SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE 2

1. STAN PRAWNY I ORGANIZACYJNY GOSPODARKI ODPADAMI

W POLSCE. 4

1. Definicje i klasyfikacja odpadów komunalnych i przemysłowych 5

1. Wybrane definicje związane z gospodarką odpadami. 6

2. CHARAKTERYSTYKA GMINY WĄDROŻE WIELKIE 7

3. STAN GOSPODARKI ODPADAMI W GMINIE WĄDROŻE WIELKIE 9

1. Odpady powstające w sektorze komunalnym. 9

1. Systemy zbierania odpadów. 11

2. Selektywna zbiórka odpadów 12

3. Rodzaje i ilość odpadów poddawanych procesom odzysku 13

4. Rodzaje i ilość odpadów poddawanych procesom

unieszkodliwiania. 14

5. Składowiska odpadów na terenie gminy Wądroże Wielkie. 14

6. Nielegalne składowiska odpadów na terenie gminy

Wądroże Wielkie. 18

1. Komunalne osady ściekowe. 18

3.2. Odpady sektora przemysłowego. 19

1. Bilans jakościowy i ilościowy odpadów przemysłowych. 20

2. Odpady przemysłu rolno-spożywczego. 20

3. Odpady z produkcji, obrotu i stosowania powłok ochronnych. 21

4. Odpady z energetycznego spalania paliw. 21

5. Oleje odpadowe. 22

6. Odpady budowlane. 22

7. Odpady medyczne i weterynaryjne. 22

4. PROGNOZA ZMIAN W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI. 24

1. Prognozowane zmiany w sektorze komunalnym. 24

1. Prognoza zmian ilości ludności jak i wytwarzanych odpadów na

terenie gminy 24

2. Prognozowane zmiany w sektorze gospodarczym. 25

1. Prognoza wybranych sektorów i grup odpadów przemysłowych. 25

5. CELE GOSPODARKI ODPADAMI I PRZYJĘTY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI. 26

1. Cele krótkookresowe i długookresowe w gospodarce odpadami. 26

2. Działania zapobiegające i ograniczające powstawanie odpadów. 28

3. Działania mające na celu redukcję ilości odpadów komunalnych

ulegających biodegradacji, kierowanych na składowisko. 29

5.4. Odpady z sektora gospodarczego. 38

1. Założone cele gospodarki odpadami. 38

2. Działania w gospodarce odpadami sektora gospodarczego. 39

1. Harmonogram realizacji przedsięwzięć i wybrane źródła finansowania. 40

6. WNIOSKI 43

7. LITERATURA 44

Spis rysunków i fotografii 45

Spis tabel 46

WPROWADZENIE

Celem pracy dyplomowej jest analiza gospodarki odpadami na terenie gminy Wądroże Wielkie, oraz sposobów ich rozwiązywania. Analiza obecnej sytuacji dotyczącej gospodarki odpadami będzie się opierała na materiałach z Urzędu Gminy, danych statystycznych

z oczyszczalni ścieków, a także prognoz na przyszłość, obliczanych na podstawie liczby ludności, jak również ilości wytwarzanych dotychczas odpadów przez mieszkańców.

Obowiązek wykonania gminnego planu gospodarki odpadami wynika z ustawy z dnia 27.04.2001 r. o odpadach [1].

Plan gospodarki odpadami obejmuje wszystkie rodzaje odpadów powstające na danym terenie. Analiza, a zarazem ocena aktualnego stanu gospodarki odpadami przeprowadzona zostanie na podstawie materiałów i informacji zgromadzonych z gminy, starostwa powiatowego, urzędu wojewódzkiego i marszałkowskiego, przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie zbiórki i transportu odpadów w gminie. Właściwa gospodarka odpadami musi opierać się na strategicznych wnioskach dotyczących rozwoju systemu gospodarki odpadami, które to wnioski przedstawiane są w postaci dokumentu.

Plan gospodarki odpadami jest dokumentem, który pozwala uporządkować działania władz lokalnych, określając ramy dla planów bardziej szczegółowych. Ponadto plan gospodarki odpadami pozwala na bardziej precyzyjne określenie kosztów systemu gospodarki odpadami i tworzy podstawy do prowadzenia analiz i ocen inwestycji niezbędnych dla potrzeb systemu. Zakres planów gospodarki odpadami określony jest w art. 14 i 15 ustawy o odpadach [1]. Plany te powinny określać [1]:

• aktualny stan gospodarki odpadami,

• prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami,

• działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami,

• instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów.

Wszystkie plany gospodarki odpadami powinny zawierać następujące elementy [1]:

• rodzaj, ilość i źródło pochodzenia odpadów, które maja być poddane procesom odzysku lub unieszkodliwiania,

• rozmieszczenie istniejących instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,

• wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,

• listę działań prowadzących do zapobiegania powstawania odpadów lub do ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów,

• listę działań prowadzących do ograniczenia negatywnego wpływu odpadów na środowisko,

• listę działań określających właściwe postępowanie z odpadami wytwarzanymi na danym terenie, w tym przede wszystkim redukcje ilości odpadów ulegających biodegradacji w odpadach komunalnych przekazywanych na składowiska,

• planowany system gospodarki odpadami.

Ponadto gminny plan gospodarki odpadami powinien zawierać rodzaje i harmonogram realizacji przedsięwzięć oraz harmonogram uruchamiania środków finansowych i ich źródła.

Plany gospodarki powinny być aktualizowane nie rzadziej, niż co cztery lata.

1. STAN PRAWNY I ORGANIZACYJNY GOSPODARKI ODPADAMI W POLSCE

Podstawową ustawą regulującą działania w zakresie ochrony środowiska jest ustawa

z dnia 27.04.2001 r. prawo ochrony środowiska [2]. Ustawa wprowadza ogólne zasady ochrony środowiska, między innymi [2]:

• zasadę zintegrowanego podejścia do ochrony środowiska, ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych środowiska nie może odbywać się kosztem innego,

• zasadę zapobiegania, kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko ma obowiązek zapobiegania temu oddziaływaniu,

• zasadę przezorności, podejmujący działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze rozpoznane, ma obowiązek, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze,

• zasadę „zanieczyszczający płaci” każdy, kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty za usunięcie wyrządzonych szkód, a także ten kto może powodować szkody w środowisku ponosi koszty zapobiegania tym szkodom, w szczególności zanieczyszczeniu środowiska,

• zasadę dostępu obywateli do informacji o środowisku i jego ochronie wynikającą

z warunków zawartych w ustawie Prawo ochrony środowiska,

• zasadę uwzględniania wymagań ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju podczas opracowywania polityk, strategii, planów, programów i projektów, a także

w działalności inwestycyjnej,

• prawo obywateli do uczestniczeniu w postępowaniu w sprawie wydania decyzji

z zakresu ochrony środowiska lub przyjęcia projektu polityki, strategii, planu lub

programu, na zasadach określonych w ustawie Prawo ochrony środowiska,

• zasadę nieważności decyzji, decyzja wydana z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska jest nieważna.

Kolejną ustawą, z której wynikają zasady gospodarki odpadami jest ustawa z dnia 27.04.2001 r. o odpadach [1]. Do podstaw w gospodarce odpadami należy zaliczyć [1]:

• zasadę postępowania z odpadami: zapobieganie wytwarzaniu odpadów, zminimalizowanie ich ilości i szkodliwości, odzysk, unieszkodliwianie i ostateczne składowanie odpadów wcześniej przekształconych,

• zasadę bliskości, odpady należy przede wszystkim poddać odzyskowi lub unieszkodliwianiu w miejscu wytworzenia, a jeżeli nie jest to możliwe powinny być przekazywane do najbliższych firm posiadających zezwolenie na odzysk lub unieszkodliwianie,

• rozszerzoną odpowiedzialność producenta, nie tylko za odpady wytworzone

w procesie produkcyjnym, ale także za odpady powstające podczas użytkowania oraz

po zużyciu produktów.

Z zakresu przedmiotowego ustawy o odpadach [1] wynika, że jej przepisy dotyczą wszystkich podmiotów gospodarczych, których działalność powoduje powstanie odpadów, oraz podmiotów gospodarczych, którym wytwarzający odpady zlecili usuwanie odpadów, ich wykorzystanie lub unieszkodliwianie.

1. Definicje i klasyfikacja odpadów komunalnych i przemysłowych

Odpady komunalne to odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych, pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych [1]. Odpady komunalne zgodnie z katalogiem odpadów zostały umieszczone w grupie o kodzie 20. w grupie tej wyróżnia się trzy podgrupy:

• podgrupa 2001 - odpady komunalne segregowane i gromadzone selektywnie, wśród których wyróżnia się: papier i tekturę, szkło, odpady kuchenne ulegające biodegradacji, odzież, tekstylia, odpady niebezpieczne np. kwasy środki ochrony roślin, kwasy.

• podgrupa 2002 - odpady z parków i ogrodów; zalicza się do nich min. Odpady ulegające biodegradacji, gleba i ziemia, inne odpady nieulegające biodegradacji.

• podgrupa 2003 - inne odpady komunalne, wśród których należy wyróżnić: niesegregowane odpady komunalne, odpady z targowisk, odpady z czyszczenia ulic

i placów, odpady wielkogabarytowe.

Odpady przemysłowe to odpady powstające w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej. Są to odpady bardzo zróżnicowane pod względem ilości i różnorodności. Ich charakter zależy od rodzaju prowadzonej działalności, stopnia uprzemysłowienia oraz stosowanych technologii.

1. Wybrane definicje związane z gospodarką odpadami

Odpady niebezpieczne, to odpady pochodzące głównie z przemysłu, a także rolnictwa, transportu. Posiadają one określone cechy min. Palność, korozyjność, reaktywność, ekotoksyczność.

Gospodarowanie odpadami, to zbieranie, odzysk, unieszkodliwianie odpadów.

Komunalne osady ściekowe, to pochodzące z oczyszczalni ścieków osad z komór fermentacyjnych oraz instalacji służących do oczyszczania ścieków komunalnych.

Odpady ulegające biodegradacji, to odpady ulegające rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów.

Odzysk, to wszelkie działania zmierzające do wykorzystania odpadów w części lub całości, a także działania prowadzące do odzyskania energii lub substancji.

Odzysk energii, to termiczne przekształcanie odpadów w celu odzyskania energii.

