Sensoryka-zajm.się poznawaniem zjawisk za pomocą zmysłów.Wywodzi się z ang.sense,który znaczy zmysł,świadomość,uczucie,sensual-zmysłowy,uczuciowy.Jest dziedziną wiedzy przyrodniczej wchodz.w skł.nauk biomed.Zajm.się poznawaniem przez człowieka wszelkich zjawisk zach.w otaczającym świecie za pom.zmysłów.

Podział zmysłów:

-zewnętrzne-wzrok,dotyk,smak,węch-do komunikacji ze światem,doznania

-wewnętrzne-wyobraźnia,osąd,fantazja,pamięć-określ.osobowość

Inny podział zmysłów:

-chemiczne-odbier.energię zw.chem(smak,węch)

-odbier.drgania i dźwięk(energ.mech-słuch)

-odbier.energ.elektromagnet(wzrok)

Części narządu zmysłu:

-receptor-na obwodzie,wrażliwe na typ bodźca

-zespół nerwów(przekaz.dane do nerw.ośr.podkorowych)

-cz.korowa(w mózgu,określ.lokalizacja i funkcja)

Zmysły chemiczne-zw.chem docierają bezpośr.do narz.zmysłu na sposób:dyfuzji,ruch mas ośr.fiz,wraż.smakowe dzięki mech.chemorecep(wytw.impulsów). Gł.rola:neurotransmitery/neuroprzekaźniki,pośredniczą w przekaz.impulsów z włók.nerw na narz.wykonawczy lub z neuronu na neuron.

Smak-poj.w życiu płod(6m.ciąży),dzieci powyżej 6rż-smak jak dorośli,optimum 20rż,potem stopniowy↓ po70rż.Kom.rec.smaku-wrzecionowate,wypustki-mikrokosmki,skupione w cz.centralnej kubków smak.,otoczone kom.podprogowymi.Pobudzenie kom.rec.źródło wrażeń odczuw.smaków:słodkiego,kwaśnego,słonego,gorzkiego,umami(kw.glutaminowego-pokarmy wysokobiałkowe).Kom.smaku-chemoreceptory,pobudz.przez subst.rozp.w wodzie lub ślinie,wnikają do jamki smakowej kubków.Reag.wolniej przy suchym pokarmie.Jednoczesne pobudz.wielu rec.smak.W bł.śluz.języka-różne ułożenie i wrażliwość rec,zależy od wielkości cząst.subst.Rec.bł.śl.policzków,podniebienia miękkiego,tylnej śc.gardła i nagłości.Każdy kubek smak.zaw.12-20kom.rec.W jednej brodawce 200kubków.Uszkodz.nerw.twarz.-utrata smaku słod,kw,słon,a n.jęz-gardł-gorzk.Smak-zależ.od pobudz.jednocześnie rec.smak.i węch.

Narządy zmysł-pos.wyspecjalizowane fizjologicznie jednostki tzw.rec./sensory.

Środki zapachowe-zw,których kontakt z rec.białk.w bł.rzęsek dendrytów pow.pobudzenie kom.węch.-sygnał elektr.do mózgu,na skutek depolaryzacji bł.Sygnały z rec.białk.przekazują inf.do analizatora węch.w mózgu.Zapach jest rozpoznawany,jeżeli bodziec środka zapach.wywoł.przepływ neuronowych impulsów jednym z wcześniej przetartych szlaków.Możliwe jest wtedy określ.zapachu-przypisanie mu nazw,wzrorów lub klas np.owocowy.Def zapachu wg ISO 5492:zapach jest właśc.organoleptyczną rozpoznawaną organem powonienia podczas wąchania pewnych subst.lotnych. Intensywność zapachu zal.od liczby cząst.środ.zapach.wchodzących w kontakt z odp.rec,a więc pośrednio od stęż.tego zw. we wdychanym powietrzu. Ostatnio duże nadzieje-nos elektroniczny-przyrząd analityczny,umożl.identyf.mieszanin zw.chem,dzięki naślad.zasad dział.węchu biol.Wysoka cena,ogranicz.dostęp.Niezastąpiona:analiza sensoryczna(pomiary w sposób powtarzalny i odtwarzalne wyniki),ocena organoleptyczna.Oznaczają ocenę właśc.badanych próbek za pomocą jednego lub kilku zmysłów jako aparat pomiarowy.Próg pobudliwości-wyczuw.najmniejszego stęż.subst.zapach.we wdychanym powietrzu.Wartości progu pob.dla tej samej subst.zmienne w szrokich granicach.Zależą od właśc.osobniczych nabł.węch.

