1. HISTORYCZNA ZMIENNOŚĆ IDEAŁÓW I CELÓW WYCHOWANIA
Każda epoka wytwarza swój własny ideał i cele wychowania, w których tylko pewne elementy „uprzednich” ideałów i celów wychowania utrzymują się pod naporem przemian. Elementy te są wartościami ponadustrojowymi, a nawet ponadczasowymi. Stanowią je czynniki wspólne dla ideałów niektórych lub nawet wszystkich epok historycznych. Świadczą one jednocześnie o pewnej ciągłości historycznej ideałów i celów wychowania, dla których są swoistym spoiwem. Przykładem tego rodzaju czynników są między innymi solidarność w obliczu klęski żywiołowej, opiekuńczy stosunek do jednostek słabych i pokrzywdzonych przez los, umiłowanie wolności i patriotyzm. Te wartości są niejako naturalnymi dążeniami ludzi, a ich realizacja odbywa się także na drodze wychowania naturalnego, nawet wtedy gdy nie mieści się w granicach norm oficjalnie uznanych przez panujące siły społeczne.
Jednak ponadhistoryczne i ponadustrojowe składniki ideału wychowania i celów wychowania stanowią tylko niewielki, choć ważny jego fragment. O jego przystosowaniu do określonych warunków ekonomiczno-społecznych, do panujących poglądów filozoficznych i kulturowych świadczą te jego elementy, które są wytworzone przez te właśnie czynniki. Dlatego w historii ludzkości spotykamy ideały i cele odpowiadające poszczególnym ustrojom i nurtom filozoficznym. ♣
1.1 Ideał i cele wychowania.
Już w czasach pierwotnych istniały silne więzi społeczne, łączące wszystkich członków grupy. Dziecko w ustroju wspólnoty pierwotnej uznawane było za własność całego plemienia, wzrastało do pożytku wszystkich, a nie dla najbliższej rodziny. Jego wychowanie uwarunkowane było celami pozajednostkowymi, świadczącymi o istnieniu stosunkowo wysokiego poziomu kultury społecznej
Wychowaniem młodzieży w tych czasach zajmował się cały szczep lub starzyzna rodowa. W pewnym okresie młodzież pod okiem rady musiała przejść tak zwaną inicjację. Miała ona na celu sprawdzenie, czy młode pokolenie zostało należycie przygotowane do czekających zadań i czy ma odpowiednie kwalifikacje fizyczne.
Obrzędy te odbywały się w lasach, osobno dla chłopców i osobno dla dziewcząt. Celem wychowawczym inicjacji byłą nauka różnorodnych sztuk, pogłębiania wychowania moralnego, umiejętności zdobywania pożywienia, sporządzania odzieży i narzędzi potrzebnych w sztuce myśliwskiej, budowania domów, a także uprzystępnianie historii szczepu poprzez opowieści mitów, tańce religijne i różne obrzędy
Ideałem w tym okresie był dobry myśliwy, wspaniały dowódca plemienia zwany czasem królem, który potrafiłby zorganizować życie plemienia i dbać o dobro każdego członka szczepu.
W okresie ustroju rodowego problem wychowawców spełnia rodzina, w której naczelne miejsce zajmuje przeważnie nie ojciec, lecz brat matki. Do wuja należy w okresie rodowym całkowita władza nad siostrzeńcami i siostrzenicami. Wychowaniem dzieci w rodzinie zajmuje się również starsze rodzeństwo, które udziela swym braciom i siostrom rad i wskazówek. Dzieci uczone są dyscypliny, należytego zachowania wobec bliźnich i podporządkowania się woli zbiorowości i harmonijnego z nią współżycia. Celami wychowawczymi w tym okresie są przede wszystkim przekazanie młodzieży niezbędnych wiadomości, umiejętności i nawyków, jakie są potrzebne w przekonaniu dorosłych przy zdobywaniu środków do życia.
2. Starożytna Grecja
Stworzyła instytucje i metody wychowania, które wywarły wpływ na teorię i praktykę pedagogiczną wszystkich krajów europejskich.
W okresie Starożytności wytworzyły się dwa różne ideały wychowawcze.
W starożytnej Sparcie obowiązywały zwyczaje znane nam z „Iliady” i „Odysei”. Ciągłe podboje i „niespokojny” styl życia Spartan spowodował wykształcenie nowego ideału. Ten ideał był całkowicie podporządkowany potrzebom militarnym. Celem wychowania nie był rozwój umysłowy młodzieży, lecz rozwój fizyczny. Spartański ideał wychowawczy to odważny, silny, bohaterski, wojownik, patriota uczciwy wobec swego kraju.