Recykling, to powtórny odzysk polegający na ponownym przetwarzaniu substancji zawartych w odpadach w celu uzyskania substancji o przeznaczeniu pierwotnym.

Składowisko odpadów, to obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów.

Unieszkodliwianie odpadów to poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stanowi zagrożenia dla życia, zdrowia lub środowiska.

Wytwórca odpadów, to każdy, którego działalność powoduje powstawanie odpadów oraz każdy kto przeprowadza wstępne przetwarzanie, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub ich składu.

2. CHARAKTERYSTYKA GMINY WĄDROŻE WIELKIE

Gmina Wądroże Wielkie położona jest na pograniczu dwóch makroregionów Polski Poludniowo-Zachodniej: Niziny Śląsko-Łużyckiej oraz Makroregionu Przedgórza Sudeckiego. Gmina Wądroże Wielkie położona jest w środkowej części województwa dolnośląskiego i wschodniej części powiatu jaworskiego. Gmina zajmuje powierzchnię 89,15 km², w jej skład wchodzi 18 sołectw, co przedstawia rys. 1.

Rys.1. Powierzchnia sołectw gminy Wądroże Wielkie.

Powierzchnia terenu gminy wznosi się łagodnie z północy ku południowi. Środkowa część gminy to prawie płaska równina rozciągająca się na terenie o rzędnych 150 - 160 m npm. Niewielkie wyniosłości i doliny rzeczne występują lokalnie w wielu miejscach. Pod względem geologicznym gmina położona jest na terenie, na którym można wyróżnić utwory prekambryjskie i staropaleozoiczne reprezentowane przez łupki i granitognejsy. Utwory trzeciorzędowe reprezentowane są przez skały magmowe wylewne i utwory osadowe. Utwory najmłodsze są pochodzenia rzecznego; lessopodobne piaski pylaste i pyły oraz mady i piaski rzeczne. Gmina posiada charakter rolniczy. Użytki rolne gminy stanowią ponad 86% ogólnej powierzchni gminy. Wśród gruntów ornych występują gleby bardzo dobre, tj I i II klasy bonitacyjnej, które stanowią około 7%. Największy udział stanowią gleby dobre, tj. klasy IIIa i IIIb, które łącznie zajmują około 57% gruntów ornych.

Fot. 1. Krajobraz gminy Wadroże Wielkie.

3. STAN GOSPODARKI ODPADAMI W GMINIE WĄDROŻE WIELKIE

Na terenie gminy Wądroże Wielkie głównymi rodzajami odpadów są:

• odpady komunalne

• odpady przemysłowe

Skład odpadów komunalnych jest zróżnicowany i zależny od wielu czynników min. od pory roku, rodzaju zabudowy mieszkaniowej, z której pochodzą odpady, sposobu ogrzewania budynków, infrastruktury technicznej oraz od poziomu zamożności ludzi i poziomu edukacji ekologicznej społeczeństwa.

Skład odpadów przemysłowych jest związany bezpośrednio z rodzajem prowadzonej działalności i zastosowanej technologii produkcji.

1. Odpady powstające w sektorze komunalnym

Dane uzyskane w gminie dotyczące ilości wytworzonych w poszczególnych latach odpadów są danymi szacunkowymi, wynikającymi głównie z obliczeń na podstawie ilości podpisanych umów i częstotliwości wywozu odpadów.

Tabela 1. Ilość zebranych odpadów komunalnych w gminie Wądroże Wielkie w latach 2000 - 2003.

Rok	Ilość odpadów
2000	1350
2001	1350
2002	1370
2003	804

Z danych o ilości wytwarzanych odpadów na terenie gminy obliczono wskaźnik wytwarzania odpadów na jednego mieszkańca.

Tabela 2. Wskaźnik wytwarzania odpadów komunalnych na jednego mieszkańca w poszczególnych

Latach.

Rok	Liczba mieszkańców	Ilość zebranych odpadów	Wagowy wskaźnik nagromadzenia odpadów
2000	4198	1350	322
2001	4194	1350	322
2002	4186	1370	327
2003	4187	804,3	192

Dla terenów wiejskich charakterystyczny jest duży udział składników mineralnych (gruz, popioły ze spalania paliw), przy mniejszych zawartościach frakcji biologicznie rozkładalnych oraz surowców wtórnych. Procentowy udział poszczególnych frakcji

w strumieniu odpadów komunalnych przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3. wskaźniki wytwarzania odpadów komunalnych dla obszarów wiejskich w rozbiciu na drobne

frakcje.

Frakcja	Wskaźnik [kg/Mg*rok ]
Domowe odpady organiczne	22,11
Odpady zielone	4,16
Papier i karton nieopakowaniowy	10,64
Opakowania papierowe	15,43
Opakowania kompozytowe	1,73
Tworzywa sztuczne nieopakowaniowe	21,03
Opakowania z tworzyw sztucznych	6,77
Odpady tekstylne	4,65
Opakowania szklane	18,89
Opakowania stalowe	1,63
Odpady mineralne	13,25
Odpady budowlane	40,00
Odpady niebezpieczne	2,00
Odpady wielkogabarytowe	15,00

1. Systemy zbierania odpadów

Zgodnie z ustawą o odpadach [1] to każde działanie, a w szczególności umieszczanie

w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie odpadów, które ma na celu przygotowanie ich do transportu, do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania. Zgodnie ze znowelizowana ustawą z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [9] dla odpadów komunalnych stosuje się pojęcie odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości (obejmuje ono usuwanie odpadów z pojemników oraz transport do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania).

Na terenie gminy Wądroże Wielkie zbiórkę odpadów komunalnych prowadzą firmy przedstawione w tabeli 4.

Tabela 4. Zestawienie firm zajmujących się zbiórką odpadów komunalnych na terenie gminy Wądroże

Wielkie.

Firma	Miejsce unieszkodliwiania odpadów	Uwagi
Legnickie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej z Legnicy	Odpady deponowane na składowisku odpadów w Legnicy	Odbiór odpadów z całego obszaru gminy
P.U.K.Van Gansewinkel z Legnicy	Odpady deponowane na składowisku Pielgrzymka	Odbiór odpadów z 4 bloków Spółdzielni Mieszkaniowej w Budziszowie Wielkim
DTF PLUS S.A. we Wałbrzychu	Po przerobieniu na granulat przekazywane są firmie PPHU M.K. PLAST CHAAM CZĘSTOCHOWA	Odbiór odpadów plastikowych z selektywnej zbiórki
Spółdzielnia Kółek Rolniczychw Wądrożu Wielkim	Oczyszczalnia ścieków w Mierczycach	Wywóz odpadów ciekłych

Część indywidualnych wytwórców odpadów komunalnych dowozi odpady samodzielnie bezpośrednio na składowisko w Budziszowie Wielkim lub Wądrożu Małym. Zebrane zmieszane odpady komunalne są składowane na składowiskach w Legnicy, Pielgrzymce oraz częściowo składowane na obszarze istniejących na terenie gminy składowisk w Budziszowie Wielkim. W gminie zmieszane odpady komunalne zbierane są głównie w pojemnikach o pojemności 110 dm³. Część odpadów zbieranych jest także

w pojemnikach o pojemności 240 dm³ i 1100 dm³. Istnieje również system wywozu odpadów na istniejące na terenie gminy składowiska przez indywidualnych wytwórców odpadów.

Niestety na terenie gminy nie prowadzi się kompostowania, biostabilizacji ani fermentacji odpadów. Instalacje do tego typu istnieją na terenie województwa. Powstające odpady na terenie gminy wywożone są raz w tygodniu i w chwili obecnej nie planuje się zmian, gdyż jest to częstotliwość wystarczająca.

2. Selektywna zbiórka odpadów

Do systemów selektywnej zbiórki odpadów zalicza się:

• system pojemnikowy,

• system workowy,

• system mieszany, tj. pojemnikowo-workowy.

Każdy z wyżej wymienionych systemów ma wady i zalety. System pojemnikowy jest systemem droższym i wymaga niestety większych nakładów inwestycyjnych niż system workowy, co jest związane z zakupem pojemników. Z kolei w systemie workowym odpady segregowane nie muszą być donoszone przez mieszkańców do pojemników.

Wybierając dany system należy wziąć pod uwagę kilka istotnych czynników [3]:

• koszty wprowadzenia wybranego systemu,

• ilość wytwarzanych odpadów,

• rodzaj zabudowy, w pobliżu którego ma być prowadzona zbiórka,

• ilość mieszkańców objęta systemem zbiórki,

• gęstość zabudowy,

• preferencje mieszkańców i firm obsługujących system selektywnej zbiórki.

Na terenie gminy Wądroże Wielkie do roku 2003 nie była prowadzona selektywna zbiórka odpadów. Dopiero w IV kwartale 2003 roku rozpoczęto zbiórkę od jednego rodzaju surowca tj. tworzyw sztucznych. Na terenie całej gminy rozstawiono 60 pojemników siatkowych o pojemności 1,0 m³. Zebrane surowce odbiera Dolnośląskie Towarzystwo Finansowo-Brokerskie „PLUS” S.A. z Wałbrzycha, które to z kolei po przerobieniu surowca na granulat przekazuje go dalej firmie PPHU M.K.PLAST CHAAM w Częstochowie.

Ponadto Gimnazjum w Budziszowie Wielkim prowadzi zbiórkę zużytych baterii,

a w Szkole Podstawowej w Wądrożu Wielkim zbierane są puszki i makulatura. W 2003 roku w ciągu niecałych 2 miesięcy trwania selektywnej zbiórki odpadów zabrano 0,6 Mg odpadów z tworzyw sztucznych.

Odbiór odpadów z selektywnej zbiórki odpadów na terenie gminy następuje po napełnieniu pojemników, które następuje średnio raz w miesiącu [10].

Wprowadzona selektywna zbiórka odpadów nie spowodowała dodatkowego obciążenia kosztami mieszkańców na skutek jej wprowadzenia. Koszty zarówno inwestycyjne jak

i związane z jej prowadzeniem ponosi gmina. Nie prowadzi się na terenie gminy zbiórki odpadów wielkogabarytowych, jak również zbiórki odpadów niebezpiecznych. Obecnie nie prowadzi się również selektywnej zbiórki odpadów budowlanych oraz odzysku odpadów obojętnych.