Wrażliwość węchowa-do jej badań stos.olfaktometry.Polega na stwierdz.czy osoba rozpoznaje zapachsubs.wonnych powszech.znanych i o char.zapachu.1957r-polskie normy analizy sensorycznej jedzenia,ISO od 1969-sensory analysis,1997-norma PN-ISO:analiza sensoryczna.Wpływ zapachu na układy org.człow: 1.odczucia smakowe(zależą od dział.bodźców zapach.wraż.smak zal.od pobudzenia rec.węch,dotyk,termicz) 2.temp.i ukrwienie skóry(bodźce zap.wpływ.na temp.i zmianę ukrwienia,mogą wywołać kichanie,łzawienie,rozszerz.źrenic) 3.stymul.pamięci(zapach-silny stymulant pamięci,większość reakcji człow.na zapach ma char.skojarzeniowy,zapach lasu-odprężenie,możliwe dział.przeciwne-silne przeżycia) 4.f.ostrzegawcze(czł.wyczuwa subst.drażn lub toks w zagroż.życia/zdrowia.silne zapachy-niepokój noworodka,przykre-przysp.tętna,zmiana rytmu oddech) 5.f.uspok i stymul(olejki et,wzmocnienie zdolności zapamięt.i uczenia).Zaburzenia węchu: anosmia(utrata węchu wrodzona lub po urazie,anosmia specyf.-niewrażliw.na poszczeg.zapachy),hyposmia(upośl./utrata węchu poleg.na trudnościach w zidnetyf.zapachu.Wyst.u osób z uszkodz.bł.śluz.i ch.zatok), hypersomia(nadmierna wrażl.na zapachy,tow.migrenie,nerwicom),parosmia(spaczenie odczuwania węchu,w chor.Alzheimera,Parkinsona,grypie,zap.opon mózg-rdzen,cukrzycy,). Uszk.kory węch=halucynacje węch,omamy wechowe(padaczka,psychozy,schizofrenia). Wady wrodz.narz.węchu wyst.łącznie z wadami OUN/twarzy,często uwarunk.genet.Odczuwanie zapachu:Połączenie zw.zapach.z rec.rzęsek nabł.węch,↑ przep.Na⁺ do wnętrza kom,aktyw.cyklazy adenyl.przez swoiste białko wiąż.zw.zap,wyst.tylko w ok.węchowej.↑cAMP,↑Na⁺ w kom.rec.,depolaryzacja kom.Wytw.potencjał przenosz.na dendryty kom.mitralnej i potem do CUN.