Drugim „starożytnym” ideałem był Ateńczyk „intelektualista”. Celem wychowania w Atenach było opanowanie przez młodzież takich dziedzin nauki jak: arytmetyka, muzyka, literatura-poezja, historia, geografia, polityka i etyka, wpajanie zasad moralnych, rozbudzenie uczuć patriotycznych, oraz ogólny rozwój fizyczny. Jak więc widać ideałem wychowawczym w starożytnych Atenach był obywatel odznaczony najwyższymi zaletami moralnymi i wszechstronną wiedzą.
Imię i nazwisko |
Telefon |
Adres |
Adam Kowalski |
661-89-67 |
Warszawa, ul. Zielna 13 m.35 |
Jan Malinowski |
21-34-56 |
Kraków, ul. Wronia 3 m. 45 |
W średniowieczu wykształciły się cztery stany społeczne: rycerstwo, mieszczaństwo, duchowieństwo i chłopstwo. Każdy z nich miał swój ideał. Wychowanie rycerskie opierało się na potrzebach wojennych i tradycjach religijnych. W wyniku współdziałania trzech dziedzin życia - wojennej, towarzyskiej, religijnej - powstał ideał rycerza, który musiał być człowiekiem czynu, żołnierzem, dworzaninem, szlachcicem, chrześcijaninem - lojalnym wobec
Zwierzchników, łaskawy dla poddanych, oraz powinien być sługą Kościoła. Celami wychowawczymi wobec przyszłego rycerza była nauka etyki dworskiej, gry na instrumentach, śpiewu, rzadziej czytania i pisania w ojczystym języku, bardzo rzadko nauki łaciny. Najważniejszym celem było wyćwiczyć przyszłego rycerza we władaniu bronią, biegach, zapasach, jeździe konnej, polowaniach, a także w grach towarzyskich.
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
2 |
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
||||
Jednak wychowanie rycerskie zawierało wiele anomalii. W wyniku wpajania młodym chłopcom wysokiego mniemania o sobie, odznaczał się przesadną dumą i pogardą do niższych klas. Dziewczęta natomiast uczono różnych form towarzyskich, obyczajów dworskich, tańców, śpiewu, gry na instrumentach. Dziewczęta z uboższych domów uczono szycia, tkania, haftowania i kierowania pracami służby. Czasem uczono ich pisania i prowadzenia korespondencji. Te umiejętności dziewczęta zdobywały w domu lub w klasztorze żeńskim, do chwili oddania jej na dwór jednego z możnych panów, gdzie przebywała do czasu wydania jej za mąż. Ideałem wychowania dziewcząt była dama o nienagannych manierach znająca się na zasadach i obyczajach towarzyskich.
2.1 Cele wychowawcze
Następnej grupy społecznej zwanej mieszczanami było kształcenie rzemieślników. Ideałem był majster, który posiadał własny zakład czeladniczy. Młodego chłopca uczono najpierw porządku w warsztacie oraz powierzano mu tajemnicę zawodu, dopiero potem mógł pod nadzorem mistrza podróżować wynajmując się do pracy. Gry po wielu latach praktyki młody człowiek zdobył wszystkie umiejętności potrzebne w danym zawodzie, wykonywał popisową pracę i stawał się członkiem cechu jako pełnowartościowy rzemieślnik. Zostawał majstrem i miał prawo otwarcia warsztatu oraz przyjmowania na naukę innych młodych chłopców zwanych terminatorami i czeladnikami
2.2 Szkoły klasztorne i katedralne
Miały na celu przygotować i wykształcić duchowieństwo - następną warstwę społeczną w średniowieczu. Ideałem duchownego był asceta. Charakteryzowała go wszechogarniająca miłość do Boga, radość, ubóstwo, uwielbienie świata i jego piękna, braterstwo wszelkich żyjących istot, bezgraniczne oddanie się Bogu.
Natomiast wśród najniższej warstwy panował ideał chłopa, który charakteryzował się miłością do pracy, oraz radością z plonów wytworzonych własnymi rękoma. Celem wychowania było wzbudzenie u młodych ludzi szacunku do pracy na roli i w gospodarstwie domowym oraz nauka prac potrzebnych na roli. W okresie średniowiecza nad wychowaniem i kształceniem nadzór sprawował Kościół.
Stanisław Jaworski, Szkolny słownik terminów literackich, WSiP, s.105
Bruckner Al. „Dzieje kultury polskiej” Warszawa 1939,Wyd.J.Przeworskiego.