1. Rodzaje i ilość odpadów poddawanych procesom odzysku

Planując system gospodarki odpadami należy w pierwszej kolejności kłaść nacisk przede wszystkim na zapobieganie powstawaniu odpadów, a gdy tego nie można uniknąć to należy uwzględnić sposoby ich wykorzystania. Ma to dość ważne znaczenie, ponieważ wtórne wykorzystanie odpadów zmniejsza ich ilość, które są następnie deponowane

w środowisku i jednocześnie ograniczeniu ulega także zużycie surowców pierwotnych ze środowiska.

Oprócz ponownego wykorzystania i przekształcania odzyskiwanie jest jednym ze sposobów wykorzystania odpadów. Zgodnie z ustawą o odpadach [1] jako odzysk, rozumie się „wszelkie działania, nie stwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich ponownego wykorzystania”.

Wyróżnia się takie procesy odzysku jak [5]:

• odzysk przez wykorzystanie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii,

• regenerację oraz odzyskiwanie rozpuszczalników,

• recykling lub regenerację substancji organicznych,

• recykling lub regenerację innych materiałów nieorganicznych,

• regeneracje kwasów i zasad,

• odzyskiwanie składników z katalizatorów,

• powtórną rafinację oleju,

• inne działania prowadzące do wykorzystania odpadów w całości, części lub do odzyskania z odpadów substancji lub materiałów, łącznie a ich wykorzystaniem.

Przykładami odzysku może być zbiórka papieru, tektury, szkła, metali żelaznych i nieżelaznych, gruzu oraz tworzyw sztucznych.

W chwili obecnej na terenie gminy Wądroże Wielkie jedyną formą odzysku jest częściowo (jeden rodzaj odpadów) wprowadzona selektywna zbiórka odpadów.

1. Rodzaje i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom unieszkodliwiania

Unieszkodliwianie odpadów polega na poddaniu odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych, w celu doprowadzenia ich do postaci, która nie będzie stanowiła zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi.

Zgodnie z ustawą o odpadach [1] do procesów unieszkodliwiania zalicza się:

• składowanie na składowiskach odpadów obojętnych,

• obróbkę w glebie i ziemi,

• składowanie poprzez głębokie wtryskiwanie,

• retencje powierzchniową (umieszczanie osadów na poletkach lub lagunach),

• odprowadzanie do wód z wyjątkiem mórz,

• zatapianie na dnie mórz,

• obróbkę biologiczną,

• termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie.

Ogólnie procesy unieszkodliwiania można podzielić na trzy grupy [5]:

• procesy składowania odpadów,

• termiczne metody unieszkodliwiania odpadów,

• kompostowanie odpadów.

Na terenie gminy Wądroże Wielkie jedyna formą unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest ich składowanie na składowiskach odpadów.

1. Składowiska odpadów na terenie gminy Wądroże Wielkie

Na terenie gminy Wądroże Wielkie głównymi obiektami unieszkodliwiania odpadów są gminne składowiska. Poza tymi obiektami na terenie gminy nie występują instalacje do odzysku czy też unieszkodliwiania odpadów komunalnych jak i przemysłowych.

Składowisko odpadów Wądroże Małe (fot.1) usytuowane jest w obrębie nieczynnego wyrobiska poeksploatacyjnego żwiru. Powierzchnia przeznaczona pod składowisko wynosi 0,2 ha. Obszar otaczający stanowią prywatne grunty rolne oraz droga. Okres eksploatacji tego składowiska został przewidziany na 26 lat. Teren składowiska został oddany do eksploatacji 1991 roku, jego planowane zakończenie przewidziane jest w 2012 roku.

Obecnie na składowisko wywożone są odpady wielkogabarytowe. Stopień jego wypełnienia wynosi około 68%.

W chwili obecnej składowisko nie posiada [8]:

• sieci piezometrów do monitorowania lokalnych wód podziemnych,

• drenażu i odprowadzenia odcieków ze składowiska,

• zgodnego z obecnymi wymogami prawnymi zabezpieczenia dna,

• ogrodzenia,

• brodzika dezynfekcyjnego,

• wagi,

• zaplecza socjalnego,

• doprowadzonej bieżącej wody,

• boksu dla tymczasowego składowania odpadów niebezpiecznych,

• brak stałego nadzoru..

Fot. 2. Składowisko odpadów w Wądrożu Małym.

Powierzchnia przeznaczona pod składowisko odpadów w Budziszowie Wielkim wynosi 0,744 ha. W jego obrębie występują prywatne grunty rolne. Okres eksploatacji został określony na 26 lat. Składowisko do eksploatacji zostało oddane w 1987 r. Jego planowany rok zakończenia to rok 2005. Obecnie na składowisko wywożone są odpady wielkogabarytowe, a stopień jego zapełnienia wynosi w chwili obecnej 96%.

Fot.3. Składowisko odpadów w Budziszowie Wielkim.

Składowisko nie posiada:

• uszczelnienia dna,

• sieci piezometrów do monitorowania wód podziemnych,

• ogrodzenia,

• brodzika dezynfekcyjnego,

• wagi,

• zaplecza socjalnego,

• doprowadzonej bieżącej wody,

• boksu dla odpadów niebezpiecznych,

• brak stałego nadzoru.

Składowisko odpadów Mierzyce zajmuje powierzchnię 0,48 ha. (fot.3).

W jego otoczeniu występują prywatne grunty rolne. W chwili obecnej składowisko nie jest użytkowane i posiada decyzje na zamknięcie i rekultywację. Zarządzającym składowisko jest Urząd Gminy Wądroże Wielkie.

Fot. 4. Składowisko odpadów w Mierczycach.

Oprócz wymienionych wyżej obiektów, które występują na terenie gminy, gmina korzysta również z innych obiektów. Na składowiskach w Wądrożu Małym i Budziszowie Wielkim składowane są głównie odpady wielkogabarytowe i budowlane. Komunalne odpady zmieszane wywożone są poza obszar gminy i deponowane są na składowisku w Legnicy

i Pielgrzymce.

Na terenie składowiska odpadów w Legnicy mogą być składowane głównie odpady bytowo-gospodarcze i osady ściekowe. Nowo eksploatowana część składowiska ma uszczelnione dno i drenaż odcieków z odpadów, które przed przepompowaniem ich do oczyszczalni ścieków poddawane są napowietrzaniu i stabilizowaniu. Składowisko posiada ponadto instalację odgazowującą, wyposażone jest w wagę, dwa kompaktory i spychacze. Na składowisku znajdują się również pomieszczenia socjalne, biurowe, magazynowe. W chwili obecnej na składowisku prowadzony jest również odzysk w niewielkim stopniu odpadów nadających się do odzysku np. szkło, plastik, tektura. Obiekt posiada duże rezerwy pojemności (około 2,4 Mg), ale jego przyszła eksploatacja na skalę regionalną musi zostać poprzedzona modernizacją. Zarządzającym składowisko jest Legnickie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Legnicy.

Powierzchnia przeznaczona pod składowisko odpadów w Pielgrzymce wynosi 11 ha. Z uwagi na wielkość i dotychczasowe przeznaczenie obiekt ważny jest dla gospodarki odpadami

w skali regionalnej. Wymaga natomiast modernizacji i doposażenia.

1. Nielegalne składowiska odpadów na terenie gminy Wądroże Wielkie

Na terenie gminy występuje kilka nielegalnych miejsc, na które wywożone są odpady przez mieszkańców (fot.4). Ogólnie na terenie gminy organizuje się akcje likwidacji, ale często zdarza się tak, że występują one ponownie. Jednym ze sposobów ograniczania takiego zachowania jest egzekwowanie od mieszkańców gminy umów na odbiór odpadów, a to

z kolei prowadzi do sytuacji, ze wszyscy mieszkańcy zostaną objęci zorganizowanym systemem gospodarki odpadami.

Fot.5. Nielegalne składowisko odpadów.

2. Komunalne osady ściekowe

Komunalne osady ściekowe to odpady powstające w wyniku oczyszczania ścieków w oczyszczalniach komunalnych [4].

Na terenie gminy Wądroże Wielkie znajduje się gminna oczyszczalnia ścieków, która mieści się w Mierczycach.

Ilość powstających osadów ściekowych waha się w granicach 5-6 Mg w ciągu roku [10]. Osady ściekowe gromadzone są na poletkach na terenie oczyszczalni ścieków

i w ostatnich latach nie były w inny sposób zagospodarowywane.

1. Odpady sektora przemysłowego

Odpady powstające w sektorze gospodarczym stanowią największy strumień odpadów wytwarzanych w Polsce. Rodzaj i ilość odpadów powstających w sektorze gospodarczym uzależniony jest od branży przemysłowej, tj. rodzaju prowadzonej produkcji. W gminie Wądroże Wielkie ilość odpadów przemysłowych i ich rodzaj związany jest z kilkoma podmiotami produkcyjnymi zlokalizowanymi na terenie gminy oraz podmiotami świadczącymi usługi na jej obszarze.

Ustawa o odpadach [1] nakłada na wytwórców odpadów pewne zobowiązania, zgodnie

z którymi wytwórca musi:

• uzyskać decyzję zatwierdzającą program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, jeżeli wytwarza takie odpady w ilości powyżej 0,1 Mg rocznie,

• przedłożyć informacje o wytwarzanych odpadach i sposobach gospodarowania nimi,

• uzyskać pozwolenie na wytwarzanie odpadów, które powstają w związku

z prowadzoną działalnością w ilości powyżej 1 Mg odpadów niebezpiecznych rocznie

lub powyżej 5 tysięcy Mg odpadów inne niż niebezpieczne.

Na obszarze gminy Wądroże Wielkie zlokalizowanych jest kilka podmiotów gospodarczych posiadających wymagane, zgodnie z ustawą o odpadach [1] uzgodnienia urzędowe w zakresie wytwarzania odpadów. Pozostałe podmioty składają jedynie informacje o ilości i jakości wytwarzanych odpadów. Na terenie powiatu jaworskiego i jednocześnie gminy Wądroże Wielkie występuje grupa przedsiębiorców (14 firm, którzy posiadają zezwolenia na wytwarzanie odpadów głównie niebezpiecznych).

Wytwarzane w sektorze gospodarczym odpady przeznaczone są do odzysku lub unieszkodliwiania, w tym także poprzez składowanie.