ZWIĄZKI ZAPACHOWE ŚWIATA ZWIERZĄT

Feromony-zw.sygnałowe.Wykorzyst.do przekaz.inf.i wywierania wpływu na otoczenie,istosne dla zach.życia poj.osobników oraz zapewnienia przetrwania gatunku(ułatwia zdobyw.pożyw,reprodukcję,obronę).Feromony-pierwsza forma komunikowania najprostszych org(gr.pherein-przekazywać,hormon-pobudzać).Wydzielane na zewn.org.przez grucz.w różnych cz.ciała,adresowane do innych osobników.Różnice między hormonami a feromonami:hormony wydz.przez grucz lub tkanki dział.na org,które je wydzielił(wydz.wewn).Feromony-przezn.dla innych org.niż wydzielający je.Feromony b.trudno wykryć(małe stęż),brak specyf.testów,nowoczesne testy analityczne. Pierwszym odkrytym feromonem był bombykol(10,12-heksadekadien-1-ol).Bombykol-zw.chem,samice jedwabnika(Bombyx mori),przywabia samców z 11 km. Większość horm.to zw.org o małej M_cz(80-300kD),trudno otrzym.przez syntezę.Zróżnic.właśc.fiz i chem ferom.decydują o ich przeznaczeniu:niskocząst-lotne,przekaz inf(nietrwałe gr.funkcyjne np.aldehydowe krótkie dział).Słabo lotne o większej M_cz bez nietrwałych grup.dłuższe dział np.terpenoidy.Cząst.ferom.docier.do odbiorcy przez dyfuzję lub bezpośr.kontakt z rec.w czułkach.Zaabsorbowane na pow.czułków-dyfuzja do rec,rozpoznanie i chem.przekształc.,wytw.się sygnał elektr przekaz.do mózgu.Feromony 30gr.,zal.od funkcji(płciowe,ścieżkowe,alarm,terytorialne). Przykł.feromonów:-octan izoamylu(pszczoły,miejsce żądlenia),-kw.mrówkowy(mrówki,alarm i obrona),-octan izopentylu(pszczoła miodna,alarm,obrona ula),-kwas kapronowy(termity,ślad do pokarm), -kw.9-okso-dekenowy,subst.królewska(królowa pszczół,przywabia robotnice,↓rozwój jajników).Odział.feromonów:na feromony reaguje narz.przylemieszowy(VNO),to podwójny,krótki,spłaszczony kanalik z nabł.migawk(częściowo).Dobrze wykszt,f.odbiornika sygn.chem(rec.chem oddzielony od węchu).Węch wykrywa subst.zapach,VNO reaguje na sygn.chem na w b.niskim stęż,które są niewyczuwalne węchem lub bezwonne.Rec.feromonowe też na języku.Rola feromonów:kontakt między partnerami,w niewoli utrata feromonów,subst.poszczeg.ludzi niepowtarzalne,identyf.zapachu dla sądu,znaczenie terytorium. Zastos.feromonów:przeciwowadzie pułapki(zwabienie zapachem/smakiem-wyższe stęż.fer niż w naturze),do przekaz inf.(f.znaczące)-np.dezinformują o złożeniu jaj na liściu.

ZWIĄZKI ZAPACHOWE

Grupa osmoforowa-nośnik zapachu,łączy się bezpośr.z rec,odp.za odczuwanie przyjemnego/nieprzyjemnego zapachu.

Gr.osmoforowe przyjemne: hydroksylowa[-OH],eterowa[-O-],aldehydowa[-CHO], estrowa[=C(O)-O],ketonowa[-C(O)-]

Gr.osmoforowe nieprzyjemne: merkaptanowa[-SH-],tioeterowa[-S-],aminowa[-NH₂], tioformylowa,tiokarboksylowa.

Takie same gr.osmofor.w zw-różna intensywność zapachu.Klasy związków: węglowodory terpenowe,alkohole,ketony,aldehydy,estry,etery.

TERPENY

Wywodzą się z węglowodorów o wzorze (C₁₀H₁₆)_n,gdzie n=1,2,3…Pdjednostką strukt.jest izopren(2-metylobuta-1,3-dien).

