INKASO W ROZLICZENIACH ZAGRANICZNYCH

Inkaso jest szeroko stosowaną formą rozliczeń w obrotach zagranicznych, w której uczestniczy bank. Ze względu na prostotę obsługi i brak konieczności zaangażowania środków własnych inkaso stanowi bardzo atrakcyjną formę rozliczeń w obrocie międzynarodowym. Pociąga bowiem za sobą mniejsze koszty niż rozliczenie za pomocą akredytywy.

INKASO - definicje

1) Inkaso - to dokumentowa i uwarunkowana forma zapłaty polegająca na tym, że podawca

(eksporter) zlecając realizację inkasa, przekazuje swojemu bankowi komplet dokumentów świadczących o wysyłce towaru i upoważniających do jego odbioru. Płatnik (importer) po spełnieniu warunków inkasa, tj. zaakceptowaniu weksla lub zleceniu bankowi wykonania zapłaty w ciężar swojego rachunku, odbiera dokumenty i tym samym jest uprawniony do dysponowania towarem.

2) Inkaso - umowa pomiędzy eksporterem przedstawiającym dokumenty handlowe i/lub

finansowe a bankiem, określająca warunki przekazania tych dokumentów odbiorcy (zwykle po dokonaniu płatności lub jej zabezpieczeniu) Inkaso dokumentowe dotyczy dokumentów handlowych, do których mogą być dołączone weksle trasowane. Inkaso finansowe dotyczy wyłącznie dokumentów finansowych (weksle własne i trasowane). Inkaso zawsze inicjowane jest przez eksportera, który składa dokumenty w banku wystawiając zlecenie inkasa.

Dokumenty bank wydaje po zainkasowaniu należności lub po zabezpieczeniu zapłaty.

Przedmiotem inkasa mogą być dokumenty handlowe potwierdzające dostawy towarów lub świadczenie usług albo dokumenty finansowe w postaci czeków, weksli czy uszkodzonych banknotów. W zależności od inkasowanych dokumentów rozróżnia się:

• inkaso dokumentowe

• inkaso finansowe

INKASO - rodzaje

• Inkaso dokumentowe - przedmiotem są dokumenty handlowe lub dokumenty handlowe i finansowe;

• Inkaso finansowe (proste) - przedmiotem są różnego rodzaju zawartości pieniężne, np. weksle, czeki, akcje, za wykup których należy zapłacić gotówką ;

• Inkaso eksportowe - przedmiotem są dokumenty dotyczące towarów eksportowanych;

• Inkaso importowe - przedmiotem są dokumenty, które zostały przesłane za pośrednictwem banku eksportera i importera, w zamian za które ma nastąpić płatność;

• Inkaso gotówkowe (D/P) - wydanie dokumentów następuje w zamian za zapłatę należności inkasowej;

• Inkaso terminowe - wydanie dokumentów następuje po spełnieniu określonego świadczenia mającego na celu zabezpieczenie zapłaty w określonym terminie w przyszłości. Najczęściej spotykane jest inkaso akceptacyjne (D/A), w którym dokumenty są wydawane w zamian za akcept załączonego weksla trasowanego. Inne to wydanie dokumentów w zamian za zobowiązanie do zapłaty (np. w formie weksla własnego) lub akcept traty wraz z awalem;

• Inkaso z płatnością mieszaną - łączy cechy inkasa a'vista i terminowego, tzn. część kwoty płatna jest a'vista, a część w terminie późniejszym. Wydanie dokumentów następuje po zapłacie pierwszej części i zabezpieczeniu zapłaty części drugiej;

• Inkaso gwarantowane - zapłata za inkaso lub wykonanie świadczeń o charakterze terminowym są gwarantowane przez bank. Ze względu na zobowiązanie banku inkaso nabiera wtedy cech zbliżonych do akredytywy dokumentowej;

• Inkaso spedytorskie - płatność przyjmowana jest przez spedytora;

• Inkaso bezpośrednie - eksporter przesyła dokumenty bezpośrednio do banku importera;

Przedmiotem inkasa finansowego są dokumenty finansowe, głównie weksle.
Weksle mogą występować jako:

• własne (suche, proste, sola) - tj. papiery wartościowe sporządzone w formie ściśle określonej przez prawo wekslowe, zawierające bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie, stwarzające bezwarunkową odpowiedzialność osób na nich podpisanych;

• trasowane (ciągnione, traty) - tj. papiery wartościowe sporządzone w formie ściśle określonej przez prawo wekslowe, zawierające skierowane do oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej w oznaczonym miejscu i czasie, stwarzające bezwarunkową odpowiedzialność osób na nich podpisanych;

INKASO - nabywcy

Inkaso mogą nabywać:

• osoby prawne,

• jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej,

• osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

INKASO - na czym polega

Inkaso dokumentowe polega na:

• wydaniu dokumentów w zamian za zapłatę (a'vista)

• wydaniu dokumentów w zamian za akceptację weksli lub wystawienie weksli własnych

• wydaniu dokumentów po spełnieniu innych warunków np. za gwarancję bankową

Rys.1Schemat przebiegu inkasa

Kontrakt

Źródło: Jaworski W., Zawadzka Z., Bankowość - podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa 2001

1.Eksporter dokonuje najpierw wysyłki towaru, a następnie składa do swojego banku

dokumenty wraz z instrukcją inkasową.