Magazynowanie ich odbywa się przeważnie na terenie ich wytwarzania, w zależności od ich rodzaju:

• w specjalnie przeznaczonych do tego celu pojemnikach, beczkach lub kontenerach,

• w wydzielonych miejscach, na utwardzonym placu czy podłożu, w wiatach magazynowych lub w betonowych boksach, na terenie zakładu.

3.2.1. Bilans jakościowy i ilościowy odpadów przemysłowych

Wykaz podmiotów gospodarczych na terenie gminy Wądroże Wielkie prowadzących działalność, w wyniku, której powstają odpady przemysłowe, zgodnie z posiadanymi decyzjami na wytwarzanie odpadów przedstawiono w tabeli 5.

Tabela 5. Wykaz podmiotów gospodarczych, wytwarzających odpady przemysłowe na terenie gminy

Wądroże Wielkie.

Wytwórca	Adres	Roczna ilość [Mg/rok]
Gospodarstwo Rolne S.C.	Budziszów Wielki 5	1,70
P U T Wądroże Wielkie Sp. Z o.o.	Mierczyce 2	7,00
Ferma drobiu Gądków	Gądków	0,97
Gospodarstwo Rolne	Mierczyce	100,00
Gospodarstwo Rolne S.C.	Budziszów Mały	60,00
Szkoła Podstawowa	Wądroże Wielkie	100,00
Zakład Usług Komunalnych	Mierczyce	6,00
Dom Pomocy Społecznej	Mierczyce	0,08
Ośrodek Zdrowia	Wądroże Wielkie	0,04

Do głównych wytwórców odpadów przemysłowych na terenie gminy Wądroże Wielkie należy zaliczyć Fermę drobiu w Gądkowie oraz Gospodarstwa Rolne z Mierczyc

i Budziszowa Małego. Dominują odpady z grupy 02, tj. powstające w fermach drobiu

i gospodarstwach rolnych (ok. 93%) i odpady z grupy 10, tj. powstające w procesach termicznych (ok. 6%), pozostałe stanowiące mniejszy strumień stanowią zaledwie 1% całego strumienia odpadów przemysłowych.

Na terenie gminy nie zlokalizowano składowisk odpadów przemysłowych, ani mogilników, jak również brak jest zakładów unieszkodliwiania odpadów medycznych.

1. Odpady przemysłu rolno-spożywczego

Odpady sektora rolno-spożywczego stanowią największy udział wśród odpadów sektora gospodarczego, który wynosi około 93%. Odpady z tej grupy to przede wszystkim odpadowa tkanka zwierzęca, odchody zwierzęce oraz odpadowa masa roślinna. Głównymi wytwórcami tych odpadów są:

• Ferma drobiu Gądków,

• Gospodarstwo Rolne w Mierczycach.

Odpady tego typu wytwarzane są również przez wytwórców indywidualnych. Unieszkodliwianiem powstałych odpadów zajmuje się Przedsiębiorstwo Utylizacji Odpadów Zwierzęcych „PROFET” Osetnica. Część tego typu odpadów jest nielegalnie zakopywana przez indywidualnych wytwórców, stanowiąc zagrożenie sanitarne i epidemiologiczne dla wód gruntowych i okolicznych studni gospodarskich.

Odpadami powstającymi przy produkcji rolnej są również opakowania po pestycydach

i nie nadające się do użytku pestycydy. Niestety brak jest ewidencji tych odpadów na terenie gminy. Przypuszcza się, że większość tych odpadów trafia wraz z odpadami komunalnymi do strumienia odpadów komunalnych.

2. Odpady z produkcji, obrotu i stosowania powłok ochronnych

Odpady te stanowią na terenie gminy około 0,01% całego strumienia odpadów z sektora gospodarczego. Odpady z tej grupy to głównie odpadowy toner drukarski zawierający substancje niebezpieczne, które powinny podlegać wykorzystaniu lub unieszkodliwieniu przez uprawnione do tego podmioty. Wytwórcami tej grupy odpadów na terenie gminy są głównie Gospodarstwo Rolne z Budziszowa Wielkiego i Przedsiębiorstwo Usług Technicznych Wądroże Wielkie.

3. Odpady z energetycznego spalania paliw

Odpady tej grupy stanowią około 6% odpadów zlokalizowanych na terenie gminy. Głównymi źródłami tego typu odpadów są procesy spalania paliw w celach grzewczych oraz technologicznych. Do głównych wytwórców zalicza się Gospodarstwo Rolne z Budziszowa Wielkiego i Szkołę Podstawową w Wądrożu Wielkim. W mniejszych podmiotach gospodarczych odpady te nie są ewidencjonowane.

4. Oleje odpadowe

Do odpadów tego typu zaliczamy odpady ropopochodne, szlamy, oleje smarowe i przemysłowe, w szczególności zużyte oleje silników spalinowych i oleje przekładniowe, a także oleje hydrauliczne.

Odpady takie powstają podczas wymiany:

• olejów stosowanych w przekładniach maszyn,

• olejów z układów hydraulicznych,

• olejów transformatorowych,

• olejów grzewczych.

Na terenie gminy rocznie wytwarza się około 4,5 Mg wyżej wymienionych odpadów.

2. Odpady budowlane

Źródła tych odpadów to przede wszystkim nowe inwestycje, a także remonty istniejących obiektów budowlanych. Mają one zróżnicowany charakter, zalicza się do nich min.[10]:

• ziemię z wykopów, niwelacji terenów,

• gruz betonowy i ceglany, stal konstrukcyjną,

• materiały wykończeniowe np. szkło, tworzywa sztuczne, drewno,

• gruz drogowy.

Głównym podmiotem gospodarczym wytwarzającym tego typu odpady jest Przedsiębiorstwo Usług Technicznych Wądroże Wielkie.

2. Odpady medyczne i weterynaryjne

Odpady tej grupy powstają w placówkach medycznych w związku ze świadczeniem usług medycznych, natomiast odpady weterynaryjne to odpady, które powstają w związku

z badaniem, leczeniem i świadczeniem usług weterynaryjnych, a także powstające w związku z prowadzeniem badań naukowych i doświadczeń na zwierzętach.

Segregacja tej grupy odpadów powinna być prowadzona u źródła, co oznacza, że odpady powinny być gromadzone w miejscach ich powstawania w workach z polipropylenu, a także w pojemnikach z twardego polipropylenu a później przekazywane firmom zajmującym się ich unieszkodliwianiem.

Wytwórcami tego typu odpadów na terenie gminy jest Dom Pomocy Społecznej

w Mierczycach i Ośrodek Zdrowia w Wądrożu Wielkim. Odpady te są następnie odbierane przez firmę Spal - Med. z Wrocławia i dalej poddawane unieszkodliwianiu w specjalnych instalacjach. Odpady tego rodzaju charakteryzują się zróżnicowanym składem.

W praktyce niestety brak jest właściwych systemów kontroli, ograniczania i segregacji tychże odpadów, przez co stanowią mieszankę odpadów zawierającą toksyczne chemikalia a także zainfekowane biologicznie.

4. PRZEWIDYWANE ZMIANY W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI

1. Prognozowane zmiany w sektorze komunalnym

Ilość odpadów komunalnych w ostatnich kilku latach znacznie odbiega od średnich ilości krajowych wytwarzanych odpadów na jednego mieszkańca. Mogą one wynikać z braku prowadzenia szczegółowej ewidencji odpadów, a także indywidualnego wywożenia odpadów na składowiska odpadów przez mieszkańców, jak również ilości podpisanych umów na wywóz odpadów.

1. Prognoza zmian ilości ludności jak i wytwarzanych odpadów na terenie gminy

Wskaźnik przyrostu naturalnego przyjęty ze Strategii Gospodarki Odpadami Dolnego Śląska [11] oraz Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami [12] a także według Strategii Gospodarki Odpadami Dolnego Śląska przewiduje spadek liczby ludności na poziomie 0,7% do roku 2011.

Określając prognozę ilości wytwarzanych odpadów dla gminy Wądroże Wielkie uwzględniono następujące czynniki:

• prognozę zmian ilości ludności,

• procentowy wskaźnik wzrostu ilości wytwarzanych odpadów.

Jak wynika z analizy, ilość odpadów komunalnych na terenie gminy Wądroże Wielkie wzrośnie z 247 kg/M*rok w roku 2004 do 278kg/M*rok w 2011 r. [10] w związku

z powyższym ilość wytwarzanych odpadów w ciągu 8 lat ilość odpadów wzrośnie o 12,6% . Ilość wytworzonych odpadów została wyliczona na podstawie prognozy ilości mieszkańców, oraz prognozy wytwarzania odpadów w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Prognozowana ilość odpadów komunalnych w gminie Wądroże Wielkie wzrośnie z ilości 1032 Mg w roku 2004 do 1156 Mg w roku 2011. Największą dynamiką wzrostu charakteryzować będą się odpady budowlane, a także opakowania szklane [12].

Na terenie gminy obecnie tylko część mieszkańców obsługiwana jest przez oczyszczalnię ścieków, wartość ta wynosi 38%. W związku z planowaną rozbudową sieci kanalizacyjnej należy spodziewać się, że w ciągu kilku kolejnych lat ilość osadów ściekowych będzie wzrastać.

Dlatego też docelowym sposobem postępowania z osadami ściekowymi powinno być ich wykorzystanie rolnicze, rekultywacja terenów poprzemysłowych bądź odzysk energii zawartej w osadach, poprzez ich termiczne wykorzystanie.

1. Prognozowane zmiany w sektorze gospodarczym

Zmiany ilościowe i jakościowe wytwarzanych odpadów w sektorze gospodarczym do roku 2011 będą uzależnione od rozwoju poszczególnych gałęzi przemysłu i usług. Dość istotnym problemem w ocenie ilości i rodzaju odpadów z przemysłu jest fakt, że nie wszyscy wytwórcy złożyli odpowiednie informacje dotyczące gospodarki odpadami. Dlatego też należy zwiększyć kontrolę powyższych obiektów oraz wymusić za pomocą środków prawnych składanie odpowiednich dokumentów.

4.2.1. Prognoza wybranych sektorów i grup odpadów przemysłowych

Przewiduje się, że wytwarzanie odpadów z przemysłu rolno-spożywczego na terenie gminy pozostanie na poziomie obecnie zadeklarowanych ilości w decyzjach administracyjnych lub ulegnie nieznacznemu wzrostowi.