Monoterpeny C₁₀H₁₆ n=2,seskwiterpeny C₁₅H₂₄ n=2(3), diterpeny C₂₀H₃₂ n=4,politerpeny n>8. Z 2 monomerów izoprenu powst.monoterpeny łańc/pierśc.Z 3-seskwiterpeny niecykl/mono-,di-,tri-,tetracykl. Klasy poch. terpenów(izoprenoidów):monoterpeny acykl i ich tlenowe poch,terpeny monocykl i ich tl.poch,monoterpeny bicykl i ich tl.poch,seskwiterpeny i ich tl.poch,aromatyczne poch. fenylopropenu.Przykłady monoterpenów: węglowodory(acykl-mircen,ocimen;monocykl-p-cymen;bicykl-pineny,sabinen,kamfen),alkohole(acykl-geraniol,linalol,nerol,citronellol, lawandulol; monocykl-mentol,α-terpineol,karwol), aldehydy(acykl-geranial,neral,cytronellal), ketony(acykl-tegoton;monocykl-karwon;bicykl-tujon),estry(acykl-octan linalilu),etery(1,8-cyneol),fenole(tymol,karwakrol). Biosynteza terpenów: difosforan izopentylu(IPP) syntetyz. przez powtarzalną addycję IPP do różnych form prenyldifosforanu-prekursora terpenów. Funkcje wprow.przez modyfikację prenyldifosforanu na drodze enzymatycznej przez specyf.terpenową syntetazę.Druga enzymat.modyfikacja(redox)szkieletu-terpeny o różnych grupach. Gł.terpeny:monoterpeny(C₁₀),seskwiterpeny(C₁₅),hemiterpeny(C₅), oktaterpeny(C₂₀),tetraterpeny(C₄₀).Terpeny zaw.tlen=terpenoidy.Monoterpeny acykl-ocymen,mircen,łańcuchowe o 3wiąz.podwójnych,płynne,łatwo utleniają się i polimeryzują, nieakt.biol.Tlenowe poch.monoterp.acykl:nerol(izomer Z)i geraniol(izomer E), monoterpenowe alkohole C₁₀H₁₈O,obecne w olejkach et.w stanie w stanie wolnym i jako estry.Przyjemny różany zapach,namiastka olejku różanego,prod.pośrednie syntezy izoprenoidów.

nerol-izomer Z geraniol-izomer E

zapach różano-pomarańczowy zapach różany

twrzenia 224-225°C twrzenia 229-230°C

Cytral-aldehyd monoterp.acykl.C₁₀H₁₆O,mieszanina izomerów Z(neral) i E(geranial),ciecze o char.zapachu.Skł.olejków:cytrynowego,lemongrasowego,z liści roślin tropikalnych.Nadaje zapach,aromatyzuje,lekko uspokaja.

neral-izomer Z izomer E-geranial

Terpeny monocykliczne i ich tlenowe pochodne:

Zw.terp.monocykl.wywodzą się z węglowodorów o wzorze (C10H16)n.Węglowodorem macierzystym tej grupy jest mentan.

Mentan

zapach miętowy

Limonen-w przyrodzie jako izomer + i - lub jako mieszanina racemiczna.Limonen - jest skł.ol.sosnowego,jodłowego,a limonen + ol.pomarańczowego,cytrynowego. Może podrażniać. Zapach świeży,cytrusowy z nutą pomarańczy.

Felandren-wyst,jako izomery α i β.Bezbarwne ciecze,przyjemny zapach.α-felandren w ol.eukaliptusowym.

α-felandren β-felandren

Alkohole terpenowe:

Monocykliczne:mentol,neomentol,α-terpineol

Mentol-w stanie wolnym lub estry,8 stereoizomerów,4 racematy.Stały(t.topn 43-44°C twrz103-104°C),char.orzeźwiający zapach.Naturalny-ol.mięty japońskiej/pieprzowej.Do pielęgn.włosów,higiena jamy ustnej,wody kolońskie,prep.przedgoleniem(unosi włosy).Działa na zakończenia nerwów czuciowych-uczucie zimna,przerwanie przewodnictwa we wł.czuciowych bł.kom.nerw.Stabilizuje bł.kom-zablokow.napływu Na⁺do kom.Zahamowanie depolaryzacji-zniesienie czucia.Drażni zakończ.nerw.zimna-wrażenie chłodu.↓wrażl.na ból, słabe znieczulenie.

α-terpineol-alkohol III-rz.,optycznie czynny.Zapach bzu.Tani,aromat.mydeł i prep.do kąpieli. Dezynfekuje.

Terpinen-4-ol-alkohol IIIrz.,optycznie czynny,ciekły,char.ostry zapach. W ol.jałowcowym. C₁₀H₁₈O.

Ketony terpenowe monocykliczne:

Menton-ciekły,C₁₀H₁₈O,optycznie czynny,dwa centra chiralności(4stereoizomery), wyst.razem z mentolem w olejkach.Otrzym.w suchej destylacji drewna sosny.Właśc. żółciotwórcze,skł.prep.Terpichol,Terpinex.