2.Bank eksportera przesyła dokumenty do banku inkasującego (banku importera) wraz
z instrukcją inkasową określającą, jakie warunki powinien spełniać płatnik, żeby dokumenty mogły być wydane.

3.Bank inkasujący informuje płatnika o inkasie oraz wzywa go do zapłaty (inkaso gotówkowe) lub akceptu (inkaso terminowe).

4.Płatnik dokonuje płatności lub akceptu, a bank wydaje mu dokumenty.

5.W zależności od posiadanej instrukcji inkasowej bank inkasujący przekazuje otrzymaną należność do banku eksportera lub informuje o dokonanym akcepcie i przesyła zaakceptowaną tratę do banku podawcy lub zatrzymuje u siebie.

6.Bank eksportera uznaje jego rachunek zainkasowaną kwotą lub informuje o akcepcie traty.

• INKASO - zalety i wady

Korzyści i niekorzyści wynikające ze stosowania inkasa dokumentowego należy rozpatrywać z dwóch stron, z punktu widzenia interesów eksportera i importera.

Rys.2Zalety i wady inkasa

	ZALETY	WADY
EKSPORTER	1) Stosunkowo małe ryzyko wcześniej- szego wydania importerowi towaru, przed uiszczeniem zapłaty. 2) Procedura przygotowania dokumentów jest mniej skomplikowana niż w przypadku akredytywy dokumentowej. 3)Eksporter ma łatwiejszy dostęp do kredytu w swoim banku, w zamian za możliwość akceptu. 4)Eksporter może liczyć na swój bank, który dokona za niego wyboru banku zagranicznego.	1)Brak pewności otrzymania zapłaty, gdyż jest to zobowiązanie importera a nie banku. 2)W przypadku opóźnienia płatności i nieodebrania przez importera towaru, eksporter ponosi koszty składowania, przestoju lub ubezpieczenia towaru. 3)Przy prostym inkasie importer może wejść w posiadanie towaru przed dokonaniem zapłaty i próbować wymusić ustępstwa cenowe. 4)Skutki uszkodzenia lub zaginięcia towaru w czasie transportu w większym stopniu ponosi eksporter.
IMPORTER	1)Niższe koszty inkasa w porównaniu z wysokimi kosztami akredytywy. 2)Importer może być kredytowany przez eksportera poprzez zastosowanie traty z odroczonym terminem płatności. 3)Płatność następuje po przybyciu towaru, importer ma zatem możliwość negocjowania warunków płatności.	1)Eksporter może wysłać niewłaściwe dokumenty, które mogą utrudnić odbiór towaru. 2)Importer nie ma możliwości kontrolowania terminu wysyłki towaru. 3)W przypadku niedokonania zapłaty importer naraża się na utratę zaufania eksportera. 4)Istnieje możliwość wcześniejszego przybycia dokumentów w stosunku do towarów, stąd importer może nie mieć możliwości obejrzenia i zbadania zgodności towaru z zamówieniem.

Źródło: Opracowanie własne na podst. Grzywacz J., Współpraca przedsiębiorstwa z bankiem, Difin,

Warszawa 2002

Reasumując można wskazać następujące zalety i wady stosowania tej formy rozliczeń zagranicznych:

Zalety inkasa:

• możliwość uzyskania kredytu kupieckiego (przy inkasie terminowym lub mieszanym)

• możliwość odroczenia zapłaty do czasu przybycia towaru (np. przy inkasie spedytorskim)

• obniżenie kosztów i oszczędność czasu oraz prostsza procedura dokumentowa
  w porównaniu np. z akredytywą

• bezpieczniejsze niż niedokumentowe formy rozliczeń

Wady inkasa:

• podważenie zaufania (np. banku) w przypadku niezapłacenia sumy inkasa lub nie zaakceptowania weksla

• ryzyko dokonania zapłaty bądź akceptu przed sprawdzeniem towaru

Należy podkreślić, że poza inkasem gwarancyjnym, rozliczenie transakcji na bazie inkasa nie stanowi zobowiązania żadnego banku. Oznacza to, że eksporter w pełni ponosi ryzyko związane ze swoim kontrahentem. Aby uniknąć ewentualnej odpowiedzialności jako wystawca weksla, przy inkasie terminowym eksporter raczej powinien dążyć do zabezpieczenia zapłaty poprzez wystawienie przez importera weksla własnego.

Bibliografia

1. Grzywacz J., Współpraca przedsiębiorstwa z bankiem, Difin, Warszawa 2002

2. Krzyżkiewicz Z., Operacje bankowe - rozliczenia krajowe i zagraniczne, Poltext, Warszawa 2001

3. Jaworski W., Zawadzka Z., Bankowość - podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa 2001

4. www.bph.com.pl

5. www.kbsa.pl

6. www.ing.pl

5

Eksporter

(podawca inkasa)

Importer

(płatnik inkasa)

Bank eksportera

(bank podawcy)

Bank importera

(bank inkasujący)

4

3

1

6

2

5

---