W związku ze zmniejszającym się udziałem ilości paliw stałych wykorzystywanych w ogrzewnictwie przewiduje się w dłuższej perspektywie czasowej ograniczenie ilości odpadów tego rodzaju.

Generalnie przewidywany jest wzrost ilości odpadów z budowy i remontów budynków i dróg. Szacuje się, że do 2006 r. nastąpi wzrost ilości odpadów z tej grupy o około 3%, a w latach 2007-2015 o około 2%.

W chwili obecnej brak jest wiarygodnych danych dotyczących ilości powstających odpadów azbestowych na terenie gminy. Na terenie gminy Wądroże Wielkie nie istnieje i nie jest planowana budowa składowiska odpadów niebezpiecznych, na których można byłoby deponować odpady azbestowe. Szacuje się, że ilość tych odpadów będzie w początkowym okresie wzrastała, a później malała w miarę przewidywanej realizacji prac związanych

z usuwaniem elementów budowlanych zawierających azbest.

5. CELE GOSPODARKI ODPADAMI I PRZYJĘTY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI

Podstawowym i najważniejszym celem gospodarki odpadami jest zminimalizowanie ilości wytwarzanych i deponowanych na składowisku odpadów oraz ograniczanie ich oddziaływania na środowisko. Cel ten wynika przede wszystkim z Krajowego Planu Gospodarki Odpadami (KPGO) [13] jak i planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego [11] oraz Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami [12].

1. Cele krótkookresowe i długookresowe w gospodarce odpadami

Do celów krótkookresowych (2004-2007) należy między innymi:

• objecie mieszkańców gminy selektywną zbiórką odpadów,

• zmniejszenie ilości odpadów biodegradalnych deponowanych na składowisku do 2006 roku o 15% w stosunku do 1995 roku [13].

Osiągnięcie w 2007 r. następujących poziomów recyklingu dla odpadów opakowaniowych:

• opakowania z papieru i tektury - 48%,

• opakowania wielomateriałowe - 25%,

• opakowania z tworzyw sztucznych - 25%,

• opakowania za szkła - 40%,

• opakowania ze stali - 20%,

• opakowania z aluminium - 40%.

Osiągnięcie w 2007 r. wymaganych poziomów odzysku dla poszczególnych odpadów:

• odpady wielkogabarytowe - 28%,

• odpady budowlane - 21%,

• odpady niebezpieczne - 24%.

Zmniejszenie ilości odpadów deponowanych na składowisku oraz tworzenie efektywnego ponadgminnego systemu gospodarki odpadami.

Do celów długookresowych (2008-2011) należą: zmniejszenie ilości odpadów biodegradowalnych deponowanych na składowisku do 2010 r. o 25% w stosunku do roku 1997 oraz osiągnięcie w 2011 r. wymaganych poziomów recyklingu dla odpadów opakowaniowych:

• opakowania z papieru i tektury - 48%,

• opakowania wielomateriałowe - 25%,

• opakowania z tworzyw sztucznych - 25%,

• opakowania ze szkła - 40%,

• opakowania ze stali - 20%,

• opakowania z aluminium - 40%.

Osiągniecie w 2011 r. wymaganych poziomów odzysku dla poszczególnych odpadów:

• odpady wielkogabarytowe - 55%,

• odpady budowlane - 45%,

• odpady niebezpieczne - 58%,

Osiągnięcie w 2010 r, poziomu 50% odpadów zielonych poddanych kompostowaniu, zmniejszenie ilości odpadów deponowanych na składowisku, kontynuacja procesu budowy CSOiUO, tworzenie efektywnego ponadgminnego systemu gospodarki odpadami.

Osiągnięcie wyżej wymienionych celów ma zostać zrealizowane poprzez:

• podnoszenie świadomości mieszkańców gminy w zakresie gospodarki odpadami,

• wprowadzenie i sukcesywne zwiększenie skuteczności selektywnej zbiórki odpadów ze szczególnym uwzględnieniem odpadów opakowaniowych, odpadów wielkogabarytowych, odpadów budowlanych, niebezpiecznych,

• prace w zakresie zamknięcia i rekultywacji istniejących na terenie gminy składowisk.

• realizacje procesu inwestycyjnego dotyczącego stworzenia Centrum Sortowania Odzysku i Unieszkodliwiania Odpadów w Postolicach.

Tabela 6. Planowane inwestycje z zakresu gospodarki odpadami.

Zadanie	Termin realizacji	Źródła finansowania	Szacunkowy koszt
Rekultywacja składowiska śmieci Mierczyce	2006	WFOŚ, środki własne	620000
Budowa Oczyszczalni Ścieków Budziszów Wielki	2007-2009	Fundusz Spójności, NFOŚiGW, WFOŚiGW.	26000000

1. Działania zapobiegające i ograniczające powstawanie odpadów

Wszystkie działania zmierzające do poprawy gospodarki odpadami wiążą się głównie ze zmianami organizacyjnymi i technologicznymi. Działania te mają zapewnić przede wszystkim zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów. Natomiast dla odpadów, których wytworzenia nie dało się uniknąć należy wprowadzić procesy recyklingu, odzysku

i unieszkodliwiania wytwarzanych odpadów.

W gospodarce odpadami priorytetowym zadaniem jest zapobieganie powstawaniu odpadów oraz ograniczanie ich ilości. Zadanie to dotyczy wszystkich uczestników gospodarki odpadami: projektantów, wytwórców, konsumentów.

Główne działania skupiają się na działaniach edukacyjnych skupiających się na kształtowaniu świadomości w zakresie np.:

• wykorzystania opakowań wielokrotnego użytku,

• wykorzystaniu materiałów długotrwałych,

• racjonalnego korzystania z produktów jednorazowego użytku

• realizacji selektywnej zbiórki odpadów

oraz na działaniach organizacyjnych skupiających się na:

• wprowadzeniu selektywnej zbiórki odpadów,

• promowaniu przydomowych kompostowni, w ramach których procesom fermentacji poddawane byłyby odpady komunalne ulegające biodegradacji.

Efektywność systemu gospodarki odpadami, w tym selektywnej zbiórki odpadów, oprócz rozwiązań technicznych i organizacyjnych, w dużej mierze zależy od świadomości ekologicznej uczestników systemu, czyli mieszkańców danego obszaru. Dlatego też ważnym elementem procesu tworzenia systemu gospodarki odpadami jest rozwijanie na terenie gminy działań w zakresie edukacji ekologicznej.

Edukacja powinna być realizowana przez istniejące systemy nauczania, polegające na współpracy ze wszystkimi szkołami, prowadzenie akcji informacyjnej w postaci ulotek, plakatów, wykorzystanie środków masowego przekazu, współpraca z organizacjami pozarządowymi w zakresie prowadzenia:

• konkursów w szkołach,

• wycieczek ekologicznych,

• rozmów z mieszkańcami,

• organizowania sesji filmowych na temat przydomowych kompostowni, systemów selektywnej zbiórki odpadów, bezpiecznych składowisk.

Przedstawione powyżej działania mają na celu popularyzowanie prawidłowej gospodarki odpadami, w tym głównie segregację odpadów u źródła.

1. Działania mające na celu redukcję ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, kierowanych na składowisko

Ze względu na brak szczegółowych danych dotyczących ilości wytworzonych

i zdeponowanych odpadów biodegradowalnych na terenie gminy Wądroże Wielkie ich ilość została oszacowana w oparciu o liczbę mieszkańców w roku 2003 oraz w oparciu o jednostkowe wskaźniki wytwarzania odpadów biodegradowalnych.

Do odpadów biodegradowalnych zalicza się [7]:

• odpady z terenów zielonych,

• odpady organiczne z gospodarstw domowych,

• odpady z opakowań papierowych i tekturowych,

• odpady papieru i tektury nieopakowaniowe.

Założono, że do roku 2006 procesom kompostowania będzie poddane 35% odpadów zielonych, a do roku 2010 procesom kompostowania będzie podlegać do 50% tego strumienia odpadów.

Recykling odpadów papierowych oraz zakładana ilość odpadów zielonych poddawanych kompostowaniu niestety nie zapewni wymogu zmniejszenia ilości odpadów biodegradowalnych deponowanych na składowisku (tab.7). Najbardziej skutecznym sposobem ograniczenia ilości odpadów biodegradowalnych jest recykling organiczny prowadzony w przydomowych kompostowniach.

Tabela 7. Metody zagospodarowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji

(poza składowanie) źródło KPGO.

Odpady komunalne ulegające biodegradacji	Opcje zagospodarowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji poza składowaniem
		Spalanie	Zgazowanie	Piroliza	Mechaniczne przekształcanie odpadów zielonych	Fermentacja beztlenowa	Kompostowanie	Recykling	Sortowanie
Odpady zmieszane	*			*	*			*
Paliwo z odpadów	*	*	*
Odpady kuchenne ulegające biodegradacji					*	*
Odpady zielone					*	*
Odpady kuchenne ulegające biodegradacji i zielone					*	*
Papier	*	*	*		*	*	*
Odpady tekstylne	*	*	*				*
Drewno	*	*	*				*

Działania mające na celu redukcje odpadów komunalnych na terenie gminy Wądroże Wielkie należy skoncentrować na:

• selektywnej zbiórce odpadów papierowych,

• kompostowaniu odpadów z terenów zielonych,

• promowaniu przydomowych kompostowni oraz wykorzystanie odpadów organicznych w gospodarstwach domowych.

Promowanie przydomowych kompostowni oraz wykorzystanie odpadów organicznych w gospodarstwach domowych powinno zapewnić ograniczenie ilości odpadów biodegradowalnych deponowanych na składowisku do wymaganych poziomów. W sytuacji, gdy przydomowe kompostownie nie dadzą pożądanych efektów, niezbędne będzie wprowadzenie dodatkowych elementów minimalizacji odpadów biodegradowalnych tj. poprzez dodatkowy odzysk i ich unieszkodliwienie. W tym celu trzeba będzie zastosować technologie unieszkodliwiania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, jak np. mechaniczno-biologiczne przekształcanie odpadów zmieszanych, kompostowanie, fermentacja beztlenowa, spalanie, zgazowanie, piroliza.

Gromadzenie odpadów w miejscu powstania stanowi pierwszy krok w systemie ich usuwania i unieszkodliwiania.