Karwon-ciekły,C10H14O,optycznie czynny,izomer - i +.Karwon + ma zapach kminku,skł.ol.owoców kminku i mięty kędzierzawej.Wyrób perfum,past do zębów,płynów do ust.Pobudza OUN.Karwon - zapach suchych liści.

Dicykliczne monoterpeny i ich tlenowe pochodne:

Pinen-izomery α i β,bezbarwne ciecze,char.zapach terpentyny,jej podst.skł.Optycznie czynne,wyst.w ol.z rodziny sosnowatych.

α-pinen β-pinen

Borneol-jego stereoizomer:izoborneol,C₁₀H₁₈O.Krystaliczne,zapach kamfory,po rozcieńczeniu orzeźwiający.W stanie wolnym i estry gł.octany(igły sosny).

borneol izoborneol

Tujon-izomer lewoskrętny skł.ol.tujowego i wyciągu piołunu,prawoskrętny-ol.szałwi.

Kamfora-C10H11O,otrzym.z liści i/drewna drzewa kamforowego.Silny char.zapach,drażni skórę,miejsc.znieczula.Pobudza ośr.wegetatywne,↑ i pogłębia oddech,udrażnia górne drogi oddech(katar).Jako r-ry alkoholowe(spirytus kamf)lub olejowe(olejek kamf)do nacierań w bólach reumatycznych.

Jonony:

Ketony terpenowe cykliczne,zapach drewna cedr.,po rozcieńcz.fiołkowy.Najcenniejsze subst.perfum.Do komp.zapach fiołek,róża,cyklamen,chypre,fantazyjne.W ol.gł.α-jonon.

α-jonon β-jonon

Irony-zw.chem.o bud.podobnej do jononów.Skł.ol.irysowego,zapach fiołkowy,skł.perfum.

Etery terpenowe:

1,8-Cyneol(eukaliptol)-monoterpenowy eter,tl.terpenowy.Skł.ol.eukaliptus(90%),ciekły, bezbarwny,t.wrz 176°C.Nadaje świeżą,miętowo-kamforową górną nutę.Do komp.zapach.i perfum.takich mydeł,kremów,lotionów,detergentów,perfum,odświeżaczy pow,ubrań-odstrasza owady(repelent),świeżość.

Seskwiterpeny i ich tlenowe pochodne:

Wzór ogólny C₁₅H₂₄,wywodzą się z terpenów (C₁₀H₁₆)n,n=1,5.Seskwiterpeny-lepkie ciecze,wysokie temp.wrzenia 250-280°C.Przykłady:

Farnezen-acykl.płynny węglow,skł.o.rumiankowego.Przeciwzapalny.

Farnezol-tlen.poch.farnezenu,acykl.Irz.alkohol seskwiterpenowy,płynny,C₁₅H₂₆O.Skł.o. konwaliowego,lipowego,muszkatołowego,akacjowego.Rozcieńczony zapach konwalii, feromon niektórych owadów.Difosforan farnezylu-prod.pośr.w syntezie seskwiterpenów. Prod.perfum,aromat.mydeł.

Nerolidol-alk.łańc,seskwiterp,skł.o.neroli i balsamu kanadyjskiego.Ogrzew.z bezwodnikiem kw.octowego daje farnezol(izomeryzacja).

Labdany:

Poch.perhydronaftalenu.Pierwsze wyizol.z jałowca,tytoniu i innych roślin.Przedtswiciele:

Labdanul-gł.skł.ciemnobrązowej żywicy czystka.Ciepły balsamiczny zapach ambry.Stos jako utrwalacz perfum.

SYNTETYCZNE ZWIĄZKI ZAPACHOWE

Subst.niemające odpowiednika w naturze.

Difenylometan-zapach geranium o nucie pomarańczy,tani,aromat.mydeł.

Halogenopochodne:

Bromostyren-zapach z nutą hiacyntu.

Alkohole:

Od C6 do C14,skł.do syntezy estrów.

Alkohol etylowy-rozpuszczalnik perfum,najszersze zastos.

n-heksanol-w jabłkach,poziomkach,fiołkach,lawendzie.Zapach tłuszcz-owoc..Komp.kwiat.

