techni­kami, ale niewątpliwie dobrym rozwiązaniem jest skorzystanie z tech­niki komputerowej. Chociaż zakup dobrych komputerów z urządze­niami peryferyjnymi jest dość kosztowny, to jednak warto ponieść jednorazowo większy wydatek, a potem korzystać w codziennej pracy. Same komputery nie rozwiązują problemu, gdyż dopiero oprogramo­wanie i umiejętność obsługi decyduje o efektach. Wskazane jest za­opatrzyć się w oprogramowanie systemowe w zakresie obsługi fman-sowo-księgowej, kadrowej, płacowej, fakturowania, gospodarki maga­zynowej, ochrony majątku, ubezpieczeń społecznych i podatków. Przy komputeryzacji zarządzania można korzystać z danych ewidencyjnych i uruchomić funkcjonalny system informatyczny. Chodzi tu o zapew­nienie dopływu informacji w różnych odcinkach czasowych (dnia, tygodnia, miesiąca, kwartału, roku). Informacje są bowiem niezbędne w kierowaniu każdym organem gospodarczym, a takim jest spółka cywilna. Poza informacjami cenne mogą się okazać analizy ekono-miczno-finansowe, raporty finansowe, diagnozy i prognozy ekono­miczne. Wszystko to można posiadać przy odpowiednim oprogramo­waniu komputerów.

Najważniejszym problemem, decydującym o istnieniu spółki, jest zdobycie rynku na określone produkty, towary i usługi. W go­spodarce konkurencyjnej wcale niełatwo wejść na rynek, a jeszcze trudniej utrzymać się na nim i powiększać swój udział w obrotach. Niekiedy jest to prawie niemożliwe. Dlatego jeszcze przed założe­niem spółki należy dokonać analizy rynku i rozpoznać możliwości wejścia na dany rynek. Z pewnością trzeba skorzystać z metod mar­ketingu, promocji i reklamy. Nie można na tym etapie oszczędzać nakładów finansowych, bowiem inwestycje z tym związane mogą procentować dopiero w przyszłości.

76

Załącznik l.

USTAWA

z dnia 19 listopada 1999 r.

Prawo działalności gospodarczej

(tekst ujednolicony) Dz. U. Nr 101 z 1999 r., póz. 1178, ze zm.: w roku 2000 -* Dz. U. Nr 86, p. 958, Nr 114, p. 1193,

wroku2001-*"Dz. U. Nr 49, p. 509, Nr 67, póz. 679, Nr 102, p. 1115, Nr 147, p. 1643,

w roku 2002 -»• Dz. U. Nr l, p. 2, Nr 115, p. 995, Nr 130, p. 1112, Nr 183, p. 1522 w roku 2003 -*- Dz. U. Nr 86, p. 789

Rozdział l Przepisy ogólne

Art. 1. Ustawa określa zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zadania organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego w zakresie działalności gospodarczej.

Art. 2. 1. Działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów natural­nych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

2. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, oso­
   ba prawna oraz niemająca osobowości prawnej spółka prawa han­
   dlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wyko­
   nuje działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1.

3. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cy­
   wilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodar­
   czej, o której mowa w ust. 1.

Art. 3. Przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwór­czej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądo­wego, a także wynajmowania przez rolników pokoi i miejsc na usta­wienie namiotów, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.

77

---