Odzysk zgodnie z ustawą o odpadach [1] to wszelkie działania, nie stwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia, ludzi lub dla środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do odzyskania a odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania.

Jednym ze sposobów odzysku jest recykling-odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym, w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii.

Recykling organiczny polega na obróbce tlenowej, w tym kompostowaniu odpadów, które ulegają rozkładowi biologicznemu w kontrolowanych warunkach przy wykorzystaniu mikroorganizmów, w wyniku której powstaje materia organiczna lub metan.

Unieszkodliwianie odpadów zgodnie z ustawą o odpadach [1] -„to poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stanowi zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska”.

Jednym ze sposobów unieszkodliwiania odpadów jest ich składowanie. Jednak przed umieszczeniem na składowisku odpadów, powinny być one poddane segregacji oraz procesom przekształcenia fizycznego, chemicznego lub biologicznego. Dlatego tez składowanie odpadów jest ostatecznym sposobem zagospodarowania odpadów.

Istotne znaczenie dla analizy gospodarki odpadami na danym terenie ma ocena systemu selektywnej zbiórki odpadów.

Selektywna zbiórka odpadów komunalnych może odbywać się za pomocą następujących metod [9]:

• pojemniki na segregowane odpady ustawione w sąsiedztwie,

• zbieranie u źródła-gromadzenie selektywne odpadów przez mieszkańców już

w gospodarstwach domowych,

• punkty dobrowolnego gromadzenia odpadów tzw.: PDGO, oprócz podstawowych odpadów użytkowych takich jak: szkło, papier, plastik, metale.

Zbiórka selektywna do pojemników na segregowane odpady ustawione w sąsiedztwie. System ten polega na ustawieniu w wybranych punktach gminy specjalnych, odpowiednio oznakowanych kontenerów lub pojemników do selektywnej zbiórki surowców wtórnych.

Podstawą systemu gospodarowania odpadami jest zwykle selektywna zbiórka odpadów prowadzona u źródła. Polega ona na gromadzeniu odpadów w pojemnikach lub workach dla każdego strumienia odpadu i odpowiednio oznakowanych.

Zaletą tego systemu jest:

• zbiórka surowców wtórnych, wymagających jedynie doczyszczenia,

• zwiększenie ilości odpadów skierowanych do gospodarczego wykorzystania,

• zmniejszenie ilości odpadów przewidzianych do ostatecznego składowania.

Sposobów prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów może być kilka, ponieważ odpady komunalne w gospodarstwach domowych mogą być podzielone na dwa lub więcej składników.

Odpady te mogą być umieszczane w kontenerach do zbiórki selektywnej dla:

• odpadów organicznych,

• materiałów przeznaczonych do recyklingu: np. szkło, papier, plastik,

• inne odpady.

Wśród pojemnikowych systemów zbiórki odpadów można wyróżnić:

a) system dwupojemnikowy:

• pojemnik zielony, na zmieszane odpady suche,

• pojemnik szary, na pozostałe odpady mokre zawierające składniki organiczne,

b) system trójpojemnikowy:

• pojemnik zielony, na odpady opakowaniowe,

• pojemnik brązowy, na odpady organiczne,

• pojemnik szary, na pozostałe odpady,

c) system wielopojemnikowy:

• pojemnik zielony, na szkło,

• pojemnik niebieski, na papier,

• pojemnik żółty, na tworzywa sztuczne,

• pojemnik brązowy, na bioodpady,

• pojemnik szary, na pozostałe odpady.

Selektywnej zbiórce powinny podlegać przede wszystkim: tworzywa sztuczne, szkło, papier i tektura, metale.

Wdrożenie i rozwój selektywnej zbiórki jest procesem długotrwałym, rozwijanym sukcesywnie, wymagającym zaangażowania środków technicznych i organizacyjnych, głównie edukacji ekologicznej społeczeństwa, poprzez uświadomienie celów gospodarowania odpadami, sposobów ich realizacji, konsekwencji niewłaściwego postępowania z odpadami.

Udział społeczności lokalnej jest ważnym czynnikiem, często decydującym

o powodzeniu przedsięwzięć związanych z gospodarka odpadami. W wyniku selektywnej zbiórki nie uzyskuje się surowców wtórnych odpowiedniej czystości, która pozwalałaby na bezpośrednie skierowanie ich do dalszego wykorzystania. Dlatego tez konieczne jest doczyszczanie zebranych selektywnie surowców wtórnych na liniach segregacji, gdzie następuje wydzielanie tzw. balastu.

Innym systemem segregacji odpadów komunalnych są punkty dobrowolnego gromadzenia odpadów (PDGO). Z reguły to ogrodzony, zamknięty teren, strzeżony

i wyposażony w szereg kontenerów i pojemników.

Do takiego punktu mieszkańcy mogą dowozić bezpłatnie odpady uciążliwe ze względu na:

• wielkość np. odpady wielkogabarytowe, złom, opony

• ilość jak np. gruz czy odpady niebezpieczne,

• właściwości np. odpady niebezpieczne.

Gospodarowanie odpadami opakowaniowymi powinno opierać się przede wszystkim na zapobieganiu ich powstawania, a jeżeli jest to niemożliwe na ograniczaniu ich deponowania tych odpadów na składowiskach. Dla wprowadzenia tych celów niezbędne jest [3]:

• wprowadzenie instrumentów ekonomicznych, organizacyjnych i prawnych przeciwdziałających powstawaniu odpadów,

• projektowanie systemów pakowania w oparciu o metodę redukcji u źródła,

• promowanie opakowań wielokrotnego użytku,

• organizowanie systemów zbiórki opakowań poużytkowych przydatnych do recyklingu,

• produkcję i stosowanie opakowań zgodnych z wymaganiami ochrony środowiska,

• odzyskiwanie z odpadów opakowaniowych surowców lub energii.

Na terenie gminy Wądroże Wielkie do roku 2007 powinien zostać osiągnięty poziom recyklingu w wysokości 39%. Dla spełnienia założonego poziomu recyklingu na wysokości 50% do roku 2011 należy wprowadzić dodatkowe elementy takie jak:

odzysk energii z odpadów palnych, lub zwiększyć efektywność selektywnej zbiorki odpadów opakowaniowych.

Dla spełnienia przewidywanego poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych do 2007 roku należy zorganizować na terenie gminy punkty selektywnej zbiórki, które będą się składać z zestawów pojemników na odpady opakowaniowe. Aby osiągnąć założone poziomy recyklingu na w/w poziomie, na terenie gminy muszą występować określone ilości pojemników, które przedstawiono w tabeli 8.

Tabela 8. Minimalna wymagana ilość pojemników do selektywnej zbiórki odpadów.

Strumień odpadów	Pojemność	Ilość pojemników [szt]
				do 2007 r.	do 2011 r.
Opakowania papierowe	1m³	30	30
Opakowania z tworzyw sztucznych	1m³	60	60
Opakowania szklane	1m³	30	30
Opakowania stalowe i aluminiowe	1m³	15	15
Razem		135	135

Z tabeli 8 wynika, że zakupiona do 2007 roku ilość pojemników powinna zapewnić minimalne wymagania, co do ich ilości również do roku 2011. O efektach selektywnej zbiórki decyduje m.in. chęć uczestnictwa w niej mieszkańców, co jest związane ze świadomością ekologiczną poszczególnych społeczności, a także z warunkami selektywnej zbiórki, jak np. odległość od pojemnika nie powinna przekraczać 500 m.

Dodatkowo najlepszym rozwiązaniem jest to, aby w jednym miejscu stał cały zestaw pojemników, tj. na kilka rodzajów odpadów opakowaniowych. Wynika z tego, że ilość pojemników w przyszłości powinna być dostosowana nie tylko do ilości odpadów, ale także uwarunkowań lokalnych tj. rozproszenia zabudowy oraz do ilości już rozstawionych pojemników na tworzywa sztuczne. Związane byłoby to z wprowadzeniem na teren gminy 60 szt. pojemników na odpady papierowe i 60 szt. na opakowania szklane.

Ze względu na istniejące na terenie gminy skupy metali, proponuje się prowadzić zbiórkę tego typu w oparciu o skupy metali oraz podczas akcji szkolnych dotyczących zbierania np. puszek.

Podstawową metodą postępowania z odpadami tekstylnymi jest segregacja, prowadzona do wydzielenia frakcji mającej cechy odzieży oraz frakcji mającej charakter surowca wtórnego.

Metoda pozyskiwania opadów tekstylnych jest ich zbiórka do specjalnych pojemników, która z reguły prowadzona jest odrębnie od systemów selektywnej zbiórki odpadów organizowanych przez gminy lub przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej.

Najczęściej prowadzona jest przez organizacje, jak np. PCK, celem pozyskania odzieży dla mniej zamożnej społeczności. Odpady tekstylne są poddawane procesom odzysku

w zakładach przetwórczych, w których następuje sortowanie materiału.

Ze względu na małe ilości odpadów tekstylnych nie przewiduje się specjalnych systemów ich odzysku. Zbiórka i odzysk odpadów tekstylnych będzie prowadzona

w systemie okresowej zbiórki i odbioru przez odpowiednie firmy i instytucje np. organizacje charytatywne jak PCK.

Podstawowym systemem zbiórki odpadów wielkogabarytowych na terenie gminy Wądroże Wielkie jest ich wywóz na składowiska odpadów w Budziszowie Wielkim

i Wądrożu Wielkim. W związku ze wzrostem konsumpcji w ostatnich latach nastąpił także wzrost wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych. Odpady te, choć zaliczane do komunalnych zawierają materiały czy substancje zaliczane do niebezpiecznych jak np. rtęć, freon. Zgodnie z ustawą o odpadach wielkogabarytowych przed ich unieszkodliwieniem należy wysegregować odpady nadające się do odzysku [1].

Takie postępowanie ma znaczący wpływ na ochronę środowiska, gdyż zabezpiecza przed skażeniem gruntów i wód niebezpiecznymi substancjami zawartymi w tych odpadach,

a zarazem wydłuża okres eksploatacji składowiska. W zakresie zbiórki, odzysku

i unieszkodliwiania odpadów wielkogabarytowych planuje się organizowanie okresowych zbiórek tychże odpadów wśród mieszkańców gminy.