2-oktanol-świeży,nuta róży herbacianej,do komp.zapach.z nutą cytrynową.

Alkohol benzylowy-otrzym.przez hydrolizę chlorku benzylu.Zapach świeży,aromat,jaśmin. Długo przech.migdałowy.Komp.zapach.bez,hiacynt,gorzki migdał.

Alkohol 2-fenyloetylowy(β-fenyloetanol)-zapach różany,podst.komp.kwiat.typu jaśmin,kwiat pomarańczy.

Alkohol anyżowy-zapach kwiatowy,perfumuje tanie kosmet.

Alkohol cynamonowy-zapach balsamiczny z nutą hiacyntu,komp.kwiat.perfum,utrwalacz,
skł. o.cynamonowego z kory,z liści,owoców.Wyst.jako miesz.izomerów Z-cis(ciecz),E-trans (ciało stałe).W olejkach gł.izomer Z.W o.cynamonowym jako ester octan cynamomylu.Może uczulać.

Aldehydy:

Subst.zapach.i półprod.do syntezy zw.zapach.Nietrwała gr.aldehydowa,labilna,łatwo utlenia się do kw.karboksyl.W komp.perfum.W r-rach alkoholowych bardziej trwałe niż wolne. Zapach silniejszy niż odpow. alkoholi.Zależność budowy i zapachu aldehydu:niższe aldeh.mają silny,drażniący,nieprzyjemny zapach.↑łańcucha-łagodniejszy zpach.C₈ do C₁₂-zapach tłuszczowo-kwiatowy.Wyższe alkohole powyżej C₁₂ słaby zapach,↑łańc-zanik. Aldehydy rozgałęz.silniejszy zapach niż proste.

Aldehydy alifatyczne:

2-metyloundekanal-zapach zielono-ziołowy z nutami tłusto-ambrowymi.

2-metylo-10-undekanal-zapach kwiatowy.

Aldehyd kaprylowy-zapach owocowy.

Aldehyd pelargonowy-zapach różany.

Aldehyd laurynowy-zapach tuberozy.Wzorzec zapachu tłusto-aldehyd.Skł.komp.bez,jaśmin, tuberoza,hiacynt.

Aldehydy aromatyczne:

Aldehyd benzoesowy-zapach migdałowy.Gł.w aromatach spoż.

Aldehyd p-metylobenzoesowy-zap.kwiatowy.Perfumowanie mydeł.

Wanilina-skł.komp.perf.,słodki zapach,zaliczany też do eterów.

Aldehyd cyklamenowy(cyklamal)-w przyr.nie wykryty.Syntet.zw.zap,stos.w komp.cyklamen,bez, konwalia,fiołek.Perfum.mydeł.

Aldehyd cynamonowy(cinamal)-gł.skł.o.cynamonowego z kory(85%)i liści(6%).Otrzym.też przez syntezę.Żółta ciecz,t.wrz.250°C,rozp.w eterze i etanolu,nierozp.w wodzie. Char.zapach cynamonu,słodki korzenno-balsamiczny.Skł.komp.kwiat.i perfum,aromat.mydeł. Słodki,orientalny ton.Skł.gum do żucia,past do zębów,słodyczy.Nie więcej niż 0,05% w prep. na skórę.

Lilial-synteza chem,ciecz,t.wrz.279°C.Skł.komp.kwiat,łącznie z cyklamalem,konwalią. Zapach cyklamenowy,liliowy.Wywołuje alergie,stęż.do 0,01% prod.spłuk, do 0,001% prod. pozost.na skórze.Limit 2,5% w prod.na skórę,25% w innych.

Ketony

Różnorodne zapachy.Najprostszy-aceton(zapach eterowy).Zależność budowy i zapachu: im dłuższy łańcuch,tym lepszy zapach.Ketony powyżej 18 at.C bezwonne.

Zastos.do komp.zapach.perfum,perfum.mydeł.

Keton n-amyloetylowy(3-oktanon)-natur.w o.lawendowym,zapach kwiatowo-ziołowy, przyp.lawendę.