W ostatnich latach nastąpił duży wzrost ilości wytwarzanych odpadów budowlanych, które na terenie gminy deponowane są głównie na gminnych składowiskach w Wądrożu Małym i Budziszowie Wielkim. Część tych odpadów trafia niestety do przydrożnych lasów i rowów tworząc w ten sposób miejsca „dzikiego wysypywania odpadów”.

Do roku 2011 planowany jest odzysk odpadów budowlanych na poziomie 45%. Odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów budowlanych powinny się zająć specjalne zakłady usytuowane w pobliżu lub na terenie składowisk odpadów komunalnych. Na wytwórcach spoczywa obowiązek ich właściwego zagospodarowania, w tym zbierania i transportu.

Na terenie gminy nie istnieje system oddzielnej zbiórki odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych. Przyjmuje się, że 95% odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w gospodarstwach domowych trafia do wspólnego strumienia odpadów kierowanych na składowisko gminne.

Zbiórkę, odzysk i unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych na terenie gminy planuje się prowadzić głównie w systemie okresowych zbiorek od mieszkańców oraz zbiórkę niektórych typów odpadów np. zużyte baterie w szkołach na terenie gminy.

Obecne tendencje w zakresie gospodarki komunalnymi osadami ściekowymi zmierzają przede wszystkim do zwiększenia stopnia ich wykorzystania. Dobrym rozwiązaniem postępowania z osadami ściekowymi jest ich kompostowanie. Wiodącym kierunkiem postępowania z osadami ściekowymi będzie ich wykorzystanie do celów rekultywacji terenów zdegradowanych, zdewastowanych, przekształconych w wyniku działalności górniczej, składowisk odpadów i terenów poprzemysłowych. W zakresie obowiązujących przepisów dotyczących wykorzystania osadów ściekowych wynikają rozwiązania wykorzystania osadów do celów rolniczych bądź rekultywacyjnych.

Na terenie gminy Wądroże Wielkie obiektami w gospodarce odpadami są składowiska odpadów zlokalizowane w Wądrożu Małym i Budziszowie Wielkim. Składowiska te nie spełniają obecnych wymogów technicznych dotyczących składowisk, głównie ze względu na brak [10,11].

• uszczelnienia dna składowiska zgodnego z obowiązującymi przepisami,

• drenażu odcieków,

• wagi samochodowej umożliwiającej wagowe ewidencjonowanie składowanych odpadów,

• systemu monitoringu,

• stałego dozoru,

• ogrodzenia,

• zaplecza technicznego,

• pasa zieleni izolacyjnej.

Wyżej wymienione składowiska w chwili obecnej nie spełniają przepisów w zakresie budowy i wyposażenia składowisk, dlatego też muszą być zmodernizowane i dostosowane do przepisów lub zamknięte i zrekultywowane najpóźniej do końca 2009 r. Wymienione obiekty są obiektami małymi, których rozbudowa i utrzymanie jest nieopłacalne. W związku

z powyższym składowiska te powinny zostać zamknięte i zrekultywowane.

W związku z powyższym dla gminy Wądroże Wielkie należy zabezpieczyć możliwość składowania odpadów, poprzez korzystanie jak do tej pory ze składowisk w Legnicy i Pielgrzymce.

Opisane działania zmierzające do poprawy gospodarki odpadami na terenie gminy są niezbędne do osiągnięcia wymaganych poziomów recyklingu, odzysku i zmniejszenia ilości odpadów na składowiskach. Ważnym i niezbędnym elementem każdego systemu gospodarki odpadami jest stworzenie obiektów sortowania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów zarówno zebranych selektywnie jak i odpadów zmieszanych, czyli tzw. Centrum Sortowania Odzysku i Unieszkodliwiania Odpadów. Zgodnie z planami gminy w zakresie gospodarki odpadami w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, przewidziano obszar o powierzchni około 50 ha pod lokalizację obiektów związanych

z unieszkodliwianiem odpadów, tj pod budowę Centrum Sortowania Odzysku

i Unieszkodliwiania Odpadów. Budowa CSOiUO ma za zadanie przygotowanie miejsca, gdzie będzie możliwa przeróbka zebranych selektywnie odpadów przez ograniczenia odpadów biodegradowalnych deponowanych na składowisku.

Planowana inwestycja powinna obejmować stworzenie linii technologicznych sortowania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów tj,

• budowę linii sortowania odpadów zebranych selektywnie,

• kompostowanie odpadów zielonych,

• stanowisko demontażu odpadów wielkogabarytowych,

• stanowisko rozdrabniania odpadów budowlanych,

• stanowisko tymczasowego magazynowania komunalnych odpadów niebezpiecznych,

• instalację obróbki bioodpadów np. mechaniczno-biologicznej obróbki odpadów lub inna wybrana przez władze gminy technologia,

• budowę składowiska odpadów.

Zakład wyposażony będzie we wspólny dla wszystkich instalacji obszar ważenia

i kontroli odpadów. Będzie posiadał wszystkie niezbędne linie technologiczne zapewniające odzysk i unieszkodliwianie poszczególnych strumieni odpadów. W dalszej perspektywie czasowej będzie także wyposażony w instalacje mechaniczno-biologicznej stabilizacji odpadów, celem spełnienia wymogów prawnych ilości deponowanych na składowisku odpadów biodegradowalnych. Lokalizacja zakładu w Postolicach posiada dogodne warunki dojazdu.

Zestawienie zadań strategicznych zawarto w tabeli 9.

Tabela 9. Zadania strategiczne na lata 2004-2007 i 2008-2011 dla gminy Wądroże Wielkie.

Lata	Zadania	Jednostka odpowiedzialna
1	2	3
2004	Działania krótkoterminowe - do 2007	Organ gminy
do 2007	Organizacja miedzy gminnych i gminnych systemów gospodarki odpadami dla następujących zadań: objęcia 100% mieszkańców zorganizowaną zbiórka odpadów komunalnych, rozwoju selektywnej zbiórki wybranych frakcji odpadów surowcowych, rozwoju selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych dla osiągnięcia poziomu 28% w 2007 roku, rozwoju selektywnej zbiórki odpadów budowlanych dla osiągnięcia poziomu 21% w 2007 roku, prowadzenie edukacji ekologicznej podnoszącej świadomość społeczna w dziedzinie racjonalnej gospodarki odpadami, wdrożenia nowych, bardziej efektywnych systemów zbierania i transportu odpadów komunalnych, budowa zakładu w Postolicach jako CSOiUO	Organ gminy
1	2	3
do 2007	rekultywacja składowiska w Mierczycach, zamknięcie składowisk w Budziszowie Wielkim i Wądrożu Małym	Zarządzający składowiskiem
	Działania średnioterminowe - lata 2008-2011
2008	Weryfikacja gminnego planu gospodarki odpadami	Organ gminy
2010	Sprawozdanie z realizacji gminnego planu gospodarki odpadami	Organ gminy
2008-2011	Organizacja nowych i rozwój istniejących miedzy gminnych i gminnych systemów gospodarki dla realizacji następujących zadań; dalszego rozwoju selektywnej zbiórki wybranych frakcji odpadów dla osiągnięcia poziomów 15-48% dla poszczególnych materiałów w 2011 roku, rozwoju kompostowania indywidualnego frakcji biologicznie rozkładalnej o kolejne 25% w 2010 roku, rozwoju selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych dla osiągnięcia poziomu 55% w 2011 roku, rozwoju selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych zawartych w odpadach komunalnych dla osiągnięcia poziomu 58% w 2011 roku, prowadzenie dalszej edukacji ekologicznej podnoszącej świadomość społeczną, dalszy rozwój wspólnej gospodarki odpadami dla obszaru kilku-kilkunastu gmin, kontynuacja budowy zakładu w Postolicach jako CSOiUO	Organ gminy
	Rekultywacja składowisk w Budziszowie Wielkim i Wadrożu Małym	Zarządzający składowiskiem-gmina
	Działania długoterminowe - rok 2012
2012	Weryfikacja gminnego planu gospodarki i realizacja zadań wynikających z zweryfikowanego planu gospodarki odpadami.	Organ gminy

5.4. Odpady z sektora gospodarczego

5.4.1. Założone cele gospodarki odpadami

Obecna polityka państwa w zakresie ochrony środowiska promuje wdrażanie technologii „mało-i bezodpadowych”, metod czystej produkcji oraz budowę własnych instalacji służących odzyskowi i unieszkodliwianiu odpadów przez ich wytwórców.

W perspektywie kilkunastu lat przyczyni się to do spadku ilości wytwarzanych odpadów w istniejących zakładach oraz zwiększenie stopnia odzysku odpadów u ich wytwórców.

Ze względu na niewielką ilość działających na terenie gminy Wądroże Wielkie podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe, a także rodzaj wytwarzanych odpadów, głównym celem do osiągnięcia do roku 2011 w zakresie gospodarki tymi odpadami jest [10]:

• minimalizacja wytwarzanych odpadów,

• odzysk i unieszkodliwianie odpadów,

• bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów przemysłowych.

Głównym celem gospodarki odpadami w gminie będzie zintensyfikowanie działań organizacyjnych i technologicznych umożliwiających maksymalny, ale zarazem możliwy do osiągnięcia stopień odzysku wytwarzanych odpadów. Obecna polityka państwa promuje wdrażanie technologii „mało- i bezodpadowych”, metod czystej produkcji oraz budowę własnych instalacji służących odzyskowi i unieszkodliwianiu odpadów przez ich wytwórców.

Poziom odzysku, a w szczególności recyklingu powinien być w przyszłości zwiększany, przy zachowaniu dotychczasowych, podstawowych kierunków wykorzystania odpadów.

Do głównych kierunków wykorzystania odpadów należą:

• odzysk do procesów produkcyjnych, wykorzystywanie w pracach inżynieryjnych,

• do prac rekultywacyjnych,

• w budownictwie komunikacyjnym,

• do produkcji materiałów budowlanych.

1. Działania w gospodarce odpadami sektora gospodarczego.

Do głównych działań w gospodarce odpadami sektora gospodarczego na terenie gminy Wądroże Wielkie, które zmierzają do minimalizacji ilości powstawania odpadów przemysłowych jest [6] :

• propagowanie technologii mało i bezodpadowych oraz ograniczających materiałochłonność przy nowo powstających podmiotach gospodarczych,

• wydawanie decyzji zezwalających na wytwarzanie odpadów oraz kontrolę tych decyzji,

• kontrola działań podmiotów gospodarczych pod kątem zgodności z opiniowanymi przez gminę decyzjami Starosty lub Wojewody dotyczącymi gospodarki odpadami,

w tym w szczególności kontrola zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej

w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,

• organizacja systemu punktów selektywnej zbiórki, magazynowania i przerobu gruzu budowlanego,

• organizacja i kontrola wraz z Powiatowym Lekarzem Weterynarii, systemu nadzoru weterynaryjnego nad procesem powstawania i niszczenia odpadów pochodzenia zwierzęcego,

• zapewnienie, z uzgodnieniem z podmiotami gospodarczymi, możliwości przekazywania określonych rodzajów odpadów mieszkańcom jako osobom fizycznym w celu ich wykorzystania, zgodnie z obowiązującymi przepisami,

• podnoszenie świadomości przedsiębiorców w zakresie gospodarki odpadami,

• wdrożenie bazy danych gospodarki odpadami z uwzględnieniem małych i średnich podmiotów gospodarczych.

5.5. Harmonogram realizacji przedsięwzięć i wybrane źródła finansowania.

Przedsięwzięcia w dziedzinie gospodarki odpadami na terenie gminy Wądroże Wielkie obejmują zarówno przedsięwzięcia inwestycyjne jak i pozainwestycyjne.

Zadania pozainwestycyjne dotyczą głównie działań organizacyjnych związanych

z rozbudową systemów selektywnej zbiórki odpadów, opracowaniu materiałów informacyjnych dotyczących zagadnień gospodarki odpadami, prowadzenia akcji edukacyjnych, propagowaniu działań proekologicznych w zakresie gospodarki odpadami, jak np. promowaniu kompostowania przydomowego itp.

Zadania inwestycyjne dotyczą przede wszystkim stworzenia niezbędnego potencjału technicznego umożliwiającego właściwe gospodarowanie odpadami, poprzez zakup pojemników do selektywnej zbiórki odpadów oraz budowę zakładu unieszkodliwiania odpadów w Postolicach jako centrum sortowania odzysku i unieszkodliwiania odpadów pochodzących z gminy Wądroże Wielkie.

Nieodzownym elementem zarządzania środowiskiem jest struktura źródeł finansowania i możliwości pozyskiwania środków pieniężnych na realizację celów zawartych w planach gospodarki odpadami [12].

Do podstawowych źródeł finansowania zadań wynikających z wdrażania programów ochrony środowiska należą:

• fundusze ochrony środowiska Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Państwowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundusz Leśny, Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, Ekofundusz,

• sektor bankowy: Bank Ochrony Środowiska, Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju,

• fundusze inwestycyjne i towarzystwa leasingowe,

• środki własne ludności i środki społeczne,

• budżet państwa,

• środki własne podmiotów gospodarczych,

• fundusze unijne.

Zasady działania funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej tj. narodowego, wojewódzkich, powiatowych i gminnych zostały określone w ustawie prawo ochrony środowiska [2]. Fundusze te są najbardziej znanymi i wykorzystywanymi źródłami finansowania inwestycji i przedsięwzięć realizowanych w celu poprawy jakości środowiska. Podstawowymi formami dofinansowania zadań ekologicznych przez ww. fundusze są preferencyjne pożyczki i dotacje.

EkoFundusz został powołany w 1992 r. przez ministra finansów, po decyzji Klubu Paryskiego, dotyczącej redukcji polskiego długu o 50%. Celem zaproponowanym przez Polskę było wsparcie przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska (tzw. ekokonwersja długu).

Do zadań priorytetowych EkoFunduszu należy zaliczyć [12]:

• zmniejszenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi,

• ograniczenie transgenicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji,

• ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej,

• ochrona różnorodności biologicznej,

• gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.

Dotacje EkoFunduszu mogą otrzymać jedynie projekty, które wykażą się wysoka efektywnością. Od 2004 roku działania EkoFunduszu koncentrują się na projektach niekomercyjnych, dla których dotacja stanowi często o powodzeniu całego przedsięwzięcia. Poziom dofinansowania z EkoFunduszu wynosi od 5 do 45% kosztów projektu, a dla projektów innowacyjnych do 50%.

Banki są kolejnym źródłem finansowania inwestycji ekologicznych. Wykazują coraz większe zainteresowanie inwestycjami proekologicznymi, oferując preferencyjne kredyty na przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska. Ściśle współpracują z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które dofinansowują te inwestycje poprzez dopłaty do oprocentowania kredytów. Do banków specjalizujących się w finansowaniu przedsięwzięć ekologicznych w Polsce należy zaliczyć przede wszystkim:

Bank Ochrony Środowiska - oferuje bogata ofertę dla prywatnych i samorządowych inwestorów, a także osób fizycznych w formie preferencyjnych kredytów.

Kredytobiorca musi natomiast posiadać przynajmniej 50% własnych środków finansowych na realizację przedsięwzięcia.

Bank Światowy - wspiera finansowo zadania z ochrony środowiska, dofinansowanie może sięgać 70% wartości przedsięwzięcia. Dofinansowanie udzielane jest w formie kredytu.

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - bank oferuje kredyty m.in. na przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska i gospodarki odpadami o wartości powyżej 5 mln EURO. Dofinansowanie może sięgać 35% wartości zadania.

Obecnie główne źródło dofinansowania inwestycji w Polsce, po uzyskaniu przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej stanowią: Fundusz Spójności oraz Fundusze Strukturalne, które dzielimy na [12].

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ( ERDF),

• Europejski Fundusz Społeczny (ESF),

• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF),

• Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem (FIFG).

6. WNIOSKI

W pracy został przedstawiony aktualny stan gospodarki odpadami na terenie gminy Wądroże Wielkie. Scharakteryzowane zostały składowiska odpadów znajdujące się na jej terenie, przedstawiono prognozy wytwarzania, recyklingu i odzysku odpadów oraz zaproponowano cele i dalsze kierunki działań, które maja przede wszystkim dążyć do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami.

Z przeprowadzonej analizy gospodarki odpadami wynika, że:

• znajdujące się na terenie gminy lokalne składowiska nie odpowiadają obecnym wymaganiom, nie posiadają zabezpieczeń i podstawowego wyposażenia,

• brak stałego nadzoru powoduje dodatkowo brak kontroli nad jakością i ilością składowanych odpadów. Dlatego tez niezbędnym zadaniem jest dostosowanie tych obiektów do aktualnie obowiązujących standardów lub ich zamkniecie i rekultywacja do 2009 r.,

• dodatkowym problemem, z którym borykają się zarządzający gminą są nielegalne wysypiska śmieci, których na terenie gminy niestety nie brakuje. Jest to problem o tyle trudny do rozwiązania, ponieważ to od samych mieszkańców zależeć będzie czy zjawisko to będzie występowało w przyszłości, i co najważniejsze czy nie będzie dalej się rozwijało,

• kolejnymi przeszkodami we wprowadzeniu systemu selektywnej zbiórki odpadów na terenie całej gminy, są bariery finansowe, czasem nie do przekroczenia. Dlatego tez władze gminy poczynają wszelkie możliwe działania, aby pozyskać dodatkowe środki na ten cel,

• następnym problemem w gospodarowaniu odpadami jest uświadomienie mieszkańcom zasad proekologicznych, gdyż to właśnie od nich w dużej mierze będzie zależał kształt dalszego rozwoju i wyglądu gminy.

7. LITERATURA

[1] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. 2001, nr 62, poz. 628 ze

zmianami

[2] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska (Dz.U.2001, nr 62 poz 627.

[3] Skalmowski K., Verlag Dashofer Poradnik gospodarowania odpadami 1998.

[4] Jurand D. Bień, January B. Bień, Beata Matysiak.

[5] Rosik- Dulewska Cz.: Podstawy gospodarki odpadami PWN Warszawa 2005.

[6] Ministerstw Środowiska Poradnik - powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami Warszawa 2002.

[7] Dindorf G.: Gospodarka odpadami w małej gminie, Biuro Badań i Wdrożeń ekologicznych.

[8] Przegląd ekologiczny składowiska w Wądrożu Małym, Wądroże Wielkie 2002.

[9] Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13.09.1996 ( Dz. U. nr 132 poz 622).

[10] Informacje własne z Urzędu Gminy Wądroże Wielkie, Wądroże Wielkie 2006.

[11] Strategia Gospodarki Odpadami Dolnego Śląska.

[12] Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami.

[13] Krajowy Plan Gospodarki Odpadami.

Spis rysunków i fotografii

1. Rys.1. Powierzchnia sołectw gminy Wądroże Wielkie.

2. Fot.1. Krajobraz gminy Wądroże Wielkie.

3. Fot.2. Składowisko odpadów w Wądrożu Małym.

4. Fot.3. Składowisko odpadów w Budziszowie Wielkim.

5. Fot.4. Składowisko odpadów w Mierczycach.

6. Fot.5. Nielegalne składowisko odpadów.

Spis tabel

1. Tabela 1. Ilość zebranych odpadów komunalnych w gminie Wądroże Wielkie w latach

2000 - 2003.

2. Tabela 2. Wskaźnik wytwarzania odpadów komunalnych na jednego mieszkańca w

poszczególnych latach.

3. Tabela 3. Wskaźnik wytwarzania odpadów komunalnych dla obszarów wiejskich w

rozbiciu na drobne frakcje.

4. Tabela 4. Zestawienie firm zajmujących się zbiórką odpadów komunalnych na terenie

Wądroże Wielkie.

5. Tabela 5. Wykaz podmiotów gospodarczych, wytwarzających odpady przemysłowe

na terenie gminy Wądroże Wielkie.

6. Tabela 6. Planowane inwestycje z zakresu gospodarki odpadami.

7. Tabela 7. Metody zagospodarowania odpadów komunalnych ulegających

biodegradacji (poza składowanie) źródło KPGO.

8. Tabela 8. Minimalna wymagana ilość pojemników do selektywnej zbiórki odpadów.

9. Tabela 9. Zadania strategiczne na lata 2004-2007 i 2008-2011 dla gminy Wądroże

Wielkie.

Analiza gospodarki odpadami w gminie Wądroże Wielkie

1

WSM w Legnicy, Studium Inżynierii Środowiska

---