4-metoksyacetofenon-syntet z anizolu,wyst.w kastoreum,średnio intensywny zapach. Skł.komp.kwiat.mydeł.Bez ograniczeń stos.

Fenole:

Tymol- otrz.w reakcji m-krezolu z izopropanem.Bezbarwny,krystaliczny,zapach silny macierzanki.Dział.przeciwbakter,grzybobójcze,lekko drażniące.Prep.do jamy ustnej,past do zębów,odkażanie ubytków,dezynfekuje.

Karwakrol-izomer tymolu,otrzym.przez syntezę z o-krezolu,skł.o. oregano(80%),kminku,tymianku,lrbiodki.Bakteriobójczy,przyspiesza oddech, pobudza ośr.naczynioruchowe,moczopędny,przeciwskurczowy,przeciwrobaczy, miejscowo rozgrzewa,odkaża,przeciwból.

Etery:

Poch.alkoholi,R-O-R',gdzie R i R'-alkil/aryl.

Eter difenylowy-rozcieńcz.zapach geranium,najtańszy,perfum.mydeł.

Eugenol-gł.skł.o.goździkowego,izomer izoeugenol.W stomat,płyny,pasty do zębów.Antysept.

Natur.pozysk.z o.goździk/cynamon.z liści/paczula/ilang.Wzorzec zapachu korzennego. Odkaża,znieczula(stomat.),cement dentyst(z ZnO).Wg IFRA 0,2-5%.

Anetol-biały,krystaliczny,t.topn.21,5-22,5°C.Otrzym.synetet lub o.anyż(80-90%),kopru włoskiego.Char.anyżowy zapach.,przem.spoż,farm,kosm.Skł.komp.owoc i ziołow.Prep. do jamy ustnej,skł.mydeł,perfum.

Estry:

Pos.osmofor estrowy.Znacznie silniejszy zapach niż odpow.alkoholi,z których są wytw. Otrzym.syntet..Zależność budowy i zapachu: Moc zapachu zależy od wielkości cząst.Mała cząst.-zapach owoc,w miarę ↑ l.at.C-kwiat-owoc.

Mrówczan etylu-zapach rumowy

Octan n-propylu-zapach gruszki

Octan izopentylu-zapach bananowy

Octan oktylu-zapach pomarańczowy

Propionian benzylu-zapach jaśminowy

Maślan metylu-zapach jabłka

Maślan etylu-zapach ananasa

Antranilan metylu-zapach winogron

Octan etylu-skł.rozpuszcz.lakierów i zmywaczy do pazn.Wody kolońskie-nadaje świeżość.

Octan butylu-bezbarwna ciecz,zapach ananas,skł.rozpuszczalników i lakierów do pazn.

Octan amylu-skł.rozpuszcz.i lakierów do pazn,zapach gruszkowy,komp.zapach.perfum.

Octan benzylu-zapach jaśminowy,przem.perfum.

Benzoesan n-heksylu-zapach cyprysowy,stos.w komp.ambra i chypre.

Estrowe pochodne geranylu:

Mrówczan,octan,propionian,maślan-zapach różany.W komp.zapach.róża,lawenda,lilia.

Estrowe poch.linalilu:

Mrówczan,octan,propionian,fenylooctan-zapach konwaliowy,stos.do perfum typu konwalia.

Octan linalilu-otrzym.przez estryfikację linalolu,wyst.we wszystkich olejkach,dużo w o.lawendowym,lawandynowym,bergamotowym,szałwi,neroli.Zapach ziołowo-lawendowy z nutą bergamoty.Przem.perfum,komp.kwiat,kolońsk,sztuczne ol.

Octan izobornylu-otrzym.przez syntezę z pinenu,w naturze nie wyst,borneol i octan-minimalne ilości w o.drzew iglastych.Zapach średnio intens,igieł sosnowych z nutą kamforową i balsamiczną.Prep.do kąpieli,odświeżacze pow,chemia gosp.

Ftalan dietylowy-diester etylowy kw.o-ftalowego.Oleista ciecz,dobrze rozp.się w etanolu i chloroformie.Do prod.perfum jako solubilizator i utrwalacz.Mało szkodliwy.

---